Ankan kxpulakni

Ankan kliputsan

ARTÍCULO NEMA NATALIKGALHTAWAKGA 12

¿Akxilha wix tuku akxilhli Zacarías?

¿Akxilha wix tuku akxilhli Zacarías?

«“Wa xpalakata kiʼespíritu”, wan Jehová tiku kapulalima lhuwa soldados» (ZAC. 4:6).

TAKILHTLIN 73 Kakinkamaxki militliwakga

TUKU NATALICHUWINAN *

1. ¿Tuku xʼama kaʼakgspula judíos tiku xkachilinkanit kBabilonia?

 JUDÍOS lu xpaxuwamakgo. Nina makgas xtitaxtunit Jehová xmakgpuwantininit mapakgsina Ciro xalak Persia xlakata xkalakgmaxtulh israelitas tiku akglhuwata kata la xkachilinkanit kBabilonia. Mapakgsina mastalh akgtum limapakgsin xlakata judíos tlan xtaspitparakgolh kxtiyatkan chu xlakkaxtlawaparakgolh «xchik Jehová, xDios Israel» (Esd. 1:1, nota, 3). ¡Lu tlan tamakatsin! Xchinit kilhtamaku xlakata judíos tlan xkakninaniparakgolh xaxlikana Dios ktiyat nema xla xkamaxkinit.

2. ¿Tuku tlawakgolh judíos tiku xkachilinkanit kBabilonia akxni chinkgolh kJerusalén?

2 Kkata 537 akxni nina xmin Jesús chinkgolh kJerusalén, tlakg xlakaskinka xkachikin Judá, xapulana judíos tiku xkachilinkanit kBabilonia. Akxni chinkgolh tunkun tsukukgolh skujkgo, chu kkata 536 xmaknukgonita laklanka chiwix anta niku xʼamaka yawaparakan templo.

3. ¿Tuku tuwa titaxtukgolh judíos?

3 Pero akxni nina makgas la xtsukukgonit kaxtlawaparakgo templo, tsukuka kalakatakikan. Kachikinin tiku lakatsu xwilakgolh tsukukgolh kamaxlajwanikgo judíos xlakata nialh xkaxtlawakgolh templo (Esd. 4:4). Xkgalhikgoya taʼakglhuwit pero tlakg tuwa xʼama wan. Kkata 522 akxni nina xmin Jesús, kPersia tsukulh mapakgsinan atanu mapakgsina, Artajerjes. * Xtalamakgasitsinkan lakpuwankgolh pi tlan xlimaklakaskinkgolh «limapakgsin xlakata namatsukikgo taʼakglhuwit» chu chuna tlan xmachokgokgolh putuminika taskujut nema xtlawamaka (Sal. 94:20). Xlakan kalimawakakgolh judíos pi xlakatakimakgo mapakgsina (Esd. 4:11-16). Artajerjes kanajlalh xtaʼakgsaninkan chu malakgachokgolh la xlakkaxtlawamaka templo (Esd. 4:17-23). Wa xlakata taskujut nema xkamakgapaxuwa judíos tiku xtaspitkgonit kJerusalén chuntiya tamakgxtakgli (Esd. 4:24).

4. ¿Tuku tlawalh Jehová akxni malakgachokgoka taskujut nema xtlawamaka ktemplo? (Isaías 55:11).

4 Kachikinin tiku ni xkakninanikgo Jehová chu makgapitsin tiku xmakgtapakgsikgo ktamapakgsin xalak Persia liwana xlakpuwankgonit namachokgokgo taskujut nema xtlawamaka ktemplo. Pero Jehová liwana xlakpuwanit pi chuntiya xtlawaka uma taskujut, chu xla putum kilhtamaku makgantaxti tuku lakpuwan (kalikgalhtawakga Isaías 55:11). Wa xlakata, ¿tuku tlawalh? Palakachuwina limaxtulh Zacarías chu maʼakxilhnilh pulaktsayan tuku kaks malakawaninan. Xtalakaskin pi palakachuwina xkalitachuwinalh judíos tuku maʼakxilhnika xlakata xkamakgpuwantinilh. Uma tuku kalitachuwinalh Zacarías kamakgtayalh judíos naʼakgatekgskgo pi ni xtalakaskin nakapekuanikgo xtalamakgasitsinkan chu chuntiya xtlawakgolh taskujut nema Jehová xkawaninit pi xtlawakgolh. Xlipulakkitsis tuku maʼakxilhnika Zacarías, akxilhli kgantum makgskgot chu kgantiy olivos.

5. ¿Tuku naʼakxilhaw kʼuma artículo?

