Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

Chibaaba Chkakudiza 12

Komana Mwamonaña Chuma Chamweniyi Zekariya?

Komana Mwamonaña Chuma Chamweniyi Zekariya?

“‘Naspiritu yami,’ dichinahoshiyi Yehova wamazaza.”​—ZEK. 4:6.

KAMINA 73 Tukwashiku Tuhamuki

NSAÑU YIDI MUCHIBAABA *

1. Chumanyi chachiwahi chenjileña nakuyimwekena aYudeya adiña muwunkoli?

 AYUDEYA azañaleli nankashi. Yehova Nzambi “wasañumwini muchima waMwanta Kirusi wakuPeresi” kulonda ayisubuli aIsarela, ashakamini yaaka yayivulu muwunkoli muBabiloni. Mwanta wabidikili mbila kudi aYudeya kulonda afunti kumukala wawu “nakutuñulula itala daYehova Nzambi yaIsarela.” (Ezera 1:1, 3) Iyi mbila yadiña yamuzañalu chikupu! Yatalishili mukwila nawu aYudeya akutachika kudifukula kudi Nzambi walala cheñi mwituña dayinkeliyi.

2. Mudimwinyi washikeneniwu kuzata aYudeya afuntili kufuma muwunkoli?

2 Mu 537 B.C.E., aYudeya adiña muwunkoli ashikili muYerusalema, wadiña musumba weneni wawanta wakukabeta kakuchidilu waYuda. Awa aYudeya afuntili ashikeneni dakutachika kutuñulula tembeli, nawa mu 536 B.C.E., adiña ala dehi chikuku!

3. Ikañeshanyi damweniwu aYudeya?

3 Chatachikiliwu tuhu kutuña tembeli, awa antu afumini muwunkoli atachikili kumona ikañesha dasweja. Antu ayinyeñumukili “atwalekelihu kuzeyesha antu amuYuda nikuyifuntisha hanyima mumudimu wakutuña.” (Ezera 4:4) Chumichi chayitaminini aYudeya nawa yuma yaswejeleliku kutaminaku. Mu 522 B.C.E., mwanta wawaPeresi wamuha, Atazakisheshi, watachikili kuyuula. * Akwakudimbulula chamweniwu nawu chiyuulu chinahimpiki, amweni nawu iyi diyi mpinji yawu yatela kulekeshawu mudimu wakutuña kuhitila “[mukuleta] kukala kuzatisha nshimbi.” (Mas. 94:20) Amulejeli Mwanta Atazakisheshi nawu, hakachi kayuma yikwawu yinakufwilawu aYudeya, hikudikaña nayena. (Ezera 4:11-16) Mwanta watiyilili mumakudi awu nawa wahanini lushimbi nindi aleki kutuña tembeli. (Ezera 4:17-23) Chafuminimu, akakutuña alekeli kutuña tembeli.—Ezera 4:24.

4. Chumanyi cheliliyi Yehova chelili akakudimbulula alekeshi mudimu wakutuñulula tembeli? (Isaya 55:11)

4 Antu amwituña abulileña kudifuukula kudi Yehova niamunfulumendi yawaPeresi, afwilileña chikupu kulekesha mudimu wakutuñulula tembeli. Ilaña Yehova wakeñeleña aYudeya atwalekihu kutuña tembeli nawa mpinji yejima washikijaña mwejima mwafuukulañayi. (Tañenu Isaya 55:11.) Wamutondeli Zekariya kwikala kaprofwetu kindi nawa wamumwekesheleli yimwenu 8 yayiwahi, nkumininaku Zekariya wayilejeli aYudeya iyi yimwenu kulonda yiyikoleshi. Iyi yimwenu yayikolesheli aYudeya nawu hiyatela kuchiina antu ayikañesheleñaku, nawa yayikolesheli kutwalekahu nakuzata mudimu waYehova wakutuña. Muchimwenu chamuchitanu haniyi yimwenu, Zekariya wamweni hakutenteka manoñu ninyitondu yanyiolivi yiyedi.

5. Yumanyi yitukuhanjeka muchinu chibaaba?

5 Mpinji yikwawu wejima wetu twaneñaña. Dichi mazu akukolesha ayinkeliyi Yehova aIsarela kuhitila muchimwenu chamuchitanu chamweniyi Zekariya chinateli kutukwasha nikutukolesha. Kwiluka munatalishi ichi chimwenu chinateli kutukwasha kumukalakela Yehova nakashinshi hela tunakumona ikañesha, neyi yuma yinahimpiki muchihandilu chetu nawa neyi tunatambwili nshimbi yitunabuli kutiyishisha.

