1. King sa go jabodisa sa gore ne se nyoko makegela Majuda ya ma leng bobhantiting?

 BATHO ne ba jabodiye tsa nkare ke moka. Jehova Modimo “o yye a maka gore Kgoši Sayirasi wa Peresiya” a lokolle Maisrayele ya gore ma fetsiye mengwagangwaga ma le bobhantiting ku Bhabhilona. Kgoši yi yye ya sabalatsa molawo wa gore Majuda di nyaka ma boyele gaye “gore ma ye yaga ka bonyuwane ntlo ya Jehova Modimo wa Israyele.” (Eze. 1:1, 3) Molawo wone ke mo o jabodisa ka matla! Ke mo di rela gore batho ba nyoko thomisa go rapela Modimo wa mannete ga naga yo a yyeng a ba neya yona.

2. Mo Majuda ya go tšwa bobhantiting ma segela Jerusalema king so ma yyeng ma jabolela go se segelela?

² Ka 537 B.C.E., Majuda ya mathomo ya go tšwa bobhantiting ma yye ma segela Jerusalema ga gore ke mo go le mutši wo mogolo wa mmušo wa ka borwa wa Juda. Majuda wone ya gore ma buyye gaye ma yye ma napa ma mathomisa go yaga tempele ka bonyuwane, fote mo go segela gana hala ga 536 B.C.E., ne ma šele ma fetsiye go maka fandhiši ya yona!

3. Majuda ke mo ma phigisa ke bomang fote ba di makiye byang tsotsone?

³ Mo ma šele ma thomisiye ka mmereko wa go yaga tempele, batho ba go tlala ba yye ba thomisa go ma phigisa ka matla. Batho ba ditšhaba bo ne ma yagelanne nabo “ba yye mahlong ba kgongwetsa batho ba Juda gore ba sa yage.” (Eze. 4:4) Yone ne go le nako ya go thathafa mara dilo di f’lo ya di befa ka matla. Ka 522 B.C.E., kgoši ya nyuwane ya Peresiya yo ba reng ke Athazeksisi yi yye ya thomisa go lawola. * Bo ne ba ba phigisa, ba tsere taba yone ya gore se go lawola kgoši ye nngwana go le lešuba la go napa ba rakela mmereko wa go yaga, ba ro napa ba “leba ba boya ba phema ka molawo.” (Pis.  94:20) Ba butsiye Kgoši  Athazeksisi gore, Majuda ma tikemisele go tšhinghela mmušo wage. (Eze. 4:11-16) Kgoši yi yye ya tshepa matsaka yane ya bona ke mokane ya napa ya rakela mmereko wa go yaga tempele. (Eze. 4:17-23) Ka taba la gore mmereko ke mo ba wo rakele, Majuda ma yye ma yemisa ka mmereko wone wa go yaga.—Eze. 4:24.

4. King so Jehova a yyeng a se maka mo bowa ba go phigisa ba rakela mmereko wa go yaga tempele? (Jesaya 55:11)

⁴ Batho bo ba dulang gana hone ba gore fote ke mo ba sa rapele Jehova le ba bangwana ga mmušo wa Peresiya ke mo ba tikemisele go thibelela gore mmereko wa go yaga tempele ka bonyuwane o sa ye mahlong. Mara Jehova ne a nyaka gore Majuda ma fetse ka mmereko wa go yaga, fote ke mo a dula a maka gore tso a di nyakang di phomelele. (Bala Jesaya 55:11.) O yye a kgeta moporofeta wa gore o na le lešiši ye ba reng ke Zakariya ke mokane a maka gore a bone mabala ya mmono wa go jabodisa ka go lategetsana fote ne di nyaka a wo botsa Majuda gore ma thogo tiyisela. Mmono wone wo gelepiye Majuda gore ma sa hlagasedisi ke ba go ma phigisa fote wo ma hlohletsele gore ma ye mahlong ma maka tso Jehova a di nyakang. Ga mmono wa kapheta, Zakariya o bonne setšhubampara le mehlare ka mmedi ya diolivi.

5. Ga hlogotaba yowa, re nyoko petapeta ka ying?

⁵ Nnete ke gore ka mokana ga rune re fela re kgongwela. Byalo tso Jehova a yyeng a tiyisa Maisrayele ka tsona ka go maka gore Zakariya a bone mmono le rune di ka re berekela. Mo re ka kwisisa mmono wowa di ka re gelepa gore re berekele Jehova re kene re tshepega mo ba re phigisa, mo seyemo se tšhentšha le mo re sa nape re kwisisa tso ba re yetetsang ka tsona.

