1. Sininke musinke sokuhafesa esi va ndindilire Vajuda ava va kere mounkwate?

 VAJUDA kwa hefe sili unene. Jehova Karunga kwa ‘pamperekedere hompa Koresi gwaPeresiya’ a mangurure Vaisraeli ava va kere mounkwate waBabironi nomvhura dononzi. Hompa kwa geve ediviso asi Vajuda kuvhura va tengure kosirongo sawo va ka tungurure “ntembeli zaHompa Karunga gwaIsraeli.” (Esir. 1:1, 3) Ozo kwa kere mbudi zokuhafesa! Ayo kwa tente asi Vajuda va vhulire hena kukakarera Karunga gosili kosirongo esi ga va pere.

2. Sininke musinke sokuhova va rugene Vajuda ava va ka tengwire koJerusarema?

² Momvhura 537 komeho Jesus a wize pevhu, Vajuda wokuhova ava va kere mounkwate, kwa ya sikire moJerusarema nkurusitata zouhompa wokourundu waJuda. Konyima tupu zosiruwo, awo kwa tamekere kutungurura ntembeli ano momvhura 536 komeho Jesus a wize pevhu, awo opo nare vana mana kudika etateko lyontembeli!

3. Erwaneso musinke va ligwanekerere nalyo Vajuda?

³ Konyima zapa Vajuda va tamekere kutungurura ntembeli, vantu wovanzi kwa tamekere kuvarwanesa. Vantu ava va kere mosirongo “tava heteke kudompesa Vajuda nomutjima va va tjilise va dire kutunga.” (Esir. 4:4) Owo kwa kere ukaro ou va ligwanekerere nawo Vajuda, nye ukaro owo kwa ya donapere hena unene. Momvhura 522 komeho Jesus a wize pevhu, Aretaserekesesi yipo ga kere hompa gomupe gwaPeresiya. * Varwanesi kwa gazarere asi mokumona asi pwa kere hompa gomupe, awo kuvhura va hagekese po sirugana sokutunga ntembeli. (Epis. 94:20) Awo  kwa tuminine mbilive hompa Aretaserekesesi nokumutantera asi Vajuda vana hara kumurwanesa. (Esir. 4:11-16) Hompa ga pulire yipempa yawo makura yipo ga geve mpangera asi sirugana sokutunga ntembeli va hepa kusihagekesa po. (Esir. 4:17-23) Ano morwa mpangera ozo, Vajuda kwa hagekere kutungurura ntembeli.—Esir. 4:24.

4. Yisinke ga rugene Jehova konyima zapa varwanesi va hagekesere po etungururo lyontembeli? (Jesaya 55:11)

⁴ Vantu ava ngava dili kukarera Jehova ntani navamwe vemepangero lyaPeresiya, kwa tokomenene kuhagekesa po sirugana sokutungurura ntembeli. Nye Jehova kwa here Vajuda va mane kutungurura ntembeli ntani age nkenye apa kusikisa mo sitambo sendi. (Resa Jesaya 55:11.) Jehova kwa horowere Sakaliya a kare muporofete gwendi ntani ga mu pere mamoneko ntantatu gokutetukisa, ano Sakaliya ga hepere kutantera Vajuda mamoneko ogo yipo ga va korangede. Mamoneko ogo kwa va vaterere va dimburure asi kapisi hepero va tjire varwanesi ntani ga va korangedere va twikire kurugana sirugana esi ga va harerere Jehova va rugane. Memoneko lyautano, Sakaliya kwa mwene uzweko woramba ntani noyitji yivali youzwe.

5. Yisinke natu kazogera mosirongwa esi?

⁵ Natuvenye kuguva poyiruwo yimwe. Yipo nye, ose kuvhura tu gwanene mo uwa pokukatarurura ekorangedo eli ga geve Jehova koVaisraeli kupitira memoneko lyaSakaliya lyautano. Nsene tu kwata egano emoneko eli, kuvhura kutuvatera tu karere Jehova noulimburukwi apa atu ligwanekere nomarwaneso napa ukaro wetu au litjindji ntani apa atu gwana mavyukiso aga atu dili kukwata egano.

