Awˬ lawn awˬ tanˇ hkʼa gaˬ hteˇ lehˍ kʼai tuˬ

Awˬ hkʼaˇ lonˉ maˬ teˇ hpaˍ cawˬ taˍ ve liꞈ mehˆ hpfuhˇ lo hteˇ lehˍ kʼai tuˬ

AWˬ LAWN 12

Nawˬ Zaˍhkaˍriˆ mawˬ ve hkʼe mawˬ˗aw laˇ?

Nawˬ Zaˍhkaˍriˆ mawˬ ve hkʼe mawˬ˗aw laˇ?

Maꞈ poˍ lonˉ Yaˬhoˉvaˬ kʼoˆ ve, “ngaˬ ve awˬ ha hpu htaꞈ pa taw nawˬ te chehˇ ve kanˉ teˇ hpaˍ uiˍ la daꞈ la tuˬ yoˬ.”—ZAˍHKAˍRIˆ 4:6.

KʼA MUIˬ HKAWˇ 73 Ngaˬ hui htaꞈ haꞈ hanˉ ve peꞈ laˇ˗oˆ

HENˇ TUˬ VE TEˇ HPAˍ *

1. Yuˇdaꞈ chaw aˬ htoꞈ ma ve awˬ lawn htaꞈ ha lehˬ ve le?

 Yuˇdaꞈ chaw Baˍbuˍlonˍ mvuhˇ miˬ hkʼaw shu ve awˬ ceˬ laiˉ chi hkʼawꞈ te chehˇ ve htaꞈ hpehˇ piˇ tuˬ, “Paˇshaˇ mvuhˇ miˬ htaꞈ jawˇ mawˇ Kuˇruˆ tanˬ uˉ peunˍ ve teˇ hkʼawꞈ htaˇ, Gʼuiˬ sha lehˬ yawˇ ve nyi ma htaꞈ gu piˇ” ve pa taw, oˇ ve teˇ yanˇ Yuˇdaꞈ chaw lehˬ ha lehˬ jaˇ. “Nawˬ hui Yeˍruˆsaˍlehnˍ venˇ lo gʼa kʼai leh, Iˉsaˍreˍlaˆ ve Gʼuiˬ sha awˬ pon bon yehˬ” htaꞈ gʼa ca gu tuˬ, jawˇ mawˇ Kuˇruˆ Yuˇdaꞈ chaw a shu yawˇ ve chehˇ kuiˬ lo kʼoꞈ˗e tcuh ve yoˬ. (Eˇzaˍraˆ 1:1, 3) Chi yawˇ hui ha lehˬ jaˇ. Chi kʼoˆ gaˇ ve lehˬ, Gʼuiˬ sha yawˇ hui htaꞈ piˇ taˍ ve mvuhˇ miˬ hkʼaw awˬ tehˬ ve oˉ kʼoˍ pui kuiˬ teˇ pawˆ kʼawꞈ gu te tcuh tuˬ yoˬ.

2. Yuˇdaꞈ chaw a shu yawˇ ve chehˇ kuiˬ lo gaˬ˗e htaˇ, te peuˬ ve awˉ lawˉ teˇ ceuˬ aˬ htoꞈ ma le?

2 537 hkʼawꞈ B.C.E htaˇ, Yuˇdaꞈ chaw awˉ lawˉ teˇ moˍ Yuˇdaꞈ mvuhˇ miˬ awˬ hawˉ hpawˇ Yeˍruˆsaˍlehnˍ venˇ lo gaˬ la ve yoˬ. Yawˇ hui gaˬ la htaˇ bon yehˬ lonˉ tanˬ te leh 536 hkʼawꞈ B.C.E htaˇ, yawˇ hui awˬ hkuiˉ puiˍ tanˬ kawˍ peuˬ˗oˬ ve yoˬ.

3. Yuˇdaꞈ chaw tawˍ ve tsuhˇ ve aˬ htoꞈ ma gʼa hpuˇ ve le?

3 Yuˇdaꞈ chaw bon yehˬ lonˉ tanˬ te htaˇ, tawˍ ve tsuhˇ ve gʼa hpuˇ hehnˇ jaˇ. “Oˇ htaˇ, yawˇ hui geh ca chehˇ la taˍ ve chaw oˇ ve teˇ hpaˍ lehˬ, yawˇ hui bon yehˬ htaꞈ maˇ gʼa kʼawꞈ gu te tuˬ, laiˉ ceuˬ kʼoˆ leh ho piˇ ve yoˬ”. (Eˇzaˍraˆ 4:4) 522 hkʼawꞈ B.C.E gaˬ htaˇ, Paˇshaˇ mvuhˇ miˬ htaꞈ jawˇ maw Aˍtaˍzeˍyiˆ tanˬ uˉ peunˍ ve yoˬ. Awˬ yanˇ chi ve lehˬ oˇ htaˇ aꞈ kehˉ haˍ jaˇ ve yoˬ.  *Chi ve teˇ yanˇ bon yehˬ lonˉ maˇ te gʼa tuˬ tawˍ piˇ gʼa ve tehꞈ yawˇ hui mawˬ ve yoˬ. Yawˇ hui jawˇ mawˇ htaꞈ kʼoˆ ve, “maˇ hteˇ maˇ cawˇ ve” cawˬ tuˬ awˬ liˇ teh piˇ˗oˆ. (Chiˇ mvuh ve 94:20) Yawˇ hui jawˇ mawˇ Aˍtaˍzeˍyiˆ htaꞈ kʼoˆ piˇ ve, Yuˇdaꞈ chaw nawˬ htaꞈ hpfuhˆ tuˬ awˬ hkʼaˇ gu chehˇ ve yoˬ. (Eˇzaˍraˆ 4:11-16) Jawˇ mawˇ kaꞈ yawˇ hui hkawˇ na leh bon yehˬ lonˉ maˇ kʼawꞈ te tcuh. (Eˇzaˍraˆ 4:17-23) Chi htaꞈ pa taw, Yuˇdaꞈ chaw yawˇ hui kanˉ te chehˇ ve htaꞈ jehˇ ve yoˬ.—Eˇzaˍraˆ 4:24.

