Ir al contenido

Ir al índice

ARTÍCULO ÑA̱ KAʼVIYÓ 12

¿Á xítoún ña̱ xi̱ni ta̱ Zacarías?

¿Á xítoún ña̱ xi̱ni ta̱ Zacarías?

“‘Espíritui̱ kúú ña̱ kuniñúʼi̱’, káchi Jehová ta̱ xáʼndachíñu nu̱ú na̱ ángel” (ZAC. 4:6).

YAA 73 Taxi ña̱ ndakú ná koondi̱

ÑA̱ KA̱ʼA̱NYÓ XA̱ʼA̱ *

1. ¿Ndáaña sa̱kúsi̱íní-ini na̱ judío na̱ nda̱ndikó ñuuna?

 KÚSI̱ÍKAVÍ-INI na̱ judío, saáchi Jehová chi̱ka̱a̱ra-ini ta̱ rey Ciro ta̱ xi̱xaʼndachíñu chí Persia ña̱ sañára na̱ ñuu Israel saáchi xa̱a̱ ku̱a̱ʼání ku̱i̱ya̱ ñúʼuna chí Babilonia. Ta̱ rey yóʼo xa̱ʼndara chiñu ña̱ ná ndikó na̱ judío chí ñuuna ta sandáʼana veʼe Jehová, Ndióxi̱ na̱ ñuu Israel (Esd. 1:1, nota, 3). Ku̱si̱íníva-inina xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo. Nda̱a̱ vitin ndikó tuku na̱ judío ndasakáʼnuna Ndióxi̱ ta̱ nda̱a̱ nu̱ú ñuʼú ña̱ ta̱xira ndaʼa̱ na̱ ñuura.

2. ¿Ndáaña ke̱ʼé na̱ judío tá xa̱a̱ ndi̱kóna chí Jerusalén?

2 Tá ku̱i̱ya̱ 537 tiempo xi̱naʼá ndi̱kó sava na̱ judío chí Jerusalén chi ña̱yóʼo xi̱kuu ñuu káʼnu ña̱ ni̱xi̱yo chí Judá, ña̱ xi̱kuu reino ña̱ sur. Tá ni̱xa̱a̱na ndi̱ku̱n ki̱xáʼa ka̱chíñuna, ta tá ku̱i̱ya̱ 536 xa̱a̱ ki̱xáʼana chi̱ndúʼúna xa̱ʼa̱ templo.

3. ¿Ndáa tu̱ndóʼo ni̱ya̱ʼa na̱ judío nu̱ú?

3 Tá sa̱kán ki̱xáʼa na̱ judío káchíñuna xíʼin templo, ndeéní xi̱sasina nu̱úna. Na̱ ñuu na̱ xi̱ndoo yatin kán ki̱xáʼana sándakavana-inina ta ki̱xáʼana sáyi̱ʼvínana ña̱ va̱ʼa ná kǒo sandáʼana ñuu kán (Esd. 4:4). Kamaní ki̱xáʼa íyo tu̱ndóʼo nu̱úna soo yo̱ʼvi̱níka ña̱ kixi nu̱úna. Tá ku̱i̱ya̱ 522 tiempo xi̱naʼá, ki̱xáʼa xáʼndachíñu inka rey chí Persia, ta̱ Artajerjes. * Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo na̱ sáa̱-ini xíni na̱ judío ki̱ʼinna kuenta ña̱ kivi kasina nu̱úna ña̱ va̱ása sandáʼana templo, ña̱kán ki̱xáʼana káʼa̱nna xa̱ʼa̱na ña̱ yáʼandosóna ña̱ káʼa̱n ley (Sal. 94:20). Tá kúú, ki̱xáʼana káʼa̱nna xa̱ʼa̱ na̱ judío ña̱ íyona contra ta̱ rey (Esd. 4:11-16). Ta ta̱ Artajerjes ka̱ndíxara ña̱ vatá ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nna, ta va̱ása nítaxikara sandáʼana templo (Esd. 4:17-23). Ña̱kán, na̱ judío na̱ ndi̱kó chí Jerusalén va̱ása níkivika keʼéna chiñu ña̱ xi̱sakúsi̱íní-inina (Esd. 4:24).

4. ¿Ndáaña ke̱ʼé Jehová tá sa̱sina nu̱ú na̱ judío ña̱ sandáʼana templo? (Isaías 55:11).

