1. Antoy makapalikliket ya abalitaan na saray Judio ya nanayam ed Babilonia diad dakel ya dekada?

 EKSAYTED iray Judio! Kayari na dakel ya dekada na impanayam dad Babilonia, sa wakas et magmaliw la ran bulos. “Pinakiwas nen Jehova so puso nen Arin Ciro na Persia a manggawa na proklamasyon” ya makapawil la rad Juda tan “tan ipaalagey [da] lamet so abung nen Jehova a Dios na Israel.” (Esd. 1:1, 3) Makapalikliket itan ya balita! Ompawil la so dugan panagdayew diad mismon dalin ya inter na Dios ed saray Israelita nensaman.

2. Antoy agawaan ya tampol na samay unonan grupo na saray Judio ya pinmawil ed Jerusalem?

² Nen 537 B.C.E., sinmabi so unonan grupo na saray Judio ed Jerusalem, say capital na panarian na Juda. Inggapo dan tampol ya impaalagey lamet so templo. Kanian nen 536 B.C.E., niletneg da la so pundasyon!

3. Siopa ray kinmontra ed saray Judio, tan antoy ginawa ra pian ontunda so pampapaalagey na templo?

³ Ag-abayag, dakel so kinmontra ed saray Judio diad pampapaalagey dad templo. Saray totoo ed kaliberliber ya bansa et agda tutundaan ya dismayaen iray Judio tan ‘papakapuyen day liknaan da.’ (Esd. 4:4) Mas linmoor so situasyon nen 522 B.C.E., nen si Artaxerxes la so ari ed Persia. * Akaisip na paraan iramay onkokontra pian napatunda so pangipapaalagey ed  templo. Implano dan deralan iray Judio ed si Arin Artaxerxes tan papawayen ya ‘mamapawala na gulo’ imay pampapaalagey da. (Sal. 94:20) Angipawit ira na sulat ed ari, tan imbaga ran balak na saray Judio so manrebelde. (Esd. 4:11-16) Anisia si Arin Artaxerxes, kanian impatunda to so pampapaalagey da ed templo. (Esd. 4:17-23) Anggapoy agawaan na saray Judio, kanian “tinmunda so kimey ed abung na Dios.”—Esd. 4:24.

4. Antoy ginawa nen Jehova nen tinmunda so panagpaalagey na templo? (Isaias 55:11)

⁴ Talagan desidido iramay onkokontra tan arum nin opisyal ed Persia ya patundaen so pampapaalagey ed templo. Pero mas desidido si Jehova ya nasumpal so templo lapud atan so gagala to. Tan amta tayo ya antokaman so gagala nen Jehova et nagawan-nagawa. (Basaen so Isaias 55:11.) Walay waloran pasingawey ya impanengneng nen Jehova ed propeta ton si Zacarias. Imbaga tod sayan makmakpel ya propeta ya ibaga to ed saray Judio irayan anengneng to pian napaseseg ira. Akatulong itan pian ombiskeg so liknaan da ya ituloy da labat so kimey nen Jehova tan anggapoy nepeg dan takotan. Diad samay komaliman pasingawey, walay anengneng nen Zacarias ya kandelero tan duaran kiew ya olibo.

5. Antoy pantongtongan tayo ed sayan artikulo?

⁵ Amin tayo et nadidismaya no maminsan, tan onkakapuy met so liknaan tayo. Apaseseg iray Israelita nensaman nen imbagad sikara nen Zacarias imay komaliman pasingawey ya anengneng to. Kanian no aralen tayo itan, seguradon napaseseg tayo met. Pantongtongan tayo ed sayan artikulo no panon itan ya makatulong pian makapanmatoor tayod si Jehova anggano wala ray onkokontra ed panagdayew tayo, wala ray nagawan pananguman ed bilay tayo, tan wala ray naawat tayon instruksion ya agtayo natatalosan.

6. Akin et apaseseg ya maong iray Judio ed samay anengneng nen Zacarias ya kandelero tan duaran kiew ya olibo ya nabasad Zacarias 4:1-3? (Nengnengen so litrato ed apis.)

