Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

MBANDU YAKUDILONGA 12

O Kwila Wamumona Yamono Zakadiya?

O Kwila Wamumona Yamono Zakadiya?

“Maji mu nzumbi yami, kyene kya tange Jihova dya ilombo yeta.”—ZAK. 4:6.

MWIMBU 73 Tu Swinise

ITWANDADILONGA *

1. Kima kyahi kisangulukisa kyejibhita ni Jijudé exile ku ubhika?

 O MUNDU wasangulukile kyavulu. Jihova Nzambi “wa tonesa nzumbi ya Silu, sobha ya Pélesa” phala kujituna akwa Izalayele ku ubhika wa Babilonya kwabhangele mivu ni mivu. O sobha wabhana o ngolokela phala o Jijudé kuvutuka ku ixi yâ ni ‘kutunga o inzu ya Jihova, Nzambi ya Izalayele.’ (Eji. 1:1, 3) Kiki kya asangulukisa kyavulu! Kiki kilombolola kwila o ubhezelu wa Nzambi yakidi wejivutuka dingi mu ixi yabhanene kumundu wê.

2. Kyoso o Jijudé kyavutuka mu Jeluzaleme ihi ya dyangele o kubhanga?

2 Ku muvu wa 537 A.K.K., o Jijudé ja dyanga abhixila mu Jeluzaleme yexile o mbanza yadikota kumbandu yalwiji mu utuminu wa Judá. Kikulaleka, o Jijudé javujukile amatekene o kutunga o tembulu, ku 536 A.K.K., abhangele kyá o kaboko!

3. Kizukutisu kyebhi kyadibhana nakyu o Jijudé?

3 Kyoso o Jijudé kyamateka o kutunga o tembulu, athu avulu amateka ni ku azukutisa. O athu a azukamene, “aya ni ku bhangesa akwa Judá kubotomoka o maku mu kutunga, mbata ka ehela dingi kutululuka kyoso kya kala mu kutunga.” (Eji. 4:4) Kiki kyabhonzele kyavulu phala o Jijudé, maji o ima yayi ni kudibandekesa dingi. Kumuvu wa 522 A.K.K., Artaxexe wakituka o sobha ya ubhe ya Pelesa. * O jinguma amono kwila o kulungulula o sobha kyexile kithangana phala kufidisa o kikalakalu kya kutunga mu ‘ku dyódya milonga, bhukaxi ka ngonge.’ (Jisá. 94:20) Ene atumikisa mukanda kwa Sobha Artaxexe yá amutangela kwila, o Jijudé exile mufunya ndunge phala kumubhukumukina. (Eji. 4:11-16) O sobha waxikina mumakutu mâ yú wafidisa o kikalakalu kyakutunga o tembulu. (Eji. 4:17-23) Mukonda dya kifidisu kiki, o Jijudé a palala o kikalakalu kyakutunga o tembulu.—Eji. 4:24.

4. Ihi yabhange Jihova kyoso o jinguma jafidisa o kikalakalu kya kutunga o tembulu? (Izaya 55:11)

4 O abhezi a jinzambi jengi atungile mu ixi ni akwa Pelesa, amesenene kyavulu kufidisa o kikalakalu kya kutunga o tembulu. Maji Jihova wamesenene kwila o Jijudé azubha kutunnga o tembulu, o mwene mukwa kukumbidila o vondadi yê ithangana yoso. (Tanga Izaya 55:11.) Mwene watumikisa polofeta yaswina amwixana Zakadiya, wamubhana dinake dya isumwa ibhangesa kudiwana, yatokalele kutangela o Jijudé phala kwa aswinisa. O isumwa yiyi yakwatekesa o Jijudé kumona kwila ene kabhingile kukala ni wôma wa jinguma, ya aswinisa we kusuluka ni kikalakalu kya abhele Jihova. Mu kisumwa kya katanu, Zakadiya wamono tudilu dya tundeya ni mixi iyadi ya midiva.

5. Ihi itwandadilonga mumilongi yiyi?

5 Sayi ithangana etwenyoso tuzoza. Kyenyiki, tutena kukatula mbote mu kudilonga o kiswinisu kyabhana Jihova kwa akwa Izalayele bhukaxi ka kisumwa kya katanu kyamono Zakadiya. Kutendela o kisumwa kiki kutena kutukwatekesa kusidivila Jihova ni ufiyele woso kyoso ki tudibhana ni izukutisu, kyoso o ima kumwenyu wetu ki ilunguluka, ni kyoso kitukamba kutendela o itendelesu itwatambula.

