Atambaʼtaa mu matraxnuu

Ayuʼ náa naʼthí rí xú káʼnii nindxu̱u̱ ináa

ARTÍCULO RÍ MUʼNIGAJMAA 12

Lá natayáá mangáán dí ndiʼyoo Zacarías ráʼ.

Lá natayáá mangáán dí ndiʼyoo Zacarías ráʼ.

“‹Majmuʼ xi̱ʼ kaʼwu ndrígóʼ› [...] eʼthí Jeobá bi̱ gíʼdiin mbaʼin ejército” (ZAC. 4:6).

AJMÚÚ 73 Araxnúxu tsiakii Jeobá

RÍ MUʼNIGAJMAA *

1. Ndíjkha rí nidxún wéñuʼ judío bi̱ nixkawíin náa xuajñún nákha ginii rá.

 RA̱ʼKHÁ tháán nidxún xúgínʼ numuu rí Jeobá ndiʼkhún niʼni dí “rey Ciro bi̱ naʼtáñajunʼ náa Persia” maʼtáñajunʼ dí maguma káwíin israelitas bi̱ ni̱jkha̱ kiʼdiin mbayuuʼ tsiguʼ náa Babilonia. Rey niʼni marigá mbá xtángoo náa naʼthúún judío matangi̱ín náa xuajñún mu muni̱i̱ “goʼwóo Jeobá, Dios ndrígóo Israel” (Esd. 1:1, nota, 3). ¡Ninindxu̱u̱ májánʼ wéñuʼ dí niʼthí! Numuu rí maguma májáanʼ mbu̱júu̱ʼ náa mbiʼyamajkuíí xóo gíʼmaa, Dios bi̱ gajkuwiin náa ku̱ba̱ʼ rí ikhaa nixnúu xuajñuu.

2. Ndiéjuunʼ nini mbá nacha̱ bi̱ nitangiín náa Jerusalén rá.

2 Nákha tsiguʼ 537 tsiguʼ dí nirígá ginii niguáʼnúuʼ timbíin kayuuʼ bi̱ nitangiín náa Jerusalén, náa xuajen dí phú kayá edxu̱u̱ náa mbayuuʼ Judá, rí nindxu̱u̱ reino dí rígá náa sur. Índo̱ niguáʼnúuʼ, mbá nacha̱ má nigi̱ʼdi̱i̱ niñajuunʼ, índo̱ niʼni tsiguʼ 536 niguámbu̱u̱n má nigíʼ rajkhúu templo.

3. Ndiéjunʼ xkujndu niraʼníí judío rá.

3 Mú tájyúuʼ niraʼníí mbaʼa xkujndu índo̱ nigi̱ʼdi̱i̱ niñajunʼ náa templo. Xuajen bi̱ kúwá mijngii nini makawábiinʼ judíos mu xáxnáa a̱jkiu̱ún “muñajunʼ má xúʼko̱ náa naguma májáanʼ guʼwá” (Esd. 4:4). Rí niraʼníí nda̱wa̱á niʼni itháan gakhii. Índo̱ niʼni tsiguʼ 522 tsiguʼ dí nirígá ginii nigida̱a̱ʼ imba̱a̱ rey bi̱ mbiʼyuu Artajerjes náa Persia. * Xa̱bu̱ sia̱nʼ ndiyáá dí ikhú ma̱ndoo muni xóo eʼngo̱o̱ dí xáguma májáanʼ guʼwá “índo̱ nini marigá xkujndu ga̱jma̱a̱ numuu rí nanújngorámuuʼ xtángoo” (Sal. 94:20). Nini tsudi̱i̱n bi̱ judío dí ikhiin kúwá ruriyaʼ awan dí xúnimbu̱ún kuyáá rey (Esd. 4:11-16). Artajerjes ninimbo̱o̱ mindu̱wa̱ʼ rúʼko̱ ikha jngó niʼtáñajunʼ dí xáguma májáanʼ templo (Esd. 4:17-23). Numuu rúʼko̱ jngóo nánguá niñajunʼ judíos bi̱ nitangiín náa ñajunʼ rí niʼni makuwá gagi (Esd. 4:24).