5 Xlipulakkitsis tuku maʼakxilhnika Zacarías lu kamatliwakglhli israelitas xalak xkilhtamaku. La uku, min kilhtamaku kimputumkan taxlajwaniyaw. Wa xlakata, komo nalakputsananiyaw uma tuku maʼakxilhnika Zacarías nakinkamakgtayayan xlakata chuntiya naskujnaniyaw Jehová chu ni namakgxtakgaw maski nakinkalakatakikanan, akxni wi tuku natalakgpali kkilatamatkan o akxni nakinkawanikanan pi katlawaw tuku ni akgatekgsaw.

AKXNI KINKALAKATAKIKANAN

Zacarías akxilhli akgtum makgskgot nema xkgalhi akgtujun lámparas chu xʼaceite xminacha kkgantiy olivos (Kaʼakxilhti párrafo 6).

6. ¿La kamakgtayalh judíos tuku lichuwinan Zacarías 4:1-3? (Kaʼakxilhti xmakni revista).

6 (Kalikgalhtawakga Zacarías 4:1-3). Tuku maʼakxilhnika Zacarías xlakata kgantum makgskgot chu kgantiy olivo kamakgtayalh judíos xlakata xtayanikgolh talakatakit. ¿Tuku xlakata? Zacarías akxilhli pi aceite nema taxtunikgo kgantiy olivos tajuyacha kʼakgtum pulatu chu uma tlawa pi napasakgo akgtujun lámparas. Xlakata aceite nikxni sputa, lámparas nikxni mixkgo. Zacarías kgalhskin ángel: «Malana, ¿tuku kilhchanima umakgolh?». Chu xla likgalhti akgtum xtamakatsin Jehová: «“Ni wa xpalakata lhuwa soldados nipara wa xpalakata litliwakga, wata wa xpalakata kiʼespíritu”, wan Jehová tiku kapulalima lhuwa soldados» (Zac. 4:4, 6). Xʼaceite olivos xkilhchanima xlimakgatliwakga Jehová, nema nikxni sputa. Xlitliwakgakan soldados xalak Persia ni xtatalakxtumi xlimakgatliwakga Jehová. Xlakata Jehová xkamakgtayama tiku xlakkaxtlawamakgo templo tlan xtayanikgolh talakatakit chu tlan xmasputukgolh xtaskujutkan. ¡Lu tlan tamakatsin! Tuku xlitlawatkan xwanit wa xlipawankgolh Jehová chu xtsukuparakgolh skujkgo. Chu wa uma tuku tlawakgolh maski nina xkamaxkikan talakaskin.

7. ¿Tuku kaj xalan lalh nema kamakgtayalh judíos?

7 Kaj xalan, wi tuku talakgpalilh chu uma kamakgtayalh judíos. Kkata 520 akxni nina xmin Jesús, kPersia xmapakgsinama chatum xasasti mapakgsina, Darío I. Xliʼakgtiy kata lata xmapakgsinama, katsilh pi chuna la xmalakgachokgomaka chuna la xlakkaxtlawamaka templo, xlakatsalama limapakgsin, wa xlakata mastalh talakaskin pi xtlawakgoka taskujut (Esd. 6:1-3). Uma tamakatsin kaks xmalakawaninan, pero wi tuku lapa. Mapakgsina kalimapakgsilh kachikinin tiku lakatsu xwilakgolh pi nialh xkasakgalikgolh judíos chu pi na xmastakgolh tumin chu tuku xlimaklakaskinka kʼuma taskujut (Esd. 6:7-12). Uma tuku lalh kamakgtayalh judíos nakaxtlawakgo templo atsinu ni liwaka akgtati kata, kkata 515 akxni nina xmin Jesús (Esd. 6:15).

Akxni naputsastalanikana kalipawanti xlitliwakga Jehová (Kaʼakxilhti párrafo 8).

8. ¿Tuku xlakata ni napekuaniya talakatakit?

8 La uku lhuwa xlakskujnin Jehová na kalakatakimaka. Makgapitsi lamakgo niku ni kamaxkikan talakaskin naskujnanikgo Dios. Anta max nakachilinkan chu nakalinkan «kxlakatinkan gobernadores chu mapakgsinanin», chu uma tlan natlawa pi tlan namastakan tamakatsin xlakata Dios (Mat. 10:17, 18). Lakgachunin, akxni talakgpali chatum mapakgsina, tlan makgtayanan. O max chatum juez wi tuku nalaksaka nema tlan namakgtaya kintaskujutkan. Amakgapitsi xtatayananin Jehová wi tuku atanu tuwa titaxtumakgo. Lamakgo kʼakgtum kachikin niku kamaxkikan talakaskin nakakninanikgo Jehová, pero tiku xalak xfamiliajkan ni kamaxkikgo talakaskin chuna natlawakgo (Mat. 10:32-36). Makglhuwa akxni tiku xalak xfamiliajkan akxilhkgo pi nitu litaxtu tuku tlawakgo, nialh lakatakinankgo. Chu makgapitsi tiku xapulana lu xlakatakinankgo alistalh xatapaxuwan skujnanikgo Jehová. Wa xlakata, ni kataxlajwani akxni lakatakikana. Ni kapekuanti. Jehová chu xʼespíritu santo makgtayaman, ¡wa xlakata, nitu kamakgapekuan!