6. Ngapi omu emoneko lyouzweko woramba ntani noyitji yivali youzwe eli va faturura mwaSakaliya 4:1-3 lya vaterere Vajuda? (Tara efano lyopontunda.)

⁶ Resa Sakaliya 4:1-3. Emoneko lyouzweko woramba ntani noyitji yivali youzwe, kwa vaterere Vajuda va twikire nosirugana sawo nampili ngomu va va rwanesere. Ngapi omu ya va vaterere? Ono dimburura asi uzweko woramba kwa kere nomaholi aga ga dilire kupwa ndi? Maholi aga ga tundire koyitji yivali youzwe, kwa zire posiyaha, ano kutunda opo maholi yipo ga zire kouzweko wonoramba nadinye ntambali. Maholi ogo kwa ninkisire noramba di twikire kutwera da hana kudima. Sakaliya yipo ga pulire asi: “Munekuto, yene eyi yininke yinke nani ya kerera po?” Makura muengeli yipo ga mu limbwilire nononkango edi da tundire kwa Jehova asi: “Ngo ragopa, nye kapisi kononkondo doukwayita ndi kononkondo daamoge, nye kompepo zange.” (Sak. 4:4, 6) Maholi gokutunda koyitji, kwa fanekesere mpepo zaJehova zokupongoka ezi azi dili kupwa. Mpepo zokupongoka kwa kere nononkondo unene kupitakana vakwayita vaPeresiya. Mokumona asi Jehova kwa vaterere ava va tungire ntembeli, awo va vhulire kumana sirugana sawo yikare asi marwaneso musinke va li gwanekerere nago. Mbudi ozo kwa va korangedere sili. Vajuda va hepere kuhuguvara mwaJehova nokutameka hena kutungurura ntembeli. Ano oyo yiyo va rugene nampili ngomu sirugana va si hagekesere po.

7. Elitjindjo musinke lyahengagwidire vantu ava va tungwilire ntembeli?

⁷ Konyima zosiruwo pwa ya horokere elitjindjo eli lya ya hengagwidire vantu ava va tungire ntembeli. Elitjindjo musinke olyo? Momvhura 520 komeho Jesus a wize pevhu, Daliusi gokuhova, kwa ya kere hompa gomupe gwaPeresiya. Momvhura zendi zauvali zokupangera, age kwa ya dimbwilire asi mpangera ezi va geve mokuhagekesa vantu mokutungurura ntembeli, kapi za kere zouhunga. Makura Daliusi yipo ga geve epulisiro va manese kutungurura ntembeli. (Esir. 6:1-3) Etokoro lyahompa kwa tetukisire vantu, nye koyili hena yimwe eyi ga rugene hompa. Hompa kwa geve mpangera kovantu yipo va hageke kurwanesa Vajuda  ntani noku va pa yimaliwa nanayinye eyi va hepere mokumana kutungurura ntembeli. (Esir. 6:7-12) Ngoyitundwamo, konyima zonomvhura dokupitakana pwa ne, ntembeli kwa ya pwire kuzitungurura momvhura 515 komeho Jesus a wize pevhu.—Esir. 6:15.