4 Na̱ ñuu na̱ ni̱xi̱yo yatin kán ta saátu sava na̱ kítáʼan xíʼin na̱ chíñu ñuu Persia chi̱ka̱a̱-inina ña̱ kasina nu̱ú na̱ judío ña̱ va̱ʼa kǒo sandáʼakana templo. Soo Jehová chi̱ka̱a̱-inira ña̱ chindeétáʼanra xíʼinna ña̱ sandíʼina sandáʼanaña ta sa̱xínura ndiʼi ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra (kaʼvi Isaías 55:11). * Tá saá, ¿ndáaña ke̱ʼéra? Nda̱kaxinra ta̱ Zacarías ña̱ koora profeta, ta ni̱na̱ʼa̱ra u̱na̱ visión ña̱ ndáyáʼviní nu̱úra. Ta xi̱niñúʼu natúʼunra xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo xíʼin na̱ judío ña̱ va̱ʼa chika̱a̱ra ndee̱ xíʼinna. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo ku̱nda̱a̱-inina ña̱ va̱ása xíniñúʼu yi̱ʼvína nu̱ú na̱ sáa̱-ini xíniñaʼá, ta xíniñúʼu chika̱a̱na ndee̱ keʼéna ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Jehová xíʼinna. Nu̱ú visión ña̱ u̱ʼu̱n ta̱ Zacarías xi̱nira iin candelabro xíʼin u̱vi̱ tú olivo.

5. ¿Ndáaña ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ nu̱ú artículo yóʼo?

5 Visión ña̱ u̱ʼu̱n ña̱ xi̱ni ta̱ Zacarías chi̱ka̱a̱níña ndee̱ xíʼin na̱ ñuu Israel na̱ xi̱ndoo tiempo saá. Ndiʼivayó ndákava-iniyó sava yichi̱. Xa̱ʼa̱ ña̱kán, ña̱ visión yóʼo chindeétáʼanña xíʼinyó ña̱ nda̱kú koo iniyó kachíñuyó nu̱ú Jehová tá sásina nu̱úyó, tá nása̱ma iin ña̱ kéʼéyó á tá káʼa̱nna xíʼinyó keʼéyó iin ña̱ʼa soo va̱ása kúnda̱a̱ va̱ʼa iniyó xa̱ʼa̱ña.

TÁ SÁSINA NU̱ÚYÓ

Nu̱ú iin visión xi̱ni ta̱ Zacarías iin candelabro ña̱ kúúmií u̱xa̱ lámpara, ta u̱vi̱ yitu̱n tú olivo táan aceite iniña. (Koto párrafo 6).

6. ¿Ndáa ki̱ʼva chi̱ndeétáʼan ña̱ káʼa̱n Zacarías 4:1-3 xíʼin na̱ judío ña̱ ndakú koo inina? (Koto na̱ʼná ña̱ va̱xi chí sa̱tá tutu yóʼo).

6 (Kaʼvi Zacarías 4:1-3). * Visión ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ candelabro ta saátu u̱vi̱ tú olivo, chi̱ka̱a̱ña ndee̱ xíʼin na̱ judío tá xi̱sasina nu̱úna. ¿Nda̱chun? Nu̱ú visión yóʼo, ta̱ Zacarías xi̱nira ña̱ ku̱a̱kee aceite tú olivo ini iin ko̱ʼo̱, ta ña̱yóʼo sákutúña u̱xa̱ saá lámpara ña̱ candelabro. Ndiʼi tiempo ku̱a̱kee aceite yóʼo ini lámpara ña̱ candelabro ña̱kán va̱ása ndáʼva̱ña. Ta̱ Zacarías ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunra ta̱ ángel: “Táta, ¿ndáaña ndánaʼa̱ ña̱yóʼo?”. Ta ta̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Jehová xíʼinra: “‘Su̱ví na̱ soldado ta ni su̱ví ndee̱ kuniñúʼi̱, saáchi espíritui̱ kúú ña̱ kuniñúʼi̱’, káchi Jehová ta̱ xáʼndachíñu nu̱ú na̱ ángel” (Zac. 4:4, 6). Aceite tá tává tú olivo yóʼo xi̱ndakiʼinrá nu̱ú espíritu santo Jehová chi ña̱yóʼo va̱ása ndíʼiña. Ndeéníkava espíritu santo Ndióxi̱ nu̱ú na̱ soldado ñuu Persia. Xa̱ʼa̱ ña̱ chindeétáʼan Jehová xíʼinna, kuchiñuna ya̱ʼana nu̱ú ña̱ sásina nu̱úna ta sandíʼina sandáʼana templo. Chi̱ka̱a̱níva ña̱yóʼo ndee̱ xíʼinna. Ña̱kán, ña̱ xi̱niñúʼu keʼéna kúú ña̱ kandíxana Jehová ta ndikóna kachíñuna. Ta ña̱yóʼo kúú ña̱ ke̱ʼévana ni ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinna ña̱ va̱ása kivi keʼénaña.

