Guruka oze aha biriho

Guruka oze aha birimu

EKICWEKA EKY’OKWEGA 12

Nooreeba eki Zekaria Yaareebire?

Nooreeba eki Zekaria Yaareebire?

‘N’ahabw’omwoyo gwangye, nikwo [Yehova] ow’amahe arikugira.’—ZEK. 4:6.

EKYESHONGORO 73 Otuhe Obumanzi

EBIRAAGAMBWEHO *

1. Abayudaaya abaabaire bari omu bukwatwa bakaba baine matsiko ki?

 BUKABA buri obwire bw’okushemererwa. Yehova Ruhanga “akakora aha mutima gwa Kuuro” owa Buperisi kurekura Abaisraeli, abaabaire bamazire emyaka mingi omu bukwatwa bwa Babulooni. Omugabe akarangirira ngu Abayudaaya bagarukye owaabo kwombeka “enju ya [Yehova], Ruhanga wa Israeli.” (Ezr. 1:1, 3) Ekyo ka kyabaire nikishemeza! Eki kikaba nikimanyisa ngu okuramya Ruhanga ow’amazima kwaza kugarurwaho omu nsi ei yaabaire ahaire abantu be.

2. Abayudaaya ku baagarukire, niki eki baabandize kukora?

2 Omuri 537 Y.A., enkwatwa abaabandize kugaruka bakahika omuri Yerusaalemu, orwabaire ruri orurembo rukuru rw’obugabe bwa Yuda. Enkwatwa ezo bakatandika kwombeka omusingi gwa hekalu, kandi kuza kuhika 536 Y.A., bakaba baaguherize!

3. Abayudaaya bakatunga kuhakanisibwa ki?

3 Kwonka ku baatandikire kugaruka kwombeka hekalu, abantu baingi bakabahakanisa. Abantu b’amahanga agaabaire gari haihi nabo bakaguma nibabamaramu amaani, “baabatiinisa kwombeka.” (Ezr. 4:4) Embeera mbi egyo, ekongyera kubeera kimwe mbi. Omuri 522 Y.A., hakazaho omugabe Omuperesi ondiijo orikwetwa Aruta-gizakiseesi. * Abazigu bakareeba obutegyeki busya obu nk’omugisha gw’okwemerereza kimwe omurimo gw’okwombeka, ‘barikukora eby’eitima nibeekwatsa ebiragiro.’ (Zab. 94:20) Bakagambira Omugabe Aruta-gizakiseesi ngu Abayudaaya bakaba nibakora ebitahikire, kandi barikwenda kumugomera. (Ezr. 4:11-16) Omugabe akaikiriza ebishuba byabo, kandi yaaragiira ngu omurimo gw’okwombeka hekalu gwemerere. (Ezr. 4:17-23) Ahabw’ekiragiro eki, abombeki ba hekalu abaabaire baine okushemererwa bakeemerezibwa.—Ezr. 4:24.

4. Yehova akakorera ki abaabaire nibahakanisa okwombeka hekalu? (Isaaya 55:11)

4 Abakaafiire abaabaire bari omu ihanga eryo na bamwe omu gavumenti ya Buperesi bakaba bamaririire kwemereza omurimo gw’okwombeka hekalu. Kwonka Yehova nawe akaba amaririire kuhwera entebeekanisa y’okwombeka kugumizamu, kandi butoosha naahikiiriza ekigyendererwa kye. (Shoma Isaaya 55:11.) Akataho nabi Zekaria otaine bwoba, kandi yaamuha okworekwa kw’emiringo munaana kukurataine, oku yaabaire aine kugambiraho Abayudaaya kubagumya. Okworekwa okwo kukabahwera kutatiina ekintu kyona kuruga aha bahakanisa baabo, kandi kwabahiga kugumizamu n’omurimo gwa Yehova. Omu kworekwa okwa kataano, Zekaria akareeba ekikondo ky’etabaaza n’emiti ebiri y’emizeituuni.

5. Nituza kwega ki omu kicweka eki?

5 Obumwe nitwehurira kubi. N’ahabw’ekyo nitubaasa kugasirwa omu kuhuumurizibwa oku Yehova yaahaire Abaisraeli kurabira omu kworekwa kwa Zekaria okwa kataano. Twayetegyereza okworekwa oku nikubaasa kutuhwera kuheereza Yehova omu bwesigwa twaba nituhakanisibwa, haabaho empinduka, na twatunga eby’okukuratira ebi tutarikwetegyereza.