6. Mmono wa go šupetsa setšhubampara le mehlare ka mmedi ya diolivi ya gore wo nyarela ga Zakariya 4:1-3 wo neyye Majuda lešiši ka mokgo mang? (Lebelela sethombhe sa ka tawong.)

⁶ Bala Zakariya 4:1-3. Mmono wa setšhubampara le mehlare ka mmedi ya diolivi yi neyye Majuda lešiši la go hlula mo ba ma phigisa. Byang? Ayitsano o di bonne gore oyili ya setšhubampara sowa mo yi tšwang gona a yi fele? Ga mehlare ka mmedi ya diolivi, oyili yi fo tšwa yi kena ka sitšeng yi boya yi tlatsa kašupa ya malampa ya ma leng ga setšhubampara sone. Oyili yone yi maka gore malampa yane ma dule ma khannye. Zakariya o butsisiye gore: “Dilo tsowa di ra gore king?” Ke mokane lengeloyi la fetola ka molayetsa wowa wa go tšwa ga Jehova, la re: “‘Go ka sa be ka masole kela ka matšhika, mara go nyoko ba ka moya waka wa go hlawolega, go bolabodiye Jehova wa masole.” (Zak. 4:4, 6) Oyili ya go tšwa ga mehlare yone yi yemela matšhika ya moya wa Jehova wa go hlawolega, ya gore fote ma ka sa tsoge ma fediye. Matšhika ka mokana ga wona ya masole ya Mmušo wa Peresiya ke mo ma sa teye felo ga matšhika ya moya wa Modimo wa go hlawolega. Mo Jehova a le ho nthoko ga bona, bo ba yagang tempele ba nyoko thogo go tiyisela mo ba ba phigisa fote ba nyoko šinya ba fetsa mmereko wa bona. Ye lune, molayetsa wowa wa tiyisa wa tšiba! So Majuda ne di nyaka ma se make ke go fo tshepela ga Jehova ke mokane ma boye ma ye mahlong ka mmereko wa go yaga. Ba makiye ka mokgonone, le mo mmereko wone ba sa na ba wo rakele.

7. Ke mo go ro tšhentšha ying sa go maka gore bo ba yagang tempele ba kwe ba yimulugiye?

⁷ Tso di yyeng dya tšhentšha di makiye gore bo ne ba yaga tempele ba tikwe ba yimulugiye. Ke mo go tšhentšhiye ying? Ka 520 B.C.E., Peresiya ke mo yi lawola ke kgoši ya nyuwane yo ba reng ke Dariyase I. Mo go šele go fediye mengwaga ka mmedi kgoši yone yi lawola, yi krayye gore taba ya go rakela mmereko wa go yaga tempele ke mo yi se molawong. Ke mokane Dariyase a napa a ba lisetsa gore ba ye mahlong ba fetsise mmereko wone. (Eze. 6:1-3) Sepheto so Kgoši yi se segeleleng se makatsiye ba go tlala—mara a sanka a fo ba dumelela gore ba yage. Kgoši yi butsiye batho bo ba dulang hone thina le Majuda gore ba lisetse go šitisana le mmereko wa go yaga fote a ba botsa  gore ba ba neye tšheleta le tso ba di hlokang gore ba thogo yaga tempele! (Eze. 6:7-12) Tsotsone di makiye gore Majuda ma fetse ka mmereko wa go yaga mo go šele go fediye gana hala ga kanne ya mengwaga, ka 515 B.C.E.—Eze. 6:15.

