Lendá lá ɔwɔmbɔ w'akambo

Lendá lá akambo lá yombasɛ́

DJAMBA DJƐ WEKELO 12

Wɛ ɛna kɛnɛ kɛ Zakari ndɛnyi?

Wɛ ɛna kɛnɛ kɛ Zakari ndɛnyi?

‘‘Má nyuma kɛmi,’ ndeke Yehova kanga lɔndjɛndjɛyi l’angala otepelande.’—ZAK. 4:6.

YEEMBO 73 Ɔtɔpɛyɛ oloko wolo (lá Otetela)

LÁ YOPASƐ *

1. Nkambo djɛkɔnge dj’osasa djekongelaki ase Juda wayalaki lá lonfumbe?

 ASE Juda wayalaka l’osasa efula. Yehova Ndjambe ‘atshindaka yimba yɛ Kurɔ Nkfumi kɛ Pɛrɛsiya’ djɛ ntshika ase Isariyɛlɛ wananghisa ɛnɔnyi efula lá Babilɔnɛ lá lonfumbe. Nkfumi kɛsɔ ewoyɛka djɛ ase Juda nkalɔ ta mbandja kɛwɔ ‘ko ntokalɔ mpika mvulu kɛ Yehova Ndjambe k’Isariyɛlɛ.’ (Ɛzr. 1:1, 3) Ɔsɔ ayalaka nsɔsɔlɔ ndjewo k’osasa efula! Kɛsɔ kakɔpaki nsakisola ente ase Juda wangoyala l’akoka wa ntɛmɔla Ndjambe kɛ nsɔsɔlɔ lonkina lá owila wɔ ndaapɛyɛ.

2. Winá w’ase Juda yakalɔ lá Jerusalɛmɛ, kɛkɔnge kɛ yananghe ntondo?

2 Lá 537 N.D.D., ase Juda wayalisa ntondo lá lonfumbe wakomaka lá Jerusalɛmɛ, owila woyalaki kapitalɛ kɛ onkfumi wɔ Juda woyalaki lá sidɛ. Ataheta ilá ase Juda wakalwisa wasɔ w’ingelaka l’olemo wɔ tɛmpɛlɔ, ko má 536 N.D.D., iwɔ washiyɛka nyɛmadjɛ epikamelo kɛnde!

3. Anto wakɔnge wananyisa ase Juda, ko wopo wɔkɔnge?

3 Koko winá wɔ yatateyɛ mpika tɛmpɛlɔ, anto efula watateyɛka ndaananyɛ. Ewila w’adjingisa ‘wakindjɛki ndɛmbɛ eloko w’ase Juda la ndawopa awale dj’iwɔ ntshika opikelo.’ (Ɛzr. 4:4) Ɔsɔ ayalaki itondo y’okakasano le ase Juda, koko akambo watalekaki ntshɔ ngo ta nyɛtshi. Lá 522 N.D.D., nkfumi kɛ bango k’ose Pɛrɛsiya, Aratashasha, ingelaka lá lowandji. * Antonyi wɛnaka otshikitano w’ewandji wɛsɔ etengo mpeyi lewɔ k’iwɔ nkindjɛ nshimba olemo w’opikelo ‘má nonghanyɛka wayi wa nyɛtshi má nkamba l’ɛlɛmbɛ.’ (Yee. 94:20) Iwɔ washimelaka Nkfumi Aratashasha ambɔ, ase Juda walonghanyɛ djɛ nkonanyɛ. (Ɛzr. 4:11-16) Nkfumi awolaka engolo wɛsɔ ko ilaka ɔlɛmbɛ djɛ nshimba opikelo wɔ tɛmpɛlɔ. (Ɛzr. 4:17-23) M’ɔtɛ w’oshimbelo w’ɔsɔ, olemo wɔ ampiki y’osasa yɛ tɛmpɛlɔ wɔsɔ wemalaka.—Ɛzr. 4:24.