KYOSO KI TUDIBHANA NI IZUKUTISU

Zakadiya wamono kisumwa kya mixi iyadi ya midiva yexile mubhana o maji ku tudilu dya kandeya, kexile ni sambwadi dya tundeya (Tala okaxi 6)

6. O kisumwa kya tudilu dya tundeya ni mixi iyadi ya midiva kyotumbule mu Zakadiya 4:1-3, kyaswinisa kyebhi o Jijudé? (Tala ofoto yakapa.)

6 Tanga Zakadiya 4:1-3. O kisumwa kya tudilu dya tundeya ni mixi iyadi ya midiva, kyabhana ku Jijudé o kuswina phala kutolola o izukutisu. Kyebhi? Twamono kwila, o tudilu dya tundeya dyexile ni fixi mwexile mutunda o maji. Mumidiva iyadi mwexile mutunda maji exile munzunzumukina mu thenda ya maji, mukusuluka, o maji exile mubhixila katé kusambwadi dya tundeya. O maji yá exile mubhangesa o tundeya kumwikina sé kujima. Zakadiya webhwidisa: “O kyenyiki kima kyahi?” Mukutambwijila, o anju yamubhana o njimbu yiyi yatundu kwa Jihova: “Ki mu nguzu mba mu undanda, maji mu nzumbi yami, kyene kya tange Jihova dya Ilombo Yeta.” (Zak. 4:4, 6) O maji exile mutunda kumixi, alombolola o nzumbi ikôla ya Jihova ki ibhu. O nzumbi ikôla ya Jihova yexile dingi ni kutena o kifuxi kyoso kya masoladi kya akwa Pelesa ndenge. Mukonda dya kikwatekesu kya Jihova o atungi a tembulu ejitena kuzubha o kikalakalu kyâ né mwene ni izukutisu. Kwal’o njimbu iswinisa! Yoso yatokalele kubhanga o Jijudé o kudyelela kwa Jihova ni kusuluka ni kikalakalu kya kutunga. Sumbala ni kifidisu, ene abhange mwene o kikalakalu kya abhanene.

7. Kima kyahi kyalunguluka kyabhangesa o atungi a tembulu kudivwa hanji kasembele?

7 Kwalunguluka kima kyabhangesa o atungi a tembulu kudivwa hanji kasembele. Kima kyahi kyalunguluka? Mumuvu wa 520 A.K.K., Ndala yadyanga, wakituka sobha ya ubhe ya Pelesa. Mumuvu wakayadi wa utuminu wê, mwene watonginina kwila o kifidisu kyakutunga o tembulu ki kyatundile mu ijila ya ixi yê. Mukusuluka, sobha Ndala wambe kwila ene atokalele kuzubha o kikalakalu kyakutunga. (Eji. 6:1-3) O kima kyasolo o sobha kyasasumukisa athu oso. Maji mwene katumina ngó kutunga o tembulu, wabhange dingi kima kyengi. O sobha watumina o athu akondolokele o Jijudé; kweha kufidisa o kikalakalu kyakutunga yú wa atumina we kubhana kitadi ni yoso yabhindamene phala kuzubha o kikalakalu kyakutunga o tembulu! (Eji. 6:7-12) Kyenyiki mukubhita mivu iwana, kifwa mumuvu wa 515 A.K.K., o Jijudé azubha o kikalakalu kyakutunga o tembulu.—Eji. 6:15.

Dyelela mu kutena kwa Jihova kyoso ki wamudibhana ni izukutisu (Tala okaxi 8)