8. Morwasinke no karera nouradi nsene kuna kuligwanekera nomarwaneso?

⁸ Neina, sinzi sovakareli vaJehova nawo kuligwanekera nomarwaneso. Pasihonena, moyirongo yimwe mapangero kuhetekera ko kuhagekesa po sirugana setu. Moyirongo yangoso, poyiruwo yimwe vanavazinyetu kuvakwata ntani noku va twara “komeho zovapangeli novahompa mo ku ka gavera umbangi.” (Mat. 10:17, 18) Poyiruwo yimwe apa mepangero a mu horoka malitjindjo govampitisili, ayo kuretera vanavazinyetu mauwa yipo va karere Jehova noumanguruki. Ndi mupanguli gomuwa kuvhura a tulise po etokoro eli na li tu pulisira tu karere Jehova noumanguruki. Nombangi dimwe daJehova kuligwanekera nomahepeko gapeke. Awo kwa tunga moyirongo omu ava karere Jehova noumanguruki, nye simpe awo kuligwanekera nomarwaneso gokutundilira kovanekoro vawo ava ava hetekere ko kuvahagekesa kukarera Jehova. (Mat. 10:32-36) Yikando yoyinzi, vekoro lyetu kuhageka kuturwanesa apa ava dimburura asi kapi yina kuvatompoka mokutuhagekesa kukarera Jehova. Ntani vamwe ava va kere varwanesi wonyanya, konyima kwa ya kara Nombangi daJehova. Apa ngo ligwanekera nomarwaneso, kapisi ngo hageke kukarera Jehova! Ngo kare nouradi. Kapisi hepero ngo kare noutjirwe morwa Jehova nga ku vatera kumwe nompepo zendi zokupongoka.

9. Morwasinke va guvilire Vajuda vamwe apa va mwene etateko lyontembeli zompe?

⁹ Apa etateko lyontembeli lya pwire kudika, Vajuda vamwe wovakondi kwa lilire. (Esir. 3:12) Awo va mwene ntembeli zoufuuli ezi ga tungire Saromo ntani awo kwa gazarere asi ntembeli zompe ezi va tungire awo kuvhura zi moneke ngwendi sininke somawokowoko mokuzihetakanesa nezi zomuhowo. (Hag. 2:2, 3) Awo kwa guvire morwa kwa hetakanesere ntembeli zompe kwezi zonkurunkuru. Emoneko lyaSakaliya lyavhulire kuvavatera va kare noruhafo. Monkedi musinke?

10. Ngapi omu nonkango domuengeli edi da kara mwaSakaliya 4:8-10 da vaterere Vajuda va funde po ruguwo rwawo?

¹⁰ Resa Sakaliya 4:8-10. Yisinke ga tembe muengeli apa ga uyungire asi: ‘Vajuda nga va mona Serubabeli nguuru goVajuda kuna kutwikira  kutunga ntembeli makura ngava hafe?’ Nonkango edi ga uyungire muengeli kwa likidire kovantu vaKarunga asi nampili ngomu ntembeli za monekere kwa vamwe ngwendi kwato mulyo mokuzihetakanesa nezi zomuhowo, nye azo za ya pwire kutungurura ntani azo kwa ya fene moomu ga zi hareere Jehova. Jehova ga haferere ntembeli zina, yipo nye Vajuda nawo va hepere kuzihafera. Sininke somulyo kwaJehova kwa kere asi vantu va mu karere monkedi zongwa montembeli ozo zompe. Nsene ngano Vajuda va kareere Jehova monkedi ezi a tambura ntani nokurugana yininke eyi na yi ninkisa Jehova ava hafere, awo ngano va twikilire kukara noruhafo.

11. Maudigu musinke ava ligwanekere nago vakareli vamwe vaJehova neina?

¹¹ Sinzi setu kutudigopera apa ukaro wetu au litjindji. Vamwe ava va rugana mosirugana sosiruwo nasinye nomvhura dononzi, kwa gwana ko sirugana sapeke. Vamwe va hepere kuhageka sirugana esi va here morwa nomvhura dawo kapi hena da va pulisilire. Ayo kapisi epuko nsene tu guva apa atu li gwanekere nomalitjindjo gangoso. Pomuhowo, nampo kuvhura tu dire kukwata nawa egano etokoro eli vana tura po ndi tu dire kulikwatesa ko. Ose kuvhura tu lizuvhe asi yininke kwa wepe nare. Ntani kuvhura tu dompe mutjima nokugazara asi kapi tatu vhuru hena kuruganena Jehova unene paapa twa hulira. (Yis. 24:10) Ngapi omu emoneko lyaSakaliya nali tu vatera tu twikire kuruganena Jehova paapa twa hulira?