⁶ Basaen so Zacarias 4:1-3. Apaseseg ya maong iray Judio nen naamtaan da imay anengneng nen Zacarias ya kandelero tan duaran kiew ya olibo. Akin? Kasin naimano yo ya walay yaong ed tagey na kandelero? Ditan natitipon so larak ya manlalapud duaran kiew ya olibo, insan ondaloy itan ed pitoran lamparaan na kandelero. Lapud tuloytuloy so suplay na larak ed saramay lamparaan, agnanaerep so apoy da. Oniay intepet nen Zacarias ed samay anghel ya katongtong to: “Antoy kabaliksan na saraya?” Oniay inyebat na anghel ya mensahe a nanlapud si Jehova: “‘Aliwan diad panamegley na puersa militar, odino pakayari, noagta diad panamegley na espirituk,’ so inkuan nen Jehova na saray armada.” (Zac. 4:4, 6) Say larak ya manlalapud duaran kiew ya olibo et isisimbolo toy mabisbiskeg ya masanton espiritu nen Jehova, ya agan balot naupot! Anggano mabisbiskeg so puersa militar na gobiernoy Persia, ag-itan makakiking ed pakayari na masanton espiritu nen Jehova. Ipapaseguro na satan ed saray Judio ya kaiba ray Jehova, kanian nasumpal da so kimey anggano dakdakel so onkokontra. Basta say gawaen da labat et mantiwala ira ed sikato tan ituloy day kimey. Apaseseg iran maong ed mensahe nen Zacarias, kanian intuloy dan impaalagey so templo anggano insebel itan na gobierno.

7. Antoy agawa akin et akainawa iray Judio?

⁷ Akainawan maong iray Judio nen 520 B.C.E. ta walay agawan pananguman. Wala lay balon ari ed Persia, si Dario I. Diad komaduan taon na uley to, adiskobre to ya ilegal manaya imay impanpatunda ed panagpaalagey na templo. Kanian ingganggan nen Dario ya kaukolan  ya nasumpal so templo. (Esd. 6:1-3) Seguradon abigla iray Judio tan anggan saramay onkokontra ed sikara! Pero aliwan satan labat. Ingganggan met na ari iray sakop to ya agda nepeg ya pibabalian so kimey na saray Judio. Tan nia ni so makapabigla—ingganggan to iramay onkokontra ya ikdan da na pundo tan arum nin suplay iray Judio pian nasumpal da so templo! (Esd. 6:7-12) Lapud satan, asumpal na saray Judio so templo nen 515 B.C.E., diad loob labat na masulok ya apatiran taon.—Esd. 6:15.

8. Akin et anggapoy nepeg mon takotan no wala ray onkokontra ed panagdayew mod si Jehova?

⁸ Dakel met natan so onkokontra ed saray lingkor nen Jehova. Singa bilang, wala ray bansa ya imbawal na gobierno so kimey tan panagdayew tayo. Diad saratan ya bansa, wala ray agagi tayo ya inaresto, inawit ed korte, tan “inyarap [ed] saray gobernador tan arari,” pero akapantasi ra laingen ed sikara. (Mat. 10:17, 18) No maminsan, naekal so panagbawal ta pabor ed Saray Tasi nen Jehova so sinmalat ya manuley. Odino wala ray patas o maomaong ya judge ya pabor so desisyon da ed kimey tayo. Diad arum ya lugar balet, duman klase na isusumpa so aarapen na agagi tayo. Bulos iran mandadayew ed si Jehova pero saray mismon kapamilya ra so onkokontra ed sikara. (Mat. 10:32-36) Pero maslak et onsawa ira lanlamang no agda napatunda irayan agagi tayo. Wala ra ingey kapamilya na agagi ya dati et kontran maong ed saray Tasi, pero masetseseg la ran lingkor nen Jehova natan! Kanian no onaarap kad isusumpa, manpakpel ka tan agkan balot onsusuko. Kaibam si Jehova tan ikdan to kay masanton espiritu to, kanian anggapoy nepeg mon takotan!

9. Akin et wala ray Judio ya adismaya nen anengneng day pundasyon na balon templo?

⁹ Nen niletneg lay pundasyon na balon templo, maer-ermen so arum ya mamasiken ya Judio kanian manakis ira. (Esd. 3:12) Akin ey? On ta anengneng day karakep na samay templo ya impaalagey nen Solomon. Parad sikara, “arawdawi [so balon templo] no ikompara ed samay dati.” (Ag. 2:2, 3) Agda naawat ya agla naparaan so karakep to may datin templo. Pero akatulong ed sikara imay pasingawey ya anengneng nen Zacarias pian nalabanan day pakakadismaya ra. Panon itan ya akatulong?

10. Panon ya akatulong imay imbaga na anghel ya nabasad Zacarias 4:8-10 pian nalabanan na saray Judio so pakakadismaya ra?