4. Ndiéjunʼ niʼni Jeobá índo̱ nijuiʼtáñajunʼ dí xáguma̱a̱ templo rá. (Isaías 55:11.)

4 Xuajen dí rígá mijngii bi̱ na̱nguá eni ñajuunʼ Jeobá ga̱jma̱a̱ xa̱bu̱ bi̱ kúwá náa mbaaʼ dí naʼtáñajunʼ persa nini rí xáguma májáanʼ templo. Mú Jeobá nindoo dí maguma májáanʼ ga̱jma̱a̱ naʼngo̱o̱ naʼnimbánuu xúgíʼ dí nagíminaʼ maʼni (atraxnuu Isaías 55:11). * Ndiéjunʼ niʼni xá. Nigíiʼ Zacarías mani̱ndxu̱u̱ gaʼyee ga̱jma̱a̱ niʼni dí mbaʼyoo mbá migiñuʼ visión. Gaʼyee bi̱ támiñuu bugi̱ ndiyóoʼ maʼthúún judío mu maxnúún tsiakii. Ga̱jma̱a̱ numuu visión rígi̱ ikhiin makru̱ʼu̱u̱n dí xáʼyóoʼ mamiñún kuñún xa̱bu̱ sia̱nʼ ma̱ngaa rí muni má xúʼko̱ ñajunʼ dí Jeobá niʼthún muni. Náa visión dí maʼni witsu, Zacarías ndiʼyoo mbá candelabro ga̱jma̱a̱ a̱jma̱ ixi̱ olivos.

5. Ndiéjunʼ gúʼyáá náa artículo rígi̱ rá.

5 Dí maʼni witsu Visión rí ndiʼyoo Zacarías nixnúún wéñuʼ tsiakii israelitas bi̱ nikúwá nákha ikhú. Dí mbiʼi xúgi̱, nguáná xúgiáanʼ má nakáguabáanʼ. Ikha jngóo, rí mbuyáá ga̱jma̱a̱ numuu visión rígi̱ ma̱ndoo mambáyulú muʼni má xúʼko̱ ñajunʼ Jeobá maski ajndu nuni gínáanʼlu, maski ajndu naxtiʼkhu̱u̱ xóo kuwáánʼ o índo̱ nudrígúlu ikha dí na̱nguá kru̱ʼu̱lú.

ÍNDO̱ NUNI GÍNÁANʼLU

Náa mbá visión, Zacarías ndiʼyoo mbá candelabro dí gíʼdoo juwan agiuuʼ ga̱jma̱a̱ najnu̱ʼ aceite ndrígóo a̱jma̱ ixi̱ olivos. (Atayáá kutriga̱ 6).

6. Xú káʼnii nimbáñun bi̱ judío mu xámiñún visión dí ndiʼyoo Zacarías 4:1-3 rá. (Atayáá xtiʼkhu rí na̱ʼkha̱ náa timbá ináa.)

6 (Atraxnuu Zacarías 4:1-3). * Visión náa nikujmaa candelabro ga̱jma̱a̱ a̱jma̱ ixi̱ olivos nimbáñun judío mu xámiñún muraʼníí xkujndu. Numuu rí náa visión nakujmaa dí aceite dí nagájnuu náa a̱jma̱ ixi̱ olivos najniʼ náa xua̱a̱ mu nda̱wa̱á ma̱jnu̱ʼ náa mbá juwan náa mi̱kha aguʼ dí katrámáʼ náa candelabro. Ga̱jma̱a̱ numuu dí rígá má xúʼko̱ aceite nditháan tséguiyuuʼ aguʼ dí rígá náa candelabro. Zacarías nirajxu̱u̱ ángel: “Tátá, ndiéjunʼ eyoo gáʼthúu̱n xúgíʼ rígi̱ rá.” Ikhú ikhaa niriʼña̱a̱ ga̱jma̱a̱ ajngáa dí Jeobá niʼthí: “‹Majmuʼ xi̱ʼ kaʼwu ndrígóʼ, raʼkháa ga̱jma̱a̱ tsiakii ndrígu̱ún xa̱bu̱› eʼthí Jeobá bi̱ gíʼdiin mbaʼin ejército” (Zac. 4:4, 6). Aceite dí nagájnuu náa ixi̱ nandoo gáʼthúu̱n xi̱ʼ kaʼwu ndrígóo Jeobá dí gíʼdoo tsiakii dí nditháan tsíguámbá. Tsiakii ndrígóo Dios nditháan tsembríguii ga̱jma̱a̱ tsiakii dí guaʼdáá soldado bi̱ kúwá náa Persia. Numuu rí Jeobá nambáñun bi̱ nuñajunʼ náa naguma̱a̱ templo maʼngu̱u̱n muraʼníí xkujndu ga̱jma̱a̱ mambúun ñajunʼ. ¡Ra̱ʼkhá tháán nixnúún tsiakii ajngáa rúʼko̱! I̱ndó rí ndiyóoʼ muni nindxu̱u̱ dí maku̱mu̱ún kuyáá Jeobá ga̱jma̱a̱ matangi̱ín muñajunʼ. Ga̱jma̱a̱ rúʼko̱ má nini maski ajndu nijuiʼthá dí ragíʼmaa maguma̱a̱ templo.