NEYI TUNAKUMONA IKAÑESHA

Zekariya wamweni chimwenu chanyitondu yanyiolivi yiyedi yinakutwala manji kuchahakutenteka manoñu chikweti manoñu 7 (Talenu paragilafu 6)

6. Indi chimwenu chikweti hakutenteka manoñu ninyitondu yiyedi yanyiolivi chidi haZekariya 4:1-3, chayikwashili ñahi aYudeya kwikala ahamuka? (Talenu mwevulu wudi hakava.)

6 Tañenu Zekariya 4:1-3. Chimwenu chahakutentekahu manoñu ninyitondu yiyedi yanyiolivi chayikwashili aYudeya kutwalekahu kuzata hela chakwila ayikañesheleña. Munjilanyi? Komana mwamona nenu chuma chakutentekahu manoñu chadiña namanji abulileña kumana? Nyitondu yiyedi yanyiolivi yatwalileña manji mucheña chakunama nawa ichi cheña nichena chatwalileña manji kumanoñu ejima adiña hachakutentekahu manoñu. Awa manji akwashileña manoñu kubutuka chakadi kuleka. Zekariya wehwili nindi: “Indi yumiyi yinatalishi mudihi?” Kañelu wamwakwili namazu afumini kudi Yehova nindi: “‘Yumiyi yakamwekana, bayi namashidika hela nañovuku, ilaña naspiritu yami,” dichinahoshiyi Yehova wamazaza.” (Zek. 4:4, 6) Manji adiña munyitondu yanyiolivi emeneneñaku spiritu yaYehova yañovu yabulaña kumana. Mashidika ejima aWanta wawaPeresi adiña nañovu wanyi neyi tuyesekeja naspiritu yaNzambi. Chineli Yehova wadiña nakuyikwasha, akakutuña adi kutwalekahu kushinda ikañesha dejima nakumanisha mudimu wakutuña. Awa mazu ayikolesheli chikupu! Chuma chakeñekeleña kudi aYudeya hikumukuhwelela Yehova nikufunta cheñi nakuzata. Dichuma cheliliwu, hela chakwila achidiña ayilekesha.

7. Kuhimpikanyi kwamwekeni kwayikwashili aYudeya atuñulwileña tembeli?

7 Kuhimpika kwamwekeni kwayikolesheli aYudeya atuñileña. Kuhimpikanyi? Mu 520 B.C.E., mwanta wamuha, Dariyusi I, watachikili kuyuula muPeresi. Muchaaka chamuchiyedi chachiyuulu chindi, wenjili nakuwana nindi aluwañesheli hakulekesha mudimu wakutuña tembeli muloña chadiña munshimbi wanyi. Dichi Dariyusi wahanini lushimbi nindi amanishi mudimu wakutuña. (Ezera 6:1-3) Chafuukwiliyi mwanta chayihayamishili antu ejima, ilaña kudi yuma yikwawu yeliliyi mwanta, kubadika hohu hakuyiteja nindi atwalekihu kuzata. Mwanta walejeli nyuza yayinyeñumukili nindi aleki kukañesha mudimu wakutuñulula nawa atachiki kuhanaku mali niyuma yikwawu yinakukeñeka! (Ezera 6:7-12) Chafuminimu, aYudeya amanishili kutuñulula tembeli chimwahitili yaaka yiwana, mu 515 B.C.E.—Ezera 6:15.

Shindamenenu hañovu yaYehova neyi munakumona ikañesha (Talenu paragilafu 8)