7. ¿Ndáaña ku̱u ta ndáa ki̱ʼva chi̱ndeétáʼanña xíʼin na̱ judío?

7 Íyo iin ña̱ ku̱u, ta ña̱yóʼo chi̱ndeétáʼanña xíʼin na̱ judío. Tá ku̱i̱ya̱ 520 tiempo xi̱naʼá ki̱xáʼa xáʼndachíñu inka rey chí Persia, ta̱yóʼo xi̱kuu ta̱ Darío I. Tá xa̱a̱ ni̱ya̱ʼa u̱vi̱ ku̱i̱ya̱ ña̱ xáʼndachíñura ki̱ʼinra kuenta ña̱ kǒo iin ley ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása sandáʼana templo, xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ kiviva sandíʼina sandáʼaña (Esd. 6:1-3). Ku̱si̱íníva-inina xíʼin ña̱yóʼo, soo íyo inka ña̱ ku̱u. Ta̱ rey ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ íyo yatin kán ña̱ ná kǒo kasina nu̱ú na̱ judío, ta saátu ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna ña̱ ná taxina xu̱ʼún ndaʼa̱na xíʼin ndiʼi ña̱ xíniñúʼuna ña̱ va̱ʼa keʼéna chiñu kán (Esd. 6:7-12). Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo na̱ judío sa̱ndíʼina i̱xava̱ʼana templo tá ku̱i̱ya̱ 515 tiempo xi̱naʼá ta ti̱xin ku̱mí ku̱i̱ya̱ sa̱ndíʼina sandáʼanaña (Esd. 6:15).

Kandíxa ña̱ chindeétáʼan ndee̱ Jehová xíʼún tá sásina nu̱ún. (Koto párrafo 8).

8. ¿Nda̱chun kivi ndakú koo iniún tá sásina nu̱ún ña̱ ndasakáʼnún Ndióxi̱?

8 Ku̱a̱ʼání na̱ ndásakáʼnu Jehová tiempo vitin sásina nu̱úna ña̱ ndasakáʼnunara. Savana ndóona ñuu nu̱ú va̱ása táxina natúʼunna xa̱ʼa̱ Ndióxi̱, ta nda̱a̱ tíinna sava na̱yóʼo ña̱ ku̱ʼu̱nna xíʼinna nu̱ú na̱ chíñu, ta tá kúu ña̱yóʼo ku̱a̱ʼá na̱ yiví xáa̱na sákuaʼana xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ (Mat. 10:17, 18). Tá nása̱ma iin na̱ chíñu kivi chindeétáʼanña xíʼinyó. Á saátu iin na̱ juez kivi vií koo ña̱ ndaka̱xinna ta chindeétáʼanña xíʼinyó. Inka na̱ testigo síín íyo ki̱ʼva ña̱ sásina nu̱úna. Íyo país nu̱ú táxina ña̱ ndasakáʼnuna Jehová, soo na̱ veʼena ku̱a̱ʼání ña̱ kéʼéna ña̱ sásina nu̱úna (Mat. 10:32-36). Ta ku̱a̱ʼání yichi̱, tá kíʼin na̱ veʼena kuenta ña̱ va̱ása kívi kasina nu̱úna ña̱ ndasakáʼnuna Jehová, va̱ása sásikana nu̱úna. Ta sava na̱ xi̱sasi nu̱úna ta kininí xi̱keʼéna xíʼinna, tá ni̱ya̱ʼa tiempo ndu̱una testigo Jehová ta vitin kúsi̱íní-inina káchíñuna nu̱úra. Xa̱ʼa̱ ña̱kán, va̱ása ndakava-iniún tá sásina nu̱ún. Ndakú koo iniún, chi íyova Jehová xíʼún ta saátu espíritu santora. Xa̱ʼa̱ ña̱kán, kǒo nda̱a̱ ni iin ña̱ʼa xíniñúʼu yi̱ʼvíún nu̱ú.

TÁ NÁSA̱MA ÑA̱ KÉʼÉYÓ

9. ¿Nda̱chun ku̱suchí-ini sava na̱ judío tá ki̱xáʼana chi̱ndúʼú tukuna xa̱ʼa̱ ña̱ templo?

