1. ¿Ti nety yˈëwxijt jyëjpˈijxtëp ja judiyëtëjk?

 OKPAWINMAY wiˈix jantsy agujk jotkujk nyayjyäˈäwëdë ja judiyëtëjk. “Jyobaa yëˈë yajjotujk ja rey Ciro” mëdiˈibë Persia, parë dyaˈˈawäˈätspëtsëmët ja judiyëtëjk, pes kanäk jëmëjtë nety të yˈijnëdë Babilonia. Ja rey Ciro nyiˈanaˈamë parë judiyëtëjk jyëmbittët mä ja yˈit lyugäär ets tˈagojˈoyëdët “ja tyëjkë Jyobaa, ja mëdiˈibë Diosˈäjtypyë Israel” (Esd. 1:1, 3). ¡Seguurë ko jantsy agujk jotkujk nyayjyäˈäwëdë ja judiyëtëjk! Mbäädë nety jatëgok tˈawdattë ja Diosë tëyˈäjtënbë, mä ja it lugäär mëdiˈibë yajmooytyë.

2. ¿Ti tyuundë ja judiyëtëjk jantsy jeˈeyë jyäjttë Jerusalén?

² Mä jëmëjt 537 mä kyajnëm myinyë Jesus, ta tuk grupë judiyëtëjk jyäjttë Jerusalén, mä ja it lugäär mëdiˈibë nyitënaabyë Judá. Jantsy jeˈeyë jam jyäjttë, ta tniwäˈkëdë ja Diosë tyëjk, ets mä jëmëjt 536 të nety ja potsyˈëjx tnayajpëdëˈknëdë.

3. ¿Ti jotmay wyinguwäˈkëdë ja judiyëtëjk?

³ Per jantsy jeˈeyënëmë nety dyajtsondäˈäktë ja tuunk mä Diosë tyëjk, ta ja myëtsipëty nyibëdëˈkëdë. Ojts ja myëgäjpnbäˈäjëty jyayaˈëxtëkëwäˈägäˈänëdë ets axëëk yajnayjyäˈäwëdë “parë kyaj ja potsy tnekyyajpajtˈadëˈëtstët” (Esd. 4:4). Wyinguwäˈkëdë amay jotmay, per niˈigyë nety tˈaktimypyäädäˈändë. Pes mä jëmëjt 522 mä kyajnëm myinyë Jesus, ta Artajerjes * yˈanaˈamtsondaky Persia. Ets ja judiyëtëjkë myëtsipëty, ta wyinmääytyë ko mbäädë nety dyajtuˈuwëˈëmëdë ja tuunk pën yˈanmääytyëp ja rey ko kyaj tijaty yajtuny extëm “ja ënaˈamën myinyën” (Sal. 94:20, TY). Ojts nanduˈun yajniwäämbattë ja judiyëtëjk ko yëˈë nety nyibëdëˈëgandëp ja rey (Esd. 4:11-16). Artajerjes, myëbëjk extëm yaˈˈanmääy ets ta jyënany ko kyaj mbäät ja potsy tnekyyajpattë (Esd. 4:17-23). Ta ojts tyuˈuwëˈëmë ja tuunk mëdiˈibë nety jyantsy tyukxondaktëp ja judiyëtëjk (Esd. 4:24).

4. ¿Ti Jyobaa tyuun ko ja judiyëtëjkë myëtsipëty tjayajtuˈuwëˈëmëyandë ja tuunk? (Isaías 55:11).

⁴ Ja judiyëtëjkë myëgäjpnbäˈäjëty kyaj nety tˈawdattë Jyobaa ets  nääk ja anaˈambëtëjk mëdiˈibë Persia jyayajtuˈuwëˈëmëyandë ja tuunk mä nety yajkojy ja Diosë tyëjk. Perë Jyobaa të nety ttuknibëjktäägë ko tsojkëp tyuunˈadëˈëtstët ja judiyëtëjk, pes yëˈë xëmë tkuytyuny mëdiˈibë tyuknibëjktakëp (käjpxë Isaías 55:11). * ¿Ti net tyuun? Wyinˈijxë Zacarías parë tyunët kugajpxy ets ta net ttukˈijxy tuktujk pëky tijatyë nety tunan jatanëp. Zacarías tsojkëbë nety ttukmëtmaytyäˈägët ja judiyëtëjk tijatyë Jyobaa të tyukˈixyëty parë mbäät tmëjääwmoˈoytyë. Ta ja judiyëtëjk tjaygyujkëdë ko kyaj tiko ttsëˈëgëdët ja myëtsip ets ko tsojkëbë nety dyajtuˈuyeˈeyˈadëˈëtstët ja tuunk mëdiˈibë Jyobaa të tyuknipëkëdë. Mä ja myëmëgoxk pëkypyë mëdiˈibë Zacarías tukˈijxë Jyobaa, yëˈë tuˈugë kandelääbrë ets majtskë oliibës kepy.