8. Muloñadi chimwatela kwikalila ahamuka neyi anakuyikañesha?

8 Nimakonu, akakudifukula aYehova amavulu amonaña makañesha. Chakutalilahu amakwawu ashakamaña mumatuña mwakañeshawu mudimu wetu. Munawa matuña amanakwetu ayikasaña nawa “[ayitwalaña] kudi anguvulu nianyanta,” kulonda wiikali wunsahu kudi wena. (Mat. 10:17, 18) Mpinji yikwawu chiyuulu chahimpikaña chakwila amanakwetu akutachika kudifukula kudi Yehova chakadi kuyikañesha. Hela nsompeshi nateli kufuukula munjila yikutukwasha kudifukula chakadi kutukañesha. AYinsahu amakwawu amonaña nikañesha dambukaku. Ashakamaña mwituña mwekala kusubuka kwakudifukula kudi Yehova, ilaña antaña jawu ayikañeshaña kulonda aleki kumukalakela Nzambi yawu. (Mat. 10:32-36) Kakavulu, ana adimbululaña antaña jawu aYinsahu neyi amona nawu anakañanyi kuyidimbulula, alekaña kuyidimbulula. Nawa kakavulu ana adiña nakuyikabisha nankashi antaña jawu enza nakwikala aYinsahu adikita. Neyi anakuyikañesha, bayi muzeyaku! Ikalenu ahamuka. Mukweti Yehova nispiritu yindi yajila, dichi bayi muchiinaku!

NEYI YUMA YINAHIMPIKI MUCHIHANDILU

9. Muloñadi aYudeya chaneñeleliwu hamuloña wakumona chikuku chatembeli yayiha anachali?

9 Chelili tuhu chikuku chatembeli achituñi, aYudeya akula dehi adilili. (Ezera 3:12) Amweni lubanji lwakulema kwatembeli yatuñiliyi Solomoni, nawa atoñojokeleña nawu tembeli “neyi kuyesekeja” hiyadi kumwekana neyi yadiñahuku. (Hag. 2:2, 3) Aneñeli nankashi muloña esekejeleña tembeli yayiha nayayikulu. Chimwenu chamweniyi Zekariya chadi kuyikwasha kwikala cheñi namuzañalu. Munjilanyi?

10. Mazu akañelu asonekawu haZekariya 4:8-10 ayikwashili ñahi aYudeya kubula kuneña?

10 Tañenu Zekariya 4:8-10. Kañelu watalishili mudihi chahosheliyi nindi aYudeya “akazañalala nawa akamona mwonji wakwolola nachu muchikasa [chakaYudeya Nguvulu] Zerubabeli”? Mwonji wakwolola nachu hichuma chazatishañawu kulonda amoni neyi ochu chuma choloka muwulehi hela muchiminu. Awa mazu akañelu amwekesheleña kudi antu jaNzambi nawu hela chakwila tembeli yikesekana wanyi nayakusambila, ilaña yikamana nawa yakekala neyi chochinakukeña Yehova nindi yiikali, hela chochu Yehova wakatiya kuwaha naniyi tembeli. Hanu muloñadi chakubulilawu wena kutiyilawu kuwaha? Chuma chalema kudi Yehova hikudifukula kunakuzatikila mutembeli yayiha kwesekeja nachinakukeñayi. Neyi aYudeya ashili muchima hakudifukula kudi Yehova munjila yetejayi, nawa ayitiya kuwaha, muzañalu wawu wadi kufunta cheñi.

Monenuñamu yuma yayiwahi mukuhimpika (Talenu maparagilafu 11-12) *

11. Kukalanyi kwamonañawu akakudifukula aYehova makonu?

11 Etu amavulu yuma yatukalilaña neyi yuma yinahimpiki muchihandilu. Amakwawu anakalakali mumudimu wampinji yejima hadi yaaka yayivulu mudimu wawu wunahimpiki hela kumana. Amakwawu aleka kuzata mudimu wawu wakeñesheliwu hamuloña wakukula. Neyi chuma chamuchidiwu chinatumwekeni twaneñaña. Hakusambila tukwiluka wanyi chuma chinaleteshi afuukuli mwenomu hela tukwiteja wanyi munafuukuliwu. Tunateli kutachika kutoñojoka netu yuma yadiña chiwahi kunyima. Nawa tunateli kuzeya nakutachika kutoñojoka netu tunakumuzatila Yehova nankashi wanyi. (Yish. 24:10) Chimwenu chaZekariya chinateli kutukwasha ñahi kutwalekahu kumuzatila Nzambi hanakumini ñovu jetu?