7. Ndiéjunʼ dí nixtiʼkhuu kayuuʼ dí nimbáñun bi̱ judío rá.

7 Mbá nacha̱ nixtiʼkhu̱u̱ kayuuʼ dí nirígá rí niʼni mambáñún judío. Nákha tsiguʼ 520 tsiguʼ dí nirígá ginii, niʼtáñajunʼ imba̱a̱ nuxi̱i̱ʼ rey náa Persia ikhaa mbiʼyuu Darío I. Índo̱ niʼni a̱jma̱ tsiguʼ dí nixtáa raʼtáñajunʼ, ni̱jkha̱nú ndiʼyoo dí raʼkhí ninindxu̱u̱ índo̱ nitañajuunʼ dí xáguma̱a̱ templo, ikha jngó nixná permiso rí mambúun ruñajunʼ (Esd. 6:1-3). Rí niʼthí xúʼko̱ ninindxu̱u̱ májánʼ wéñuʼ, mú, nirígá i̱ʼwáʼ dí niʼthí. Rey niʼtáñajúúnʼ xa̱bu̱ xuajen bi̱ nikúwá mijngii dí xúniu̱u̱n dí raʼkhí bi̱ judíos ma̱ngaa rí muxnúún mbújkha̱a̱ ga̱jma̱a̱ i̱ʼwáʼ dí gáʼñúunʼ náa muni templo (Esd. 6:7-12). Ga̱jma̱a̱ numuu rúʼko̱, judío niguámbu̱u̱n nini̱i̱ templo a̱jkhu̱ tsiguʼ nda̱wa̱á, índo̱ niʼni 515 tsiguʼ dí nirígá ginii (Esd. 6:15).

Gakumaaʼ xtayáá Jeobá dí gíʼdoo tsiakii mambáyaʼ índo̱ natraʼníí xkujndu o nuni gínáa. (Atayáá kutriga̱ 8).

8. Ndíjkha rí xáʼyóoʼ mamiñáanʼ índo̱ narígá xkujndu rá.

8 Mbaʼin xa̱bi̱i̱ Jeobá rí mbiʼi xúgi̱ nuraʼníí mbaʼa xkujndu. Tikhun kúwi̱i̱n náa tséniñu̱u̱n mutaraʼa, náa nurugui̱i̱n magún guʼwá e̱jua̱nʼ ga̱jma̱a̱ nagún kudiin “náa inún Xa̱bu̱ Ñajunʼ ga̱jma̱a̱ náa inún mbaʼin rey”, mú rígi̱ naʼni rí ikhiin ma̱ngaa majmañún dí gajkhun (Mat. 10:17, 18). Nguáná naxtiʼkhuu rígi̱ índo̱ nagi̱da̱a̱ʼ imba̱a̱ xa̱bu̱ ñajunʼ. O nguáná mbáa juez bi̱ nakro̱ʼo̱o̱ májánʼ naraʼwíí mbá rí maʼni dí nayambáá miʼtáraʼa má xúʼko̱. Eʼwíinʼ Testigos nuraʼníí mixtiʼkhu xkujndu. Kúwi̱i̱n náa xuajen dí nuniñu̱u̱n mbuyamajkuíí Jeobá, mú kúwá náa guʼwún bi̱ nditháan tséniñu̱u̱n muni ñajuunʼ Jeobá (Mat. 10:32-36). Nguáná narígá dí ikhiin nduyáá dí nda̱a̱ má numuu rí muni xúʼko̱ ikhú nánguá má ekiʼníin. Ga̱jma̱a̱ tikhun niguánu ninindxu̱ún xa̱bi̱i̱ Jeobá bi̱ nákha ginii nditháan na̱nguá nindúún mudxawíín. Ikha jngóo xáʼyóoʼ makanájkhaaʼ ni má xámiñaʼ á mu nuni gínáanʼ. Jeobá xtáa ga̱jma̱á nindxa̱a̱ʼ ga̱jma̱a̱ maxnáaʼ xi̱ʼ kaʼwu ndrígóo dí gíʼdoo wéñuʼ tsiakii, ¡Ikha jngóo nda̱a̱ ndíjkha rí mamiñáanʼ!

