1. ¿Imamantan Israel runakuna ancha kusisqa kasharanku?

 PERSIA nacionpi rey Ciro kamachikuyta qallarishaqtinmi Jehová Diosqa Israel runakunata Babilonia nacionpi esclavo kasqankumanta orqomuran. Chay kutipaqqa rey Ciron Israel runakunata kamachiran llaqtankuman kutipuspa “Señor Diospa wasinta sayarichimunankupaq” (Esd. 1:1, 3). ¡Chayta uyarispaqa anchatachá Israel runakunaqa kusikuranku! Chaychá paykunaqa Jehová Diospa templonta jujmanta jatarichiyta qallariranku.

2. ¿Imatan Israel runakuna ruwaranku Jerusalén llaqtankuman chayaspa jina?

² Wakin Israel runakunaqa 537 watapin Babiloniamanta Jerusalenman kutipuranku. Paykunaqa Jerusalenman chayaspa jinan Jehová Diospa templonta jatarichiyta qallariranku, chaymi 536 watapaqqa temploq cimientonqa ruwasqaña kasharan.

3. ¿Ima sasachakuykunapin Israel runakuna tarikuranku?

³ Diospa templonta jatarichishaspan Israel runakunaqa imaymana sasachakuykunapi tarikuranku. Paykunataqa “muyuriqninkupi tiyaq runakunan” manchachispa jark’aranku templota amaña jatarichinankupaq (Esd. 4:4). Chaymantaqa aswan sasachakuykunapiraqmi tarikuranku. 522 watapin Artajerjesqa Persia nacionpi rey kapuran. * Chayta  yacharuspan Israel runakunaq enemigonkunaqa reyta niranku: “Reyniyku, yachanaykin, kay llaqta wajmanta jatarinqa muyuriq perqanpas sayarillanqataq chayqa, manan impuestota imamantapas paganqakuchu, chaskinayki qolqepas pisiyapunqan”, nispa (Esd. 4:11-16; Sal. 94:20). Rey Artajerjesqa chay willasqankutan creeran, chayraykun Dios yupaychana wasi jatarichisqankuta sayachipuran (Esd. 4:17-23; 4:24).

4. ¿Imatan Jehová Dios ruwaran templo jatarichinankuta jark’akuqtinku? (Isaías 55:11).

⁴ Israel runakunaq enemigonkunapas Persia nacionpi wakin kamachikuqkunapas manapunin munarankuchu Diospa templonta jatarichinankuta. Jehová Diosmi ichaqa munaran templon jatarichisqa kananta (leey Isaías 55:11). Chhaynaqa, ¿imatan Jehová Dios ruwaran? Zacariastan profetan kananpaq ajllakuran, jinaspapas pusaq rijuriykunatan rikuchiran. Chaymantapas kamachiranmi rijuriypi rikusqanta llapa Israel runakunaman willamunanpaq. Chay willasqanmi Israel runakunata kallpacharan ama manchakuspa Jehová Diospa templonta jatarichinankupaq. Zacariasqa pisqa kaq rijuriypin rikuran juj candelerota iskay olivos sach’akunatawan.

5. ¿Ima tapuykunatan kay yachachikuypi kutichisunchis?

⁵ Zacariaspa pisqa kaq rijuriypi rikusqanqa anchatapunin Israel runakunata kallpacharan. Noqanchispas mayninpiqa Israel runakuna jinan pisikallpayasunman. Ichaqa, ¿iman yanapawasunman qatiykachasqa kaqtinchis? ¿Iman yanapawasunman Diospa llaqtanpi cambiokuna kaqtin? ¿Iman yanapawasunman Diospa llaqtanpi ima kamachikuytapas mana allinta entiendeqtinchis? Chaypaqqa Zacariaspa rijuriypi rikusqanmanta yachaymi yanapawasun.

6. Zacarías 4:1-3 textokunaq nisqan jina, ¿imaynatan Zacariaspa rijuriypi rikusqan Israel runakunata kallpacharan? (Qhaway tapanpi kaq dibujota).