8. Mukonda dyahi utena kuswina kyoso ki udibhana ni izukutisu?

8 Mu izuwa yetu, bhukaxi ka abhezi a Jihova, avulu ene mudibhana we ni izukutisu. Mukifika, amoxi atungu mu jixi mwafidisa o kikalakalu kyetu. Mujixi jiji, o jiphange atena kwa ambata “bhu pholo ya jinguvulu ni enexi” phala kwa abhana umbangi. (Mat. 10:17, 18) Sayi bhabha, kyoso ki kwiza nguvulu ya ubhe, o jiphange jetu atena kusidivila Jihova sé izukutisu. Mbaphe o mufundixi ubatula o maka mu ukexilu utubhangesa kubheza Jihova ni ufolo. Jiphange jamukwa akolokota mu izukutisu yengi. Ene atungu mu jixi mwala o ufolo phala kubheza Jihova, maji adibhana hanji ni izukutisu ijila kujindandu, asota kwa afidisa kusidivila Nzambi yâ. (Mat. 10:32-36) Mu veji javulu, o athu kyoso kyamona kwila kamutena kufidisa o jindandu jâ kubheza Jihova, ene ka afidisa dingi. Amoxi exile muzukutisa o jindandu jâ ni undanda woso, mukubhita kithangana akituka Jimbangi ja Jihova. Kana kubhwila, kyoso ki udibhana ni izukutisu! Swina. Eye wala ni kikwatekesu kya Jihova ni kya nzumbi yé Ikôla, kyenikyi ki ubhingi kukala ni wôma!

KYOSO O IMA KUMWENYU WETU KI ILUNGULUKA

9. Mukonda dyahi sayi Jijudé aluwalele kyoso kyate o madisesa a tembulu ya ubhe?

9 Kyoso kyate o madisesa a tembulu ya ubhe, sayi adyakime bhukaxi ka Jijudé amateka kudila. (Eji. 3:12) Ene amonene o kuwabha kwa tembulu yatungile Solomá, yá adivu kwila o tembulu ya ubhe yexile mutunga “yedi kala ki kima” mu ku isokesa ni tembulu yokulu. (Aje. 2:2, 3) Ene aluwalele mukonda dya kusokesa o tembulu ya ubhe ni tembulu yokulu. O kisumwa kya Zakadiya kyeji kwa akwatekesa kukala ni kusanguluka. Kyebhi?

10. O izwelu ya anju yosoneke mu Zakadiya 4:8-10, yakwatekesa kyebhi o Jijudé kutolola o kuluwala kwâ?

10 Tanga Zakadiya 4:8-10. Ihi yamesenene kuzwela o anju kyoso kyambe kwila o Jijudé “a ká sanguluka mu kumona o pulumu bhu lukwaku lwa [nguvulu ya Judá] Zolobabele”? O pulumu falamenda ilondekesa se o kima kyabhengalala mba kana. O izwelu ya anju yexile mulondekesa ku mundu wa Nzambi kwila, sumbala o tembulu ya ubhe yexile yofele mu ku isokesa ni tembulu yokulu, ene ejitena ku izubha ni kwila yeji kala mwene kala kyamesenene Jihova. Jihova wejisanguluka ni tembulu, kyenyiki o Jijudé atokalale kusanguluka we. O kima kyandalele Jihova, o abhezyê kumubheza mu ukexilu wamesenene mwene. Se o Jijudé adikwatenene mukubheza Jihova mu ukexilu watokala, Jihova weji kwa axikina, ene ejikala dingi ni kusanguluka.

Sota kukala ni ibanzelu yambote kyoso o ima ki ilunguluka kumwenyu (Tala ojikaxi 11-12) *

11. Sayi abhezi a Jihova lelu ene mudibhana ni ibhidi yebhi?

11 Etwenyoso kyene mutubhonza kyoso o ima ki ilunguluka kumwenyu. Amoxi exile mu sidivisu yakatunda ya thembu yoso, atambula kikalakalu kyengi. Amukwa axisa kikalakalu kyazolele kyavulu mu kilunga, mukonda dya kitala kyâ. Ki kima kyayibha kuluwala kyoso o ima ki ilunguluka. Kudimatekenu, nange ki tutendela se mukonda dyahi o ima yalunguluka mba ki tu ixikina. Nange tumesena kwila o ima ikala dingi kala kiyexile mu ukulu. Tutena kuluwala, ni kudivwa kwila kindala ki tutena dingi kubhanga ima yavulu mu sidivisu ya Jihova. (Jisa. 24:10) Kyebhi o kisumwa kya Zakadiya kitena kutukwatekesa kubhanga yoso itutena phala Nzambi?