OKWEMERA OKUHAKANISIBWA

Zekaria akoorekwa emiti ebiri y’emizeituuni erikuha amajuta ekikondo ky’etabaaza ekiriho etabaaza mushanju (Reeba akacweka 6)

6. Okworekwa kw’ekikondo ky’etabaaza n’emiti ebiri y’emizeituuni okuri omuri Zekaria 4:1-3 kukagumya kuta Abayudaaya? (Reeba ekishushani ekiri aha kipampagare.)

6 Shoma Zekaria 4:1-3. Okworekwa kw’ekikondo ky’etabaaza n’emiti ebiri y’emizeituuni kukaha Abayudaaya obumanzi bw’okusingura okuhakanisibwa. Kuta shi? Waayetegyereza ngu ekikondo ky’etabaaza kikaba nikigumizamu kutunga amajuta g’okwatsya etabaaza? Emiti ebiri y’emizeituuni ekaba neeta amajuta omu kintu ekiri nk’ebakuri mpango, reero nayo eguma neeta amajuta omu tabaaza mushanju ezaabaire ziri aha kikondo. Amajuta aga gakaba nigabaasisa etabaaza kuguma nizaaka. Zekaria akabuuza ati: “Ebyo amakuru gaabyo niki?” Maraika akamugarukamu n’obutumwa kuruga ahari Yehova ati: ‘Ti ahabw’amaani, kandi ti ahabw’obushoboorozi, kureka n’ahabw’omwoyo gwangye,’ nikwo Yehova ow’amahe arikugira. (Zek. 4:4, 6) Amajuta kuruga omu miti y’emizeituuni gakaba nigajwekyera omwoyo gurikwera ogwa Yehova ogw’amaani, ogutarikubaasa kumarwaho. Eihe ry’Abaperesi ryona rikaba ritaine maani waarigyeragyeranisa n’omwoyo gwa Ruhanga ogw’amaani. Ahabw’obushagiki bwa Yehova, abombeki ba hekalu bakaba nibaija kusingura abahakanisa, kandi baheze omurimo gwabo. Obu ka bwabaire buri obutumwa burikuhuumuriza! Eki Abayudaaya baabaire baine kukora, n’okwesiga Yehova bakagaruka aha murimo. Eki nikyo kyenyini eki baakozire, n’obu haraabe haabaire hakiriho okuhiiganisibwa.

7. Ni mpinduka ki eyaareeteire abombeki oburuhuuko buringaniire?

7 Hariho empinduka eyaareeteire abombeki oburuhuuko buringaniire. N’eha? Omuri 520 Y.A., omugabe musya, Dario I, akatandika kutegyeka Buperesi. Omu mwaka gwa kabiri ogw’okutegyeka kwe, akeetegyereza ngu omurimo gw’okwombeka hekalu gukaba gwemereziibwe omu muringo gw’ekibanda biragiro. Dario akabaha orusa rw’okugumizamu omurimo bakaguheza. (Ezr. 6:1-3) Amakuru ago gakatangaaza buri omwe, kwonka omugabe akakora n’ekirikukiraho. Akaragiira ab’amahanga agaabaire gabeetooroire kurekyera aho kuteganisa omurimo gw’okwombeka, kandi akabaha esente n’eby’okukoresa! (Ezr. 6:7-12) N’ekyarugiremu, Abayudaaya bakarahuka kuheza omurimo gw’okwombeka hekalu bwanyima y’emyaka ena, omuri 515 Y.A.—Ezr. 6:15.

Yesigye amaani ga Yehova waaba noohakanisibwa (Reeba akacweka 8)