8. Ke ntaba o ka di kgona go šišimala mo ba go phigisa?

⁸ Le lekgono, malata ya go tlala ya Jehova baa ma phigisa. Mo re beyisa, ba bangwana ba dula ga dinaga tsa gore mmereko wa rune ba wo rakele. Ga dinaga tsone, di ka makega gore magageru ba ma tshware fote ba ma ‘yise ga ba go lawola le magoši’ gore ba thogo neya bohlatse ga bona. (Mat. 10:17, 18) Ka dinako tse dingwana, go ka tšhentšha ba go lawola ke mokane ra thogo rapela Modimo re lukulugiye. Kela wa go yahlula wa gore o kwelana go baba a ka segelela sepheto sa go maka gore re berekele Modimo re sa hlupe ke selo. Fote Makreste ya mangwana ma tiyisela mošaga wo mongwana wa go phigisiwa. Ba dula ga dinaga tsa gore ba lukulugiye go berekela Jehova, mara ba sa na phigisa ke ba mitši le mašaga ba gore ba tikemisele go ba lahlisa taba ya go berekela Modimo wa bona. (Mat. 10:32-36) Ga go tlala, mo bo ba go phigisa ba di bona gore di ya ba šita go maka gore mašaga ya bona ya gore ke Dihlatse ma lisetse go berekela Jehova, baa tšwa ga taba ya go ba phigisa. Fote ba bangwana ba gore ke mo ba ba phigisa go baba, go yye gwa ba Dihlatse tsa gore di na le matšato ka matla. Byalo mo ba go phigisa, o sa lahle tewu! Šišimala. A o ntoši, o na le Jehova, o nyoko go gelepa a berekisa matšhika ya moya wage wa go hlawolega fote o sa hlagasele le ka gonyana!

9. Ke ntaba Majuda ya mangwana ma yye ma kgongwela nakwela ba maka fandhiši ya tempele ya nyuwane?

⁹ Mo ba sa maka fandhiši ya tempele ya nyuwane, Majuda ya mangwana ya gore ma šele ma gudiye ma yye ma lla. (Eze. 3:12) Ke mo ma bonne tempele ya go bafala ya gore ne yi yagiye ke Solomoni, ke mokane ba nagana gore tempele yo ba yi yagang ka bonyuwane “yi ka sa tshwane” le yela ya botala. (Hagh. 2:2, 3) Ke mo di ba kwisa go baba ka matla ka taba la gore ne ba tshwanisa tempele ya nyuwane le ya botala. Byalo, mmono wa Zakariya ke mo o nyoko ba gelepa gore ba sa kgongwetse ke tempele yone. Byang mara?

10. Mantsu ya lengeloyi ya ma leng ga Zakariya 4:8-10 ma gelepiye Majuda ka mokgo mang gore ma sa kgongwetsi ke tempele?

¹⁰ Bala Zakariya 4:8-10. Lengeloyi ne le ra gore king nakwela le hlaya gore Majuda ma nyoko “jabodisa ke mo ma bona Zerubhabele [wa gore ke Ndhuna ya Lejuda] a tshwere vaterepase kela theyipi”? Vaterepase kela theyipi ke thulusi yo ba yi berekisang go pombhola gore ayitsano  selo a se ya kekema kela se yemme gabutši. Lengeloyi lone ke mo le gelepa batho ba Modimo gore ba sa kamake taba ya gore, le mo ba bangwana ba bona nkare tempele yone a yi selo mo ba yi tshwanisa le ya botala, yi nyoko fela fote yi nyoko ba ka mokgo Jehova a yi nyakang. Jehova o nyoko yi jabolela, byalo bona ba ko ba kokona king mo ba sa yi jabolele? Se segolo ga Jehova ke gore ga tempele yone ya nyuwane batho ba rapele ka mokgo yene a nyakang. Mo Majuda ma ka fo rapela Jehova ka mokgo a nyakang fote ma maka gore a ba yamogele, ma nyoko jabola fote.

11. Lekgono, malata ya Jehova ma ghulana le dintshitshire tsa mošaga mang?

¹¹ Ba go tlala ba rune di ya re thathafela mo seyemo se tšhentšha. Ba bangwana ba gore ba berekiye ga mmereko wa go hlawolega wa nako ka moka ba yye ba tshwanela go tšhentšha mebereko yo ne ba kwana nayo ka matla. Ba bangwana ne di nyaka ba lisetsa go maka tso ne ba di maka ga mmereko wa Jehova ka taba la gore ba šele ba tsofele. A di makatse gore re kwa go baba mo seyemo se tšhentšha. Mathomisong, di ka makega gore re sa nape re kwisisa kela re kwana le dipheto tse dingwana. Re ka nagana gore ne go le kawone nakwela dilo di soko tšhentšha. Fote di ka makega gore tsotsone di re tape matšhika, ke mokane ra tikwa nkare a go na so re ka se makelang Jehova. (Diy. 24:10) Mmono wa Zakariya o re gelepa gore re sa lisetse go neya Modimo wa rune so re ka se kgonang?