12. Kyebhi o kisumwa kya Zakadiya kitukwatekesa kyoso o ima kumwenyu wetu ki ilunguluka?

12 Se tutala o ima kala kitala Jihova, kikyandatubhonza kuxikina o ukexilu wetu wa ubhe. Mwene wamubhanga ima yakatunda lelu, etu twala ni ujitu wakukalakala né kumoxi. (1 Kol. 3:9) O ikalakalu yetu mukilunga itena kulunguluka, maji o henda ya Jihova kokwetu, kana. Se o ima mu kilunga kya Jihova ilunguluka, kana kuxinganeka ola joso se mukonda dyahi o ima yalunguluka. Muveji dya kumesena “o izuwa ya ukulu” bhinga kwa Jihova phala akukwatekese kumona o mbote ijila mu ikalakalu ya ubhe. (Ndo. 7:10) Muveji dya kuxinganeka mu ima ki utena ku ibhanga, xinganeka mu ima yoso i utena o kubhanga. Mu kisumwa kya Zakadiya, twadilongo o mbote yakutala o ima mu ukexilu wambote. Kyenyiki twandasuluka ni kusanguluka ni kukala fiyele né mwene kyoso o ima ki ilunguluka.

KYOSO KI KUBHONZA KUKAYELA O ITENDELESU

13. Mukonda dyahi sayi yá kumundu wa Izalayele adivwile kwila o itendelesu yakumateka kutunga dingi o tembulu kiyexile ibanzelu yambote?

13 O kikalakalu kya kutunga o tembulu akifidisile. Né kiki, o mayala akexile kupholo, o mukunji wadikota Jesuwa ni nguvulu Zolobabele “a mateka dingi kutunga onzo ya Nzambi.” (Eji. 5:1, 2) Sayi Jijudé ejitena kubanza kwila ene kasolele kyambote. O Jijudé ejidile kwila kejitena kubhanga o kikalakalu kyakutunga o tembulu sé kwa amona kujinguma jâ, ni kwila o jinguma ejibhanga yoso phala kwa afidisa. O mayala ayadi Jesuwa ni Zolobabele akexile kupholo, abhingile kwa adiyelelesa kwila Jihova weji kwa akwatekesa. Ene atambula mwene o kidyelelesu kiki. Kyebhi?

14. Kala kilondekesa Zakadiya 4:12, 14, kidyelelesu kyebhi kyatambula o Mukunji Wadikota Jesuwa ni Nguvulu Zolobabele?

14 Tanga Zakadiya 4:12, 14. Mu mbandu yiyi yakisumwa kya Zakadiya, o anju yalondekesa kwa polofeta yafiyele ya Nzambi kwila, o mixi iyadi ya midiva ilombolola ‘o kiyadi kya athu a undu ni maji’—Jesuwa ni Zolobabele. O anju yambele kwila o kiki kyedile kala ‘ene ala bhu pholo ya Jihova wavu ixi yoso.’ Yú wexile ujitu wadikota! Jihova wa adyelele. Mukiki o akwa Izalayele ejitena kudyelela kabasa kima kyeji zwela o mayala yá phala kukibhanga, mukonda Jihova wa asolele phala kwendesa akwa Izalayele.

15. Kyebhi kitutena kulondekesa kwila tuxikina o itendelesu ya Jihova itusanga mu Mak’â mê?

15 Ukexilu umoxi wa Jihova kubhana itendelesu kumundu wê lelu, bhukaxi ka Maka mê, o Bibidya. Mudivulu didi dikôla, mwene ututangela kyebhi kitutena kumubheza mu ukexilu watokala. Kyebhi kitutena kulondekesa kwila tuxikina o itendelesu itutambula mu Mak’â Nzambi? Mukusota kithangana phala kwa atanga ni kwatendela kyambote. Dibhwidise: ‘Kyoso kingamutanga o Bibidya mba madivulu metu o kwila ngisota kwimana ni kuxinganeka mu ima ingamutanga? O kwila ngisota kutokwesa o milongi “yabhonzo ku itendela” yala mu Bibidya? Inga ngitanga ngó o milongi ni lusoso lwoso?’ (2 Phe. 3:16) Se tukatula kithangana phala kuxinganeka mu ima itulonga Jihova, twandatena kukayela o itendelesu yê ni kukumbidila kyambote o kikalakalu kyetu kya kuboka.—1 Tim. 4:15, 16.

Dyelela mu itendelesu i utambula ku “kimbadi kya fiyele kya dimuka” (Tala okaxi 16) *

16. Kyoso kitutambula itendelesu ya “kimbadi kya fiyele kya dimuka,” itwakambe kutendela kyambote, ihi yandatukwatekesa ku ixikina?