ÍNDO̱ NAXTIʼKHU̱U̱ XÓO KUWÁÁNʼ

9. Náá numuu rí nikúwá ngíná tikhun judío índo̱ nigi̱ʼi̱ rajkúu i̱mba̱ nuxi̱ʼ templo rá.

9 Índo̱ nigi̱ʼi̱ rajkúu i̱mba̱ nuxi̱ʼ templo, tikhun judío bi̱ itháan guanii nimbiyaʼ (Esd. 3:12). Numuu rí ndiyáá templo mitsaanʼ wéñuʼ dí niʼni Salomón, niguanún ngíná wéñuʼ numuu rí ndiyáá dí i̱mba̱ nuxi̱ʼ nánguá mbríguii ga̱jma̱a̱ dí ginii (Ageo 2:2, 3). Xú káʼnii gambáñun visión dí ndiʼyoo Zacarías mu makuwá gagi mbu̱júu̱ʼ xáʼ.

10. Xó má eʼthí náa Zacarías 4:8-10, xú káʼnii nimbáñun judíos dí niʼthí ángel mu makuwá gagi mbu̱júu̱ʼ rá.

10 (Atraxnuu Zacarías 4:8-10). * Ndiéjunʼ nindoo gáʼthí ángel índo̱ niʼthí dí judío maʼdxúún mbu̱júu̱ʼ índo̱ gúyáá plomo náa ñawúunʼ xa̱bu̱ ñajunʼ Zorobabel rá. Plomo nindxu̱u̱ mbá rí najmún xa̱bu̱ náa nuni guʼwá mu mbuyáá á mu wíji̱ jmbu. Ga̱jma̱a̱ numuu rúʼko̱, ángel nindoo gáʼthúu̱n xuajñuu Dios dí tséʼniuu á mu tikhun nduyáá dí na̱nguá mitsaanʼ wéñuʼ templo, mú, mawaxí ga̱jma̱a̱ maguma xó má na̱nda̱ʼa̱ Jeobá. Á mu Jeobá naniguuʼ má, ikhiin mangiin ndayóoʼ manigu̱u̱nʼ. Dios ndaʼyoo dí itháan gíʼdoo numuu dí náa i̱mba̱ nuxi̱ʼ templo mbuyamajkuíí xó má naniguuʼ ikhaa. Ikha jngó, á mu judío nduyamajkuíí Dios xó má ikhaa nandoo mu ikhaa ma̱ndoo kaʼñún, ikhiin makuwá gagi mbu̱júu̱.

Índo̱ naxtiʼkhuu xóo xtaa ataniminaʼ matayaa náa dí májánʼ. (Atayáá kutriga̱ 11 ga̱jma̱a̱ 12). *

11. Ndiéjunʼ naʼniún mingíjyúuʼ muraʼníí tikhun xa̱bi̱i̱ Jeobá rá.

11 Mbaʼánʼ dí ikháanʼ naʼniulú mingíjyúuʼ índo̱ naxtiʼkhu̱u̱ xóo kuwáánʼ. Tikhun nikúwá mbayuuʼ tsiguʼ runi káxi̱ ñajuunʼ Jeobá, mú, nixtiʼkhuu ñajunʼ dí nikhánún muni. Eʼwíinʼ mbáa ndiyóoʼ muniñaaʼ runi mbá ñajunʼ dí ninigu̱u̱nʼ wéñuʼ dí kuaʼdáá numuu rí niʼni wanii má. Índo̱ narígá xúʼko̱ naʼni makuwáánʼ ngíná. Mbáa nákha ginii na̱nguá kru̱ʼu̱lú náá numuu dí xúʼko̱ nirígá ga̱jma̱a̱ tsíyulú maʼni xúʼko̱. Mbáa nduʼyáaʼlu muñajunʼ xóo nákha ginii. Mbáa naxmiéjunlú índo̱ nundxaʼwamíjná dí nánguá muʼni ñajuunʼ Jeobá xóo nákha ginii (Prov. 24:10). Guʼyáá xú káʼnii gándoo mambáyulú visión dí ndiʼyoo Zacarías mu muʼni má xúʼko̱ májánʼ ñajunʼ Dios.