4. Yaˬhoˉvaˬ yawˇ ve bon yehˬ lonˉ te ve htaꞈ tawˍ ve chaw cawˬ htaˇ, yawˇ hkʼaˬ hkʼe te ve le? (Iˉsaˍyaˆ 55:11)

4 Mvuhˇ miˬ oˇ ve hkʼaw Yaˬhoˉvaˬ htaꞈ oˉ kʼoˍ maˇ pui ve chaw leh Paˇshaˇ mvuhˇ miˬ hkʼaw uˉ peunˍ paˍ teˇ hpaˍ lehˬ bon yehˬ lonˉ maˇ te tcuh tuˬ tawˍ piˇ ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, Yaˬhoˉvaˬ kanˉ chi htaꞈ teˇ ceuˬ kaꞈ maˇ tawˍ piˇ tcuh. Leh Yaˬhoˉvaˬ yawˇ dawˇ taˍ ve hkʼe te gʼa ve yoˬ. (Iˉsaˍyaˆ 55:11 gʼaw sheˍ.) Yaˬhoˉvaˬ tcuh kaˍ paˍ Zaˍhkaˍriˆ haꞈ hanˉ ve htaꞈ leuˆ yuˬ ve yoˬ. Yaˬhoˉvaˬ lehˬ Zaˍhkaˍriˆ htaꞈ awˬ ha hkʼaw ha lehˬ tuˬ ve 8 ceuˬ mawˬ tcuh ve yoˬ. Yuˇdaꞈ chaw awˬ gʼaˇ gʼa tuˬ Zaˍhkaˍriˆ chi htaꞈ caˉ daꞈ ve yawˇ hui htaꞈ kʼoˆ maˍ piˇ ve yoˬ. Awˬ ha chi teˇ hpaˍ lehˬ yawˇ hui tawˍ taˍ paˍ htaꞈ maˇ kawˆ tuˬ ga piˇ leh Gʼuiˬ sha piˇ taˍ ve awˬ vuiˬ hkʼa peu˗eˬ htaꞈ te peuˬ gʼa tuˬ, ga piˇ ve yoˬ. Awˬ ha 5 ceuˬ teˇ ceuˬ lehˬ, kawˆ faiˇ leh shaˍ lonˍ cehˬ 2 cehˬ htaꞈ caˉ daꞈ ve Zaˍhkaˍriˆ mawˬ ve yoˬ.

5. Awˬ lawn chi ve hkʼaw aˬ htoꞈ ma htaꞈ henˇ tuˬ le?

5 Teˇ pawˆ pawˆ kʼo, ngaˬ hui awˬ gʼaˇ nuˇ tuˬ te laˇ ve htaꞈ gʼa hpuˇ ve yoˬ. Chi htaꞈ pa taw, Yaˬhoˉvaˬ Zaˍhkaˍriˆ htaꞈ awˬ ha hkʼaw 5 ceuˬ teˇ ceuˬ mawˬ tcuh ve htaꞈ ngaˬ hui awˬ gʼaˇ gʼa ve yoˬ. Ngaˬ hui tawˍ ve tsuhˇ ve gʼa hpuˇ htaˇ, pa ve gʼa hpuˇ htaˇ, beˆ maˍ laˇ ve ngaˬ hui maˇ na gʼa htaˇ, awˬ ha chi lehˬ ngaˬ hui Yaˬhoˉvaˬ ve kanˉ ka tiꞈ yeˬ ve hkʼaw te gʼa tuˬ ga laˇ ve yoˬ.

TAWˍ VE TSUHˇ VE GʼA HPUˇ HTAˇ

Zaˍhkaˍriˆ mawˬ ve awˬ ha hkʼaw shaˍ lonˍ cehˬ 2 cehˬ awˬ kaˍ lo naˍ manˇ keu taˍ ve kawˆ teˇ maˬ hkʼaw naˍ manˇ hkʼaˬ htaˆ kaꞈ yaꞈ laˇ chehˇ ve pa taw, kawˆ faiˇ 7 maˬ hkʼaˬ htaˆ kaꞈ toꞈ chehˇ ve (Awˬ tawn 6 nyi sheˍ)

6. Zaˍhkaˍriˆ liꞈ 4:1-3 Hkʼaw ve kawˆ faiˇ leh shaˍ lonˍ cehˬ 2 cehˬ Yuˇdaꞈ chaw haꞈ hanˉ tuˬ hkʼaˬ hkʼe ga piˇ ve le? (Awˬ htaꞈ hpawˇ ve awˬ han htaꞈ nyi sheˍ.)