¹⁰ Basaen so Zacarias 4:8-10. Antoy labay ya ibaga na anghel nen imbaga ton “manliket  [iray Judio] tan nanengneng da so patawin ed lima nen Zerubabel,” say gobernador ed Juda? Say patawin et kagawaan ya uusaren diad panagpaalagey na bilding o istruktura pian naseguron maptek itan. Ipapaseguro na anghel ed saray Judio ya anggano parad arum et simpli labat imay balon templo kompara ed samay dati, say importante et nasumpal itan tan natumbok iray maptek ya estandarte nen Jehova. No si Jehova ya mismo et naliliketan ed satan ya templo, di dapat manliket met ira? Say importante ed si Jehova et ompawil so dugan panagdayew diad balon templo, tan mandayew irad sikato diad paraan ya labay to. No manpokus iray Judio ed pandayew da ed si Jehova diad dugan paraan tan mansagpot ira pian naala day pabor to, seguradon nalikna da lamet so tuan liket.

11. Anto ran pananguman so aarapen na arum ya lingkor nen Jehova natan?

¹¹ No maminsan, mairap ya arapen iray pananguman ed bilay. Singa bilang, wala ray agagi ya abaybayag ed special full-time service ya anguman so asainmin da. Say arum ya agagi et kaukolan da lan ipasa so pribilehyo ra ta ontatatken la ra. Normal labat ya naermenan o nadismaya tayo no manguman so asainmin tayo. Ompan diad gapo et agtayo naawat so desisyon na organisasyon tan agtayo natalosan no akin. Tan seguro, anap-anapen tayo iray datin gagawaen tayo. Ompan onkapuy so liknaan tayo ta aliwa lan singa dati so nagagawaan tayo parad si Jehova. (Pro. 24:10) No ontan so situasyon mo, akin et maabig no isipen mo imay patawin ya anengneng nen Zacarias?

12. No walay nagawan pananguman ed bilay mo, akin et makatulong no isipen mo imay patawin ya anengneng nen Zacarias?

¹² Mas mainomay tayoy makapan-adjust ed pananguman no aligen tayoy panagnonot nen Aman Jehova. Tandaan tayo ya baleg a pribilehyo so magmaliw a kakimeyan to natan diad panusumpal to ed balibalin gagala to. (1 Cor. 3:9) Kanian anggano manguman so asainmin mo, kakimeyan ka nin siansia nen Jehova, tan agbalot manguman so panangaro tod sika. No manguman bilang so asainmin mo, iwasan moy manisip na negatibo, tan agmo komon kukuestionen so desisyon na organisasyon. Imbes ya isipen mon “mas maabig” so situasyon mo nensaman, ipikasim ed si Jehova ya tulongan to ka pian nanengneng mo no anto ray pankaabigan na impanguman na situasyon mo. (Ecl. 7:10) Maabig no say isipen mo et no anto ni ray nagawaan mo parad si Jehova, aliwan saray agmo la nagawaan. Kanian no manguman so situasyon mo, nonot mo imay patawin ya anengneng  nen Zacarias. Makatulong itan pian mansiansia kan matoor, positibo, tan maliket ed panlilingkor mo.

13. Akin et posiblin wala ray Judio ya nankuestion ed impangigapo lamet ed panagpaalagey na templo?

¹³ Anggano impatunda na gobiernoy Persia so panagpaalagey na templo, ‘ginapoan ya ipaalagey lamet so abung na Dios’ diad panangidaulo na Atagey a Saserdoten si Jesua (o Josue) tan Gobernador Zerubabel. (Esd. 5:1, 2) Nen intuloy so kimey, ompan kinuestion itan na arum ya Judio. Seguro, inisip da ya anggapoy gunggona na pangituloy ed kimey, ta siempre nabalitaan itan na saray kalaban tan patundaen da ra lanlamang. Kakkaukolan nen Josue tan Zerubabel so panamaseguro ya suportaan ira nen Jehova. Panon iran pinaseguroan nen Jehova?

14. Base ed Zacarias 4:12, 14, panon ya pinaseguroan nen Jehova so Atagey a Saserdoten si Josue tan si Gobernador Zerubabel?