12. Ngapi omu emoneko lyaSakaliya nali tu vatera tu twikire kukara noruhafo nsene ukaro wetu una litjindji?

¹² Ayo ngayi tu karera ureru mokuyika ukaro wetu woupe nsene tu tara yininke ngwendi moomu ayi tara Jehova. Age kuna kusikisa mo yininke yoyinene neina ntani ose kulizuvha mfumwa kweyi twa kara varugani kumwe nendi. (1 Kol. 3:9) Situmbukira setu kuvhura nga si litjindje, nye Jehova nga twikira kutuhara ngorooro. Yipo nye, nsene mbunga zaJehova nga zi tura po malitjindjo aga ngaga dira kukuhafesa, nyokera po kugazara unene nokonda deyi vana tulisire po malitjindjo gangoso. Mevango lyokugazadara asi yinke ya waperere yininke “pwanare,” pura Jehova a ku vatere o hafere sirugana soge sosipe. (Muud. 7:10) Mevango lyokugazadara kuhamena yininke eyi ono kudira kurugana hena, gazadara ko koyininke yoyinzi eyi novhura kurugana. Kemoneko lyaSakaliya, ose tuna lirongere ko eyi ya karera nomulyo tu kare nonkareso zongwa. Ano eyi ngayi tu ninkisa tu twikire kukara noruhafo ntani noulimburukwi, nampili apa ukaro wetu ngau litjindja.

13. Morwasinke nampo Vaisraeli vamwe va lizuvhilire asi egano lyokutungurura ntembeli kwa kere egano lyepuko?

¹³ Sirugana sokutungurura ntembeli kwa si hagekesere po. Nye nampili ngoso, vagara ava va horowere va pitisire, ngwendi Mupristeli gomunene Josuwa ntani nguuru Serubabeli, kwa “tamekere kutungurura ntembeli zaKarunga.” (Esir. 5:1, 2) Vajuda vamwe nampo kwa gazarere asi olyo kwa kere etokoro lyepuko. Vajuda kapi va vhulire kuhorekera nonkore dawo sirugana sokutungurura ntembeli ntani va yi divire asi nonkore dawo kuvhura nga di rugane nkenye eyi mokuhagekesa po sirugana sokutungurura ntembeli. Josuwa naSerubabeli va hepere umbangi ou nau likida asi Jehova na va kwatesa ko. Awo va u gwene. Ngapi omu va u gwene?

14. Kuliza naSakaliya 4:12, 14, mbudi musinke ga gwene Mupristeli Josuwa nanguuru Serubabeli?

¹⁴ Resa Sakaliya 4:12, 14. Moruha rwemoneko eli lyaSakaliya, muengeli kwa tanterere muporofete gwaKarunga asi yitji yivali youzwe kwa fanekesa “vagara vavali ava ga horowora Karunga” oJosuwa naSerubabeli. Muengeli kwa uyungire asi vagara owo kwa fene ngwendi kuna sikama pepi ‘naHOMPA gevhu nalinye.’ Azo kwa kere mfumwa zonene kwawo. Jehova ga va huguvarere. Yipo nye, Vaisraeli va hepere kuhuguvara nayinye eyi va va tanterere vagara owo, morwa Jehova kwa ruganesere vagara owo vavali yipo va va pitisire.