6 Zaˍhkaˍriˆ liꞈ 4:1-3 gʼaw sheˍ. Yuˇdaꞈ chaw tawˍ ve tsuhˇ ve gʼa hpuˇ htaˇ, awˬ ha hkʼaw mawˬ ve kawˆ faiˇ leh shaˍ lonˍ cehˬ 2 cehˬ yawˇ hui haꞈ hanˉ ve cawˬ tuˬ ga piˇ ve yoˬ. Chi yawˇ hui htaꞈ hkʼaˬ hkʼe ga piˇ ve le? Shaˍ lonˍ cehˬ 2 cehˬ awˬ kaˍ lo naˍ manˇ keu taˍ ve kawˆ teˇ maˬ leh kawˆ faiˇ 7 maˬ teh taˍ ve htaꞈ Zaˍhkaˍriˆ gʼa mawˬ ve yoˬ. Kawˆ faiˇ hkʼoˆ lo kawˆ teˇ maˬ hkʼaw shaˍ lonˍ chu hkʼaˬ htaˆ kaꞈ yaꞈ la chehˇ ve yoˬ. Hkʼe te leh, kawˆ faiˇ hkʼaˬ htaˆ kaꞈ toꞈ chehˇ ve yoˬ. “Jawˇ mawˇ˗oˬ, chi teˇ hpaˍ aˬ htoꞈ ma tcuhˉ kuiˬ le?” Yaˬhoˉvaˬ mvuhˇ naw ma tcuh yaˇ htaꞈ cuˇ leh Zaˍhkaˍriˆ htaꞈ hkʼawꞈ piˇ ve yoˬ. Leh Maꞈ poˍ lonˉ Yaˬhoˉvaˬ kʼoˆ ve, “ngaˬ ve awˬ ha hpu htaꞈ pa taw nawˬ te chehˇ ve kanˉ teˇ hpaˍ uiˍ la daꞈ la tuˬ yoˬ. Maꞈ moˍ maꞈ cuˇ ve awˬ gʼaˇ htaꞈ pa taw maˇ heˆ. Nawˬ ve awˬ gʼaˇ awˬ shaˉ htaꞈ pa taw kaꞈ maˇ heˆ.” (Zaˍhkaˍriˆ 4:4, 6) Awˬ ha chi hkʼaw ve naˍ manˇ tcuhˉ kuiˬ lehˬ, Yaˬhoˉvaˬ ve daꞈ kehˬ ve awˬ ha hpu lehˬ hkʼaˬ htaˆ kaꞈ cawˬ ve tehꞈ kʼoˆ gaˇ ve yoˬ. Paˇshaˇ ve maꞈ yaˇ hkʼa peu˗eˬ Yaˬhoˉvaˬ ve daꞈ kehˬ ve awˬ ha hpu htaꞈ tawˍ daꞈ maˇ gʼaˇ. Yuˇdaꞈ chaw bon yehˬ lonˉ te chehˇ ve geh Yaˬhoˉvaˬ chehˇ ve pa taw, canˇ paˍ yawˇ hui ve kanˉ htaꞈ tawˍ piˇ maˇ gʼa. Yawˇ hui Gʼuiˬ sha ve bon yehˬ lonˉ te peuˬ gʼa tuˬ yoˬ. Awˬ lawn chi Yuˇdaꞈ chaw awˬ gʼaˇ gʼa jaˇ ve yoˬ. Yuˇdaꞈ chaw te cawˇ ve awˬ ceuˬ lehˬ yawˇ hui Yaˬhoˉvaˬ htaꞈ gʼaˇ gʼa va leh yawˇ hui ve kanˉ gʼa kʼawꞈ ca te ve yoˬ. Yawˇ hui tawˍ ve tsuhˇ ve htaꞈ gʼa hpuˇ ve htawˇ, yawˇ hui a shu yawˇ ve kanˉ htaꞈ gʼa kʼawꞈ ca te ve yoˬ.

7. Yuˇdaꞈ chaw bon yehˬ lonˉ te chehˇ ve htaꞈ ga piˇ tuˬ pa ve aˬ htoꞈ ma cawˬ ve le?

7 Yuˇdaꞈ chaw bon yehˬ lonˉ te chehˇ ve htaꞈ ga piˇ tuˬ pa piˇ ve yoˬ. Pa ve chi aˬ htoꞈ ma le? 520 hkʼawꞈ B.C.E htaˇ, Paˇshaˇ mvuhˇ miˬ hkʼaw jawˇ mawˇ awˬ suhˉ Daˍriˆ meh ve yawˇ uˉ peunˍ ve 2 hkʼawꞈ teˇ hkʼawꞈ htaˇ, bon yehˬ lonˉ te ve htaꞈ tawˍ piˇ ve lehˬ maˇ cawˇ tehꞈ yawˇ shiˍ ve yoˬ. Hkʼe te leh, yawˇ Yuˇdaꞈ chaw htaꞈ te peuˬ tcuh˗o tehꞈ kʼoˆ piˇ ve yoˬ. (Eˇzaˍraˆ 6:1-3) Chi hkʼe ceh tiˉ maˇ heˆ. Teˇ gʼaˇ˗ehˬ kaꞈ dawˇ maˇ gaˬ ve awˬ ceuˬ jawˇ mawˇ te ve yoˬ. Bon yehˬ lonˉ chi ve te ve htaꞈ teˇ gʼaˇ˗ehˬ kaꞈ maˇ gʼa shoꞈ shaꞈ piˇ tuˬ leh maˇ gʼa tawˍ piˇ tuˬ kʼoˆ piˇ ve yoˬ. Chi hkʼoˆ kaꞈ, hpu shi mawˇ jeˬ leh mawˇ loˍ ve awˬ ceuˬ kaꞈ piˇ ve yoˬ. (Eˇzaˍraˆ 6:7-12) 515 hkʼawꞈ B.C.E htaˇ, 4 hkʼawꞈ hpaˆ ceh tiˉ kaꞈ Yuˇdaꞈ chaw bon yehˬ lonˉ te peuˬ ve yoˬ.—Eˇzaˍraˆ 6:15.

Tawˍ ve tsuhˇ ve gʼaˇ hpuˇ htaˇ, Yaˬhoˉvaˬ ve kanˇ paˆ htaꞈ gʼaˇ va sheˍ (Awˬ tawn 8 nyi sheˍ)