¹⁴ Basaen so Zacarias 4:12, 14. Impaamta na anghel ed si Zacarias ya say isisimbolo na duaran kiew ya olibo et say “duaran alanaan”—si Josue tan Zerubabel. Imbaga to ya singa ra “akaalagey ed abay na Katawan na interon dalin,” si Jehova. Balbaleg itan ya kagalangan da! Labay ton ibaga, walay tiwala nen Jehova ed sikara. Kanian kaukolan met ya mantiwala iray Judio ed saray desisyon tan instruksion da, ta sikara so pinili nen Jehova ya mangidaulo.

15. Panon tayon nipanengneng ya rerespetoen tayo ray instruksion nen Jehova ya walad Biblia?

¹⁵ Uusaren nen Jehova so Biblia—say Salita to—pian ikdan na instruksion iray lingkor to natan. Nabasa tayo ditan no panon tayon dayewen si Jehova diad dugan paraan. Panon tayon nipanengneng ya rerespetoen tayo iray instruksion ya wadtan? Dapat basaen tan talosan tayon maong itan. Tepetan moy sarilim: ‘No manbabasa ak na Biblia o publikasyon tayo, kasin ontutunda ak ya magano tan mandadalepdep ak? No wala ray nabasak ya “mairap a talosan,” kasin manri-research ak? Odino basta akabasa ak et duga la?’ (2 Ped. 3:16) No iyulom tan dalepdepen mo iray ibabangat nen Jehova ed sika, mas mainomay mon unoren iray instruksion to tan mas maliket mon gawaen so ministeryom.—1 Tim. 4:15, 16.

16. Antoy gawaen tayo pian ag-itayo nairapan ya onunor no walay instruksion na “matoor tan makabat ya aripen” ya agtayo masyadon natatalosan?

¹⁶ Uusaren met nen Jehova so “matoor tan makabat ya aripen” pian mangiter na instruksion ed sikatayo. (Mat. 24:45) No maminsan, ompan wala ray iter dan instruksion ya agtayo masyadon natatalosan. Singa bilang, ompan wala ray ibaga ran gawaen tayo pian makapanparaan tayo ed kalamidad ya say pakalikna tayo et singa agan balot nagawa ed lugar tayo. Legan na pandemic, antoy nibagam ed saray instruksion na “matoor tan makabat ya aripen”? Kasin inisip mo ya sobsobray panag-alwar da? Antoy gawaen mo no bilang ta wala ray iyanunsio dan instruksion ya singa aliwan praktikal? Isip mo iray Judio nensaman. Nen inunor day instruksion nen Josue tan Zerubabel, benendisyonan ira nen Jehova. Maabig met no i-personal study’m iray istorya ed Biblia tungkol ed saray lingkor na Dios ya niliktar so bilay da lapud inmunor irad instruksion anggano singa aliwa itan ya praktikal.—Ukom 7:7; 8:10.

17. Antoy epekto ed saray Judio na samay anengneng nen Zacarias ya kandelero tan duaran kiew ya olibo?

¹⁷ Antiktikey imay komaliman pasingawey ya anengneng nen Zacarias, pero akatulong itan ed saray Judio pian ompawil so seseg dad panaglingkor tan nituloy day pampaalagey dad templo. Nen impapuso da so mensahe na satan ya pasingawey, alikna ray panangaro, suporta, tan panangigiya nen Jehova. Inusar nen Jehova so masanton espiritu to ya ontulong ed sikara, kanian asumpal da so templo tan agaylay liket da!—Esd. 6:16.

18. Antoy epekto ed sika na samay anengneng nen Zacarias?

¹⁸ Balbaleg met so nitulong ed sika na samay anengneng nen Zacarias ya kandelero tan duaran kiew ya olibo. Singa inaral tayo, makatulong itan pian nawalaan kay biskeg ya ituloy so panlilingkor mo anggano wala ray onkokontra. Makatulong met itan pian agnaandi so liket mo anggano wala ray nagawan pananguman ed bilay mo. Tan napaseseg ka met ya ipanengneng so tiwala ed saramay mangidadaulo anggano singa agmo masyadon natatalosan so instruksion da. Kanian no ondadalan ka natan ed subok, antoy gawaen mo? Nengneng mo imay anengneng nen Zacarias—nengneng mo iray ebidensya ya agpapaulyanan nen Jehova iray lingkor to. Pabiskeg moy tiwalam ed si Jehova tan agka ontutundan mandayew ed sikato diad interon pusom. (Mat. 22:37) No ontan so gawaen mo, seguroen nen Jehova ya naawat moy tulong to, tan panliketan moy manlingkor ed sikato diad andi-angga!—Col. 1:10, 11.