4. Kɛkɔnge kɛ Yehova ndananghe m’ɔkɔngɔ w’antonyi nshimba opikelo wɔ tɛmpɛlɔ? (Izaya 55:11)

4 Ampanghano w’intansɛki l’owila la anto amɔtshi wa lomo w’ase Pɛrɛsiya wɔsaka nkano djɛ nyemɛ opikelo wɔ tɛmpɛlɔ. Koko Yehova ayashikikɛka djɛ olemo w’opikelo wɔ tɛmpɛlɔ ntshɔ tá ntondo edjinge nde angokotshɛke ikanyi yɛnde winá enkfumɔ. (Wala Izaya 55:11.) Nde aposɛka ɔprɔfɛtɛ ɔmɔtshi woyalaki l’oloko wolo w’etawɔ Zakari ko ɔwɛnyɛka wɛnɛlɔ wɛ nkamɔ enanɛyi, wɛnɛlɔ wɛ ndooshimelaka ase Juda djɛ ndaakembɛ. Wɛnɛlɔ wekembɛ wɛsɔ wákotshɛka djɛ nyɛna ambɔ wapalekɔ kaanga l’elonga kɛ ndjoka antonyi wawɔ wɔma edjinge wakembɛka djɛ nkindjɛ ndjila olemo wɔ Yehova l’edjena kɛ ntondo. Lá ɛnɛlɔ k’atano Zakari ɛnaka nkondji dj’atala la etamba epe w’olivɛ.

5. Kɛkɔnge k’ɛnaso lɔ lá djamba djɛnɛ?

5 Isankfumɔ ndɛmbaka lá winá ɛmɔtshi. Djɛkondeke iso nkoka mba wapɔ má nshishima ekeketshelo kɛ Yehova ndapɛyɛ ase Isariyɛlɛ má lotshimbo lɔ ɛnɛlɔ k’atano kɛ ndɛnyɛ Zakari. Nsipisoyɛ ɛnɛlɔ kɛsɔ nkoka ntokotshɛ djɛ nkambela Yehova la nkɔmano nkfumɔ winá w’anto otonanyɛwɔ, winá w’akambo waso welá lowiko otshikitanawɔ, la winá w’owaso ɛlɔndjɛlɔ kɛ sopasipisoyɛ.

WINÁ WƆ ANTO OTONANYƐWƆ

Zakari ambɛna ɛnɛlɔ kɛ etamba epe w’olive wɛkɛdjɛ avuta tá nkondji djɛ ntala djelekɔ l’atala esambele (Lenda itenyi 6)

6. Wopo wɔkɔnge ɛnɛlɔ kɛ nkondji dj’atala la etamba epe w’olivɛ w’otepelawɔ lá Zakari 4:1-3 yapɛyɛ ase Juda oloko wolo? (Lenda ntshango djelá loposo.)

6 Wala Zakari 4:1-3. Ɛnɛlɔ kɛ nkondji dj’atala la etamba epe w’olivɛ kɛpɛyɛka ase Juda oloko wolo djɛ ndongela onanyelo. Lá wopo wɔkɔnge? Ɔmbɛna ente nkondji dj’atala djɛsɔ djayalaki l’ikɔkɔ yekindjɛki nkɛndjɛ avuta ipa l’ekomo? Avuta wa m’etamba epe w’olivɛ wakɛlaki tá dɔnga, ko másɔ avuta wasɔ wakɛlaki tá nkondji dj’atala esambele. Avuta wasɔ ndeke lokotshɛki dj’atala nkindjɛ mpɛta ipa la ndjima. Zakari opolaka ante: ‘Nkete djɛnɛ osakisolawɔ nge?’ Ondjelo akadjimolaka má ndɔpɛyɛ losango lɔ me Yehova lɔnɛ ante: ‘‘Apalekɔ má wolo w’angala kana la nkfulu, koko má nyuma kɛmi,’ ndeke Yehova kanga lɔndjɛndjɛyi l’angala otepelande.’ (Zak. 4:4, 6) Avuta wakɛlɛki m’etamba wɛsɔ, walekɔ djingingi djɛ nyuma k’ekina kɛ Yehova, kanga lolekɔ ikɔkɔ yepomeka yɛ wolo wɔsɔ. Wolo w’angala ankfumɔ w’ase Pɛrɛsiya w’ɔtɛlamaki kaanga ndambo daambi la nkfulu kɛ nyuma k’ekina kɛ Ndjambe. Mande wayalaki la Yehova l’onkoko wɔwɔ, ampiki yɛ tɛmpɛlɔ yɛsɔ wakokaki mpikama lá ntondo k’antonyi wawɔ ko nshiyɛ olemo wɔwɔ w’opikelo. Ɔsɔngo losango lɔsɔ yakoke ndakembɛ! Ase Juda ankfumɔ wasɔ wayalaka ladjɛ ndawɛkɛ te Yehova ko ntateyɛ olemo w’opikelo lonkina. Ngo nghɔsɔ ndeke iyananghe kaanga yotapɛyɛ ɔlɔmɔ dj’iwɔ ntateyɛ l’opikelo.