8. Nawˬ tawˍ ve tsuhˇ ve gʼa hpuˇ ve htawˇ, aˬ htoꞈ ma te haꞈ hanˉ gʼa ve le?

8 Chi beuꞈ teˇ co˗e Yaˬhoˉvaˬ ve Shaˉhkiˆhkanˍ ve chaw laiˉ gʼaˇ tawˍ ve tsuhˇ ve htaꞈ gʼa hpuˇ ve yoˬ. Tawˇ pa haˉ te kʼo, mvuhˇ miˬ teˇ hpaˍ hpaˍ hkʼaw Gʼuiˬ sha ve kanˉ hkʼa dehꞈ maˇ gʼa te ve yoˬ. Awˬ viˉ awˬ nyi teˇ hpaˍ htaꞈ “mvuhˇ miˬ jawˇ mawˇ lonˉ leh hkunˉ hawˉ hkanˇ teˇ hpaˍ mehˆ gʼuˇ suhˍ shu yuˬ kʼai” ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, chi yawˇ hui chaw oˇ ve teˇ hpaˍ htaꞈ Liꞈ hpu gʼa maˍ piˇ ve yoˬ. (Maꞈhtehˍ 10:17, 18) Teˇ pawˆ pawˆ kʼo, mvuhˇ miˬ uˉ peunˍ ve awˬ liˇ pa htaˇ, ngaˬ hui ve awˬ viˉ awˬ nyi Gʼuiˬ sha htaꞈ oˉ kʼoˍ pui gʼa tuˬ te piˇ ve yoˬ. Maˇ heˆ leh hteˇ ve cawˇ ve hkʼaw suhˉ jehˬ paˍ teˇ hpaˍ suhˉ jehˬ cheˆ piˇ htaˇ, ngaˬ hui ve kanˉ awˬ pon awˬ bon cawˬ tuˬ te laˇ ve yoˬ. Leh Shaˉhkiˆhkanˍ ve chaw tawˍ ve tsuhˇ ve awˬ nu ve awˬ ceuˬ kaꞈ gʼa hpuˇ sheˍ ve yoˬ. Tawˇ pa haˉ te kʼo, laiˉ gʼaˇ Gʼuiˬ sha ve kanˉ hkʼa dehꞈ te gʼa ve mvuhˇ miˬ hkʼaw chehˇ taˍ ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, Yaˬhoˉvaˬ ve kanˉ maˇ gʼa te tuˬ yehˬ kʼa hkʼaw ve chaw tawˍ piˇ ve yoˬ. (Maꞈhtehˍ 10:32-36) Laiˉ pawˆ kʼo, yawˇ hui ve awˬ suhˍ awˬ shaˍ hpawˇ ve awˬ viˉ awˬ nyi Gʼuiˬ sha ve kanˉ taˇ te tehꞈ kʼoˆ piˇ ve yoˬ. Yawˇ hui htaꞈ tawˍ piˇ maˇ gʼa ve pa taw maˇ kʼawꞈ tawˍ piˇ˗o. Awˬ viˉ awˬ nyi htaꞈ tawˍ piˇ hehnˇ jaˇ ve chaw htawˇ, Shaˉhkiˆhkanˍ ve chaw hpehꞈ la ve yoˬ. Chi htaꞈ pa taw, nawˬ tawˍ ve tsuhˇ ve gʼa hpuˇ htaˇ, awˬ gʼaˇ taˇ nuˇ. Haꞈ hanˉ sheˍ. Yaˬhoˉvaˬ leh yawˇ ve daꞈ kehˬ ve awˬ ha hpu nawˬ geh chehˇ taˍ ve yoˬ. Nawˬ teˇ ceuˬ kaꞈ kawˆ tuˬ maˇ cawˬ.

PA VE GʼA HPUˇ HTAˇ

9. Aˬ htoꞈ ma te chaw teˇ hpaˍ bon yehˬ lonˉ awˬ suhˉ awˬ hkuiˉ puiˍ tanˬ kawˍ chehˇ ve htaꞈ gʼa mawˬ htaˇ, nyi ma luˬ ve le?

9 Bon yehˬ lonˉ awˬ hkuiˉ puiˍ tanˬ kawˍ peuˬ hkʼawꞈ nawˉ, Yuˇdaꞈ chaw, chaw mawˇ teˇ hpaˍ hawˬ ve yoˬ. (Eˇzaˍraˆ 3:12) Yawˇ hui bon yehˬ lonˉ awˬ piˍ daꞈ jaˇ ve Sawˉlaꞈmonˍ te taˍ ve htaꞈ gʼa mawˬ jaw ve pa taw, yawˇ hui haꞈ yuˬ maˇ gʼa ve yoˬ. Bon yehˬ lonˉ awˬ suhˉ chi bon yehˬ lonˉ awˬ piˍ htaꞈ tehˆ maˇ gʼa tehꞈ yawˇ hui dawˇ ve yoˬ. (Haˆgehˇ 2:2, 3) Yaꞈ hkʼaˇ, Zaˍhkaˍriˆ awˬ ha mawˬ ve hkʼaw yawˇ hui ha lehˬ ve kʼawꞈ cawˬ tuˬ ga piˇ ve yoˬ. Awˬ ha chi yawˇ hui htaꞈ hkʼaˬ hkʼe ga piˇ ve le?

10. Zaˍhkaˍriˆ liꞈ 4:8-10 hkʼaw mvuhˇ naw ma tcuh yaˇ ve tawˇ hkawˇ Yuˇdaꞈ chaw nyi ma luˬ chehˇ ve htaꞈ hkʼaˬ hkʼe ga piˇ ve le?

10 Zaˍhkaˍriˆ liꞈ 4:8-10 gʼaw sheˍ. Yuˇdaꞈ chaw lehˬ, “Zeˍruˆbaˍbeˍlaˆ awˬ hoˉ te leh, bon yehˬ htaꞈ kʼawꞈ gu te chehˇ ve htaꞈ gʼa mawˬ ve teˇ yanˇ” ha lehˬ jaˇ. Chi mvuhˇ naw ma tcuh yaˇ hkʼaˬ hkʼe kʼoˆ gaˇ ve le? Aˉ hkeh caˆ lehˬ yawˇ hui te chehˇ ve awˬ ceuˬ hteˇ˗ehˬ kʼai˗aw laˇ tehꞈ tehˆ nyi ve yoˬ. Bon yehˬ lonˉ awˬ suhˉ chi bon yehˬ lonˉ awˬ piˍ hkʼe taw maˇ daꞈ tehꞈ chaw teˇ hpaˍ dawˇ ve htawˇ, Yaˬhoˉvaˬ kʼoˆ taˍ ve hkʼe teˇ ceuˬ le le cawˬ˗oˬ ve tehꞈ, mvuhˇ naw ma tcuh yaˇ Yuˇdaꞈ chaw htaꞈ htawˆ hkanˍ piˇ ve yoˬ. Yaˬhoˉvaˬ bon yehˬ lonˉ chi htaꞈ nyi hkʼaˇ suh ve kʼo, Yuˇdaꞈ chaw maˇ dawˇ cawˇ tuˬ aˬ htoꞈ ma awˬ hkʼaˇ cawˬ sheˍ ve le? Yaˬhoˉvaˬ awˬ pon a yeˇ uiˍ jaˇ ve lehˬ, Yuˇdaꞈ chaw Yaˬhoˉvaˬ loˍ ve hkʼe bon yehˬ lonˉ awˬ suhˉ chi ve hkʼaw oˉ kʼoˍ gʼa pui ve yoˬ. Yuˇdaꞈ chaw bon yehˬ lonˉ chi htaꞈ a yeˇ uiˍ jaˇ tehꞈ maˇ gʼa shawˍ. Yaꞈ hkʼaˇ, Yaˬhoˉvaˬ htaꞈ oˉ kʼoˍ pui leh yawˇ nyi hkʼaˇ suh tuˬ te piˇ ve htaꞈ a yeˇ uiˍ jaˇ tehꞈ shawˍ ve kʼo, yawˇ hui awˉ lawˉ htaˇ hkʼe ha lehˬ jaˇ tuˬ yoˬ.