⁶ (Leey Zacarías 4:1-3). Zacariaspa rijuriypi rikusqanqa anchatan Israel runakunata kallpacharan. Zacariasmi rijuriypi rikuran “qorimanta candelerota”, patanpi aceite churanayoqta. Chay candeleromanmi iskay olivos sach’akunamanta aceite jaykuran. Chhaynapin qanchis lamparachakunaqa k’anchashallaran. Chayta rikuspan Zacariasqa Jehová Diospa angelninta tapuran: “¿Ima ninantan chaykuna nin?”, nispa. Diostaq angelninwan kutichiran: “Kay ruwaytaqa manan ejercitowanchu, manan runaq kallpanwanchu, aswanpas espirituywanmi tukunki”, nispa (Zac. 4:4, 6). Chay iskay sach’akunamanta mana tukurikuspa lloqsimuq aceiteqa Jehová Diospa santo espiritunwanmi tupan. Chay tiempopi Israel runakunaq enemigonkunaqa manan imapaschu karanku. Jehová Diosmi Israel runakunataqa santo espiritunwan yanapasharan, chaymi enemigonkunataqa mana manchakurankuchu. Aswanpas Jehová Diospi confiaspan templota jatarichiranku.

7. ¿Imaynatan rey Darío Israel runakunata yanaparan?

⁷ Tiempowanqa rey Darion Persia suyupi 520 watapi kamachikuyta qallariran. Iskay wataña kamachikushaqtinmi repararan Israel runakunata mana chaninta ruwasqankuta, chaymi paykunata niran jatarichisqanku templota ruwashanallankupaq  (Esd. 6:1-3). Chaymantapas muyuriqninpi tiyaq runakunatan kamachiran Israel runakunata ama jark’anankupaq, aswanpas qorinkuwan kaqninkuwan ima paykunata yanapanankupaq (Esd. 6:7-12). Chayraykun Israel runakunaqa 515 watapi Diospa templonta jatarichispa tukuranku (Esd. 6:15).

8. ¿Imaraykun mana manchakunanchischu qatiykachasqaña kaspapas?

⁸ Kay tiempopi wakin iñiqmasinchiskunapas sinchi qatiykachasqan kashanku. Chayraykun autoridadkunaman apasqa kanku (Mat. 10:17, 18). Mayninpin ichaqa wakin autoridadkunaqa allinninchispaq imatapas ruwanku. Chayraykun wakin hermanonchiskunaqa mana jark’asqalla Jehová Diosta servishanku. Wakinninchistaqa manapaschá gobiernokunaqa qatiykachawanchischu, ichaqa yaqapaschá amigonchiskunapas familianchiskunapas mana munankumanchu Jehová Diosta servinanchista (Mat. 10:32-36). Sichus kallpachakusun Jehová Diosta servishanallanchispaq chayqa yaqapaschá jark’akuq familianchiskunapas Jehová Diosta serviyta qallarinkuman. Chhaynaqa ama manchakuychu Jehová Diosmi santo espiritunwan yanapasunki.

9. ¿Imaraykun wakin kuraq runakuna waqaranku Diospa templonta jujmanta jatarichisqankuta rikuspa?

⁹ Diospa templonta jatarichisqankuta rikuspan wakin kuraq Israel runakunaqa waqayta qallariranku (Esd. 3:12). ¿Imarayku? Paykunaqa Salomonpa ruwasqan templotan yuyariranku. Chay temploqa aswan allin ruwasqan karan, chaymi jujmanta jatarichisqanku templotaqa mana valeqpaq jina qhawariranku (Ageo 2:2, 3). Ichaqa, ¿iman chay kuraq runakunata yanaparan kusisqa kanankupaq?

10. Zacarías 4:8-10 nisqan jina, ¿imatan Diospa angelnin nisharan: “Paykunan wasita Zorobabelpa tukusqanta rikuspa kusikunqaku”, nispa?