9 Tá ki̱xáʼa tukuna íxava̱ʼana templo ta chi̱ndúʼúna xa̱ʼa̱ña, sava na̱ judío na̱ xa̱a̱ chée ki̱xáʼana xákuna (Esd. 3:12). Xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱nina ña̱ liviní ni̱xi̱yo templo ña̱ i̱xava̱ʼa ta̱ Salomón ku̱suchíní-inina chi ki̱ʼinna kuenta ña̱ templo xa̱á yóʼo va̱ása inkáchi íyoña xíʼin ña̱ ni̱xi̱yo tá ya̱chi̱ (Ageo 2:2, 3). ¿Ndáa ki̱ʼva chindeétáʼan visión ña̱ xi̱ni ta̱ Zacarías xíʼinna ña̱ va̱ʼa ndikó tukuna kusi̱í-inina?

10. ¿Ndáa ki̱ʼva chi̱ndeétáʼan ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ ángel xíʼin na̱ judío ña̱ va̱xi nu̱ú Zacarías 4:8-10 ña̱ ndikó tukuna kusi̱í-inina?

10 (Kaʼvi Zacarías 4:8-10). * ¿Ndáaña xi̱kuni̱ kachi ta̱ ángel tá ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ tuku kusi̱í-ini na̱ judío tá ná kunina ña̱ níʼi ta̱ Zorobabel iin plomo? Ña̱ plomo kúú iin ña̱ xíniñúʼuna tá íxava̱ʼana iin veʼe ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-inina á nda̱kú níndichiña. Xa̱ʼa̱ ña̱kán, ta̱ ángel ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ ñuu Ndióxi̱ ni núu ná kuna̱ʼa̱ templo, sandíʼivana keʼénaña ta kooña nda̱a̱ táki̱ʼva kúni̱ mií Jehová. Tá kúsi̱í-ini Jehová xíʼin ña̱yóʼo, ¿nda̱chun va̱ása kúsi̱í-ini miína xíʼinña? Ña̱ xi̱ndayáʼvi nu̱ú Ndióxi̱ kúúña, ña̱ ti̱xin templo kán ndasakáʼnunara nda̱a̱ táki̱ʼva kúni̱ miíra. Xa̱ʼa̱ ña̱kán, tá na̱ judío ná ndasakáʼnunara nda̱a̱ táki̱ʼva kúni̱ miíra kusi̱í-inira xíʼinna, ta saátu miína ndikó tukuna kusi̱í-inina.

Vií ndakanixi̱níún tá na̱sama ña̱ kéʼún. (Koto párrafo 11 xíʼin 12). *

11. Tá nása̱ma iin ña̱ kéʼé na̱ ndásakáʼnu Ndióxi̱, ¿ndáaña íxayo̱ʼvi̱ xíʼinna?

11 Ku̱a̱ʼáníyó íxayo̱ʼvi̱ña xíʼinyó tá nása̱ma ña̱ kéʼéyó. Savana xa̱a̱ ku̱a̱ʼání ku̱i̱ya̱ xi̱kachíñuna nu̱ú Jehová, xi̱kuuna misionero, xi̱ñuʼuna Betel á xi̱kachíñuna nu̱ú kúva̱ʼa veʼe ña̱ ndásakáʼnuyó Ndióxi̱, ta vitin na̱sama chiñu ña̱ kéʼéna. Inkana sa̱ndákoona chiñu ña̱ xi̱kutóonína keʼéna xa̱ʼa̱ ña̱ xa̱a̱ ku̱chéena. Tá ndóʼoyó u̱vi̱ saá ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ yóʼo kivi sakúsuchíníña-iniyó. Sana tá xa̱ʼa̱ va̱ása kúnda̱a̱-iniyó nda̱chun ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinyó ña̱ va̱ása keʼékayó chiñu ña̱ xi̱kuumiíyó ta xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo ixayo̱ʼvi̱ña xíʼinyó kandíxayó ña̱ káʼa̱nna xíʼinyó. Sava yichi̱ ndákaʼánvayó xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱keʼéyó tá ya̱chi̱. Ta sana ndakava-iniyó ta ndakanixi̱níyó ña̱ va̱ása ku̱a̱ʼáka chiñu keʼéyó nu̱ú Jehová (Prov. 24:10). Ná kotoyó ndáa ki̱ʼva chindeétáʼan ña̱ visión ña̱ xi̱ni ta̱ Zacarías xíʼinyó ña̱ ndakundeéyó kachíñukayó nu̱ú Ndióxi̱.