A shaꞈ teꞈ kuiˬ hkʼaw pa ve gʼa hpuˇ htaˇ, daꞈ ve hpawˇ dawˇ nyi sheˍ (Awˬ tawn 11-12 nyi sheˍ) *

11. Chi beuꞈ teˇ co˗e Yaˬhoˉvaˬ ve kanˉ te ve chaw shoꞈ shaꞈ ve aˬ htoꞈ ma gʼa hpuˇ ve le?

11 Chi beuꞈ teˇ co˗e laiˉ gʼaˇ kaꞈ shoꞈ shaꞈ ve gʼa hpuˇ ve yoˬ. Teˇ hpaˍ kʼo, Gʼuiˬ sha ve kanˉ awˬ yanˇ hkʼa biˇ te ve laiˉ hkʼawꞈ gaˬ˗oˬ ve htawˇ, awˬ vuiˬ awˬ suhˉ pa piˇ ve yoˬ. Chaw teˇ hpaˍ kʼo, a shaꞈ maˇ˗oˬ ve pa taw, yawˇ hui te gaˇ jaˇ ve awˬ vuiˬ htaꞈ maˇ gʼa te˗o ve yoˬ. Ngaˬ hui kaꞈ chi hkʼe gʼa hpuˇ ve kʼo, nyi ma hkʼe taw maˇ luˬ cawˇ. Awˉ lawˉ htaˇ kʼo, aˬ htoꞈ ma te chi hkʼe pa ve ngaˬ hui maˇ na gʼa leh maˇ dawˇ cawˇ ve yoˬ. Peuˬ taˉ ve awˬ yanˇ htaꞈ kʼawꞈ dawˇ nawˇ leh nyi ma luˬ ve yoˬ henˉ. Ngaˬ hui Yaˬhoˉvaˬ awˬ pon awˬ hpfuhˇ maˇ cawˬ˗o tehꞈ dawˇ ve yoˬ hehˉ. (Tawˇ naˉ ve 24:10) Ngaˬ hui te gʼa ve hkʼe Yaˬhoˉvaˬ ve kanˉ hkʼa dehꞈ te tuˬ Zaˍhkaˍriˆ mawˬ ve awˬ ha hkʼaw ngaˬ hui htaꞈ hkʼaˬ hkʼe ga laˇ gʼa ve teˇ geh henˇ tuˬ yoˬ.

12. Ngaˬ hui a shaꞈ teꞈ kuiˬ hkʼaw teˇ ceuˬ le le pa ve htawˇ ha lehˬ gʼa tuˬ, Zaˍhkaˍriˆ mawˬ ve awˬ ha ngaˬ hui htaꞈ hkʼaˬ hkʼe ga laˇ gʼa ve le?

12 Ngaˬ hui Yaˬhoˉvaˬ dawˇ ve hkʼe dawˇ ve kʼo, pa ve awˬ ceuˬ haꞈ yuˬ gʼa tuˬ sha ve yoˬ. Chi beuꞈ teˇ co˗e Yaˬhoˉvaˬ laiˉ ceuˬ te chehˇ leh ngaˬ hui kaꞈ Yaˬhoˉvaˬ geh kanˉ teˇ geh gʼa te ve daꞈ jaˇ ve awˬ vuiˬ gʼa ve yoˬ. (1 Kawˇrenˍhtuˆ 3:9) Ngaˬ hui ve kanˉ awˬ vuiˬ pa kʼai ve htawˇ, Yaˬhoˉvaˬ ngaˬ hui htaꞈ hkʼaˬ htaˆ kaꞈ haꞈ ve yoˬ. Gʼuiˬ sha ve kanˉ hkʼaˇ pa ve nawˬ htaꞈ heuˆ la kuiˬ cawˬ ve kʼo, aˬ htoꞈ ma te chi hkʼe pa ve le, chi hkʼe ceh tiˉ taˇ dawˇ nyi chehˇ. Chi teˇ hkui aꞈ kehˉ peuˬ taˉ ve awˬ yanˇ lehˬ “aˬ htoꞈ ma pa taw chi beuꞈ ve awˬ yanˇ aꞈ kehˉ daꞈ ve le” maˇ dawˇ nyi cawˇ. Pa ve awˬ ceuˬ daꞈ ve hpawˇ nyi tuˬ nawˬ Yaˬhoˉvaˬ ga laˇ tuˬ bon lawˬ sheˍ. (Cuˇ yiˍ piˇ ve 7:10) Nawˬ chi teˇ hkui te gʼa ve awˬ ceuˬ htaꞈ dawˇ nyi sheˍ. Te maˇ gʼa ve awˬ ceuˬ htaꞈ maˇ heˆ. Zaˍhkaˍriˆ ve awˬ ha hkʼaw ngaˬ hui hkʼaˬ htaˆ kaꞈ daꞈ ve hpawˇ dawˇ tuˬ maˍ laˇ ve yoˬ. Ngaˬ hui chi hkʼe te ve kʼo, Yaˬhoˉvaˬ ve kanˉ ka tiꞈ yeˬ ve hkʼaw te leh ngaˬ hui a shaꞈ teꞈ kuiˬ hkʼaw pa kʼai ve awˬ ceuˬ cawˬ ve htawˇ, ha lehˬ gʼa ve yoˬ.