5. ¿Ti nˈixäˈänëm mä yäˈädë artikulo?

⁵ Seguurë ko mëjwiin kajaa jyotkujkmooyëdë ja judiyëtëjk, ko Zacarías yajtukˈijxy ja kandelääbrë ets majtsk ja oliibës kepy. Näˈäty, niˈamukë mon tuk nnayjyäˈäwëm. Per mëdiˈibë Zacarías yajtukˈijx, mbäät xypyudëjkëm parë nmëduunˈadëtsëmë Jyobaa, oyë jäˈäy xynyibëdëˈkëm, oy tyëgatsëdë jukyˈäjtën ets oy kyaj yajxon njaygyujkëm extëm nyajnëˈëmoˈoy nyajtuˈumoˈoyëm.

6. Extëm jyënaˈanyë Zacarías 4:1-3, ¿wiˈix ja judiyëtëjk jyotkujkmooyëdë? (Ixë dibujë mëdiˈibë miimp mä rebistë nyiˈak).

⁶ (Käjpxë Zacarías 4:1-3). * Ko Zacarías yajtukˈijxy ja kandelääbrë ets majtsk ja oliibës kepy, jotmëkmooyëdë ja judiyëtëjk parë tmëmadaktë ko ja myëtsipëty nyibëdëˈkëdë. ¿Tiko? Yëˈko mëdiˈibë Zacarías yˈijx, yëˈë ja aseytë mëdiˈibë pëtsëëmp mä ja majtskpë oliibës kepy, ets mä ja abëjkën jap kyudamë ja aseytë mëdiˈibë yajtoopy ja jëën mä ja kandelääbrë. Ko tyimpëyëˈktëy ja aseytë, ta ninäˈä kyapiˈitsy ja jëën. Zacarías ta dyajtëëy ja anklës: “¿Wintsën tidën yˈandijpy tukëˈëyë yäˈädë?”. Ta yˈatsoowë extëmë netyë Jyobaa të yˈanëˈëmxëty: “Kyaj mët ko jyaˈˈatyë tsiptuumbëtëjk ni mëdë mëkˈäjtën, yëˈë duˈun mëdëts ja nmëjääw, duˈun jyënaˈanyë Jyobaa mëdiˈibë nyiwintsënˈäjtypyë tsyiptuumbëty” (Zac. 4:4, 6). Ja aseytë mëdiˈibë pëtsëëmp mä ja oliibës kepy, yëˈë yˈandij ja Jyobaa yˈespiritë santë mëdiˈibë ijtëëp, ets niˈigyë ja mëkˈäjtën tmëdaty këdiinëm ja soldäädëtëjk mëdiˈibë persia. Pääty ja judiyëtëjk kyaj tiko nety ttsëˈëgëdët ja myëtsipëty, pesë Jyobaa yëˈë nety pudëkëyanëdëp mä jam dyajtuˈuyeˈeytyë ja potsy axtë ko dyaˈˈabattët. Ko duˈunë Zacarías tyukmëtmaytyakëdë, mëjwiin kajaa jyotkujkmooyëdë. Mëdiˈibë nety jeˈeyë tsojkëp ttundët ja judiyëtëjk, yëˈë ttukˈijxpattëdë Jyobaa ets jatëgok tniwäˈägëdët ja tuunk. Ets duˈunën ttuundë oyë nety të jyayaˈˈanëëmëdë parë kyaj tnekyyajpattët ja potsy.

7. ¿Ti pudëjkëdë ja judiyëtëjk parë dyaˈˈabajttë ja potsy?