12. Xú káʼnii embáyulú visión dí ndiʼyoo Zacarías mu xájmáa a̱jkiu̱lú á mu nixtiʼkhuu xóo kuwáánʼ rá.

12 Rí mbuʼyáá xóo eʼyoo Jeobá mambáyulú muraʼníí índo̱ naxtiʼkhuu rí xóo eʼni ñajuunʼ. Rí mbiʼi xúgi̱ rígá mbaʼa wéñuʼ dí naʼni ikhaa, ga̱jma̱a̱ ikháanʼlu kuaʼdáá mbá ñajunʼ kiejunʼ dí muñajunʼ mbóó gajmiúlú (1 Cor. 3:9). Mbáa nguáná ñajunʼ dí nuʼni naxtiʼkhu̱u̱, mú rí xóo nandoo kaʼyulú Jeobá na̱nguá xtiʼkhuu. Ikha jngóo, á mu rígá mbá dí naxtiʼkhuu náa xuajñuu Jeobá dí asndu ñajunʼ ndrígáʼ mangáán naxtiʼkhuu, xáʼyóoʼ matatsaʼwaminaʼ náá numuu dí nixtiʼkhuu. Ataniminaʼ rí xátaʼyáaʼ “mbiʼi dí nirígá ginii”, atanda̱ʼa̱a̱ Dios mambáyaʼ matayaa dí májánʼ náa i̱mba̱ nuxi̱ʼ rí nixtiʼkhuu (Ecl. 7:10). Xatatsaʼwamínáʼ náa dí nánguá xóo matani, itháan májánʼ matayaa xúgíʼ náa dí kaʼnii matani. Visión dí ndiʼyoo Zacarías naʼsngúlúʼ dí ragíʼmaa majmáa a̱jkiu̱lú mu ma̱ndoo makuwáánʼ má xúʼko̱ gagi ga̱jma̱a̱ dí maguajún má xúʼko̱ jmbu maski ajndu naxtiʼkhu̱u̱ xóo kuwáánʼ.

ÍNDO̱ NAʼNIULÚ MINGÍJYÚUʼ MUʼNIMBÁNII TIKHU IKHA

13. Ndíjkha rí mbáa tikhun judío nikumu̱ún dí raʼkhí gáʼni á mu natangiín muni májáanʼ templo rá.

13 Maski ajndu nijuiʼthá dí xándoo maguma májáanʼ templo, mú xa̱bekha bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ náa xuajen, Jesúa xóo muʼthá Josué, bi̱ nindxu̱u̱ ndxajkun bi̱ phú kayá edxu̱u̱ náa ndxajkun ga̱jma̱a̱ Zorobabel bi̱ niʼtáñajunʼ, “nini májáanʼ goʼwóo Dios” (Esd. 5:1, 2). Mbáa tikhun judíos nikumu̱ún dí raʼkhí ninindxu̱u̱, numuu rí ñajunʼ rúʼko̱ xándoo murkaʼwumáʼán ga̱jma̱a̱ dí xa̱bu̱ sia̱nʼ muni xóo eʼngo̱o̱ dí muniñaaʼ ruñajunʼ. Josué ga̱jma̱a̱ Zorobabel, xa̱bekha bi̱ kajkuáa ñawúúnʼ muni ñajunʼ rígi̱, ndiyóoʼ mbuyáá á mu Jeobá xtáa ga̱jma̱á ni̱ndxu̱ún. Ikha jngóo Jeobá nixnúún rí ndiñúu̱nʼ. Guʼyáá xóo niʼni.