BEˆ MAˍ LAˇ VE NGAˬ HUI MAˇ NA GʼA HTAˇ

13. Yuˇdaꞈ chaw bon yehˬ lonˉ kʼawꞈ gu te tuˬ, yawˇ hui awˬ hkʼaw lo ve chaw teˇ hpaˍ cuˇ yiˍ maˇ cawˬ tehꞈ hkʼaˬ hkʼe dawˇ ve le?

13 Oˇ ve teˇ yanˇ bon yehˬ lonˉ maˇ gʼa te tuˬ Yuˇdaꞈ chaw htaꞈ tawˍ piˇ ve htawˇ, Paw hkoˇ lonˉ Yawˇsuˆ leh Uˉ peunˍ shehˍ hpaˇ Zeˍruˆbaˍbeˍlaˆ “Gʼuiˬ sha ve bon yehˬ htaꞈ kʼawꞈ gu te ve yoˬ.” (Eˇzaˍraˆ 5:1, 2) Yawˇ huiˉ maˬ dawˇ cheˆ ve cuˇ yiˍ maˇ cawˬ tehꞈ Yuˇdaꞈ chaw teˇ hpaˍ dawˇ ve yoˬ. Awˬ lawn kʼo, awˬ paˇ awˬ kui chehˇ ve canˇ paˍ yawˇ hui aˬ htoꞈ ma te ve leh yawˇ hui te chehˇ ve htaꞈ jehˇ piˇ tuˬ awˬ hkʼaˇ ca ve yoˬ. Yawˇsuˆ leh Zeˍruˆbaˍbeˍlaˆ lehˬ Yaˬhoˉvaˬ beˆ maˍ laˇ chehˇ ve tehꞈ htawˆ hkanˍ laˇ tcuh gaˇ ve yoˬ. Hkʼe te leh, Yaˬhoˉvaˬ awˬ tehˬ awˬ na hkʼaˬ hkʼe te piˇ ve le?

14. Zaˍhkaˍriˆ liꞈ 4:12, 14 hkʼaw kʼoˆ taˍ ve hkʼe, Yaˬhoˉvaˬ lehˬ Paw hkuˇ lonˉ Yawˇsuˆ leh Uˉ peunˍ shehˍ hpaˇ Zeˍruˆbaˍbeˍlaˆ htaꞈ hkʼaˬ hkʼe htawˆ hkanˍ piˇ ve le?

14 Zaˍhkaˍriˆ liꞈ 4:12, 14 gʼaw sheˍ. Zaˍhkaˍriˆ awˬ ha hkʼaw gʼa mawˬ ve mvuhˇ naw ma tcuh yaˇ yawˇ htaꞈ kʼoˆ piˇ ve, shaˍ lonˍ cehˬ 2 cehˬ lehˬ ‘leuˆ yuˬ taˍ ve 2 gʼaˇ’ htaꞈ kʼoˆ gaˇ ve yoˬ. Oˇ ve lehˬ Paw hkuˇ lonˉ Yawˇsuˆ leh Zeˍruˆbaˍbeˍlaˆ hpehꞈ ve yoˬ. Mvuhˇ naw ma tcuh yaˇ kʼoˆ ve, yawˇ huiˉ maˬ lehˬ “miˬ guiˬ hkʼa peu˗eˬ ve htaꞈ uˉ peunˍ chehˇ ve Gʼuiˬ sha” awˬ paˇ lo chehˇ taˍ ve yoˬ. Chi lehˬ Yaˬhoˉvaˬ htaꞈ kʼoˆ gaˇ ve yoˬ. Yawˇ huiˉ maˬ daꞈ jaˇ ve awˬ vuiˬ hkʼaˬ hkʼe taw cawˬ ve dawˇ nyi sheˍ. Chi lehˬ yawˇ huiˉ maˬ htaꞈ Yaˬhoˉvaˬ yonˍ gʼa jaˇ ve tehꞈ hpeuꞈ maw laˇ ve yoˬ. Chi htaꞈ pa taw, Yuˇdaꞈ chaw kaꞈ Yawˇsuˆ leh Zeˍruˆbaˍbeˍlaˆ dawˇ cheˆ ve htaꞈ yonˍ gʼa cawˇ ve yoˬ. Awˬ lawn kʼo, oˇ htaˇ teˇ co˗e Yuˇdaꞈ chaw htaꞈ sheh kʼai tcuh tuˬ Yaˬhoˉvaˬ yawˇ huiˉ maˬ htaꞈ leuˆ yuˬ ve yoˬ.

15. Yaˬhoˉvaˬ Liꞈ hpu htaꞈ cuˇ leh ngaˬ hui htaꞈ beˆ maˍ laˇ htaˇ, haꞈ yuˬ ve tehꞈ hpeuꞈ maw piˇ tuˬ hkʼaˬ hkʼe gʼa te cawˇ ve le?