7. Otshikitano wɔkɔnge wotshitshimisa awale w’ampiki yɛ tɛmpɛlɔ?

7 Otshikitano ɔmɔtshi wotshitshimɛka awale w’ampiki yɛ tɛmpɛlɔ. Otshikitano wɔkɔnge? Lá 520 N.D.D., nkfumi kɛ bango, Dariyo ndeke lɔlɔndjɛki onkfumi wɔ Pɛrɛsiya. L’ɔnɔnyi w’ape w’ɛlɔndjɛlɔ kɛnde, nde isolaka ante donga djɛ yapɛyɛ djɛ nshimba opikelo wɔ tɛmpɛlɔ djetafɛna l’ɛlɛmbɛ. Masɔ Dariyo apɛyɛka lotshungɔ dj’iwɔ nshiyɛ olemo. (Ɛzr. 6:1-3) Nkano djɛ nkfumi djɛsɔ djekamoyɛka anto ankfumɔ, koko nde atakoma ngo lasɔ toko. Nkfumi apɛyɛka ɔlɛmbɛ djɛ ewila w’adjingaki ntshika mfutanyɛ olemo w’opikelo, koko mpɛyɛ mfalanga la nkete djɛ nsuka olemo wɔkɔ! (Ɛzr. 6:7-12) Eposelo weyalisa la nkambo djɛsɔ nde, ase Juda washiyɛka opikelo wɔ tɛmpɛlɔ m’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi ɛnɛyi, ntepela ente lá 515 N.D.D.—Ɛzr. 6:15.

Winá w’opomanɛ la onanyelo, yawɛkɛ tá nkfulu kɛ Yehova (Lenda itenyi 8)

8. Lamo oyɛ ladjɛ ndjala l’oloko wolo winá w’opomanɛ la onanyelo?

8 Kaanga lɔɔko kɛnɛ, atɛmɔdji efula yɛ Yehova wapomana la onanyelo. Ndjɔmbɔmba, amɔtshi wawika l’ewila w’iyomboshimba olemo wɔso. L’ewila wɛ nghɔsɔ, wananyɔ nkoka mvundama ko ‘ntɔlama lá ntondo kɛ wa guvɛrnɛrɛ la kɛ ankfumi yɛ nkanga’ dj’iwɔ ntoyala etengo ewakɛ lewɔ. (Mat. 10:17, 18) Lá mbamba imɔtshi, etshikitano w’ewandji nkoka ndjala mpeyi le wananyɔ l’ankaana djɛ mba lotshungɔ lɔ ntɛmɔla. Kana isushi imɔtshi y’oloko wɔlɔ nkoka ndɔsa nkano mɔtshi djelekɔ la wapɔ t’olemo wɔso. Ewakɛ wɛ Yehova enkina mpomanaka la onanyelo lá topo totshikitanyi. Iwɔ wawika l’ewila woyɛwɔ la lotshungɔ lɔ ntɛmɔla Yehova, koko wakindjɛ nanyema me ase nkfumbo yɛwɔ wambɔsa nkano djɛ ndaashimba dj’ipa iwɔ nkambela Ndjambe kɛwɔ. (Mat. 10:32-36) Koko lá mbamba efula, winá w’antonyi ɛnawɔ ambɔ welo wilawɔ djɛ ntɛwɔla boto djɛwɔ djelekɔ Ewakɛ wɛ Yehova wembingila lá waashi, iwɔ ntshikaka ndaananyɛ. Edjinge lá mbamba imɔtshi, wanɛ wayalaki ntondo antonyi wa lopongo wayɛka ndokoma Ewakɛ wɛ Yehova welekɔ l’entete. Djɛkondeke winá w’opomanɛ l’onanyelo, tɔlɛmbake! Yala l’oloko wolo. Yehova angokokotshɛ la nkfulu kɛnde kɛ nyuma k’ekina, lasɔ opalekɔ l’elonga kɛ wɛ ndjoka wɔma!

