1. Ke eng seo se kgahlišago seo se bego se tlo diragalela Bajuda bao ba bego ba le bokgobeng?

 BAJUDA ba be ba thabile kudu. Jehofa Modimo o ile a “tutuetša Korese kgoši ya Peresia” gore a lokolle Baisiraele bao ba bego ba le bokgobeng Babilona ka mengwaga e mentši. Kgoši e ile ya laela gore Bajuda ba boele motseng wa gabo bona gore ba “yo aga ntlo ya Jehofa Modimo wa Isiraele lefsa.” (Esera 1:1, 3) E be e le ditaba tše di kgahlišago! Se se be se bolela gore ba be ba tlo tsošološa borapedi bja therešo nageng yeo Jehofa a ba filego yona.

2. Makgoba a Bajuda ao a boilego Jerusamela a ile a thoma ka go dira’ng?

² Ka 537 B.C.E., Bajuda ba mathomo bao ba tšwago bothopša ba ile ba fihla Jerusalema e lego motsemošate wa Mmušo wa ka borwa wa Juda. Bajuda bao ba ile ba thoma go aga tempele gomme ka 536 B.C.E., ba be ba šetše ba feditše go aga motheo wa yona!

3. Bajuda ba ile ba kopana le bothata bofe?

³ Ka morago ga gore Bajuda ba thome go aga tempele, batho ba bantši ba ile ba ba ganetša. “Batho ba naga yeo ba be ba fetša batho ba Juda matla le go ba nyemiša moko gore ba lese go aga.” (Esera 4:4) Dilo di ile tša mpefala le go feta. Ka 522 B.C.E., Arithasasitha o ile a ba kgoši e mpsha ya Peresia. * Batho bao ba bego ba ganetša Bajuda, ba ile ba nagana gore ka ge go na le kgoši e mpsha ba ka kgona go ba thibela go aga ka go ‘dira gore maanomabe ao ba a logago a be molaong.’ (Ps. 94:20) Ba ile ba romela Kgoši Arithasasitha lengwalo leo le bolelago gore Bajuda ba loga maanomabe a go rabela go yena. (Esera 4:11-16) Kgoši e ile ya tshepa maaka ao gomme ya ntšha taelo ya gore ba se sa aga tempele. (Esera 4:17-23) Ka baka la  taelo yeo Bajuda ba ile ba emiša go aga tempele.—Esera 4:24.

4. Ka morago ga gore baganetši ba thibele Bajuda go aga tempele Jehofa o le a dira’ng? (Jesaya 55:11)

⁴ Baperesia le batho ba bangwe bao ba bego ba sa rapele Jehofa ba be ba nyaka gore Bajuda ba emiše go aga tempele. Eupša Jehofa o be a nyaka gore Bajuda ba fetše go aga tempele, e bile ka mehla Jehofa o phethagatša seo a se rerilego. (Bala Jesaya 55:11.) O ile a kgetha Sakaria gore e be moporofeta wa gagwe gomme a mmontšha dipono tše seswai tše di kgahlišago go re a kgothatše Bajuda ka tšona. Dipono tšeo di ile tša thuša Bajuda go bona gore ga se ba swanela go boifa gomme ba tšwele pele ka mošomo wo Jehofa a ba neilego wona. Ponong ya bohlano Sakaria o ile a bona sehlomapone le mehlware e mebedi.

5. Re tlo ithuta ka’ng sehlogong se?

⁵ Ka dinako tše dingwe ka moka ga rena re fela re nyama. Ka gona re ka thušwa ke nagana ka pono ya sehlomapone le mehlware e mebedi yeo Jehofa a ilego a e bontšha Sakaria gore a kgothatše Baisiraele. Go kwešiša pono ye e ka re thuša go hlankela Jehofa ka go botega ge re ganetšwa, ge maemo a rena a fetoga le ge re newa ditaelo tšeo re sa di kwešišego.

6. Pono ya sehlomapone le mehlware e mebedi yeo go bolelwago ka yona go Sakaria 4:1-3 e ile ya matlafatša Bajuda bjang? (Bona seswantšho sa letlakala la ka ntle.)