8. Ahabw’enki orikubaasa kuba emanzi waaba noohakanisibwa?

8 Na hati, Abajurizi ba Yehova nibahakanisibwa. Nk’eky’okureeberaho, abamwe nibatuura omu mahanga ahu omurimo gwaitu gurikuzibirwa. Omu mahanga nk’ago, ab’eishe-emwe nibakomwa kandi batwarwa “omu maisho g’abategyeki n’abagabe,” kandi obu n’obujurizi aharibo. (Mat. 10:17, 18) Obumwe, empinduka omu butegyeki neebaasa kureeta oburuhuuko. Nari omuramuzi ori haakiri naabaasa kucwamu ekirikushagika omurimo gwaitu. Abajurizi ba Yehova abamwe nibahakanisibwa omu muringo ogw’omutaano. Nibabaasa kuba nibatuura ahu baine obugabe buringaniire obw’okuramya Yehova, kwonka oshangye barikuhakanisibwa ab’amaka gaabo, abamaririire kubaremesa kuheereza Ruhanga waabo. (Mat. 10:32-36) Obwire obwingi, abahakanisa ku barikumanya ngu okuteeraho kuremesa abanyabuzaare baabo Abajurizi ba Yehova kufiire busha, nibarekyera aho kubahakanisa. Nangwa, abamwe abaabaire bari abahakanisa omu muringo gw’obushaarizi, bwanyima bakaba Abajurizi ba Yehova abeeziriki. Waaba noohakanisibwa, otahanika! Ba emanzi. Yehova ari aha rubaju rwawe, kandi naakuha n’obuhwezi bw’omwoyo gurikwera, otatiina ekintu kyona!

OKUMANYIIRA EMPINDUKA

9. Ahabw’enki Abayudaaya abamwe baayehuriire kubi ku baareebire omusingi gwa hekalu ensya?

9 Omusingi gwa hekalu ensya ku gwateirweho, bamwe aha Bayudaaya abagurusi bakarira. (Ezr. 3:12) Bakaba baareebire hekalu y’ekitiinisa ei Sulemaani yaayombekire, kandi bakateekateeka ngu hekalu ensya ni “busha” waagigyeragyeranisa n’ey’okubanza. (Hag. 2:2, 3) Bakeehurira kubi ahabw’okugyeragyeranisa hekalu enkuru n’ensya. Okworekwa kwa Zekaria kukaba nikuza kubahwera kugaruka kushemererwa. Kuta shi?

10. Ebigambo bya maraika ebiri omuri Zekaria 4:8-10, bikahwera bita Abayudaaya kugaruka kushemererwa?

10 Shoma Zekaria 4:8-10. Maraika akaba naamanyisa ki obu yaagira ngu Abayudaaya bakaba nibaija ‘kushemererwa, baareeba kariisho omu ngaro [z’omukungu Omuyudaaya] Zerubabeeli’? Kariisho nari birigye n’ekikoreso ky’okwombeka ekirikuhwera kumanya yaaba ekintu kitereire gye bukiika nari butsimba. N’ahabw’ekyo maraika akaba naahamiza abantu ba Ruhanga ngu n’obu hekalu eraabe yaabaire neereebeka nk’etari mpango, ekaba neija kuhwa, kandi ehikaane n’emitindo ya Yehova. Yehova akaba naija kugisiima, nabo bakaba baine kugisiima. Ekyabaire kiri kikuru ahari Yehova, n’okuramya okwabaire nikuza kukorerwa omu hekalu ensya okurikuhikaana n’ebi arikukunda. Abayudaaya bakaba nibaija kugaruka kushemererwa, baata omutima aha kuramya Yehova n’okumushemeza.

Gira emiteekateekyere mirungi embeera zaawe zaahinduka (Reeba akacweka 11-12) *

11. Bamwe aha barikuramya Yehova obunaku obu nibatunga buremeezi ki?

11 Baingi ahariitwe nitugumirwa kwemera empinduka ezirikubaho. Bamwe abatwire omu buheereza bw’obutwire obw’omutaano kumara obwire buraingwa, nibabaasa kuhindurwa. Abandi nibaruga omu buheereza obu barikukunda ahabw’emyaka yaabo. N’ekya butoosha kwehurira kubi empinduka nk’ezi zaatuhikaho. Omu kubanza nitubaasa kuteetegyereza gye okucwamu okwo, nari kutaikirizana nakwo. Nitubaasa kuguma nituteekateeka ngu omuringo ogu ebintu byabaire nibikorwa enyima gukaba guri murungi. Kandi nitubaasa kwehurira kubi, turikuteekateeka ngu embeera ezi turimu hati tizirikutubaasisa kuheereza gye Yehova. (Enf. 24:10) Okworekwa kwa Zekaria nikubaasa kutuhwera kuta kuha Yehova ekirikukirayo oburungi eki turikubaasa?

