Skip to content

Skip to table of contents

CHIIYO 12

Ulikuzibona Na Nzyaakabona Zekkariya?

Ulikuzibona Na Nzyaakabona Zekkariya?

“‘Ciyoocitika ikutali akaambo kampi yabasikalumamba, naa akaambo kanguzu, pele kwiinda mumuuya wangu,’ mbwaamba Jehova wamakamu.”—ZEK. 4:6.

LWIIMBO 73 Kotupa Busicamba

ZITAYIIGWE *

1. Mwaami wakaambilizyaanzi atala amaJuda?

 MAJUDA bakali baba aaminyaka myiingi kabali mubuzike kuBbabbiloni mpawo Jehova Leza wakapa kuti “Mwami Koresi wa Persia” abaangunune kuzwa mubuzike. Eezi zyakapa kuti babotelwe loko maJuda. Mwaami wakaambilizya kuti maJuda babweede kuli mbabo kuti bakayakulule “ŋanda ya Jehova Leza wa Israyeli.” (Ezr. 1:1, 3) Ooyu wakali mulumbe uubotezya loko kumaJuda nkaambo bakali kuyookonzya kumukomba lubo Leza wabo wakasimpe munyika njaakabapede.

2. MaJuda bakachitaanzi nibakabweeda kuJerusalemu?

2 Mu537 B.C.E., maJuda bakasika muJerusalemu. Jerusalemu wakali muunzi mupati wabwaami bwamusyobo waJuda bwakumusanza. Nikwayinda chiindi chifwiifwi, bakasaanguna kuyakulula tempele mpawo mu536 B.C.E., bakali bamaninsya kubikka ntalisyo yatempele.

3. Nkuukuli kukazigwa nkubakaswaana maJuda?

3 MaJuda nibakasaanguna kuyakulula tempele, bakatalika kukazigwa. “Bantu bamunyika bakazumanana kutyompya ba Juda akubakonga kuti baleke kuyaka.” (Ezr. 4:4) Nikuba kuti aachiindi eecho zintu teezyakali kubeendela kabotu pesi kuli zyakazoochitika zyakazoopa kuti zintu zyiindilile kubija. Mu522 B.C.E., kwakaba umwi mwaami mupya waPersiya uutegwa Aritasasita. * Nkinkaako, kulakonzeka kuti basikukazya bakayeeya kuti mbukunga kwaba mwaami mupya, bakali kukonzya kulesya mulimu wamaJuda ‘kwiinda mukuleta mapenzi kababelesya mulawo.’ (Int. 94:20) Bakabuzya Mwaami Aritasasita kuti maJuda bakali kuyanda kupapila. (Ezr. 4:11-16) Mwaami wakaasyoma manwa ngibakaamba mpawo wakalayilila kuti maJuda bayimikile kuyaka. (Ezr. 4:17-23) Eezi zyakapa kuti mulimu uyimikile.—Ezra 4:24.

4. Niinzi nzyaakachita Jehova chiindi mulimu wakuyaka tempele nwaakakazigwa? (Isaya 55:11)

4 Bantu bakatali kukomba Jehova abamwi bakali kweendelezegwa aamfulumende yaPersiya bakali kuyanda kwiimikizya mulimu wakuyakulula tempele. Pesi Jehova wakali kuyanda kuti mulimu ooyu wiinkilile kunembo nkaambo zyoonse nzyayanda Jehova zilazuzikizigwa. (Bala Isaya 55:11.) Jehova wakasala Zekkariya kuti abe mupolofita wakwe mpawo wakapa kuti abone zilengaano zili 8 zyakali kuyoosungwaazya maJuda. Zilengaano eezyo zyakali kubagwasya kubona kuti teebakeelede kubayoowa pe bantu bakali kubakazya pesi bakeelede kwiinkilila kunembo amulimu wabo. Muchilengaano chachi5, Zekkariya wakabona chibikkilo chamalambe aminsamu iibili yamawolifa.

5. Tulalanga-langaanzi muchiiyo eechi?

5 Toonse ngatwamana manguzu chimwi chiindi. Nkinkaako, tulakonzya kusungwaazigwa achilengaano chachi5 nchaakabona Zekkariya. Kumvwisisisya chilengaano eechi kulakonzya kutugwasya kuti tubelekele Jehova katusyomeka chiindi nitwakazigwa, zyiimo zyesu nizyachincha anitwatambula malayilile ngitutamvwisisisyi kabotu.