⁶ Bala Sakaria 4:1-3. Pono ya sehlomapone le mehlware e mebedi e ile ya nea Bajuda sebete sa go tšwela pele ba šoma le ge ba ganetšwa. E dirile seo bjang? Na o hlokometše gore makhura a sehlomapone seo a be a sa fele? Makhura ao a tšwago mehlwareng e mebedi a be a tšhologela ka gare ga morufsi goba sebjana. Ke moka makhura ao a lego ka sebjaneng a be a tšhologela ka leboneng le lengwe le le lengwe godimo ga sehlomapone. Makhura a a be a dira gore mabone a dule a tuka. Sakaria o ile a botšiša morongwa wa Jehofa gore dilo tše di bolela’ng?” Morongwa o ile a mo araba ka molaetša wo o tšwago go Jehofa, a re: “‘E ka se be ka madira goba ka matla, eupša e tla ba ka moya wa ka,’ go boletše Jehofa wa madira.” (Sak. 4:4, 6) Makhura a a mohlware a be a emela moya o matla wa Jehofa o mokgethwa wo o dulago o le gona. Moya o mokgethwa o na le matla go feta madira a Peresia. Bajuda ba be ba tlo kgona go fetša mošomo wo le ge ba be ba ganetšwa ka gobane Jehofa o be a ba thekga. Molaetša wo o be o kgothatša kudu! Seo Bajuda ba bego ba swanetše go se dira e be e le go tshepa Jehofa gomme ba boele ba age. Bajuda ba ile ba dira sona seo. Ba ile ba tšwela pele ba aga le ge ba thibetšwe.

7. Ke phetogo efe yeo e ilego ya thuša Bajuda go fetša go aga tempele?

⁷ Diphetogo tšeo di ilego tša ba gona di ile tša matlafatša Bajuda bao ba bego ba aga tempele. Ke diphetogo dife? Ka ngwaga wa 520 B.C.E., Kgoši Dario wa mathomo o ile a buša Peresia. Ge Dario a be a na le mengwaga e mebedi a buša o ile a lemoga gore go thibela Baisiraele go aga tempele go be go se molaong. Ke moka Dario o ile a laela gore tempele yeo e agwe. (Esera 6:1-3) Seo Dario a se boletšego se ile sa matlafatša batho ka moka, eupša ga go felele moo. Kgoši e ile ya laela gore batho bao ba bego ba thibela Bajuda go aga, gore ba tlogele go ba thibela, gomme ba ba nee tšhelete le dilo tšeo ba bego ba di hloka gore ba age! (Esera 6:7-12) Mafelelong ka 515 B.C.E. go šetše go fetile mengwaga e mene, Bajuda ba ile ba fetša go aga tempele.—Esera 6:15.

8. Ke ka baka la’ng o swanetše go ba le sebete ge o ganetšwa?

⁸ Lehono bahlanka ba bantši ba Jehofa ba a  ganetšwa. Ka mohlala, ba bangwe ba dula dinageng tšeo modiro wa rena o thibetšwego. Dinageng tšeo, bana babo rena ba a golegwa le go “gogelwa pele ga babuši le dikgoši” gore e be bohlatse. (Mat. 10:17, 18) Ka dinako tše dingwe go ba le diphetogo mmušong gomme bana babo rena ba kgona go hlankela Jehofa ba lokologile. Moahlodi yo a lokilego a ka dira phetho yeo e tlago go re thuša go hlankela Jehofa re lokologile. Dihlatse tše dingwe di ganetšwa ka tsela e fapanego. Ba dula dinageng tšeo modiro wa rena o sa thibelwago, eupša ba hwetša kganetšo go ba leloko bao ba ikemišeditšego go ba thibela go hlankela Jehofa. (Mat. 10:32-36) Gantši batho bao ba re ganetšago ba tlogela go re ganetša ge ba bona gore ga re tlogele go hlankela Jehofa. Le gona batho bao ba bego ba re ganetša ka morago e ile ya ba Dihlatse tša Jehofa tšeo di fišegago. O se ke wa fela matla ge o ganetšwa! E ba le sebete. Jehofa o go thuša ka moya wa gagwe o mokgethwa, ka gona ga se wa swanela go tšhaba selo!

9. Ke ka baka la’ng Bajuda ba bangwe ba be ba nyamile ge ba bona motheo wa tempele e mpsha?

⁹ Ge motheo wa tempele o be o agwa, Bajuda ba bangwe ba kgale ba ile ba lla. (Esera 3:12) Ba be ba bone tempele e botse yeo Solomone a e agilego gomme ba nagana gore yeo bona ba bego ba e aga ‘e be e se selo.’ (Hag. 2:2, 3) Ba ile ba nyama ka ge ba be ba bapetša tempele ya kgale le e mpsha. Pono ya Sakaria e be e tlo ba thuša gore ba boele ba thabe. E be e tlo ba thuša bjang?