⁷ Ajotkumonë tijaty tyëgäjtsy ets tyukˈoyˈäjttë ja judiyëtëjk. Pes mä jëmëjt 520 mä kyajnëm myinyë Jesus, ta tyëjkë anaˈambë Darío Primero jam Persia. Ets ko nety yˈaneˈemy myëmajtsk jëmëjt, ta tnijäˈäwë ko kyaj nety të jyantsy kyubojky ja tuunk mëdiˈibë yajtuˈuyeˈeytyëp ja judiyëtëjk. ¿Ti tyuun ko duˈun tnijäˈäwë? Yajnigutujkë ets ja judiyëtëjk dyaˈˈabattët ja potsy (Esd. 6:1-3). Seguurë ko agujk jotkujk jyantsy nyayjyäˈäwëdë ja judiyëtëjk ko duˈun tmëdoowdë. Per ¿tijaty yˈaktuun ja rey? Ojts tˈanëëmë ja myëgäjpnbäˈäjëty ko kyaj tnekyyajtuˈuwëˈëmëdët ja judiyëtëjk mä jam dyajtuˈuyeˈeytyë ja potsy ets waˈan tmoˈoytyë ja meeny sentääbë ets tijaty jam yajtunandëp (Esd. 6:7-12). ¿Wiˈixë net wyimbëtsëëmy? Mä jëmëjt 515 mä kyajnëm myinyë Jesus, ta ja judiyëtëjk pojën ojts dyaˈˈabattë ja potsy, jeˈeyë ttuunkˈäjttë taxk jëmëjt naxy (Esd. 6:15).

8. ¿Tiko mbäät mˈity amëk jotmëk ko myajnibëdëˈëgët?

 ⁸ Tyam, nanduˈun nimayë Diosmëduumbë yajnibëdëˈëktë. Ta näägë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë tsënääytyëp mä të kyubokyë Diosë tyuunk. Mbäät yajtsum yajmatstë ets axtë yajmënëjkxtë “gobernadoor windum es mä reyëty”, ko duˈun tyuny jyatyëty, mbäädë net dyajmëjpëtsëmdë Jyobaa (Mat. 10:17, 18). Ets näˈäty ko nyitëgatsy ja gobiernë, mbäät yˈoyë wanaty ja jotmay. O mbäät tuˈugë fes tpuwäˈägë ja Diosmëduumbëty parë ttuunˈadëˈëtstët ja Diosë tyuunk. Ta netë wiinkpë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë wiˈixëm pyattëp ja jotmay, extëm ta mëdiˈibë jantsy tukmëtsipˈäjtëdëbë fyamilyë ko Diosmëdundë, oy jyatsëënëdë mä kyaj kyubokyë Diosë tyuunk (Mat. 10:32-36). Näˈäty ko ja jyëëky myëguˈuk tpëktë kuentë ko yëˈëjëty ninäˈä tkamastuˈudäˈändë Jyobaa, ta kyaj wiˈix yˈokˈanmääyëndë. Ta net nääk mëdiˈibë axëëgë myëguˈuktëjk tyuundë, ets tyam të tyëjkëndë ëxpëjkpë. Pën duˈun tyamë amay jotmay xypyaaty, këdii mˈëxtëkëwaˈaky, it amëk jotmëk, pesë Jyobaa yëˈë mdukpudëkëyanëbë myëjääw. Pääty, ¡nitii xykyajëjptsëˈëk xykyajëjpjawët!

9. ¿Tiko nääk ja judiyëtëjk nyayjyäˈäwëdë mon tuk ko tˈijxtë yajnidäjjëtsyondaknë ja templë?

⁹ Ko yajnidäjjëtsyondaky ja templë, ta nääk ja judiyëtëjk mëdiˈibë nety të myëjjäˈäyëndë tyëjkëdë jëëy yaxpë (Esd. 3:12). Mon tuk nyayjyäˈäwëdë, mët ko yëˈë jyamyajtstë wiˈixë nety jyantsy yˈoyëty ja templë mëdiˈibë Salomón kyoj ets ko ninuˈunën tkamëbääty mëdiˈibë nety jam kyojandëp (Ageo 2:2, 3). ¿Wiˈixë nety mbäät ja judiyëtëjk agujk jotkujk yajnayjyawëdë mëdiˈibë Zacarías yajtukˈijx?

10. Extëm ja anklës jyënany mä Zacarías 4:8-10, ¿wiˈix ja judiyëtëjk pyudëjkëdë parë jatëgok nyayjyäˈäwëdë agujk jotkujk?