14. Ndiéjunʼ ni̱jkha̱nú ndiʼyoo Josué ga̱jma̱a̱ Zorobabel ajngáa dí naʼthí náa Zacarías 4:12, 14 rá.

14 (Atraxnuu Zacarías 4:12, * 14). * Dí niʼthí náa visión rígi̱, ángel niʼthúu̱n profeta ndrígóo Dios dí a̱jma̱ ixi̱ olivos nandoo gáʼthúu̱n “a̱jmi̱i̱n bi̱ kaxtaʼwíin”, ikhaa nindxu̱u̱ Josué ga̱jma̱a̱ Zorobabel. A̱jmi̱i̱n xa̱bekha bugi̱ nindxu̱u̱ asndu xóo muʼthá dí “wájun náa níjniúu [Jeobá] bi̱ kaʼyoo xúgíʼ ku̱ba̱ʼ”. Índo̱ xúʼko̱ nijuiʼthá ga̱jma̱a̱ numún, nikujmaa dí Jeobá nikumu̱u̱ kaʼñún. Ikha jngó eʼwíinʼ judío ma̱ngaa ndiyóoʼ munimbu̱ún dí nuraʼwíí muni, numuu rí Jeobá najmiún ikhiin muxna ikha náa xuajñuu.

15. Xú káʼnii esngajmá dí nduʼyamajkuíí ikha dí naxnúlú Jeobá náa Ajngá rawuunʼ rá.

15 Mbá rí xóo Jeobá naxnún ikha xa̱bi̱i̱ rí mbiʼi xúgi̱ nindxu̱u̱ rí najmuu Ajngá rawuunʼ rí nindxu̱u̱ Biblia. Ikhí naʼthúlú xú káʼnii gíʼmaa mbuʼyamajkuíí. Nduʼyamajkuíí ikha dí naxnúlú Ajngá rawuunʼ, índo̱ nuríyaʼ mbiʼi muraxnuu tsumáá ga̱jma̱a̱ makru̱ʼu̱lú dí naʼthí ikhí. Atraxi̱mínáʼ: “Índo̱ naguxnuu Biblia o i̱ʼwáʼ i̱yi̱i̱ʼ ndrígúlú, lá naguájun mu mandxaʼwáminaʼ dí naʼthí ikhí ráʼ. Lá ndaʼyáaʼ makro̱ʼo̱ʼ itháan rí naʼsngáa náa Biblia dí naʼni ‹mingíjyúuʼ makroʼoʼ› ráʼ. O káaʼ nagúxnuu wáaʼ kaʼnii dxe̱ʼ.” (2 Ped. 3:16.) Á mu nuríʼyaʼ mbiʼi mundxaʼwamíjná dí naʼsngúlú Jeobá, ma̱ndoo muʼnimbánii ikha ndrígóo ga̱jma̱a̱ muʼnimbánii ñajunʼ ndrígúlú (1 Tim. 4:15, 16).

Gakumaaʼ dí mambáyaʼ ikha dí naxná “ñumbáá jmbii bi̱ májánʼ endxa̱ʼwáminaʼ”. (Atayáá kutriga̱ 16). *

16. Ndiéjunʼ gámbáyulú muʼnimbánii ikha dí naxnúlú “ñumbáá jmbii bi̱ májánʼ endxa̱ʼwáminaʼ” á mu na̱nguá ekru̱ʼu̱lú dí naʼthúlú xá.

16 I̱mba̱ rí xóo Jeobá naxnún ikha xa̱bi̱i̱ nindxu̱u̱ dí najmiuu “ñumbáá jmbii bi̱ májánʼ endxa̱ʼwáminaʼ” (Mat. 24:45). Mbáa nguáná Cuerpo Gobernante naxnúlú ikha dí na̱nguá ekru̱ʼu̱lú májánʼ. Mbá xkri̱da, mbáa nutulúʼ mbájmbu ndiéjunʼ guʼni mu makáwáánʼ índo̱ naʼxma, naʼni ruʼwa mbiʼ o i̱ʼwáʼ dí nakumulú dí na̱nguá kaʼnii marigá náa kuwáanʼlu. O mbáa nakumulú dí ñumbáá jmbii nújngoo endxa̱ʼwáminaʼ májánʼ índo̱ kuwáánʼ ga̱jma̱a̱ nandii dí narígá náa xúgíʼ tsu̱du̱u̱ Ku̱ba̱ʼ. Ndiéjunʼ gíʼmaa muʼni á mu nakumulúʼ dí ikha dí nakhánulú xáyambáá má wéñuʼ rá. Mbáa májánʼ gáʼni dí marmáʼáan a̱jkiu̱lú xóo nimbáñuun judío bi̱ ninimbánii ikha dí nixná Josué ga̱jma̱a̱ Zorobabel ga̱jma̱a̱ i̱ʼwáʼ dí niraxnuulú náa Biblia. ¡Mbaʼa nuthu nindrígu ikha xa̱bi̱i̱ Dios dí ikhiin nikumu̱ún dí xáyambáá wéñuʼ mu nda̱wa̱á, rúʼko̱ niʼni káwi̱i̱n! (Juec. 7:7; 8:10).