¹⁰ (Leey Zacarías 4:8-10). ¿Imaraykun Diospa angelnin niran: “Paykunan wasita Zorobabelpa tukusqanta rikuspa kusikunqaku”, nispa? Chaywanmi angelqa nisharan jujmanta jatarichisqanku temploqa Jehová Diospa munayninman jina ruwasqa kasqanta. Jujkunaña pisipaq qhawariranku chaypas  templotaqa jatarichinankupunin karan. Jehová Diosqa munaranmi chay templopi munasqanman jina payta yupaychanankuta. Chayta ruwaspan Israel runakunaqa kusisqa kananku karan.

11. ¿Ima cambiokuna kaqtinmi mayninpi llakikusunman?

¹¹ Wakinninchisqa yaqapaschá tukuy tiemponchiswan Jehová Diosta servishanchis. Ichaqa yaqapaschá ima cambiokunapas kaqtin otaq kuraqpas kapusqanchisrayku Diospa llaqtanpi ima llank’aytapas saqepunanchis kanqa. Chhaynapi tarikuspaqa yaqapaschá llakikusunman, jinaspa nisunman: “¿Imaraykutaq chhayna cambiokunari kan?”, nispa. Chaymantapas yaqapaschá pisikallpayasunman manaña ñaupaqpi jinachu Jehová Diosta servisqanchismanta (Prov. 24:10). Ichaqa Zacariaspa rijuriypi rikusqanmi yanapawasunchis Jehová Diosta kusisqa servishanallanchispaq.

12. ¿Imaynatan Zacariaspa rijuriypi rikusqan yanapawanchis kusisqalla Jehová Diosta servinanchispaq?

¹² Llapanchismi kallpachakunanchis ima cambiokunatapas Jehová Dios jina qhawarinanchispaq. Chaymi yanapawasun ama nishuta llakikunanchispaq, aswanpas tukuy sonqowan Jehová Diosta servishanallanchispaq (1 Cor. 3:9). Ima llank’aytaña Diospa llaqtanpi saqepusunman chaypas Jehová Diosqa tukuy tiempon munakuwashallasun. Chayraykun Jehová Diospa yanapayninta mañakunanchis atisqanchisman jina payta servinanchispaq. Manataqmi ninanchischu: “Ñaupa p’unchaykunaqa kay p’unchaykunamantan aswan allin karan”, nispaqa (Ecl. 7:10). Zacariaspa rijuriypi rikusqanmi yanapawanchis ima cambiokunaña kaqtinpas kusisqalla Jehová Diosta servinanchispaq.

13. ¿Imaraykun wakin Israel runakuna mana allinpaq qhawarinkuman karan Diospa templonta jujmanta jatarichisqankuta rikuspa?

¹³ Israel runakunaq enemigonkunaqa manan munarankuchu Diospa templonta jujmanta jatarichinankuta. Ichaqa Diospa llaqtanta umalliq Zorobabelmi Jesuapiwan jujmanta Diospa templonta jatarichiyta qallariranku (Esd. 5:1, 2). Chayta rikuspaqa yaqapaschá wakin Israel runakunaqa  niranku: “Chay ruwasqankuqa manan allinchu. Enemigonchiskunaqa sut’itan reparanqaku jujmanta jatarichishasqanchista. Kunanqa astawanraqchá jark’akuwasun”, nispa. Ichaqa, ¿imatan Zorobabelwan Jesuapiwan ruwaranku? Jehová Diospa yanapaynintan mañakuranku.

14. Zacarías 4:12, 14 nisqan jina, ¿imatan Jehová Dios Zorobabelmantapas Jesuamantapas angelninwan willachiran?

¹⁴ (Leey Zacarías 4:12, 14). Jehová Diospa angelninmi Zacariasman willaran iskay sach’a olivos k’allmakunaqa Jehová Diosta “servinankupaq aceitewan jawisqa iskaynin qharikuna” kasqankuta. Paykunan karanku Zorobabelpiwan Jesuapiwan. Zacariaspa rijuriypi rikusqan chay iskay qharikunaqa Diospa ñaupanpin sayashasqaku. Chaywanmi Jehová Diosqa rikuchiran Zorobabelpi Jesuapipas confiasqanta. Chayta yachaspaqa kusisqachá Israel runakunaqa paykunata yanaparanku.