¹⁰ (Käjpxë Zacarías 4:8-10). * ¿Ti nety myaytyäˈägaampy ja anklës ko jyënany ko ja judiyëtëjk agujk jotkujk yajpäädäˈändë ko tˈixäˈändë ja plomë kyëˈëjotyë Zorobabel? Plomë, yëˈë mëdiˈibë jäˈäy yajtuundëp mä tyëjkojtë parë tëyë ja potsy dyajpattë. Pääty ko duˈun ja anklës jyënany, yëˈë nety tyukjaygyukëyaampy ja Diosë nyax kyäjpn, ko oy kyëxëˈëgët adëyë ja templë mëdiˈibë jam yajkojäämp, seguurë ko yajkojˈabatäˈäny ets ko duˈunë nety yajkojäˈäny extëmë Jyobaa të tniˈanaˈamë. Jyobaa jantsy agujk jotkujkë nety nyayjyawëyaˈanyëty ko yajkojy ja templë, nanduˈunxyëbë nety  mbäät ja judiyëtëjk nyayjyawëdë. Mëdiˈibën netyë Jyobaa tsyojkypy, yëˈë ets yaˈˈawdatët extëm ttukjotkëdaˈaky mä ja templë mëdiˈibë yajkojäämp. Pääty pën ja judiyëtëjk yˈawdäjttëbë Jyobaa extëm ttukjotkëdaˈaky, kupëkanëdëbë nety ets jatëgok nyayjyawëyäˈänëdë agujk jotkujk.

11. ¿Ti näägë nmëguˈukˈäjtëm tsiptakxëdëp tkupëktët?

¹¹ Nimayë nmëguˈukˈäjtëm tsiptakxëdëp tˈijxwëˈëmdët ko tyëgatstë jyukyˈäjtën. Pes nääk jantsy jeky të tyundë extëm Betel, mä yajkojˈyë jëën tëjk o misioneerë, ets tyam të tyëgatstë ja tyuunk. Ta net näägë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë kyaj mbäät duˈun yˈoktuunëdë mët ko të xyëëw jyëmëjt wyimbajnëdë, ets mbäädë net nyayjyawëdë mon tuk ko të tyëgatstë ja jyukyˈäjtën. Waˈan kyaj njaygyujkëm tiko duˈun tijaty yajtuny ets kyaj ngupëkäˈänëm. O waˈanë net nbaˈˈayoˈowëm ja tuunk mëdiˈibë nety nikëjxmˈäjtëm ets mbäädë net axëëk nnayjyäˈäwëm mët ko kyaj mbäät nekymyëduˈunëmë Jyobaa extëm ijty (Prov. 24:10). Per min nˈokˈijxëm wiˈix mbäät xypyudëjkëm mëdiˈibë kugajpxy Zacarías yajtukˈijx parë nmëduunˈadëtsëmë Jyobaa nuˈun nmadakëm.

12. ¿Wiˈix xypyudëjkëm mëdiˈibë Zacarías yajtukˈijx parë nmëduˈunˈadëtsëmë Jyobaa oy tyëgatsët ja jukyˈäjtën?

¹² Ko tijaty nˈijxëm extëmë Jyobaa tˈixy, mbäät xypyudëjkëm ets nˈijxwëˈëmëm ko tyëgatsy ja jukyˈäjtën. Jyobaa, ta tyam mëjwiin kajaa tijaty ttuny ets jantsy oy nnayjyäˈäwëm ko mëët nduunmujkëm (1 Kor. 3:9). Ja tuunk mëdiˈibë tyam nikëjxmˈäjtëm mbäät tyëgatsy, per mëdiˈibë ninäˈä kyatëgatsäˈäny yëˈë ko Jyobaa xytsyojkëm. Pääty, pën axëëk myajnayjyawëty ko të tyëgatsy ja mduunk mëdiˈibë nety mnikëjxmˈäjtypy mä Diosë kyäjpn, kyaj tiko yëˈëyë xymyëmääy xymyëdäjnët. En lugäär mjënäˈänët: “¿Tiko ijty mas niˈigyë yˈoyëty ets kyaj dyuˈunëty tyam?”. Mmënuˈkxtäˈägë Jyobaa parë mbudëkëdët ets xyˈijxwëˈëmët extëm të tyëgatsy ja mjukyˈäjtën (Ecl. 7:10). Këdii yëˈëyë xymyëmay xymyëdäjy mëdiˈibë kyaj mbäät xyˈoktuunë, jamën ja mjot mwinmäˈäny pëjktäˈäk mä mëdiˈibë mbäät tyam xytyuny. Mëdiˈibë yˈijxë Zacarías, xypyudëjkëm parë duˈunyëm nmëduunˈadëtsëmë Jyobaa ets nyajpatëm agujk jotkujk oy tyëgatsët ja jukyˈäjtën.