12. ¿Ndáa ki̱ʼva chíndeétáʼan visión ña̱ xi̱ni ta̱ Zacarías xíʼinyó ña̱ va̱ása ndakava-iniyó tá nása̱ma ña̱ kéʼéyó?

12 Ña̱ chindeétáʼan xíʼinyó tá nása̱ma ña̱ kéʼéyó kúú ña̱ kotoyó ña̱ʼa nda̱a̱ táki̱ʼva xíto Jehová ña̱yóʼo. Ta̱yóʼo kéʼéra ña̱ʼa ña̱ ndáyáʼviní tiempo vitin, ta kúúmiíyó iin chiñu ña̱ ndáyáʼviní ña̱ chindeétáʼanyó xíʼinra (1 Cor. 3:9). Chiñu ña̱ kúúmiíyó kivi nasa̱maña, soo ña̱ kúʼvi̱-ini Jehová xínira miíyó va̱ása nása̱maña. Tá na̱sama ña̱ kéʼé na̱ ñuu Ndióxi̱ ta íxayo̱ʼvi̱ña xíʼún ña̱ keʼún ña̱yóʼo, va̱ása ndakaniníxi̱níún xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo nda̱chun na̱samanaña. Nu̱úka ña̱ ndakanixi̱níún xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱keʼún tá ya̱chi̱, ka̱ʼa̱n xíʼin Ndióxi̱ ña̱ ná chindeétáʼanra xíʼún ña̱ vií ndakanixi̱níún xa̱ʼa̱ chiñu ña̱ kúúmiíún vitin (Ecl. 7:10). Va̱ása ndakanixi̱níún xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása kívika keʼún, va̱ʼaka ndakanixi̱ní xa̱ʼa̱ ña̱ kivi keʼún. Visión ña̱ xi̱ni ta̱ Zacarías sánáʼa̱ña miíyó ña̱ ndáyáʼviní ña̱ vií koo ña̱ ndakanixi̱níyó, ña̱ kusi̱í-iniyó ta saátu ña̱ nda̱kú koo iniyó ni na̱sama ña̱ kéʼéyó.

TÁ ÍXAYO̱ʼVI̱ÑA XÍʼINYÓ KUNDIKU̱NYÓ ÑA̱ KÁʼA̱NNA XÍʼINYÓ

13. ¿Nda̱chun nda̱kanixi̱ní sava na̱ judío ña̱ va̱ása va̱ʼa ña̱ kéʼéna xa̱ʼa̱ ña̱ ki̱xáʼana sándaʼana templo?

13 Ni xi̱sasina nu̱úna ña̱ va̱ása sándaʼana templo, ta̱ su̱tu̱ Jesúa (Josué) xíʼin ta̱ chíñu Zorobabel na̱ xi̱niʼi yichi̱ nu̱ú na̱ ñuu xa̱a̱ ki̱xáʼavana sándaʼana veʼe Ndióxi̱ (Esd. 5:1, 2). Sava na̱ judío nda̱kanixi̱nína ña̱ va̱ása va̱ʼa ña̱ nda̱kaxinna kéʼéna, saáchi chiñu ña̱ kéʼéna ndiʼivana kuniña ta na̱ sáa̱-ini xíni miína ku̱a̱ʼání ña̱ʼa kuni̱na keʼéna ña̱ va̱ʼa kasina nu̱úna. Ta̱ Josué xíʼin ta̱ Zorobabel kúú na̱ xi̱niʼi yichi̱ nu̱úna, na̱yóʼo xi̱niñúʼu kunda̱a̱-inina ña̱ chindeétáʼan Jehová xíʼinna. Ta Jehová ta̱xivara ña̱ xi̱niñúʼuna. Ná kotoyó ndáa ki̱ʼva ke̱ʼéraña.

14. ¿Ndáa ki̱ʼva chi̱ndeétáʼan ña̱ káʼa̱n Zacarías 4:12, 14 xíʼin ta̱ su̱tu̱ káʼnu Josué ta saátu xíʼin ta̱ chíñu Zorobabel?