WINÁ WƆ AKAMBO WELÁ LOWIKO LƆSO OTSHIKITANAWƆ

9. Lamo ase Juda amɔtshi yayale l’okiyano winá wɔ yemadjɛ epikamelo kɛ tɛmpɛlɔ kɛ bango?

9 Winá wɔ yemadjɛ epikamelo kɛ tɛmpɛlɔ, ase Juda amɔtshi wa nkokolo walelaka. (Ɛzr. 3:12) Iwɔ wɛnaka tɛmpɛlɔ kɛ wɔlɔ efula kepikisa Salɔmɔ, ko wɛnaka etengo tɛmpɛlɔ kɛ bango kɛsɔ kelekɔ etengo ‘ekete k’anyanya má ndɔwɛdjɛ’ la kɛ ntondo. (Ang. 2:2, 3) Otshikitano woyalaka efula lantenyɛ tɛmpɛlɔ kɛ bango la kɛ ntondo ndeka kaanga lá lɛdji lɔ yakanelaka. Ɛnɛlɔ kɛ Zakari k’akotshɛka dj’iwɔ ndongela yɛnyi yeyalaki lawɔ. Lá wopo wɔkɔnge?

10. Wopo wɔkɔnge etepela w’ondjelo welekɔ lá Zakari 4:8-10 iyakotshɛ ase Juda djɛ ndongela yɛnyi yeyalaki lawɔ?

10 Wala Zakari 4:8-10. Kɛkɔnge kɛ ondjelo ndakɔpɛ ntepela winá wɔ ndatepela ante ‘ase Juda wangosasanga la wangɛna ɔkɔdji wɔ lɛdji lá lɔwɔ lɔ Zerubabɛlɛ guvɛrnɛrɛ dj’ose Juda’? Ɔkɔdji wɔ lɛdji alekɔ epeko k’ɛnyɛ ntsha ekete kembosembɔka sii, kana kɛmbɔhɛnghamaka. Ondjelo ashikikɛka enkambi wɛ Ndjambe ante, kaanga tɛmpɛlɔ ɛnamawɔ etengo kelekɔ daambi lá ndjɛdjɛ la kɛ ntondo, kengoshila la kɛngɛlama l’ɛlɛmbɛ wɛ Yehova. Nde angosasanga la kɛkɔ, djɛkondeke ase Juda wayalaka ladjɛ nsasanga la kɛkɔ. Kɛnɛ keyalisa djonyi le Yehova nde wɔtɛmɔlɛ lá tɛmpɛlɔ kɛ bango kɛsɔ lá nkilika ɛlɛmbɛ wɛnde. Ntsha ase Juda ndjila yimba yɛ ntɛmɔla Yehova lá yopo yɔkɔpande la ndjawolama mende, wangokalɔ ndjala l’osasa lonkina.

Yala l’ɛnɛlɔ kɛ wɔlɔ k’akambo winá w’opomanɛ l’etshikitano lá lowiko lɔko (Lenda itenyi 11-12) *

11. Ekakasano wɛkɔnge wepomana l’enkambi wɛ Yehova ɛmɔtshi lɔɔko kɛnɛ?

11 Angoyalake okakasano le efula kɛso winá w’akambo otshikitanawɔ. Anto amɔtshi wakambaki l’olemo wotshikitanyi wɔ winá enkfumɔ l’ilá k’ɛnɔnyi efula waatshikitanyɛka olemo wɔwɔ. Amɔtshi wayalaka ladjɛ nyemadjɛ olemo wɔwɔ w’iyakɔpaka m’ɔtɛ w’ɛnɔnyi wɛwɔ. Lako nyɛtshi ndakiyanyɛ ndambo winá w’opomanaso l’etshikitano wɛ nghɔsɔ. Má bango, tokoka ko topasipisoyɛ nkano djɛsɔ wɔlɔ kana nsasanga la djɛkɔ. Tokoka nkanela ente akambo wa ntondo walekaka wɔlɔ. Edjinge tokoka ndɛmba má nkanela ente, topangoyala lonkina l’akoka, wa nangha akambo efula l’olemo wɔ Yehova. (Woo. 24:10) Wopo wɔkɔnge ɛnɛlɔ kɛ Zakari okokawɔ ntokotshɛ djɛ nkindjɛ mpɛyɛ Ndjambe kɛnɛ keleka wɔlɔ leso?