12. Okworekwa kwa Zekaria nikubaasa kutuhwera kuta kusingura okwehurira kubi okurikubaasa kureetwaho empinduka?

12 Niturahuka kumanyiira empinduka twareeba ebintu nk’oku Yehova arikubireeba. Ariyo naakora ebintu by’amaani hati, kandi twine omugisha gw’omuhendo ogw’okuba abakozi bagyenzi be. (1 Kor. 3:9) Obujunaanizibwa bwaitu nibubaasa kuhinduka, kwonka rukundo ei Yehova atwiniire terikubaasa kuhinduka. N’ahabw’ekyo, empinduka omu kibiina kya Yehova yaaba neekukwataho, yetantare omuze gw’okuguma nooyebuuza ahabw’enki empinduka yaabaireho. Omu mwanya gw’okwegomba “ebiro bya ira,” shaba Yehova oreebe ebirungi omu mpinduka. (Mub. 7:10) Omu mwanya gw’okuteekateeka aha bintu ebi otakibaasa kukora, teekateeka aha bi orikubaasa kukora hati. Omu kworekwa kwa Zekaria, nitwega obukuru bw’okugira emiteekateekyere mirungi. N’ahabw’ekyo, nitwija kuguma tushemereirwe n’obu embeera zaitu zaakuhinduka.

WAABA NOOGUMIRWA KUGYENDERA AHA BY’OKUKURATIRA

13. Ahabw’enki Abaisraeli abamwe barikubaasa kuba baateekateekire ngu okugarukayo kwombeka hekalu ti ky’obwengye?

13 Omurimo gw’okugaruka kwombeka hekalu gukeemerezibwa. Kwonka, abaabaire batoorainwe kwebembera omurimo ogu, nk’Omunyamurwa Omukuru Yeshua (Yoshua) n’Omukungu Zerubabeeli, ‘bakatandika kugaruka kwombeka enju ya Ruhanga.’ (Ezr. 5:1, 2) Abayudaaya abamwe nibabaasa kuba baareebire okucwamu okwo nka kubi. Omurimo gw’okwombeka hekalu gukaba gutarikubaasa kusherekwa abazigu, abaabaire nibakora kyona ekirikubaasika kuguremesa. Abashaija babiri b’obujunaanizibwa, Yoshua na Zerubabeeli, bakaba nibenda kuhamizibwa ngu baine obushagiki bwa Yehova. Kandi kwo buzima akabahwera. Ata shi?

14. Kurugiirira ahari Zekaria 4:12, 14, Omunyamurwa Omukuru Yoshua n’Omukungu Zerubabeeli bakatunga kuhamizibwa ki?

14 Shoma Zekaria 4:12, 14. Omu kworekwa oku, maraika akagambira Zekaria ngu emiti ebiri y’emizeituuni neejwekyera ‘abaashukirweho amajuta babiri,’ Yoshua na Zerubabeeli. Bakoorekwa omu muringo gw’akamanyiso nk’abeemereire “aha rubaju rwa Mukama ow’ensi yoona,” Yehova. Ka baabaire baine omwanya gw’ekitiinisa! Yehova akaba abainemu obwesigye. N’ahabw’ekyo, Abaisraeli bagyenzi baabo bakaba bahikire kugira obwesigye omu kucwamu kwabo, n’obuhabuzi bwa Ruhanga, n’obu baakugambiirwe kukora ki.

15. Nitubaasa kworeka tuta ngu nitworobera Yehova twatunga eby’okukuratira ebirikwegamira aha Kigambo kye?

15 Omuringo gumwe ogu Yehova arikugumizamu naagambira abantu hati eky’okukora, n’okurabira omu Kigambo kye Baibuli. Omu kitabo kirikwera eki, naatugambira oku twine kumuramya omu muringo ogu arikusiima. Nitubaasa kworeka tuta ngu nitworobera eby’okukuratira ebiri omu kigambo kya Ruhanga? Turikukitaho omutima, kandi tukafayo kukyetegyereza. Yebuuze oti: ‘Ku ndikushoma Baibuli nari kimwe aha bitabo byaitu, niinyemereramu nteekateeka? Niinteeraho kwetegyereza amazima ga Baibuli ‘agagumire kwetegyerezibwa’? Nari ninshoma ndikurahukiiriza?’ (2 Pet. 3:16) Twagira obwire bw’okuteekateeka aha bi Yehova arikutwegyesa, nitwija kukuratira ebi arikutugambira, kandi tuhikiirize n’omurimo gwaitu gw’okubuurira.—1 Tim. 4:15, 16.

Yesigye eby’okukuratira kuruga aha ‘mwambari omwesigwa kandi ow’obwengye’ (Reeba akacweka 16) *

16. Twaba tuteetegyereize gye eby’okukuratira kuruga aha ‘mwambari omwesigwa kandi ow’obwengye,’ niki ekiraatuhwere kubyorobera?