CHIINDI BANTU NIBATUKAZYA

Zekkariya wakabona chilengaano chakali aaminsamu iibili yamawolifa. Muminsamu eeyi mwakali kuzwa mafuta aakali kuya kuchibikkilo chamalambe chakali aamalambe aali 7 (Langa fuka 6)

6. Chilengaano chili atala achibikkilo chamalambe aminsamu iibili yamawolifa chaambidwe muli Zekariya 4:1-3, chakabasimya biyeni maJuda? (Langa chifanikisyo chili achivumbyo.)

6 Bala Zekariya 4:1-3. Chilengaano nchaakabona Zekkariya chili atala achibikkilo chamalambe aminsamu iibili yamawolifa chakagwasya maJuda kuti babe aachibindi chakuchita mulimu wabo nikuba kuti bakali kukazigwa. Chakabagwasya biyeni? Chibikkilo chamalambe chakali kujana mafuta chiindi choonse. Mafuta aayo akali kuzwa kuminsamu iibili yamawolifa kaatikila mumutiba mpawo akali kuzwa mumutiba ooyo kaatikila mumalambe aali 7 aakali aajulu aachibikkilo chamalambe. Mafuta aayo akali kupa kuti malambe azumanane kuyaka. Zekkariya wakabuzya kuti: “Ino zintu eezyi zyaamba nzi?” Mungelo wakamusandula kabelesya mulumbe wakazwa kuli Jehova kati: “‘Ciyoocitika ikutali akaambo kampi yabasikalumamba, naa akaambo kanguzu, pele kwiinda mumuuya wangu,’ mbwaamba Jehova wamakamu.” (Zek. 4:4, 6) Mafuta aakali kuzwa kuminsamu yamawolifa akali kwiiminina muuya uusalala waJehova nkaambo muuya uusalala tumani pe. Masoja bakuPersiya taakwe mbubakabede pe kuti beezyanisigwa aanguzu nzulaawo muuya uusalala. MaJuda bakali kuyookonzya kumaninsya kuyakulula tempele nikuba kuti bakali kukazigwa nkaambo Jehova wakali kuyoobagwasya. Zilaantanganana kuti mulumbe ooyu wakazwa kuli Jehova wakabasungwaazya. MaJuda bakeelede kusyoma Jehova kuti basaangune lubo kuchita mulimu wabo. Eezi nzizyo biya nzibakachita nikuba kuti bakachili kukazigwa.

7. Niinzi zyakazoochitika zyakagwasya maJuda?

7 Kuli kuchincha kwakachitika kwakapa kuti maJuda baangunuke kuchita mulimu wabo. Nkuukuli kuchincha ooko? Mu520 B.C.E., Dariyo I, nguwe wakasaanguna kweendelezya kuPersiya. Kali waba aaminyaka iibili kayendelezya, Dariyo wakazooziba kuti kukasigwa kuyaka tempele nkubakachitwa maJuda teekwakali mumulawu pe. Nkinkaako, wakazoobazumizya kuti bamaninsye kuchita mulimu wabo. (Ezr. 6:1-3) Nzyakaamba mwaami zyakabagambya bantu boonse pesi kuli zimwi nzyaakachita. Wakalayilila kuti bantu bakali kukkala aafwiifwi amaJuda batabakasyi kuchita mulimu wabo pesi bakeelede kubapa mali akubagwasya aazimwi zintu zyakali kuyandikana kuti bamaninsye kuyakulula tempele. (Ezr. 6:7-12) Eezi zyakapa kuti maJuda bakonzye kumaninsya kuyakulula tempele mu515 B.C.E.—Ezr. 6:15.

Syoma Jehova chiindi nulikukazigwa (Langa fuka 8)

8. Nkamboonzi nweelede kuba aachibindi kuti kuli kukazigwa?

8 Mazubaano, bakombi baJehova biingi balikukazigwa. Muchikozyano, bamwi bakkala kunyika ooko mulimu wesu nkukasigwa. Bakwesu ngabasungwa akutolwa “kubeendelezi abami” kuti bukabe bumboni kuli mbabo. (Mt. 10:17, 18) Chimwi chiindi kuti beendelezi bachincha, zilakonzya kupa kuti bakombima bakombe Jehova kabaangunukide. Alubo babetesi kunkuta balakonzya kusala munzila iitape kuti tukombe Jehova katwaangunukide. Bamwi Bakamboni bakkala kunyika nkubazumizigwa kukomba Jehova pesi balakazigwa abamumpuli zyabo. (Mt. 10:32-36) Ziindi zyiingi basikutukazya kuti babona kuti tulikwiinkilila kunembo kukomba Jehova ngabazooleka kutukazya. Mukuya kwachiindi, bamwi bakali kukazya bakazooba Bakamboni. Kuti kuli kukazigwa utaleki pe kukomba Jehova. Weelede kuba aachibindi. Nkaambo Jehova ulakugwasya kabelesya muuya wakwe uusalala. Nkinkaako, toyelede kuyoowa pe.