12. Wopo wɔkɔnge ɛnɛlɔ kɛ Zakari okokawɔ ntokotshɛ djɛ nama osasa wɔso winá w’akambo welá lowiko lɔso otshikitanawɔ?

12 Alekɔ wɔdju ndjekesanela l’etshikitano wetokomela ntsha iso nyɛna akambo etengo Yehova ɛnande. Nde anangha akambo wa nkekete lɔɔko kɛnɛ, edjinge iso tolekɔ la mpeyi k’ekekete kɛ ndjala winande w’olemo. (1 Kɔ. 3:9) Edjito welekɔ laso nkoka ntshikitana, koko ape ngandji kɛ Yehova otokande. Djɛkondeke, ntsha otshikitano ɔmɔtshi wombonanghema l’olonghanyelo womboyala l’eposelo ɛmɔtshi teso, totahetshɛke winá efula djɛ nkanela lamo iyombonangha otshikitano wɔsɔ. L’edjena kɛ wɛ mpona djɛ lowiko lɔko ndjala ‘wopo w’iyayalaka l’etsho wɛ ntondo,’ lɔmba Yehova akokotshɛ djɛ wɛ nyɛna wɛlɔ weyɛ m’otshikitano wɔsɔ. (Los. 7:10) L’edjena kɛ nkanela akambo wa ngopokokaka nangha lonkina, kanela lá akambo ankfumɔ w’okokɛ nangha. Lá ɛnɛlɔ kɛ Zakari, tombeka djonyi djɛ nkindjɛ nyɛna akambo la ntsho djɛ wɔlɔ. Ma nangha nghɔsɔ, tongolama osasa wɔso la nkɔmano djɛso kaanga winá w’opomanaso l’etshikitano lá lowiko.

WINÁ W’OYƐWƆ WOLO NKILIKA ƐLƆNDJƐLƆ KƐMƆTSHI

13. Lamo ase Isariyɛlɛ yakoke nkanela ambɔ nkano djɛ ntateyɛ mpika tɛmpɛlɔ lonkina ntayala nkano djɛ balo?

13 Olemo wɔ mpika tɛmpɛlɔ woshimbamaka. Koko, anto wasɔnamisa djɛ mpɛyɛ ɛlɔndjɛlɔ, ntepela ente Nkfundji k’ekekete Jeshua (Yosua) edjinge Guvɛrnɛrɛ Zerubabɛlɛ, ‘watateyɛka mpika mvulu kɛ Ndjambe lonkina.’ (Ɛzr. 5:1, 2) Le ase Juda amɔtshi nkano djɛsɔ djekokaka nyɛnama etengo djepalekɔ djɛ balo. Olemo w’opikelo wɔsɔ wotasamba ndjisama le antonyi wawɔ wakokaki nangha kenkfumɔ k’oyɛwɔ l’akoka wa nangha djɛ nshimba olemo wɔkɔ. Ampame ipe yɛlɔndjɛki olemo wɔsɔ, Yosua nya Zerubabɛlɛ, wayalaka ladjɛ ndashikikɛ ambɔ Yehova angasuka. Ee iwɔ wawaka eshikikelo kɛsɔ. Lá wopo wɔkɔnge?

14. Lá nkilika Zakari 4:12, 14, eshikikelo kɛkɔnge kewisá Nkfundji k’ekekete Yosua nya Guvɛrnɛrɛ Zerubabɛlɛ?

14 Wala Zakari 4:12, 14. L’etenyi kɛ ɛnɛlɔ kɛ Zakari kɛnɛ, ondjelo ambisola ɔprɔfɛtɛ wɔ nkɔmano wɔ Ndjambe ante etamba epe w’olivɛ oyɛwɔ nde ‘ankfutami w’avuta ape,’ Yosua nya Zerubabɛlɛ. Lá lɛdji lɔ djingingi ampame ipe yɛsɔ wayalaki etengo ‘wanɛ wemala entshupa la Nkfumi kɛ looko l’otondo,’ Yehova. Ɔsɔ ayalaka nsɔsɔlɔ mpeyi k’ekekete efula! Yehova ayawɛkɛki tewɔ. Djɛkondeke, winawɔ ase Isariyɛlɛ wayalaki la donga nkfumɔ djɛ ndawɛkɛ tá akano wawɔ la tá ɛlɔndjɛlɔ kɛ Ndjambe, ayale wopo wɔkɔnge wokokaki ɛlɔndjɛlɔ kɛsɔ nyɛnama.