15 Chi beuꞈ teˇ co˗e Yaˬhoˉvaˬ yawˇ ve chaw htaꞈ beˆ maˍ laˇ ve awˬ hkʼaˇ teˇ hkʼaˇ lehˬ, Liꞈ hpu htaꞈ cuˇ ve yoˬ. Ngaˬ hui yawˇ htaꞈ oˉ kʼoˍ pui ve yawˇ nyi hkʼaˇ suh tuˬ te piˇ gʼa ve tehꞈ ngaˬ hui shiˍ tuˬ, Liꞈ hpu hkʼaw beˆ maˍ laˇ taˍ ve yoˬ. Hkʼe kʼo, Yaˬhoˉvaˬ beˆ maˍ laˇ ve htaꞈ haꞈ yuˬ ve tehꞈ ngaˬ hui hpeuꞈ maw piˇ tuˬ hkʼaˬ hkʼe te cawˇ ve le? Ngaˬ hui awˬ yanˇ yehˇ leh Liꞈ hpu gʼaw ve, hkʼa dehꞈ dawˇ nyi ve, gʼaw taˍ ve awˬ ceuˬ htaꞈ gʼa na gʼa tcuh ve yoˬ. A shu yawˇ awˬ to htaꞈ na nyi cawˇ ve, ‘ngaˬ Liꞈ hpu leh Gʼuiˬ sha ve kanˉ hkʼaˇ hkʼaw ve liꞈ teˇ hpaˍ gʼaw htaˇ, ngaˬ jehˇ leh hkʼa dehꞈ dawˇ nyi˗aw laˇ? Maˇ heˆ leh ngaˬ gʼaw kʼai ve ceh tiˉ te ve laˇ? ‘Awˬ lawn teˇ hpaˍ shiˍ haˍ jaˇ’ ve kʼo, ngaˬ awˬ leuˉ kʼawꞈ hpfuhˆ nyi˗aw laˇ? Maˇ heˆ leh ngaˬ haˆ haˆ gʼaw kʼai ve ceh tiˉ te ve laˇ?’ (2 Peˍtruˆ 3:16) Yaˬhoˉvaˬ ngaˬ hui htaꞈ aˬ htoꞈ ma maˍ laˇ ve awˬ yanˇ yehˇ leh hkʼa dehꞈ dawˇ nyi ve kʼo, ngaˬ hui kaꞈ Yaˬhoˉvaˬ beˆ maˍ laˇ ve htaꞈ gʼaꞈ te leh yawˇ ve kanˉ hkʼa dehꞈ te gʼa tuˬ yoˬ.—1 Tiˆmoˉseˍ 4:15, 16.

“Ka tiꞈ yeˬ leh cuˇ yiˍ cawˬ ve awˬ ceˬ” beˆ maˍ laˇ ve htaꞈ gʼaˇ va sheˍ (Awˬ tawn 16 nyi sheˍ) *

16. Ngaˬ hui “ka tiꞈ yeˬ leh cuˇ yiˍ cawˬ ve awˬ ceˬ” beˆ maˍ laˇ ve htaꞈ maˇ na gʼa ve kʼo, ngaˬ hui htaꞈ ga laˇ gʼa ve aˬ htoꞈ ma cawˬ ve le?

16 Yaˬhoˉvaˬ ngaˬ hui htaꞈ beˆ maˍ laˇ ve awˬ nu ve teˇ hkʼaˇ lehˬ, “ka tiꞈ yeˬ leh cuˇ yiˍ cawˬ ve awˬ ceˬ” htaꞈ cuˇ ve yoˬ. (Maꞈhtehˍ 24:45) Teˇ pawˆ pawˆ kʼo, ka tiꞈ yeˬ ve awˬ ceˬ ngaˬ hui htaꞈ beˆ maˍ laˇ ve teˇ hpaˍ ngaˬ hui maˇ na gʼa ve yoˬ. Tawˇ pa haˉ te kʼo, mvuhˇ yeˬ mvuhˇ haw ngaˬ hui chehˇ ve teˇ tawn lo maˇ hpehꞈ la taˬ tehꞈ dawˇ puiˉ ve yoˬ. Leh chi ngaˬ hui gʼa ponˬ tuˬ yawˇ hui beˆ maˍ laˇ ve yoˬ. Maˇ heˆ leh ka tiꞈ yeˬ leh cuˇ yiˍ cawˬ ve awˬ ceˬ a naˍ 19 ve htaꞈ dawˇ maˇ jaˇ ve yoˬ hehˉ. Yawˇ hui beˆ maˍ laˇ ve awˬ hkʼaˇ maˇ ca leh ngaˬ hui kaꞈ yehˇ maˇ gʼa tehꞈ dawˇ ve kʼo, ngaˬ hui hkʼaˬ hkʼe te cawˇ ve le? Yuˇdaꞈ chaw ve awˬ lawn htaꞈ dawˇ nyi sheˍ. Yawˇ hui Yawˇsuˆ leh Zeˍruˆbaˍbeˍlaˆ beˆ maˍ piˇ ve htaꞈ gʼaꞈ te htaˇ, yawˇ hui awˬ bon gʼa ve yoˬ. Maˇ heˆ leh ngaˬ hui Liꞈ hpu hkʼaw ve awˬ nu ve awˬ lawn teˇ hpaˍ htaꞈ dawˇ nyi gʼa ve yoˬ. Laiˉ pawˆ kʼo, Yaˬhoˉvaˬ ve chaw beˆ maˍ laˇ ve teˇ ceuˬ ceuˬ gʼa htaˇ, nyi˗a kʼo, awˬ nu ve chaw awˬ pon awˬ bon maˇ cawˬ tehꞈ ngaˬ hui mawˬ ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, yawˇ hui gʼaꞈ te htaˇ gʼa ponˬ ve yoˬ.—Suhˉ jehˬ ve 7:7; 8:10.

AWˬ CEUˬ TEˇ HPAˍ HTAꞈ ZAˍHKAˍRIˆ NYI VE HKʼE NYI SHEˍ

17. Awˬ ha hkʼaw mawˬ ve kawˆ faiˇ leh shaˍ lonˍ cehˬ 2 cehˬ lehˬ Yuˇdaꞈ chaw htaꞈ heuˆ la kuiˬ hkʼaˬ hkʼe cawˬ ve le?

17 Zaˍhkaˍriˆ awˬ ha hkʼaw mawˬ ve 5 ceuˬ teˇ ceuˬ lehˬ a ciˉ ceh tiˉ mawˬ ve htawˇ, Yuˇdaꞈ chaw yawˇ hui awˬ vuiˬ gʼa taˍ ve daꞈ ve hpawˇ nyi leh ha lehˬ ha kʼa ve hkʼaw oˉ kʼoˍ pui gʼa tuˬ awˬ ha chi ga piˇ ve yoˬ. Zaˍhkaˍriˆ awˬ ha mawˬ ve hkʼaw yawˇ hui gʼaꞈ te ve kʼo, Yaˬhoˉvaˬ yawˇ hui htaꞈ haꞈ ve, yawˇ hui htaꞈ ga piˇ chehˇ ve, yawˇ hui htaꞈ beˆ maˍ piˇ chehˇ ve tehꞈ shiˍ ve yoˬ. Yaˬhoˉvaˬ yawˇ hui htaꞈ daꞈ kehˬ ve awˬ ha hpu piˇ ve yawˇ hui kanˉ caˉ leh te gʼa ve pa taw ha lehˬ ve kʼawꞈ cawˬ ve yoˬ.—Eˇzaˍraˆ 6:16.