10. Mantšu a morongwa ao a lego go Sakaria 4:8-10 a ile a thuša Bajuda bjang gore ba se ke ba nyama?

¹⁰ Bala Sakaria 4:8-10. Morongwa o be a e ra gore’ng ge a be a re: Bajuda ba be “ba tla thaba ge ba bona leswika seatleng sa Serubabele?” Leswika leo go bolelwago ka lona mo ke selo seo se dirišwago go bona ge e ba selo se itšego se eme gabotse goba se sekame. Mantšu a morongwa a be a thuša batho ba Modimo go lemoga gore le ge tempele yeo ba bego ba e aga e be e ka bonagala e se selo ge e bapetšwa le ya mathomo, eupša ba be ba tlo fetša go e aga gomme ya ba ka tsela yeo Jehofa a bego a e nyaka ka gona. Jehofa o be a tlo e thabela, ka gona le Bajuda ba be ba swanetše go e thabela. Selo sa bohlokwa go Jehofa e be e le gore batho ba mo rapele ka tsela yeo a e nyakago ka tempeleng ya gagwe e mpsha. Ge Bajuda ba be ba ka tshwenyega ka go rapela  Jehofa ka tsela yeo a e amogelago ba be ba tla thaba.

11. Bahlanka ba Modimo lehono ba kopana le mathata afe?

¹¹ Ge maemo a fetoga, go ka ba thata go ba bantši ba rena gore re a amogele. Ba bangwe bao ba bego ba le tirelong e kgethegilego ya nako e tletšego ka nako e telele ba ile ba hwetša dikabelo tše difsa. Ba bangwe ka baka la botšofadi, ba ile ba swanelwa ke go tlogela dikabelo tša bona tšeo ba bego ba di rata. Go tlwaelegile gore re nyame ge maemo a rena a fetoga. Mathomong re ka no se kwešiše phetho yeo. Re ka duma gore dilo di ka be di le ka tsela yeo di bego di le ka yona peleng. Le gona re ka nyama ka ge re bona okare ga re sa kgona go hlankela Jehofa kamoo re bego re mo hlankela ka gona. (Die. 24:10) Pono ya Sakaria e ka re thuša bjang gore re dule re dira sohle seo re ka se kgonago go hlankela Modimo wa rena?

12. Pono ya Sakaria e re thuša bjang gore re dule re thabile le ge maemo a rena a fetoga?

¹² Go ba bonolo gore re tlwaelane le maemo a rena a mafsa ge re leka go lebelela dilo ka tsela yeo Jehofa a di lebelelago ka yona. Jehofa o dira dilo tše dikgolo lehono, le gona re na le tokelo ya go ba bašomigotee le yena. (1 Bakor. 3:9) Ditokelo tša rena di ka fetoga, eupša tsela yeo Jehofa a re ratago ka yona e ka se fetoge. Ge o hwetša kabelo e mpsha o se ke wa fetša nako o nagana gore ke ka baka la’ng ba go file yona. Go e na le go nagana ka gore dilo di ka ba di dirwa go swana le “mehla ya pele,” kgopela Jehofa gore a go thuše go bona mehola ya kabelo e mpsha. (Mmo. 7:10) Go e na le go tshwenyega ka dilo tšeo o sa kgonego go di dira, nagana ka dilo tšeo o kgonago go di dira. Pono ya Sakaria e re ruta gore go bohlokwa gore re lebelele dilo ka leihlo le lebotse. Ge re dira bjalo re tlo thaba le go hlankela Jehofa ka potego le ge maemo a rena a fetoga.

13. Ke ka baka la’ng Baisiraele ba bangwe ba ile ba nagana gore phetho ya gore ba age tempele lefsa e be e se e botse?

¹³ Mošomo wa go aga tempele o be o thibetšwe. Banna bao ba kgethilwego go etelela batho pele e lego Moperesita yo a Phagamego Jeshua (Joshua) le Mmuši Serubabele, ba ile “ba thoma go aga ntlo ya Modimo lefsa.” (Esera 5:1, 2) Bajuda ba bangwe ba ka ba ba ile ba nagana gore yeo ga se phetho e botse. Manaba a be a tlo ba bona ge ba aga tempele, ke  moka a dira sohle seo a ka se kgonago go ba thibela. Banna ba babedi bao ba bego ba eteletše pele e lego Joshua le Serubabele ba be ba hloka go kgodišega gore Jehofa o na le bona. Jehofa o ile a ba thekga. Bjang?

14. Go ya ka Sakaria 4:12, 14, Moperesita yo a Phagamego Joshua le Mmuši Serubabele ba be ba kgodišegile ka’ng?

¹⁴ Bala Sakaria 4:12, 14. Ponong ye ya Sakaria morongwa o botša moporofeta wa Modimo yo a botegago gore mehlware e mebedi e emela “batlotšwa ba babedi” e lego Joshua le Serubabele. Morongwa yoo o ile a re banna ba ba babedi go be go le bjalo ka ge e ka ba eme “kgauswi le Morena wa lefase ka moka,” e lego Jehofa. Ye e be e le tokelo e kgolo. Jehofa o be a ba tshepa. Ka gona Baisiraele ba be ba swanetše go tshepa selo se sengwe le se sengwe seo ba ba botšago sona, ka gobane Jehofa o be a ba hlahla a diriša banna bao.