13. ¿Tiko nääk ja judiyëtëjk wyinmääytyë ko kyaj yˈoybyëtsëmäˈäny ko yajniwäˈägët jatëgok ja tuunk?

¹³ Oyë netyë jäˈäy duˈunyëm tmëtsipˈaty ja Diosë kyäjpn parë kyaj yajkojët ja templë, Zorobabel mëdë Jesúa (Josué) mëdiˈibë nety tuundëp saserdotë wintsën ets anaˈamdëp “ojts tniwäˈägëdë jatëgokë Diosë tyëjk” (Esd. 5:1, 2). Waˈan nääk ja judiyëtëjk wyinmääytyë ko kyaj yˈoybyëtsëmäˈäny ko yajniwäˈägët ja tuunk, pes ja myëtsipëty yˈixandëbë nety ets yˈëxtäˈäyandëp ja winmäˈäny wiˈix mbäät  dyajtuˈuwëˈëmëdë ja tuunk. Josué mëdë Zorobabel, yëˈë mëdiˈibë yajnëjkxtë jëjpˈamˈäjtën ets nyijawëyandëbë nety pënë Jyobaa pudëkëyanëdëp. Jyobaa mooyëdë tijatyë nety yajtëgoyˈäjttëp. Min nˈokˈijxëm wiˈixën duˈun ttuuny.

14. Extëm jyënaˈanyë Zacarías 4:12, 14, ¿wiˈix pyudëjkë Josué mëdiˈibë nety tuump saserdotë wintsën etsë Zorobabel ja mëdiˈibë nety anaˈamp?

¹⁴ (Käjpxë Zacarías 4:12, 14). * Ja anklës ojts ttukˈixy ja kugajpxy ko ja majtskpë oliibës kepy, yëˈë yajmaytyakpë Josué mëdë Zorobabel, “ja nimajtskpë mëdiˈibë të yajwinˈixtë”. Ets jyënaˈany ko duˈunxyëp extëm tnadanëdë Jyobaa “ja Wintsën mëdiˈibë jyaˈäjtypy tukëˈëyë naxwinyëdë”. Jyobaa yajnigëxëˈk ko tyukjotkujkˈäjtypyë netyë Josué mëdë Zorobabel, pääty yëˈë tnigëbäjkˈäjttë mä ja tuunk ojts tyuˈuyeˈey. Ets ja judiyëtëjk, tsojkëbë nety ttukjotkujkˈattët extëm tijaty ttundë Josué mëdë Zorobabel, mët ko yëˈë netyë Jyobaa yajtuunëdëp parë tnëˈëmoˈoy ttuˈumoˈoy ja nyax kyäjpn.

15. ¿Wiˈix nyajnigëxëˈkëm ko nmëjˈijxëm extëm xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëmë Jyobaa mä yˈAyuk?

¹⁵ Tuk pëky wiˈix tyamë Jyobaa tnëˈëmoˈoy ttuˈumoˈoyë nyax kyäjpn, yëˈë mët yëˈëgyëjxmë Biiblyë. Jap mä xytyuknijäˈäwëm wiˈixën ttsoky nmëduˈunëm. ¿Ets wiˈixën mbäät nyajnigëxëˈkëm ko nmëjˈijxëm extëm xytyuˈumoˈoyëm mä yˈAyuk? Yëˈko njuˈtëmë tiempë parë yajxon nˈëxpëjkëm ets njaygyujkëm. Oy ko nnayajtëˈëwëm: “Kots ngajpxyë Biiblyë o ëxpëjkpajn, ¿nbawinmaabyëts mëdiˈibëts jam ngajpxypy? ¿Yajxonëts nbayeˈey ja tëyˈäjtën ‘diˈibë tsip yajjaygyukët’? ¿O jeˈeyëts nwingäjpxnäjxkojy?” (2 Peed. 3:16). Pën njuˈtëmë tiempë parë nbawinmäˈäyëm tijatyë Jyobaa xytyukniˈˈijxëm, mbäädë net nbanëjkxëm extëm xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm etsë net nduˈunëm ja tuunk mëdiˈibë të xytyuknipëjkëm (1 Tim. 4:15, 16).

16. ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë nbanëjkxëm extëm xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm ja tuumbë mëdiˈibë kuwijy, oyë nety yajxon ngajaygyujkëm?