14 (Kaʼvi Zacarías 4:12, * 14). * Tá xi̱ni ta̱ Zacarías visión yóʼo ta̱ ángel ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra ña̱ u̱vi̱ tú olivo yóʼo ndákiʼinnú nu̱ú u̱vi̱ na̱ “nda̱kaxin Ndióxi̱”: ta̱ Josué xíʼin ta̱ Zorobabel. Ta̱ ángel ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ u̱vi̱ saá na̱ ta̱a yóʼo nda̱a̱ táki̱ʼva íyo na̱ ndíta sii̱n Jehová saá íyona, “ta̱ kúú táta nu̱ú iníísaá ñuʼú”. Iin ña̱ va̱ʼaní kúú ña̱yóʼo, saáchi kúni̱ kachiña ña̱ ndáaní-ini Jehová na̱yóʼo. Ña̱kán, na̱ judío kiviva kandíxana na̱yóʼo nda̱a̱ ndáaka ña̱ ná ndaka̱xinna keʼéna, saáchi Jehová xíniñúʼurana ña̱ va̱ʼa kuniʼina yichi̱ nu̱ú na̱ ñuura.

15. ¿Ndáa ki̱ʼva náʼa̱yó ña̱ íxato̱ʼóyó Jehová ña̱ níʼira yichi̱ nu̱úyó xíʼin tu̱ʼunra?

15 Jehová xíniñúʼura Biblia ña̱ va̱ʼa kuniʼira yichi̱ nu̱ú na̱ ñuura tiempo vitin. Ta nu̱ú ña̱yóʼo káʼa̱nra xíʼinyó ndáa ki̱ʼva kúni̱ra ndasakáʼnuyóra. ¿Ndáa ki̱ʼva náʼa̱yó ña̱ íxato̱ʼóyó ña̱ níʼira yichi̱ nu̱úyó xíʼin tu̱ʼunra? Kéʼéyóña tá taváyó tiempo ña̱ kaʼviyóña ta saátu ña̱ kunda̱a̱-iniyó xíʼinña. Ndakanixi̱ní xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo: “Tá káʼvii̱ Biblia á iin tutu ña̱ tává na̱ ñuu Ndióxi̱, ¿á távái̱ tiempo ña̱ ndakanixi̱níi̱ xa̱ʼa̱ ña̱ káʼvii̱? ¿Á nándukúi̱ xa̱ʼa̱ ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia ña̱ íxayo̱ʼvi̱ xíʼi̱n kunda̱a̱-inii̱? ¿Á kama kuití káʼvii̱ña ta kǒo ndákanixi̱níi̱ xa̱ʼa̱ña?” (2 Ped. 3:16). Tá táváyó tiempo ña̱ ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱ sánáʼa̱ Jehová miíyó, kivi kundiku̱nyó ña̱ káʼa̱nra ta saxínuyó chiñuyó (1 Tim. 4:15, 16).

Kandíxa ña̱ káʼa̱n ta̱ “esclavo ta̱ nda̱kúní-ini ta̱ ndíchiní”. (Koto párrafo 16). *

16. ¿Ndáaña chindeétáʼan xíʼinyó ña̱ kundiku̱nyó ndiʼi ña̱ káʼa̱n ta̱ “esclavo ta̱ nda̱kúní-ini ta̱ ndíchiní”?

16 Inka ki̱ʼva ña̱ níʼi Jehová yichi̱ nu̱ú na̱ ñuura kúú ña̱ xíniñúʼura ta̱ “esclavo ta̱ nda̱kúní-ini ta̱ ndíchiní” (Mat. 24:45). Kivi ka̱ʼa̱nna xíʼinyó ña̱ keʼéyó iin ña̱ʼa ta kǒo kunda̱a̱-iniyó xíʼinña. Tá kúú, sana ka̱ʼa̱nna xíʼinyó ndáaña keʼéyó tá ndeéní ná kuun sa̱vi̱ á tá ná ta̱an, soo kivi ndakanixi̱níyó ña̱ va̱ása kuuví ña̱yóʼo ñuu nu̱ú íyoyó. Ta saátu kivi ndakanixi̱níyó ña̱ ku̱a̱ʼání ña̱ káʼa̱nna xíʼinyó keʼéyó tá ndíka̱a̱ iin kue̱ʼe̱. Tá saá, ¿ndáaña kivi keʼéyó tá ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinyó keʼéyó iin ña̱ʼa soo ndákanixi̱níyó ña̱ va̱ása chindeétáʼanvíña xíʼinyó? Sana iin ña̱ kivi chindeétáʼan xíʼinyó kúú ña̱ ndakaʼányó ndáaña va̱ʼa nda̱kiʼin na̱ judío tá xi̱ndiku̱nna ña̱ xi̱ka̱ʼa̱n ta̱ Josué xíʼin ta̱ Zorobabel xíʼinna. Ta saátu kivi ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ inkaka ña̱ ka̱ʼviyó nu̱ú Biblia. Na̱ xi̱kachíñu nu̱ú Ndióxi̱ ku̱a̱ʼá yichi̱ xi̱ka̱ʼa̱nna xíʼinna ndáaña xíniñúʼu keʼéna, ta sana xi̱ndakanixi̱nína ña̱ va̱ása chindeétáʼanña xíʼinna soo tándi̱ʼi sa̱kǎkuvaña miína (Juec. 7:7; 8:10).