KUTI ZYIIMO ZYESU ZYACHINCHA

9. Nkamboonzi bamwi maJuda nibakatabotelwa nikwakabikkwa ntalisyo yatempele pya?

9 Ntalisyo yatempele niyakabikkwa, bamwi maJuda bachipati bakalila. (Ezr. 3:12) Bakabona kuti tempele ndibakali kuyaka lyakali mbuli “cintu cabuyo” kuti balyeezyanisya aatempele bbotu lyakayakwa aaSolomoni. (Hag. 2:2, 3) Teebakabotelwa pe nkaambo bakeezyanisya matempele aaya aabili. Pesi chilengaano nchaakabona Zekkariya chakali kuyoobagwasya kuti babotelwe lubo. Biyeni?

10. Majwi akaambwa aamungelo aalembedwe muli Zekariya 4:8-10, akabagwasya biyeni maJuda kuti babotelwe lubo?

10 Bala Zekariya 4:8-10. Mungelo wakali kwambaanzi chiindi naakaamba kuti maJuda bakali kuyoobotelwa akuti bakali kuyoobona “cipimyo cakupimya bwiime bwacintu mujanza lya Zerubabeli” mweendelezi waJuda? Mungelo wakali kugwasya bakombi baLeza kuti babone kuti nikuba kuti tempele ndibakayaka bakali kulibona mbuli kuti takwe mbulibede pe kuti balyeezyanisya aatempele lyachiindi pesi lyakali kuyoomana kuyakwa alubo lyakali kuyooba mbuli mbaakali kuyanda Jehova. Jehova wakali kuyoobotelwa atempele eelyo ndibakali kuyaka ambabo maJuda bakeelede kubotelwa. Chintu chakali kuyandikana loko kuli Jehova nchakuti bakombi bakwe bamukombe munzila njaakali kuyanda mutempele eelyo pya. Kuti maJuda bachita oobo bakali kuyoobotelwa alubo Jehova wakali kuyoobutambula bukombi bwabo.

Baamaboneno aalikabotu chiindi zyiimo zyako nizyachincha (Langa fuka 11-12) *

11. Mbuubuli buyumu-yumu mbubali kuswaana bamwi bakombi baJehova mazubaano?

11 Kuti zyiimo zyachincha, biingi besu kulatuyumina kuti tuzibilane aazyiimo zipya. Bamwi bakali baba aachiindi chilamfu kabali mumulimu wachiindi choonse uuyandikana, zyiimo zyabo zyakachincha. Bamwi bakakumbilwa kuti basiye imwi milimu njibakali kuchita mpawo bachite iimbi alubo bamwi bakayimikila kuchita milimu njibakali kuyanda loko akaambo kakuti bakali bakomena. Teekubi pe kumana manguzu kuti zyiimo zyesu zyachincha. Kumasaangunino, tulakonzya kutamvwisisisya kusala kunga kwachitwa naakuti tulakonzya kutazuminana aankuko. Tulakonzya kubonaanga zintu zyakali kutweendela kabotu zyiimo kazitanachincha alubo tulakonzya kumana manguzu katubonaanga tatuchikonzyi pe kuchita zyiingi mumulimu waJehova. (Tus. 24:10) Chilengaano nchaakabona Zekkariya chitugwasya biyeni kuti tubelekele Leza amoyo woonse?

12. Chilengaano nchaakabona Zekkariya ngachilatugwasya biyeni kuti tukkale katubotelwa nikuba kuti zyiimo zyesu zyachincha?