ATAYÁÁ MANGÁÁN DÍ NDIʼYOO ZACARÍAS

17. Ndiéjunʼ nimbáñun judíos visión náa nikujmaa candelabro ga̱jma̱a̱ a̱jma̱ ixi̱ olivos rá.

17 Gajkhun má dí maʼni witsu visión dí ndiʼyoo Zacarías na̱nguá mba̱a̱, mú nimbáñun judío mbuyáá mixtiʼkhu náa ñajunʼ dí kúwá runi̱ ga̱jma̱a̱ rí mbuyamajkuíí Dios. Índo̱ ninimbánii dí nijmañún náa visión dí ndiʼyoo Zacarías, nikumu̱ún dí Jeobá nimbáñun ga̱jma̱a̱ naxnún ikha ga̱jma̱a̱ ngajua. Jeobá nimbáñun ga̱jma̱a̱ xi̱ʼ kaʼwu ndrígóo dí gíʼdoo tsiakii mu muni má xúʼko̱ ñajunʼ ga̱jma̱a̱ rí maʼdxuu a̱jkiu̱ún mbu̱júu̱ (Esd. 6:16).

18. Ndiéjunʼ gámbáyaʼ ikháán visión dí ndiʼyoo Zacarías rá.

18 Visión náa ni̱ʼkha̱ candelabro ga̱jma̱a̱ a̱jma̱ ixi̱ olivos ma̱ndoo mambáyaʼ wéñuʼ náa vida ndrígáaʼ. Xó má ndiʼyáá, maxnáaʼ tsiakii matraʼníí xkujndu o índo̱ nuni gínáa, maʼni rí maʼdxuu a̱jkia̱a̱nʼ índo̱ naxtiʼkhu̱u̱ xóo xtaa ga̱jma̱a̱ rí makumaaʼ gajkhun rí mambáyaʼ manimbaaʼ ikha dí mbáa na̱nguá ekruaʼaʼ májánʼ. Ikha jngóo, ndiéjunʼ gíʼmaa matani índo̱ gatraʼníí xkujndu rá. Timbá dí ma̱ndoo matani nindxu̱u̱ rí matayaa dí ndiʼyoo Zacarías, rí nakujmaa kaʼwu dí Jeobá nañewu̱u̱n xuajñuu. Nda̱wa̱á atani xó má rí natayáá: Dí maku̱ma̱a̱ʼ xtayáá Jeobá ga̱jma̱a̱ atayamajkuíí ga̱jma̱a̱ xúgíʼ a̱jkia̱nʼ (Mat. 22:37). Xúʼko̱ gáʼni dí Jeobá mambáyaʼ matani ñajuunʼ ga̱jma̱a̱ gagi kámuu mbiʼi (Col. 1:10, 11).

AJMÚÚ 7 Jeobá maxnúʼ tsiakii ga̱jma̱a̱ maʼni kríñunʼ

^ párr. 5 Jeobá niʼni dí Zacarías mbaʼyoo mbaʼa visión. Rí ndiʼyoo náa visión nixnúu tsiakii ikhaa ga̱jma̱a̱ xa̱bu̱ bi̱ kúwá náa xuajñuu Jeobá muraʼníí xkujndu dí nirígá índo̱ kúwá runi̱ májáanʼ náa mbiʼyamajkuíí Dios. Ma̱ngaa ma̱ndoo mambáyulú mangáán muʼni má xúʼko̱ ñajuunʼ Jeobá maski ajndu nuraʼníí mbaʼa xkujndu. Náa artículo rígi̱ mbuʼyáá tikhu ikha dí gíʼdoo wéñuʼ numuu dí najmañulúʼ náa visión ndrígóo candelabro ga̱jma̱a̱ ixi̱ ndrígóo olivos.