KOTO ÑA̱ XI̱NI TA̱ ZACARÍAS

17. ¿Ndáa ki̱ʼva chi̱ndeétáʼan visión ña̱ xi̱ni ta̱ Zacarías xíʼin na̱ judío?

17 Visión ña̱ u̱ʼu̱n ña̱ xi̱ni ta̱ Zacarías sana va̱ása naʼáví níxiniraña, soo chi̱ndeétáʼanña xíʼin na̱ judío ña̱ vií ndakanixi̱nína xa̱ʼa̱ chiñu ña̱ kéʼéna xíʼin ki̱ʼva ña̱ ndásakáʼnuna Ndióxi̱. Tá na̱kunda̱a̱-inina xíʼin visión ña̱ xi̱ni ta̱ Zacarías ta ke̱ʼéna ña̱ sa̱kuaʼana saá ki̱ʼinna kuenta ña̱ chíndeétáʼanva Jehová xíʼinna ta kúʼvi̱-inira xínirana ta viíní níʼira yichi̱ nu̱úna. Jehová xi̱niñúʼura espíritu santora ña̱ chi̱ndeétáʼanra xíʼinna ña̱ va̱ʼa ndakundeéna kachíñuna ta saátu ña̱ kusi̱í tuku inina (Esd. 6:16).

18. ¿Ndáa ki̱ʼva chindeétáʼan visión ña̱ xi̱ni ta̱ Zacarías xíʼún?

18 Visión ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ candelabro xíʼin u̱vi̱ tú olivo kivi chindeétáʼanña xíʼún. Nda̱a̱ táki̱ʼva xa̱a̱ sa̱kúaʼayó, kivi taxiña ndee̱ ndaʼún tá sásina nu̱ún ña̱ ndasakáʼnún Ndióxi̱, kivitu chindeétáʼanña xíʼún ña̱ kusi̱í-iniún tá násama chiñu ña̱ kéʼún ti̱xin ñuu Ndióxi̱, ta saátu chindeétáʼanña xíʼún ña̱ kundaa-iniún ña̱ káʼa̱n na̱ ñuu Ndióxi̱ ni kǒo kúnda̱a̱-iniún xíʼinña. Tá saá, ¿ndáaña xíniñúʼu keʼún tá ná ya̱ʼún nu̱ú tu̱ndóʼo? Ña̱ nu̱ú, sakúaʼa xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱ni ta̱ Zacarías ña̱ náʼa̱ ña̱ ndáaníva Jehová na̱ ñuura. Ta saátu keʼún ña̱ sákuaʼún: kandíxa Jehová ta ndasakáʼnura xíʼin ndiʼi níma̱ún (Mat. 22:37). Ta saá Jehová chindeétáʼanra xíʼún ña̱ kusi̱í-iniún kachíñún nu̱úra ndiʼi tiempo (Col. 1:10, 11).

YAA 7 Jehová kúú ta̱ táxi ndee̱ ndaʼa̱yó

^ párr. 5 Jehová ni̱na̱ʼa̱ra ku̱a̱ʼá visión ña̱ ndáyáʼviní nu̱ú ta̱ profeta Zacarías. Ña̱ visión yóʼo ta̱xiña ndee̱ ndaʼa̱ ta̱ profeta yóʼo, ta saátu na̱ ñuu Jehová ña̱ va̱ʼa ni̱ya̱ʼana nu̱ú tu̱ndóʼo tá xi̱kuni̱na kixáʼa tukuna ndasakáʼnuna Ndióxi̱ ta̱ nda̱a̱. Saátu kivi chindeétáʼanña xíʼinyó ña̱ nda̱kú koo iniyó kachíñuyó nu̱ú Jehová ni yáʼayó nu̱ú tu̱ndóʼo. Nu̱ú artículo yóʼo sakúaʼayó xa̱ʼa̱ visión ña̱ ndáyáʼviní xa̱ʼa̱ ña̱ candelabro ta saátu u̱vi̱ tú olivo, ta kotoyó ndáaña sákuaʼayó xíʼin ña̱yóʼo.