12 Kuti twabona zintu mbuli mbazibona Jehova kulatuubila kuti tuzibilane aazyiimo zipya. Jehova ulikuchita zintu zipati mazubaano alubo tulaachilongezyo chibotu loko chakubelekaamwi anguwe. (1 Kor. 3:9) Kuti zilongezyo nzitulaazyo mumbungano zyachincha tazyaambi kuti Jehova tachituyandi pe. Nkinkaako, kuti zilongezyo nzulaazyo zyachincha, utamaninsyi chiindi kuli kuyeeya kuti nkamboonzi nizyachincha. Pesi komba kuli Jehova umukumbile kuti akugwasye kubona bubotu bwakuchincha ooko kutali kuti uyeeye kuti “mazuba aakaindi” akali mabotu. (Muk. 7:10) Yeeya atala azintu nzukonzya kuchita lino kutali kuyeeya atala azintu nzutachikonzyi kuchita. Chilengaano nchaakabona Zekkariya chitugwasya kubona mbukuyandikana kukkala katuli aamaboneno aali kabotu. Kuti twachita oobo, tunookkala katubotelwa akusyomeka kuli Leza nikuba kuti zyiimo zyesu zyachincha.

CHIINDI NIKWATUYUMINA KUSWIILILA MALAYILILE

13. Nkamboonzi bamwi maJuda nibakali kukonzya kubonaanga kwiinkilila kunembo kuyakulula tempele teekwakali kusala kuli kabotu pe?

13 Nikuba kuti mulimu wakuyakulula tempele wakalikasidwe, baalumi bakali kuzulwida baswaanizya Mupayizi Mupati Jeshuwa (Joshuwa) aMweendelezi Zerubbabbeli “bakatalika kuyakulula ŋanda ya Leza.” (Ezr. 5:1, 2) Kulakonzeka kuti bamwi maJuda bakali kubonaanga kwiinkilila kunembo kuyakulula tempele takuli kabotu pe nkaambo bakali kubonaanga teebakali kuyoozwidilila pe akaambo kakuti basinkondonyina bakali kuyoozibona akuti bakali kuyoobakazya. Nkinkaako, Joshuwa aZerubbabbeli bakali kuyanda kugwasigwa kubona kuti Jehova wakali aambabo. Bakagwasigwa. Bakagwasigwa biyeni?

14. Kweendelana alugwalo lwa Zekariya 4:12, 14, Mupayizi Mupati Joshuwa aMweendelezi Zerubbabbeli bakagwasigwa biyeni kuti babone kuti Jehova wakali aambabo?

14 Bala Zekariya 4:12, 14. Muchilengaano eechi, mungelo wakatondeezya Zekkariya kuti minsamu iibili yamawolifa yakali kwiiminina bananike babili chaamba Joshuwa aZerubbabbeli. Kwakali mbuli kuti baalumi aaba bakaliimvwi “kumbali aa Mwami wanyika yoonse,” Jehova. Eechi chakali chilongezyo chipati nchibakabaacho baalumi aaba. Jehova wakali kubasyoma. Malsrayeli ambabo bakeelede kubasyoma baalumi aaba nkaambo Jehova wakali kubelesya mbabo kuti babazulwide.

15. Ngatulatondeezya biyeni kuti tulaaswiilila malayilile ngatupa Jehova kabelesya Jwi lyakwe?

15 Jehova ulikuzulwida bakombi bakwe kabelesya Jwi lyakwe Bbayibbele. Bbayibbele lilatugwasya kuti tumukombe munzila njayanda. Pesi ngatulatondeezya biyeni kuti tulaaswiilila malayilile ngatupa aali muJwi lyakwe? Tweelede kulipa chiindi chakubala akuti tuzimvwisisisye nzitulikubala. Libuzye kuti: ‘Chiindi nindilikubala Bbayibbele naakuti amwi mabbuku aapandulula Bbayibbele, ndilalipa na chiindi chakuyeeyesesya? Ndilayanduulisisya na kuti ndajana kasimpe kamuBbayibbele ‘kakataazya kumvwisisisya’ naakuti ndibala kandichijaana?’ (2 Pet. 3:16) Kuti twalipa chiindi chakuyeeyesesya atala azintu nzyatuyiisya Jehova, tuyookonzya kutobelezya malayilile ngatupa alubo tuyoozwidilila mumulimu wakukambawuka.—1 Tim. 4:15, 16.

Syoma malayilile ngitupegwa ‘amuzike uusyomeka alimwi uucenjede’ (Langa fuka 16) *

16. Niinzi nzitweelede kuchita kuti katutaamvwisisisyi kabotu malayilile ngitwapegwa ‘amuzike uusyomeka alimwi uucenjede’?