^ párr. 3 Artajerjes bugi̱ na̱nguá nindxu̱u̱ rey bi̱ nixtáa nákha niʼtáñajunʼ Nehemías, bi̱ niʼniún dí májánʼ bi̱ judíos.

^ párr. 4 Isaías 55:11: “Xúʼko̱ ganindxu̱u̱ ajngóoʼ rí nagájnuu náa rawunʼ. Xátanga̱a̱ xúʼkhiín, gajkhun mani rí phú nandoʼ, ga̱jma̱a̱ mambanúu gajkhun rí nitañájunʼ maguma”.

^ párr. 6 Zacarías 4:1-3: “Ángel bi̱ niʼtámíjná ga̱jma̱á ni̱ndxu̱ʼ nitanga̱a̱ mu maxkajñu̱ún xó má nataxkajui̱i̱ mbáa bi̱ xtáa raʼgu̱. Ikhú nirajxuʼ: “Ndiéjuunʼ tayáá”. Ikhúún niriʼñuu: ‹Nda̱yo̱o̱ mbá candelabro rí ki̱ʼni̱ ga̱jma̱a̱ oro, ma̱ngaa mbá xua̱a̱ dí grígu ikhí. Ga̱jma̱a̱ gíʼdoo mbá juwan agiuuʼ, mbá juwan; ga̱jma̱a̱ agiuuʼ dí katrámáʼ gíʼdoo mbá juwan túbiu̱u̱. Ga̱jma̱a̱ náa níjniúu rígá a̱jma̱ ixi̱ olivos, mbá wíji̱ náa níjniúu mújúunʼ xua̱a̱, imba̱a̱ náa níjniúu xti̱yu̱u̱ʼ›”.

^ párr. 10 Zacarías 4:8-10: “Jeobá niʼthúnʼ mbu̱júu̱ʼ: ‹Ñawúunʼ Zorobabel nigíʼ rajkúu guʼwá rígi̱, ga̱jma̱a̱ ñawúunʼ má ikhaa gámbóo raʼni. Ikhú mbuya̱a̱ dí Jeobá bi̱ gíʼdiin mbaʼin ejército nikungu̱u̱n ma̱ʼkhá náa ikháanʼla. Numuu rí, tsáa lá tándoo gáʼyóoʼ mbiʼi dí nigi̱ʼdu̱u̱ nirígá dí ma̱jkha̱ʼ rá. Numuu rí ikhiin maʼdxuu a̱jkiu̱ún ga̱jma̱a̱ mbuyáá plomo náa ñawúunʼ Zorobabel. Dí mbá juwan rígi̱ nindxu̱u̱ iduu Jeobá dí nayexi náa xúgíʼ tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ›”.

^ párr. 14 Zacarías 4:12: “Niniu̱u̱ṉ i̱mba̱ graxe̱ dí maʼni a̱jma̱: ‹Ndiéjunʼ eyoo gáʼthúu̱n xtáxu̱u̱ ñawúunʼ olivo dí naguxiʼñánʼ iyaʼ mojmo̱ʼ náa a̱jma̱ tubo dí ki̱ʼni̱ ga̱jma̱a̱ oro rá.›”

^ párr. 14 Zacarías 4:14: “Ikhaa niʼthí: ‹Bugi̱ ni̱ndxu̱ún a̱jmi̱i̱n bi̱ kaxtaʼwíin bi̱ wájun náa níjniúu Tátá bi̱ kaʼyoo xúgíʼ ku̱ba̱ʼ›”.

^ párr. 65 NAʼTHÍ NUMUU XTIʼKHU: Mbáa ndxájulú nikhi̱i̱ bi̱ nandoo kháñuu na̱jkha̱nú ndaʼyoo dí ndayóoʼ maguʼwuun dí nixtiʼkhuu rí xóo xtáa xúgi̱.

^ párr. 67 NAʼTHÍ NUMUU XTIʼKHU: Mbáa ndxájulú a̱ʼgu̱ na̱jkha̱nú ndaʼyoo dí Jeobá nambáyúu “ñumbáá jmbii bi̱ májánʼ endxa̱ʼwáminaʼ”, xó má nimbáyúu Josué ga̱jma̱a̱ Zorobabel.