16 Ukexilu wamukwa wa Jihova kutubhana o itendelesu bhukaxi ka “kimbadi kya fiyele kya dimuka.” (Mat. 24:45) Sayi ithangana o kimbadi kya fiyele kya dimuka kitena kutubhana itendelesu kitwitendela kyambote. Mukifika, tutena kutambula itendelesu yalungu ni kudipelepalala phala kudibhana ni mavuwa, maji tutena kuxinganeka kwila o kiki nuka kyandabhita mudyembu dyetu. Se kumoneka uhaxi nange tutena kuxinganeka kwila o kimbadi kya fiyele watubhana itendelesu nange kiyabhingye. Ihi itutena kubhanga se tudivwa kwila o itendelesu yatubhana kiya unjimu? Tutena kuxinganeka mu mbote yakatula akwa Izalayele kyoso kyakayela o itendelesu ya abhanene Jesuwe ni Zolobabele. Tutena we kuxinganeka mu misoso yamukwa ya Bibidya itwene mutanga. Sayi ithangana o mundu wa Nzambi atambula itendelesu yedile kala ki itendelesu yambote maji kupholo yabhulula o myenyu yâ.—Afun. 7:7; 8:10.

TALA YAMONO ZAKADIYA

17. Kyebhi kyadivu o Jijudé kyoso kyevu o njimbu yalungu ni kisumwa kyatudilu dya tundeya ni mixi iyadi ya midiva?

17 O kisumwa kya katanu kyamono Zakadiya nange kikyalaleka kyavulu, maji kyakwatekesa o Jijudé kutala mu ukexilu wambote o kikalakalu kyâ ni ubhezelu wâ. Kyoso ene kyakumbidila o ima yadilongo mu kisumwa kya Zakadiya, ene atambula o kikwatekesu ni itendelesu ya henda ya Jihova. Bhukaxi ka nzumbi yê ikôla, Jihova wa akwatekesa kusuluka ni kikalakalu kyâ ni kukala dingi ni kusanguluka.—Eji. 6:16.

18. Kyebhi o kisumwa kya Zakadiya kitena kukuswinisa?

18 O kisumwa kya Zakadiya kyalungu ni tudilu dya tundeya ni mixi iyadi ya midiva kitena we kukuswinisa ku mwenyu wé. Kala kitwadilongo, o kisumwa kiki, kitena kukukwatekesa kukala ni nguzu iwabhindamena phala kudibhana ni izukutisu, kikubhana we kisangusangu kyoso o ima kumwenyu wé ki ilunguluka, ni kidyelelu kiwabhindamena phala kubelesela o itendelesu iwakambe kutendela kyambote. Ihi i utena kubhanga kyoso kiwamudibhana ni ibhidi kumwenyu wé? Kya dyanga tala yamono Zakadiya—kifwa, ima ilondekesa kwila Jihova wamulanga o mundu Wê. Mukusuluka, bhanga kala kimwamono mukudyelela kwa Jihova ni kusuluka kumubheza ni muxima woso. (Mat. 22:37) Se kyene ki ubhanga Jihova wandakukwatekesa ku musidivila ni kisangusangu kyoso katé kuhádya ni hádya.—Kol. 1:10, 11.

MWIMBU 7 Jihova, Nguzu Yetu

^ kax. 5 Jihova wabhana kwa polofeta Zakadiya isumwa yavulu ikolokotesa. O yamono Zakadiya yamukolokotesa ni kwila yakolokotesa we o mundu wa Jihova mukudibhana kyambote ni izukutisu kyoso kyavutuka mukubheza Jihova mu ukexilu wazele. O isumwa yiyi itena kutukwatekesa kusidivila Jihova ni ufiyele woso sumbala ni izukutisu. Mumilongi yiyi, twandadilonga madisá avalolo mukisumwa kya Zakadiya kyalungu ni kandeya ni mixi ya midiva.

^ kax. 3 Mukubhita mivu, mu izuwa ya Nguvulu Nehemiya, kweza sobha yengi amwixanene Artaxexe wexile mutalatala kyambote o Jijudé.

^ kax. 60 KILOMBOLWELU KYA FOTO: Phange yadiyala wamuxinganeka o ima yatokala kulungulula ku mwenyu mukonda dya kitala ni uhaxi.

^ kax. 62 KILOMBOLWELU KYA FOTO: Phange yamuhatu wamuxinganeka kwila Jihova wamukwatekesa o “kimbadi kya fiyele kya dimuka,” kala kyakwatekesele Jesuwa ni Zolobabele.