12. Chimwenu chaZekariya chinateli kutukwasha ñahi kutwalekahu kwikala namuzañalu neyi chihandilu chetu chinahimpiku?

12 Chatupelelaña kuumika kukala neyi tunakumona yuma neyi chayimonañayi Yehova. Yehova nakukoña yuma yamaneni makonu, nawa tudi akakukalakala hamu nindi. (1 Kor. 3:9) Nyidimu yetu yinateli kuhimpika, ilaña kukeña kwatukeña Yehova kwahimpikaña wanyi. Dichi, neyi kuhimpika kudi mukuloñesha kwinza hadi enu, bayi mumbaña mpinji yenu nakutoñojoka hayuma yinaleteshi ayihimpiku. Chatela mwanukeña “mafuku akunyima,” mulombenu Yehova kulonda ayikwashi mumoneña yuma yayiwahi yinafumi mukuhimpika. (Mukwa. 7:10) Chatela mutoñojokeña hayuma yimukubula kutwesha kwila, toñojokenuña hayuma yimukutwesha. Kuchimwenu chaZekariya tunakudizilaku netu, chalema kumonaña yuma munjila yayiwahi. Dichi, tukutwalekahu kwikala namuzañalu nawa ashinshika hela chakwila chihandilu chinahimpiki.

NEYI CHINAKUTUKALILA KULONDELA WUNLOMBOLI

13. Muloñadi aIsarela amakwawu chatoñojokeliwu nawu afuukwili mwatama chahosheliwu nawu atachiki kutuñulula tembeli?

13 Mudimu wakutuñulula tembeli awulekesheli. Hela chochu, amayala atondeliwu kulombola, dikwila nawu Kapristu Muneni Yeshiwa (Yoshuwa) niNguvulu Zerubabeli, atachikili cheñi “kutuñulula itala daNzambi.” (Ezera 5:1, 2) AYudeya amakwawu hadaha atoñojokeli nawu afuukwili mwatama. Mudimu wakutuña hiwaswamini kumesu awayilumbuku, owu adi kuzatisha njila jejima kulonda awukañeshi. Awa anlomboli ayedi, aYoshuwa naZerubabeli, akeñekeleña kuyikolesha nawa Yehova wayikwashileña. Ayikolesheli. Munjilanyi?

14. Kwesekeja naZekariya 4:12, 14, Kapristu Muneni Yoshuwa niNguvulu Zerubabeli ayikolesheli munjilanyi?

14 Tañenu Zekariya 4:12, 14. Munichi chibalu chachimwenu chaZekariya, kañelu wamumwekesheleli kaprofwetu kaNzambi washinshika nindi nyitondu yiyedi yanyiolivi yinakwimenaku “awayishewa ayedi,” dikwila nawu Yoshuwa naZerubabeli. Awa amayala ayedi ayimwekesheli muchifwikija “anemani kwakwihi naMwanta weseki dejima,” Yehova. Ayilemesheli chikupu! Yehova wayikuhweleleli nankashi. Akwawu aIsarela niwena ateleleli kukuhwelela yuma yejima yayilejeleñawu kudi awa amayala muloña Yehova wadiña nakuyizatisha kuyilombola.

15. Tunateli kumwekesha ñahi netu twalemesha wunlomboli waYehova wekala Mwizu dindi?

15 Njila yimu munatwalekeliyi Yehova kulombola antu jindi makonu hikuzatisha Izu dindi, Bayibolu. Muniwu mukanda wajila, natuleji chitwatela kudifukula kudi yena munjila yatelela. Tunateli kumwekesha ñahi netu twalemesha wunlomboli wutwatambwilaña Mwizu daNzambi? Kuhitila mukwikala nampinji yakuditaña nakanañachima nikwikala nampinji yakutiyishisha yuma yitunakutaña. Dihulenu nenu: ‘Neyi inakutaña Bayibolu hela nyikanda yetu, komana nekala nampinji yakuhudikila nikutoñojoka hayuma yinnakutaña? Komana nasandujolaña mwatalisha chalala chamuBayibolu “[chakala] kutiyishisha”? Tahindi natañañamu hohu lufuchi-lufuchi? (2 Pet. 3:16) Neyi twikala nampinji yakutoñojoka chikupu hayuma yinakutudizishayi Yehova, tukulondelaña wunlomboli windi nikuzata mudimu wetu wakushimwina.—1 Tim. 4:15, 16.

Kuhwelelenuña wunlomboli wumunakutambwila kufuma kudi “nduñu wamaana nikashinshi” (Talenu paragilafu 16) *

16. Neyi chakwila tunatiyishishi wanyi wunlomboli wunafumi kudi “nduñu wamaana nikashinshi,” chumanyi chinateli kutukwasha kuwulondela?