^ párr. 3 Ta̱ rey Artajerjes yóʼo su̱ví ta̱ ni̱xi̱yo tá tiempo ta̱ Nehemías kúúra, chi ta̱kán va̱ʼaníva xi̱keʼéra xíʼin na̱ judío.

^ párr. 4 Isaías 55:11: “Saá koo tu̱ʼun ña̱ xa̱a̱ ni̱ka̱ʼi̱n. Ta ña̱ xi̱nu kúúvaña, chi ña̱ keʼíi̱ kúúva ña̱ kúsi̱í-inii̱ keʼíi̱, ta ña̱ xi̱nu kúúva ña̱ xa̱a̱ ni̱ka̱ʼi̱n keʼíi̱”.

^ párr. 6 Zacarías 4:1-3: “Ta̱ ángel ta̱ xa̱a̱ ni̱ka̱ʼa̱n xíʼi̱n ndi̱kóra, ta sa̱ndákáxira-inii̱ nda̱a̱ táki̱ʼva sándakáxina-ini na̱ kísi̱. 2 Ta ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunra yi̱ʼi̱: ‘¿Ndáaña xítoún?’. Ta nda̱kuii̱n yuʼúra: ‘Xítoi̱ iin candelabro ña̱ oro, ta kánuu iin ko̱ʼo̱ xi̱níña. Ta candelabro yóʼo kúúmiíña u̱xa̱ lámpara, ta nu̱ú lámpara yóʼo tánii u̱xa̱ tubo. 3 Ta chí sii̱nña ndíta u̱vi̱ tú olivo, iinnú chí ndaʼa̱ kúaʼa ta inkanú chí ndaʼa̱ yítin’”.

^ párr. 10 Zacarías 4:8-10: “Tasaá tuku ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ ángel kán xíʼi̱n xa̱ʼa̱ ña̱ káʼa̱n Jehová. Ka̱chira: 9 ‘Ta̱ Zorobabel kúú ta̱ ki̱xáʼa íxava̱ʼa veʼe yóʼo, ta miíra kúú ta̱ sandíʼi ixava̱ʼaña. Tasaá kunda̱a̱-iniún ña̱ mií Jehová ta̱ xáʼndachíñu nu̱ú na̱ ángel kúú ta̱ chi̱ndaʼá yi̱ʼi̱ va̱xii̱ nu̱úndó. 10 Na̱ yiví na̱ ku̱sikindaa veʼe yóʼo tá ki̱xáʼaña kúva̱ʼaña vitin kusi̱íní-inina, ta kunina ta̱ Zorobabel ña̱ níʼira iin plomo ña̱ xíniñúʼuna tá íxava̱ʼana veʼe. Ta ña̱ u̱xa̱ yóʼo kúú nduchúnu̱ú Jehová ña̱ xíto iníísaá nu̱ú ñuʼú’”.

^ párr. 14 Zacarías 4:12: “Ta ni̱nda̱ka̱tu̱ʼun tukui̱ra: ‘Xi̱nii̱ u̱vi̱ ndaʼa̱ tú olivo nu̱ú tánii u̱vi̱ tubo ña̱ oro, ta yuʼú ña̱yóʼo kée nduta̱ tá yéʼe̱ táki̱ʼva yéʼe̱ oro, ¿ndáaña ndána̱ʼa̱ túyóʼo?’”.

^ párr. 14 Zacarías 4:14: “Ta̱yóʼo ka̱chira: ‘Túyóʼo ndána̱ʼa̱nú u̱vi̱ na̱ nda̱kaxin Ndióxi̱, ta̱ kúú táta nu̱ú iníísaá ñuʼú, ta ndítana sii̱nra’”.

^ párr. 65 ÑA̱ KÁʼA̱N XA̱ʼA̱ NA̱ʼNÁ: Iin ta̱ hermano kíʼinra kuenta ña̱ kǒo kívika keʼéra chiñu ña̱ xi̱keʼéra tá ya̱chi̱ chi xa̱a̱ ku̱chéera ta kúúmiíra kue̱ʼe̱.

^ párr. 67 ÑA̱ KÁʼA̱N XA̱ʼA̱ NA̱ʼNÁ: Iin ñá hermana kíʼinñá kuenta ña̱ chíndeétáʼan Jehová xíʼin ta̱ “esclavo ta̱ nda̱kúní-ini ta̱ ndíchiní” nda̱a̱ táki̱ʼva chi̱ndeétáʼanra xíʼin ta̱ Josué xíʼin ta̱ Zorobabel.