18. Zaˍhkaˍriˆ mawˬ ve awˬ ha hkʼaw nawˬ htaꞈ heuˆ la kuiˬ hkʼaˬ hkʼe cawˬ ve le?

18 Ngaˬ hui gʼa henˇ peuˬ˗oˬ ve hkʼe, awˬ ha hkʼaw gʼa mawˬ ve kawˆ faiˇ leh shaˍ lonˍ cehˬ 2 cehˬ lehˬ nawˬ htaꞈ heuˆ la kuiˬ cawˬ jaˇ. Awˬ ha hkʼaw gʼa mawˬ ve chi nawˬ tawˍ ve tsuhˇ ve htaꞈ tawˍ daꞈ gʼaˇ tuˬ ga laˇ leh nawˬ ve a shaꞈ teꞈ kuiˬ hkʼaw pa ve awˬ ceuˬ htaꞈ gʼa hpuˇ ve htawˇ, ha lehˬ ve cawˬ tuˬ ga laˇ ve yoˬ. Nawˬ awˬ lawn teˇ hpaˍ htaꞈ maˇ na gʼa ve htawˇ, beˆ maˍ laˇ ve htaꞈ nawˬ yonˍ gʼa leh na yuˬ tuˬ ga laˇ ve yoˬ. Nawˬ a shaꞈ teꞈ kuiˬ hkʼaw shoꞈ shaꞈ ve laiˉ ceuˬ gʼa hpuˇ htaˇ, nawˬ hkʼaˬ hkʼe te cawˇ ve le? Awˉ lawˉ teˇ ceuˬ lehˬ, awˬ ceuˬ teˇ hpaˍ htaꞈ Zaˍhkaˍriˆ nyi ve hkʼe nyi sheˍ. Yaˬhoˉvaˬ lehˬ yawˇ ve chaw htaꞈ haꞈ shaˉ chehˇ ve tehꞈ ngaˬ hui gʼa dawˇ nyi cawˇ ve yoˬ. Leh nawˬ mawˬ ve awˬ ceuˬ htaꞈ gʼaꞈ te ve kʼo, Yaˬhoˉvaˬ htaꞈ hkʼaˬ htaˆ kaꞈ gʼaˇ va leh nyi ma awˬ tawˬ hkʼa gaˬ oˉ kʼoˍ pui sheˍ. (Maꞈhtehˍ 22:37) Nawˬ chi hkʼe te ve kʼo, Yaˬhoˉvaˬ ve kanˉ ha lehˬ ha kʼa te gʼa tuˬ, yawˇ ga laˇ tuˬ yoˬ.—Kawˇlawˇsehˇ 1:10, 11.

KʼA MUIˬ HKAWˇ 7 Yaˬhoˉvaˬ, ngaˬ hui ve awˬ gʼaˇ awˬ shaˉ

^ Yaˬhoˉvaˬ tcuh kaˍ paˍ Zaˍhkaˍriˆ htaꞈ awˬ ha hkʼaw laiˉ ceuˬ mawˬ tcuh ve yoˬ. Yawˇ leh Gʼuiˬ sha ve chaw shoꞈ shaꞈ ve gʼa hpuˇ ve htawˇ, daꞈ kehˬ ve oˉ kʼoˍ pui kuiˬ kʼawꞈ gu te tuˬ awˬ gʼaˇ gʼa ve yoˬ. Ngaˬ hui shoꞈ shaꞈ ve laiˉ ceuˬ gʼa hpuˇ ve htawˇ, awˬ ha chi teˇ hpaˍ htaꞈ pa taw, ngaˬ hui Yaˬhoˉvaˬ ve kanˉ ka tiꞈ yeˬ ve hkʼaw te kʼai gʼa tuˬ ga laˇ ve yoˬ. Zaˍhkaˍriˆ mawˬ ve awˬ ha hkʼaw shaˍ lonˍ cehˬ htaꞈ caˉ daꞈ ve awˬ lawn chi ve hkʼaw teˇ geh henˇ tuˬ yoˬ.

^ Neˍhaˍmiˆ ve awˬ co˗e gaˬ leh jawˇ mawˇ Aˍtaˍzeˍyiˆ meh ve teˇ gʼaˇ kʼawꞈ cawˬ ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, jawˇ mawˇ chi teˇ gʼaˇ Yuˇdaꞈ chaw htaꞈ nyi ma cawˇ ve yoˬ.

^ AWˬ HAN HTAꞈ KʼOˆ MAˍ TAˍ VE: Awˬ viˉ awˬ nyi hawˉ hkʼaˆ a shaꞈ maˇ˗oˬ ve maˇ chehˇ sha ve pa taw, yawˇ pa ve awˬ ceuˬ htaꞈ mawˬ htaˇ pa ve.

^ AWˬ HAN HTAꞈ KʼOˆ MAˍ TAˍ VE: Yaˬhoˉvaˬ Yawˇsuˆ leh Zeˍruˆbaˍbeˍlaˆ htaꞈ beˆ maˍ piˇ chehˇ ve, awˬ viˉ awˬ nyi yaˇ miˇ dawˇ nyi chehˇ ve. Leh Yaˬhoˉvaˬ “ka tiꞈ yeˬ leh cuˇ yiˍ cawˬ ve awˬ ceˬ” htaꞈ beˆ maˍ piˇ chehˇ ve kaꞈ yaˇ miˇ chi teˇ gʼaˇ dawˇ nyi chehˇ ve.