15. Re ka bontšha bjang gore re hlompha tlhahlo ya Jehofa yeo re e hwetšago ka Lentšung la gagwe?

¹⁵ Lehono Jehofa o hlahla bahlanka ba gagwe a diriša Lentšu la gagwe Beibele. O diriša puku yeo go re bontšha gore re swanetše go mo hlankela bjang ka tsela yeo a e amogelago. Re ka bontšha bjang gore re hlompha tlhahlo yeo re e hwetšago ka Beibeleng? Ka go fetša nako re e bala le go leka go e kwešiša. Ipotšiše gore: ‘Ge ke bala Beibele le dikgatišo tša rena, na ke a ema gomme ka naganišiša ka seo ke se balago? Na ke leka go kwešiša ditherešo tša Beibele tšeo go lego thata go di kwešiša? Na ke no kga ka godimo ge ke bala?’ (2 Pet. 3:16) Ge re ipha nako ya go naganišiša ka seo Jehofa a re rutago sona, re tlo kgona go latela ditaelo tša gagwe le go phetha bodiredi bja rena ka botlalo.—1 Tim. 4:15, 16.

16. Re tlo thušwa ke eng go latela ditaelo tšeo re di hwetšago go “mohlanka yo a botegago le wa temogo,” le ge re sa di kwešiše gabotse?

¹⁶ Tsela e nngwe yeo Jehofa a re hlahlago ka yona ke ka go diriša “mohlanka yo a botegago le wa temogo.” (Mat. 24:45) Ka dinako tše dingwe mohlanka yo a ka re nea ditaelo tšeo re sa di kwešišego gabotse. Ka mohlala re ka hwetša ditaelo tšeo di tlago gore thuša go phologa kotsi ya tlhago yeo re naganago gore e ka se tsoge e diregile moo re dulago. Goba re ka nagana gore mohlanka yo o feteletša dilo ge a re lemoša ka kotsi ya leuba la bolwetši bjo itšego. Re swanetše go dira’ng ge re nagana gore tlhahlo yeo re e hwetšago ga e kwagale? Re ka nagana kamoo Baisiraele ba holegilego ka gona ge ba diriša taelo yeo Joshua le Serubabele ba ba boditšego yona. Re ka nagana le  ka mangwalo a mangwe a ka Beibeleng ao re a badilego. Ka dinako tše dingwe bahlanka ba Modimo ba ka hwetša ditaelo tšeo di ka bonagalago di sa kwagale ke moka ka morago ba tla ba bona gore di phološa maphelo.—Baa. 7:7; 8:10.

17. Pono ya sehlomapone le mehlware e mebedi e ile ya thuša Bajuda bjang?

¹⁷ Pono ya bohlano yeo Sakaria a e bonego e ka ba e be e se e telele, eupša e ile ya thuša Bajuda gore ba bone dilo ka leihlo le lebotse gomme ba tšwele pele ba hlankela Jehofa. Le gona ge ba be ba diriša seo ba ithutilego sona ponong ya Sakaria ba ile ba kgona go bona ge Jehofa a be a ba thekga. Jehofa o ile a ba thuša gore ba tšwele pele ba mo hlankela le gore ba boele ba thabe, a diriša moya wa gagwe o mokgethwa.—Esera 6:16.

18. Pono ya Sakaria e ka go thuša bjang?

¹⁸ Pono ya Sakaria ya sehlomapone le mehware e mebedi e ka go thuša. Bjale ka ge re boletše peleng, e ka go thuša gore o hwetše matla a go lebeletšana le batho bao ba go ganetšago, go go thuša gore o thabe le ge maemo a gago a fetoga, le go go thuša go tshepa le go kwa thlahlo yeo re e newago le ge re sa e kwešiše. O swanetše go dira’ng ge o kopana le mathata bophelong bja gago? Sa pele, bona seo Sakaria a se bonego gore Jehofa o hlokomela batho ba gagwe. Ke moka o diriše seo o se bonago ka go tshepa Jehofa le go dula o mo hlankela ka pelo ya gago ka moka. (Mat. 22:37) Ge o ka dira seo Jehofa o tlo go thuša gore o kgone go mo hlankela o thabile go ya go ile.—Bakol. 1:10, 11.