16 Omuringo ogundi ogu Yehova arikutuhamu eby’okukuratira n’okurabira omu ‘mwambari omwesigwa kandi ow’obwengye.’ (Mat. 24:45) Obumwe, omwambari naatuha eby’okukuratira ebi tutarikwetegyereza gye. Nk’eky’okureeberaho, nitubaasa kuheebwa eby’okukuratira butunu kutuhwera kwetebeekanisa kuhonokaho haabaho ekihikiirizi, eki turikuteekateeka ngu nikibaasa kubaho omu kicweka kyaitu. Nari nitubaasa kuteekateeka ngu omwambari naarengyesereza obwerinzi omu bwire bw’ekigwererezi. Twine kukora ki twaba nituteekateeka ngu eby’okukuratira ti by’oburyo? Nitubaasa kuteekateeka aha ku Abaisraeli baagasiirwe ahabw’okukuratira ebi baagambiirwe kurabira omuri Yoshua na Zerubabeeli. Nangwa nitubaasa n’okuteekateeka aha bindi ebi twashomireho omu Baibuli. Obumwe abantu ba Ruhanga nibaheebwa eby’okukuratira ebirikureebeka nk’ebitarikukora kurugiirira aha ndeeba yaabo, kwonka bihendera bijunire amagara gaabo.—Bar. 7:7; 8:10.

REEBA EKI ZEKARIA YAAREEBIRE

17. Okworekwa kw’ekikondo ky’etabaaza n’emiti ebiri y’emizeituuni kukakwata kuta aha Bayudaaya?

17 Okworekwa kwa Zekaria okwa kataano nikubaasa kuba kwabaire kuri kugufu, kwonka kukahwera Abayudaaya kugira emiteekateekyere mirungi aha murimo gwabo n’okuramya kwabo. Kandi ku baagyendeire aha bi Zekaria yaareebire, bakareeba oku Yehova arikubeebembera kandi akabashagika omu muringo gwa rukundo. Yehova arikukoresa omwoyo gurikwera ogw’amaani, akabahwera kugumizamu nibakora omurimo gwabo, kandi bakagaruka baashemererwa.—Ezr. 6:16.

18. Okworekwa kwa Zekaria nikwija kukukwataho kuta?

18 Okworekwa kwa Zekaria okw’ekikondo ky’etabaaza n’emiti ebiri y’emizeituuni nikubaasa kukukwataho munonga. Nk’oku twareeba, nikubaasa kukuhwera kutunga amaani g’okusingura abahakanisa, kushemererwa omu buremeezi, n’okwesiga eby’okukuratira ebi otarikwetegyereza gye. Noija kukora ki waahikwaho embeera zigumire? Eky’okubanza, reeba eki Zekaria yaareebire, nibwo buhame ngu Yehova naareeberera abantu be. Reero, korera aha ki orikureeba orikwesiga Yehova, kandi ogumizemu noomuramya n’omutima gwawe gwona. (Mat. 22:37) Waakora otyo, Yehova naija kukuhwera kumuramya ebiro byona.—Kol. 1:10, 11.

EKYESHONGORO 7 Yehova, Niiwe Maani Gaitu

^ kacw. 5 Yehova akaha nabi Zekaria okworekwa kukurataine okurikushemeza. Ebi Zekaria yaareebire bikamuhwera n’abantu ba Yehova kugira amaani g’okusingura ebyabaire nibibateganisa omu kugaruraho okuramya okushemeire. Okworekwa okwo nikubaasa kutuhwera naitwe kuheereza Yehova omu bwesigwa n’omu mbeera zigumire. Nituza kureeba ebi turikwegyera aha kworekwa kwa Zekaria, okw’ekikondo ky’etabaaza n’emiti y’emizeituuni.

^ kacw. 3 Bwanyima y’emyaka omu bunaku bw’Omukungu Nehemia, omutegyeki ondiijo nawe orikwetwa Aruta-gizakiseesi akagirira Abayudaaya embabazi.

^ kacw. 60 ENSHOBOORORA Y’EBISHUSHANI: Ow’eishe-emwe naareeba ngu aine kumanyiira embeera nsya ezireetsirwe bukuru n’amagara mabi.

^ kacw. 62 ENSHOBOORORA Y’EBISHUSHANI: Munyaanyazi-itwe naateekateeka aha mazima agarikworeka ngu Yehova naashagika ‘omwambari omwesigwa kandi ow’obwengye,’ nk’oku yaashagikire Yoshua na Zerubabeeli.