15. Wopo wɔkɔnge w’okokaso nyɛnyɛ ente iso nɛmɛyɛka ɛlɔndjɛlɔ kɛ Yehova k’owaso m’Otepela wɔnde?

15 Yopo imɔtshi yɛ Yehova okindjɛnde mpɛyɛ enkambi wɛnde ɛlɔndjɛlɔ lɔɔko kɛnɛ nde má lotshimbo l’Otepela wɔnde, Bible. L’onkanda w’ekina wɔsɔ, nde ntoshimelaka wopo w’okokaso ndɔtɛmɔla lá yopo y’awolande. Wopo wɔkɔnge okokaso nyɛnyɛ ente iso nɛmɛyɛka ɛlɔndjɛlɔ k’owaso m’Otepela wɔ Ndjambe? Má ndɔsaka winá djɛ ndowala la nkɔmɛ nkfumɔ la nangha la wolo djɛ nsipisoyɛ kɛnɛ k’owalaso. Yawopola nghɔmɛlɛ ente: ‘Winá w’owalakami Bible kana enkanda wɛso enkina, lemi nyemalaka ndambo, edjinge ntɔnɔlaka? Langonanghake ehonelo djɛ ndjewa nsakiso y’akambo welá Bible ‘walekɔ wolo nsipisoyɛ’? Ndokoko owalakami ngo ladjikoladjiko?’ (2 Pɛ. 3:16) Ntsha iso ndɔsaka winá djɛ ntɔnɔla lá kɛnɛ kɛ Yehova otolakanyɛnde, tongoyala l’akoka wa nkilika ɛlɔndjɛlɔ kɛnde la nkotshɛ olemo w’ipoposanyɛ lá yopo yɛ wɔlɔ.—1 Ti. 4:15, 16.

Yawɛkɛ t’ɛlɔndjɛlɔ kowɛ me ‘mfumbe kɛ nkɔmano la nkɛsɔ’ (Lenda itenyi 16) *

16. Kɛkɔnge kekoka ntokotshɛ winá wɔ sopasipisoyɛ wɔlɔwɔlɔ ɛlɔndjɛlɔ kɛmɔtshi kɛsombowa me ‘mfumbe kɛ nkɔmano la nkɛsɔ’?

16 Yopo inkina yɛ Yehova ɔtɔpɛyɛnde ɛlɔndjɛlɔ kɛnde nde ‘má lotshimbo lɔ mfumbe kɛ nkɔmano la nkɛsɔ.’ (Mat. 24:45) Lá mbamba imɔtshi, mfumbe kɛsɔ nkoka tɔpɛyɛ ɛlɔndjɛlɔ kɛ sopangosipisoyɛ wɔlɔwɔlɔ. Ndjɔmbɔmba, iwɔ nkoka ntɔpɛyɛ alako amɔtshi wa kɔɔ djɛ ntɔlɔngɔsɔla dj’iso ndeewa wopo wɔ mpanda ntsha mbalaka yeyɛ má nkete djetongamisa yɛsopakanela kaanga ente nkoka ntokomela l’owila wɔso imboposa. Kana tokoka nyɛna etengo mfumbe amboyala la yewo yembotamba elelo lá winá w’opela ɔmɔtshi. Kɛkɔnge k’oyɛso ladjɛ nangha ntsha tokanela ente ɛlɔndjɛlɔ kɛmɔtshi kɛ yɔmbɔtɔpɛyɛ kepalekɔ la djonyi leso? Iso nkoka nkanela wopo wɔ ase Isariyɛlɛ yawa wapɔ má nkilika alako w’iyawa me Yosua nya Zerubabɛlɛ. Tokoka lonkina ntɔnɔla lá ɛkɔndɔ enkina welá Bible w’isawale. Lá mbamba imɔtshi, enkambi wɛ Ndjambe wawaka ɛlɔndjɛlɔ kɛnamaki etengo kepalekɔ kɛ djonyi lá nkilika ɛnɛlɔ k’anto, koko m’ɔkɔngɔ ɛlɔndjɛlɔ kɛkɔ keyɛka ndowikɛ mbiko y’anto.—Tos. 7:7; 8:10.