16 Alubo Jehova ubelesya “muzike uusyomeka alimwi uucenjede” kuti atupe malayilile. (Mt. 24:45) Chimwi chiindi muzike uusyomeka ulakonzya kutupa malayilile ngitutamvwisisisyi kabotu. Muchikozyano, tulakonzya kupegwa malayilile aatugwasya kuti tulibambile kuti kwachitika mapenzi aalichitikila pesi tulakonzya kubonaanga mapenzi aayo tazoochitiki pe muchilawu chesu. Alubo chimwi chiindi tulakonzya kubonaanga malayilile ngatupa aakulikwabilila kubulwazi bujaya bantu biingi mbuli corona ngakutuyumisizya. Niinzi nzitweelede kuchita kuti twabonaanga malayilile ngitwapegwa taabeleki pe kuli ndiswe? Tulakonzya kuyeeya atala ambubakagwasigwa malsrayeli chiindi nibakaswiilila malayilile ngibakapegwa aaJoshuwa aZerubbabbeli. Alubo tulakonzya kuyeeya atala anzitwakabala muBbayibbele zyakachitikila bamwi. Chimwi chiindi bakombi baLeza bakatambula malayilile aakali kubonekaanga taabeleki pe kweendelana amaboneno aabantu pesi kuswiilila malayilile aayo kwakafutula buumi bwabo.—Bab. 7:7; 8:10.

BONA ZINTU NZYAAKABONA ZEKKARIYA

17. Chilengaano chachi5 nchaakabona Zekkariya chakabagwasya biyeni maJuda?

17 Chilengaano chachi5 nchaakabona Zekkariya chakali aazintu ziche pesi chakagwasya maJuda kuti babe aamaboneno aalikabotu atala amulimu wabo abukombi bwako. Alubo kuchita kweendelana achilengaano nchaakabona Zekkariya kwakagwasya maJuda kuti babone kuti Jehova wakali kubagwasya akuti wakali kubazulwida. Alubo Jehova wakabelesya muuya wakwe uusalala kuti abagwasye kuti bazumanane kuchita mulimu wabo akuti babotelwe lubo.—Ezr. 6:16.

18. Chilengaano nchaakabona Zekkariya ngachilakugwasya biyeni?

18 Chilengaano nchaakabona Zekkariya chili atala achibikkilo chamalambe aminsamu iibili yamawolifa chilakonzya kukugwasya loko mubuumi bwako. Mbuli mbutwabona, chilakonzya kukugwasya kuti ulisimye chiindi nulikukazigwa, ubotelwe kuti zyiimo zyako zyachincha akuti usyome malayilile ngupegwa nikuba kutaamvwisisisyi kabotu. Niinzi nzweelede kuchita kuti waswaanana aabuyumu-yumu mubuumi bwako? Chakusaanguna, bona zintu nzyaakabona Zekkariya. Wakabonaanzi? Wakabona kuti Jehova ulabalangania bakombi bakwe. Alubo chachibili, chita kweendelana anzulokubona kwiinda mukumusyoma akuzumanana kumukomba amoyo wako woonse. (Mt. 22:37) Kuti wachita oobo, Jehova ulakugwasya kuti umubelekele kubotelwa kukabe kutamani.—Kol. 1:10, 11.

LWIIMBO 7 Jehova Onguzu Zyesu

^ par 5 Jehova wakapa kuti mupolofita Zekkariya abone zilengaano zyakali kutobelana. Zilengaano eezi, zyakagwasya Zekkariya abamwi bakombi baJehova kuti balisimye kubuyumu-yumu mbubakali kuswaana chiindi nibakali kubusilizya bukombi busalala. Zilengaano eezi zilatugwasya andiswe kuti tubelekele Jehova katusyomeka nikuba katuswaanana aabuyumu-yumu. Muchiiyo eechi, tulabona zyiiyo ziyandikana nzitukonzya kwiiya kuzwa muchilengaano nchaakabona Zekkariya chili atala achibikkilo chamalambe aminsamu yamawolifa.

^ par 3 Nikwakayinda minyaka, mumazuba aaMweendelezi Nehemiya kwakali umwi mwaami wakali kutegwa Aritasasita alubo mwaami ooyu wakali kubayanda maJuda.

^ par 60 BUPANDULUZI BWAZIFANIKISYO: Mukwesu wabona kuti kulayandikana kuti abe aamaboneno aalikabotu atala akuchincha kwachitika mubuumi bwakwe akaambo kakuchembaala akuchiswa-chiswa.

^ par 62 BUPANDULUZI BWAZIFANIKISYO: Muchizi ulikuyeeyesesya atala aJehova mbalikugwasya “muzike uusyomeka alimwi uucenjede” mbuli mbaakachita kuli Joshuwa aZerubbabbeli.