¹⁶ ¿Wiˈix ja tuk pëky tyamë Jyobaa tnëˈëmoˈoy ttuˈumoˈoyë nyax kyäjpn? Mët yëˈëgyëjxm “ja mëduumbë mëdiˈibë kuwijy” (Mat. 24:45, TNM). Waˈan näˈäty kyaj yajxon njaygyujkëm extëm xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm ja tuumbë mëdiˈibë kuwijy. Extëm nˈokpëjktakëm, waˈan yajxon xytyukˈawäˈänëm tijaty mbäät nduˈunëm ko ti yˈayoˈonbëjktäˈägët, per waˈanë net nwinmäˈäyëm ko mä it lugäär kyaj ti yˈayoˈonbëjktaˈaky. O ko jyaˈˈaty tuˈugë päˈäm mëdiˈibë mëjwindëjkëp, waˈanë net nwinmäˈäyëm ko ja tuumbë mëdiˈibë kuwijy nëgoo ttimyyaˈoˈktëy extëm xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm. Pääty, ¿ti tsojkëp nduˈunëm pën nwinmäˈäyëm  ko kyaj jyawë yˈoybyëtsëmäˈäny extëm nyaˈˈanmäˈäyëm tijaty nduˈunëm? Oyxyëp ko nanduˈun nwinmäˈäyëm wiˈix ja judiyëtëjk ttukˈoyˈäjttë ko tkupëjktë extëm nyëˈëmooy tyuˈumooyëdë Josué mëdë Zorobabel. ¿Ti ja tuk pëky mbäät xypyudëjkëm? Yëˈko ngäjpxëm mä Biiblyë wiˈix yajmaytyäˈäktë ja Diosmëduumbëty mëdiˈibë nanduˈun yajnëˈëmooy yajtuˈumooytyë ets wyinmääytyë ko kyaj jyawë yˈoybyëtsëmäˈäny. ¡Per ojts yajnitsoˈogëdë ko duˈun ttuundë! (Juec. 7:7; 8:10).

17. ¿Wiˈix ja judiyëtëjk pyudëjkëdë ko Zacarías tˈijxy tuˈugë kandelääbrë ets majtskë oliibës kepy?

¹⁷ Zacarías yëˈëyë yajtukˈijx tuˈugë kandelääbrë ets majtskë oliibës kepy. Per pudëjkëdë ja judiyëtëjk parë dyajtuˈuyeˈeyˈadëˈëtstët ja tuunk mëdiˈibë nety të tniwäˈägëdë ets tmëduunˈadëˈëtstëdë Jyobaa agujk jotkujk. Ko ja judiyëtëjk tjaygyujkëdë wiˈixë nety nyiwijy nyikejy mëdiˈibë Zacarías yˈijx, ta tpëjktë kuentë ko Jyobaa yëˈë pudëkëyanëdëp ets nëˈëmoˈoyan tuˈumoˈoyanëdëp. Jyobaa yëˈë tukpudëjkëdë myëjääw parë ojts dyaˈˈabattë ja potsy ets jatëgok nyayjyäˈäwëdë agujk jotkujk (Esd. 6:16).

18. ¿Wiˈix mbudëkëyaˈanyëty ko xyˈixët mëdiˈibë Zacarías yˈijx?

¹⁸ Ko Zacarías tyukˈijxë Jyobaa tuˈugë kandelääbrë ets majtskë oliibës kepy, mbäät mbudëkëty mëjwiin kajaa. Extëm të nˈijxëm, mmoˈoyanëbë jot mëjääw ko myajnibëdëˈëgët, agujk jotkujk mnayjyawëyaˈanyëty ko tyëgatsëdë mjukyˈäjtën ets seguurë mnayjyawëyaˈanyëty extëm myajnëˈëmoˈoy myajtuˈumoˈoy oyë nety yajxon xykyajaygyukë. ¿Ets ti net mdunaampy ko xypyäädëdë amay jotmay? Tim jawyiin, yëˈë ko xyˈixët mëdiˈibë Zacarías yˈijx, pëkë kuentë wiˈixë Jyobaa tˈijxˈity tkuentëˈatyë nyax kyäjpn, ets ta net xytyunët mëdiˈibë mˈijxypy. Tukˈijxpatë Jyobaa ets mmëduunˈadëˈëts amumduˈukjot (Mat. 22:37). Ko duˈun xytyunët, ta Jyobaa mbudëkëyaˈanyëty parë xëmë xymyëdunët agujk jotkujk (Kol. 1:10, 11).