ƐNA KƐNƐ KƐ ZAKARI NDƐNYI

17. Eposelo wɛkɔnge wɛ ɛnɛlɔ kɛ nkondji dj’atala la k’etamba epe w’olivɛ iyayale la kɛkɔ te ase Juda?

17 Ɛnɛlɔ k’atano kɛ Zakari ndɛnyi kekokaka ndjala itenyi, koko kekotshɛka ase Juda djɛ ndjala l’entete l’olemo wɔwɔ la l’ɔtɛmwɛlɔ wɔwɔ te Yehova. Edjinge winá wɔ yakambe l’olakanyelo wɔ yawa má ɛnɛlɔ kɛ Zakari, iwɔ wɛnaka osukɔ la ɛlɔndjɛlɔ kɛ Yehova kɛ ngandji. Má lotshimbo lɔ nkfulu kɛnde k’efula kɛ nyuma k’ekina, Yehova ákotshɛka dj’iwɔ nkindjɛ l’olemo wɔwɔ la dj’iwɔ nkalɔ ndjala l’osasa woyalaki lawɔ ntondo.—Ɛzr. 6:16.

18. Eposelo wɛkɔnge wekoka ndjala la ɛnɛlɔ kɛ Zakari te wɛ?

18 Ɛnɛlɔ kɛ Zakari kɛ nkondji dj’atala l’etamba epe w’olivɛ nkoka ndjala l’eposelo wɛ wolo lá lowiko lɔko. Etengo sɛnaki, kekoka nkokotshɛ djɛ wɛ mba wolo woyɛ la djonyi winá w’opomanɛ la onanyelo, osasa woyɛ la djonyi djɛ wɛ ndjekesanela l’etshikitano wekokomela lá lowiko lɔko, la wɛkamo w’oyɛ la djonyi djɛ nɛmɛyɛ ɛlɔndjɛlɔ kɛngopasipisoyɛ wɔlɔ. Kɛkɔnge k’oyɛ ladjɛ nangha winá w’opomanɛ l’ekakasano lá lowiko lɔko? Ntondontondo, ɛna kɛnɛ kɛ Zakari ndɛnyi, ntepela ente donga dj’ɛnyɛ ente Yehova ndakiyanyɛka lá nkambo dj’enkambi Wɛnde. Masɔ, nangha akambo lá nkilika kɛnɛ k’ɛnɛ, má ndawɛkɛ te Yehova la nkindjɛ ndɔtɛmɔla l’oloko wɔko onkfumɔ. (Mat. 22:37) Ntsha wɛ nangha nghɔsɔ, Yehova angokokotshɛ djɛ wɛ ndokambela l’osasa lotshindalotshinda.—Kɔl. 1:10, 11.

YEEMBO 7 Yehova ndeke wolo wɔso (lá Otetela)

^ par. 5 Yehova ɛnyɛka ɔprɔfɛtɛ Zakari wɛnɛlɔ efula wɛ nkamɔ. Kɛnɛ kɛ Zakari ndɛnyi k’ɔpɛyɛka nde nya enkambi wɛ Yehova enkina wolo wɔ ndongela ekakasano wepomanaki lawɔ winá wɔ yananaka djɛ nkawoyɛ ɔtɛmwɛlɔ wɔ nsɔsɔlɔ. Wɛnɛlɔ wɛsɔ nkoka ntokotshɛ edjinge iso djɛ nkambela Yehova la nkɔmano nkfumɔ ayale ekakasano wɛkɔnge wepomana laso. Lá djamba djɛnɛ, tongoshishima elakanyelo wɛ djonyi w’okokaso mba má ɛnɛlɔ kɛ Zakari ndɛnyi kelendana la nkondji dj’atala edjinge la etamba w’olivɛ.

^ par. 3 Ɛnɔnyi efula m’ɔkɔngɔ, l’etsho wɛ Guvɛrnɛrɛ Nɛhɛmiya, owandji onkina w’etawɔ Aratashasha ayalaka l’oloko wɔlɔ te ase Juda.

^ par. 60 NSAKISO Y’ASANGO : Wɔnanyɔ ɔmɔtshi ambɛna ante alekɔ djonyi nde ndjekesanela l’etshikitano wembokomela la lowiko m’ɔtɛ wɔ ɛnɔnyi wɛnde la ekakasano welendana la demba.

^ par. 62 NSAKISO Y’ASANGO : Nkaana kɛmɔtshi atɔnɔla l’akambo wɛnyɛ ente Yehova akotshɛ ‘mfumbe kɛ nkɔmano la nkɛsɔ,’ ngo ngete ndakotshɛ Yosua nya Zerubabɛlɛ.