15. ¿Imaynatan Bibliawan pusachikusunman?

¹⁵ ¿Imawanmi Jehová Dios llaqtanta pusarishan? Simin qelqawanmi. Chaypin Jehová Diosqa niwanchis imaynatas munan payta yupaychananchista chayta. Chhaynaqa, ¿imaynatan Bibliawan pusachikusunman? Tukuy yuyaywan Bibliata leespa yuyaymanaspa ima. Chayraykun kaykunata tapukunanchis: “¿Yuyaymananichu Bibliata leespapas juj qelqanchiskunata leespapas, icha jawa-jawallantachu leeni? ¿Maskhanichu juj qelqanchiskunapi ima yachachikuytapas mana allinta entiendespa?”, nispa (2 Ped. 3:16). Sichus tiemponchista t’aqasun Jehová Diospa yachachikuyninkunapi yuyaymanananchispaq chayqa Jehová Diospa munayninman jinan imatapas ruwasunchis, kusisqataqmi paytaqa servisunpas (1 Tim. 4:15, 16).

16. ¿Imakunan yanapawasun Diospa llaqtanpi kamachiwasqanchista kasukunanchispaq?

¹⁶ Chaymantapas Jehová Diosqa “allin yuyayniyoq junt’aq kamachi” hermanonchiskunawanmi llaqtanta pusarishan (Mat. 24:45). Paykunaqa mayninpin kamachikuykunata qowanchis, ichaqa manapaschá wakin kamachikuykunataqa allintachu entiendesunchis. Yaqapaschá mayninpiqa niwasunman ima sasachakuykunamantapas otaq mana reqsisqanchis onqoykunamantapas  cuidakunanchispaq. Chay kamachikuykunata chaskispaqa yaqapaschá nisunman: “Chay kamachikuyqa manan noqapaqchu, chaykunaqa manan llaqtaypiqa pasanchu”, nispa. Chhaynata piensayqa manan allinchu. Aswanpas Israel runakuna jinan Diospa llaqtanta pusariq hermanonchiskunata kasukunanchis. Chaypaqqa ñaupa tiempopi Jehová Diosta kasukuq runakunamanta yachaymi yanapawasunman. Ñaupa tiempopi Dios sonqo runakunapas kamachikuykunatan chaskikuranku. Mayninpi manaña entienderankuchu chaypas kasukusqankuraykun wañuymanta salvakuranku (Juec. 7:7; 8:10).

17. ¿Imaynatan Israel runakunata yanaparan Zacariaspa pisqa kaq rijuriypi rikusqan?

¹⁷ Zacariaspa pisqa kaq rijuriypi rikusqanqa anchatapunin Israel runakunata kallpacharan, chaymi paykunaqa kusisqa Diospa templonta jatarichiranku, munayninman jinataqmi Jehová Diostapas yupaycharanku. Israel runakunaqa Zacariaspa rijuriypi rikusqanta kasukuspan repararanku Jehová Diosqa paykunata yanapashasqanta. Jehová Diosqa santo espiritunwanmi Israel runakunata yanaparan templonta jatarichinankupaq (Esd. 6:16).

18. ¿Imaynatan Zacariaspa rijuriypi rikusqan yanapawasunman?

¹⁸ Zacariaspa rijuriypi rikusqanmanta yachayqa anchatapunin yanapawasunchis. Kaypi yachamusqanchis jina qatiykachasqa kaqtinchismi Jehová Diosqa santo espiritunwan yanapawasun. Diospa llaqtanpi ima cambiokunaña kaqtinpas kusisqallan Jehová Diosta servisun, Diospa llaqtanta pusariq hermanonchiskunaq kamachiwasqanchispitaqmi confiasunpas. Chayraykun Zacariaspa rijuriykuna rikusqanpi yuyaymanananchis. Chhaynapin reparasun Jehová Dios llaqtanta yanapashasqanta. Chaymantapas yanapawasunmi Jehová Diospi astawan confiananchispaq, tukuy sonqowan payta servinanchispaq ima (Mat. 22:37; Col. 1:10, 11).