12. Mmona wa Zakariya o ka re gelepa ka mokgo mang gore re dule re jabodiye le mo seyemo sa rune tšhentšha?

¹² Go yamogela seyemo sa nyuwane go ko ba mong meetši ya manyana ga rune, mo re ka tseya dilo ka mokgo Jehova a di tseyang. Phela ke yene a segelelang dilo tse dikgolo lekgono, fote re jabolela gore re thulegele ke lešuba la gore re berekisane naye. (1 Makor. 3:9) Di ka makega gore mebereko yo re yi makang yi tšhentšhe, mara Jehova a ka sa tšhentšhe ka mokgo a re nyakang. Byalo, mo nkare tso mokgahlo wo di tšhentšhang dya go yama, o sa kraye o dulela go tiputsisa gore mara king so se makiyeng gore ba tšhentšhe dilo. O sa llele “tsa ku nthago,” rapela Jehova o mo kgopele gore a go gelepe gore o thogo bona tsa gabutši ga seyemo sone sa nyuwane. (Mmo. 7:10) Go nagana fela ka dilo tso o ka kgonang go di maka, go phala go fo sinya nako o nagana ka tsa gore a wo sa kgona go di maka. Ga mmono wa Zakariya, re tšhuta gore go dula re tseya dilo gabutši go ka re gelepa mo di tla kaye. Byalo, re nyoko re liketsa go dula re jabodiye re boya re šupetsa gore re na le tumelo le mo seyemo sa rune se ka tšhentšha.

13. King so ne se maka gore Maisrayele ya mangwana ma bone nkare bo ba go ba yetetsa ke mo di ba tlonnye mo ba segelele sepheto sa gore mmereko wa go yaga o ye mahlong?

¹³ Mmereko wa go yaga tempele ka bonyuwane ke mo ba wo rakele. Mara, banna ba gore ke mo ba ba kgetiye gore ba yete setšhaba mahlong, go leng Moprista ye Mogolo ye ba reng Ješuwa wa gore fote ba mo tšiba go le Jošuwa le Zerubhabhele wa gore ke Ndhuna, ba yye ba “yaga ka bonyuwane ntlo ya Modimo.” (Eze. 5:1, 2) Majuda ya mangwana ne ba bona nkare bo ba go ba yeta mahlong di ro ba tlonya mo ba šinya ba segelela sepheto sa mošaga wonone. Ne ma tseya nkare di ka sa kgonege go maka mmereko wa go yaga tempele ka sephiring manaba ya bona ma sa dikwelele, fote ke mo ba di tšiba gore manaba ya bona ma nyoko wa ma tsoga gore ma ba šitise. Banna bowa ka babedi ba gore ke bona ba yetang mahlong, Jošuwa le Zerubhabhele ke mo ba nyaka so se ka ba gelepang gore ba sa kamake gore Jehova wa ba thega. Nnete ba yye ba se kraya. Byang?

14. Zakariya 4:12, 14, yi re king so se gelepiyeng Jošuwa wa gore ke Moprista ye Mogolo le Zerubhabhele wa gore ke Ndhuna ba sa kamake?

¹⁴ Bala Zakariya 4:12, 14. Ga sekopa sowa sa mmono wa Zakariya, lengeloyi le wunyullela moporofeta wa go tshepega wa Modimo gore mehlare ka mmedi ya diolivi yi yemela “batho ka babedi ba go tlotsiwa” go leng Jošuwa le Zerubhabhele. Banna bone ka babedi ke mo ba tshwanisela “ba gore ba yemme thina le Morena wa lefase ka mokana ga lona,” Jehova. Phela tsotsone ke mong tsa mayemo ya gedimo! Jehova ke mo a ba tshepa ka matla. Byalo, Maisrayele ne ma ka tshepa se sengwana le se sengwana so banna bone ne ba ba botsa gore ba se make, ka taba la gore Jehova ne a yetetsa Israyele a berekisa bona banna bone.