15. Ngapi natu yilikida asi twa fumadeka mavyukiso gokutunda kwaJehova aga ga kara moBibeli?

¹⁵ Nkedi zimwe omu Jehova a gava mavyukiso kovakareli vendi neina, kuna kara kupitira moBibeli. Mobuke ozo zokupongoka, age kututantera omu natu mu karera monkedi ezi a tambura. Ngapi natu yilikida asi twa fumadeka mavyukiso aga atu gwana moNonkango daKarunga? Pokulitulira po siruwo sokuziresa nawa ntani nokuzikwata egano. Lipura nyamoge asi: ‘Apa ani resa Bibeli ndi yimbapiratjangwa yetu, ame kuhageka ni tede ko kweyi nina kuresa ndi? Ame kuhetekera ko kukwata egano mausili gomoBibeli aga ga kara ‘udigu kukwata egano’ ndi? Ndi ame kuresa kugenderera yipo ni mane usimbu?’ (2 Pet. 3:16) Nsene tu litulira po siruwo sokugazadara ko eyi ana kuturonga Jehova, ose ngatu kwama mavyukiso gendi ntani ngayi tu tompoka kusikisa mo sirugana sokuzuvhisa.—1 Tim. 4:15, 16.

16. Yisinke nayi tuvatera nsene kapi tuna kwata nawa egano mavyukiso gokutunda ‘komukareli gokulimburukwa gonondunge?’

¹⁶ Nkedi zimwe hena omu Jehova a gava mavyukiso kuna kara kupitira ‘momukareli gokulimburukwa gonondunge.’ (Mat. 24:45) Poyiruwo  yimwe, mukareli gokulimburukwa gonondunge kuvhura a gave mavyukiso aga natu dira kukwata nawa egano. Pasihonena, nampo kuvhura tu gwane mavyukiso kuhamena omu natu liwapaikira simpagwa esi natu gazara asi kapi nga si horoka momukunda gwetu. Ndi kuvhura tu lizuvhe asi mukareli gokulimburukwa gonondunge kuna kuvangarara unene posiruwo souvera womukagu. Yisinke natu rugana nsene kuna kulizuvha asi mavyukiso aga vana gava kapi gana kara mavyukiso gomawa? Ose kuvhura tu gazadare ko omu Vaisraeli va gwaneene mo mauwa apa va purakenene kweyi ga va tanterere Serubabeli naJosuwa va rugane. Ose kuvhura hena tu gazadare ko kuhamena yihorokwa yimwe yomoBibeli eyi atu resa. Poyiruwo yimwe vantu vaKarunga kwa gwene mavyukiso aga ga monekere ngwendi asi kapisi mawa, nye ago kwa va parwire.—Vap. 7:7; 8:10.

17. Ngapi omu emoneko lyouzweko woramba ntani noyitji yivali youzwe lya vaterere Vajuda?

¹⁷ Emoneko lyautano eli ga mwene Sakaliya, nampo kwa kere lyesupi nye alyo kwa vaterere Vajuda va kare noupampi mosirugana sawo ntani moukareli wawo. Apa va tulire pasirugana eyi va lirongerere ko kemoneko lyaSakaliya, awo va ya yidimbwilire asi Jehova kwa va vaterere ntani nokuvapa mavyukiso. Nevatero lyompepo zokupongoka, Jehova kwa va vaterere va twikire nosirugana sawo ntani va twikire kukara noruhafo.—Esir. 6:16.

18. Ngapi omu emoneko lyaSakaliya nali kuvatera meparu lyoge?

¹⁸ Emoneko lyaSakaliya lyouzweko woramba ntani noyitji yivali youzwe, kuvhura kukuvatera unene meparu lyoge. Ngomu tupu tuna yi zogere, alyo ngali kuvatera o gwane nonkondo yipo o lididimikire marwaneso, o kare noruhafo nsene ukaro woge una litjindji ntani o kare nehuguvaro yipo ngo limburukwe mavyukiso aga ngo dira kukwata egano. Yisinke ngo rugana apa ngo ligwanekera nomaudigu meparu lyoge? Pomuhowo, mona eyi ga mwene Sakaliya, umbangi ou a u likida asi Jehova kuna kupakera mbili vantu vendi. Makura rugana ko yuma kweyi ono kumona, pokuhuguvara mwaJehova ntani nokutwikira kumukarera nomutjima goge nagunye. (Mat. 22:37) Nsene o yi rugana ngoso, Jehova nga kuvatera yipo o mu karere noruhafo narunye-nanarunye.—Koros. 1:10, 11.