16 Njila yikwawu mwatulombwelañayi Yehova hikuzatisha “nduñu wamaana nikashinshi.” (Mat. 24:45) Mpinji yikwawu, iwu nduñu nateli kutuleja nshimbi jitunateli kubula kutiyishisha chikupu. Chakutalilahu, anateli kutuleja nshimbi yinakushimuna chitwatela kupuluka kuwubanji wadimwekenaña wutunateli kutoñojoka netu kwila wumwekana mwiluña detu nehi. Hela netu iwu nduñu nasweji kukolesha nshimbi jachipupu. Tunateli kwila ñahi neyi tunakutoñojoka netu nshimbi jinakutwinkawu jamukunkulwayi? Twatela kutoñojoka hayuma yayiwahi yafuminimu chelili aIsarela ovwahili kufumba kwayinkeliwu kuhitila mudi Yoshuwa niZerubabeli. Twatela kutoñojoka cheñi nsañu yikwawu yamuBayibolu yitunatañi. Mpinji yikwawu antu jaNzambi atambwilileña wunlomboli wamwekeneña neyi hiwukuyikwashaku kwesekeja nammwenu yawuntu ilaña wayipulwishili.—Anso. 7:7; 8:10.

MONENUÑA CHUMA CHAMWENIYI ZEKARIYA

17. Chimwenu chachakutentekahu manoñu ninyitondu yanyiolivi yiyedi chayikwashili ñahi aYudeya?

17 Chimwenu chamuchitanu chamweniyi Zekariya chadiña chachihi, ilaña chayikwashili aYudeya kuzata mudimu wawu nikudifukula kudi Yehova. Nawa chelili azatishi yuma yamuchimwenu chaZekariya, amweni nawu Yehova nakuyikwasha nikuyilombola. Kuhitila muspiritu yindi yajila yikweti ñovu, Yehova wayikwashili kutwalekahu kuzata mudimu wawu nikwikala namuzañalu.—Ezera 6:16.

18. Chimwenu chaZekariya chinateli kuyikwasha ñahi?

18 Chimwenu chaZekariya chachakutentekahu manoñu ninyitondu yiyedi yanyiolivi chinateli kuyikwasha muchihandilu chenu. Neyi chitunadizi dehi, chinateli kuyikwasha kwikala nañovu yakuumika ikañesha, kwikala namuzañalu wakuumika neyi yuma yinahimpiki, nikukuhwelela nakwovwahila nshimbi jimunatambwili hela chakwila munajitiyishishi wanyi. Chumanyi chimwatela kwila neyi mumona kukala muchihandilu? Chatachi, monenuña chuma chamweniyi Zekariya, wunsahu wunakumwekesha nawu Yehova nakwakamena antu jindi. Nkumininaku, ilenuña yuma yimunakumona nakukuhwelela mudi Yehova nikutwalekahu kudifukula kudi yena namuchima wenu wejima. (Mat. 22:37) Neyi mwila mwenimu, Yehova wukuyikwasha kumukalakela namuzañalu haya nyaaka.—Kol. 1:10, 11.

KAMINA 7 Yehova, Ñovu Yetu

^ para. 5 Yehova wamumwekesheleli kaprofwetu Zekariya yimwenu yakuzañalesha. Chuma chamweniyi Zekariya chamukwashili yena niantu jaYehova kwikala nañovu yakushinda kukala kwamweneñawu hampinji yafuntishileñawu kudifukula kwalala. Iyi yimwenu yinateli kutukwasha ninetu kumukalakela Yehova nakashinshi hela chakwila tunakumona kukala. Muchinu chibaaba, tukuhanjeka yuma yalema yitunateli kudizila kuyimwenu yaZekariya, munadibombeli chuma chakutentekahu manoñu ninyitondu yanyiolivi yiyedi.

^ para. 3 Chimwahitili yaaka, mumafuku aNguvulu Nehemiya, nyuuli wacheñi wejina daAtazakisheshi wayitiyili aYudeya kuwaha.

^ para. 60 KULUMBULULA MWEVULU: Manakwetu namoni nindi watela kwinjilila chihandilu chinahimpiki muloña wawushinakaji nikukatakata.

^ para. 62 KULUMBULULA MWEVULU: Muhela nakutoñojoka hawunsahu wunakumwekesha nawu Yehova nakumukwasha “nduñu wamaana nikashinshi,” neyi chochamukwashiliyi Yoshuwa niZerubabeli.