15. Re ka šupetsa byang gore tso Jehova a re yetetsang ka tsona re di tseyela gedimo?

¹⁵ Fote lekgono Jehova o sa na a ya mahlong a yetetsa batho bage a berekisa Lentsu lage, Bhayibele. Ga puku yone ya go hlawolega, o re botsa gore re ka rapela byang ka mokgwa wa gore wa wo yamogela. Re ka šupetsa byang gore re di tseyela gedimo tso Lentsu la Modimo le re yetetsang ka tsona? Tsotsone re ka di maka ka go bala re sa taboge re boya re liketsa go kwisisa tso re di balang. Tiputsise gore: ‘Mo ke bala Bhayibele kela dikgatiso tsa rune, ayitsano ke fela ke yemanyana ke boya ke ghayela? Ayitsano ke nyakolla gore ke thogo kwisisa dilo tso di leng ka Bhayibeleng tsa gore “a di lula go di kwisisa”? Kela mo ke bala ke fo wokola ka gedimo?’ (2 Pet. 3:16) Mo nkare re tseya nako re ghayela ka tso Jehova a re tšhutisang  tsona, re nyoko maka tso a di hlayang re boya re wo maka gabutši mmereko wa rune wa go tšhomayela.—1 Thim. 4:15, 16.

16. Mo re sa nape re kwisisa tso “lelata la go tshepega la gore fote le hlalefiye,” le re yetetsang ka tsona mara king so se nyoko re gelepang gore re theetsele?

¹⁶ Mokgwa wo mongwana wo Jehova a re yetetsang ka wona ke go berekisa “lelata la go tshepega la gore fote le hlalefiye.” (Mat. 24:45) Ka nako ye nngwana mo lelata lowa le kene le re yetetsa, o ka kraya dilo tse dingwana re sa nape re di kwisisa. Mo re beyisa, ba re botsa gabutši tso re tshwaneleng re di make gore re dule re tilukiselele gore re thogo phona mo go ka makega kotsi ya hlago, mara o ka kraya re tipotsa gore a di lula gore kotsi yone yi makege ho polekeng ya rune. Kela ra fo nagana gore lelata lowa le na le magaba ga taba yowa ya bolwela bya go sabalala. King so di nyakang re se maka mo re kwa nkare tso ba re yetetsang ka tsona a di kwagale? Re sa lebale gore Maisrayele di ma berekele ka mokgo mang tsa go theetsela tso Jošuwa le Zerubhabhele ba di hlayyeng. Fote di nyaka re nagana ka tso re di badiyeng ka ho Bhayibeleng tsa gore di yye dya makega ku botala. Ka dinako tse dingwana mo ba yetetsa batho ba Modimo, motho ne a ka di tseya nkare tso ba ba yetetsang ka tsona a di kwagale mara wa kraya di phonisa ba go tlala.—Bay. 7:7; 8:10.

17. Mmono wa setšhubampara le mehlare ka mmedi ya diolivi wo gelepiye Majuda ka mokgo mang?

¹⁷ Mmono wa kapheta wo Zakariya a wo bonneng di ka makega gore ne yi fo ba sekopa mara wo gelepiye Majuda gore ba potolle ka mokgo ba tseyang mmereko wa bona fote ba ye mahlong ba berekela Jehova ka matšato. Fote mo ba berekisa tso ba di tšhutiyeng ga mmono wa Zakariya, ne ba ka sa di kamake tsa gore Jehova wa gore o ba nyaka ka matla, wa ba thega fote wa ba yetetsa. Jehova o berekisiye matšhika ya moya wage wa go hlawolega go ba gelepa gore ba ye mahlong ka mmereko wa bona fote ba boye ba jabole.—Eze. 6:16.

18. Mara mmono wa Zakariya wo ka tšhentšha lephelo lago ka mokgo mang?

¹⁸ Mmono wa Zakariya wa setšhubampara le mehlare ka mmedi ya diolivi wo ka tšhentšha lephelo lago ka matla mo o ka wo berekisa. Re hlayye gore, wo ka go neya matšhika ya gore o hlule mo ba go phigisa, o jabole mo seyemo sa nyuwane se go leyela dintshitshire, fote o tshepe tso ba go yetetsang ka tsona le mo o sa nape o di kwisisa. Byalo, king so o tshwaneleng o se make mo o gahlana le tsa go go ghula? Sa mathomo, bona tso Zakariya a di bonneng—tso di šihlelang gore Jehova aa lahle batho Bage. Ke mokane, berekisa tso o di bonang ka go šupetsa gore o tshepela ga Jehova fote o ye mahlong o mmerekela ka pelo yago ka mokana ga yona. (Mat. 22:37) Mo o ka maka tsotsone, Jehova o nyoko go gelepa gore o mmerekele go ya go yye o kene o jabodiye.—Makol. 1:10, 11.