AKXNI WI TUKU TALAKGPALI KKILATAMATKAN

9. ¿Tuku xlakata lipuwankgolh makgapitsi judíos akxni maknuka laklanka chiwix niku xʼamaka yawakan xasasti templo?

9 Akxni maknuka laklanka chiwix niku xʼamaka yawaparakan templo, makgapitsi judíos tiku xlinkgoya kata tsukukgolh tasakgo (Esd. 3:12). Xlakata xʼakxilhkgonit lanka templo nema xtlawanit Salomón, lipuwankgolh akxni akxilhkgolh pi xasasti templo ni xtatalakxtumi tuku xtlawakanit xapulana (Ageo 2:2, 3). ¿La tlan xkamakgtayalh tuku maʼakxilhnika Zacarías xlakata xpaxuwaparakgolh?

10. ¿La kamakgtayalh judíos xtachuwin ángel nema likgalhtawakgayaw kZacarías 4:8-10 xlakata tlan xpaxuwaparakgolh?

10 (Kalikgalhtawakga Zacarías 4:8-10). ¿Tuku xwamputun ángel akxni wa pi judíos xʼamakgo litatsamakgo tapaxuwan chu xʼakxilhkgolh kxmakan mapakgsina Zorobabel akgtum plomada? Akgtum plomada wa tuku maklakaskinkan akxni chikinankan chu makgtayanan xlakata nakatsikan komo wi tuku tsa wi o ni. Ángel liwana xkamakatsinima xkachikin Dios pi maski makgapitsi judíos ni lu xlakaskinka xʼakxilhkgo templo, xʼamaka tlawakgokan chu xʼama makgantaxti xtalakaskin Jehová. Chu komo Jehová xʼama makgapaxuwa templo, ¿tuku xlakata xlakan ni xpaxuwakgolh? Tuku xlakaskinka xʼakxilha Dios wa pi tlan xkakninanika kxasasti templo chuna la xla xlakaskin. Wa xlakata, komo judíos wa xlilakpuwankgolh nakakninanikgo Jehová chuna la xla lakaskin chu xliskujkgolh xlakata tlan xkaʼakxilhli, tlan xpaxuwaparakgolh.

Ni kataxlajwani akxni wi tuku talakgpali (Kaʼakxilhti párrafos 11 chu 12). *

11. ¿Tuku tuwa makgkatsikgo makgapitsi xlakskujnin Jehová?

11 Kilhuwakan tuwa makgkatsiyaw natayaniyaw akxni wi tuku talakgpali kkilatamatkan. Makgapitsi tiku lhuwa kata la kskujnanimakgolh Jehová putum kilhtamaku kalakgayawakanit atanu taskujut. Amakgapitsi max makgxtakgkgonit tuku xlakgayakgo maski xlakgatikgo xlakata linkgoya kata. Akxni chuna la lu lipuwankan. Xapulana max ni naʼakgatekgsaw tuku xlakata chuna lalh chu ni nalakgatiyaw. Max lu nalakapastakaw la xlinaw kilatamatkan xapulana. Chu max nataxlajwaniyaw xlakata nalakpuwanaw pi nialh lhuwa tlawayaw xpalakata Jehová (Prov. 24:10). Kaʼakxilhwi la nakinkamakgtayayan tuku maʼakxilhnika Zacarías xlakata chuntiya namaxkiyaw Dios tuku matlaniyaw.

12. ¿La kinkamakgtayayan tuku maʼakxilhnika Zacarías xlakata ni nataxlajwaniyaw maski wi tuku natalakgpali kkilatamatkan?

12 Tuku nakinkamakgtayayan natayaniyaw tuku talakgpali wa naʼakxilhaw tuku lama chuna la akxilha Jehová. La uku, xla lhuwa tuku tlawama chu kgalhiyaw talakgalhaman xlakata akxtum nataskujaw (1 Cor. 3:9). Taskujut nema lakgayaw tlan natalakgpali, pero tapaxkit nema kinkakgalhiniyan Jehová ni talakgpali. Wa xlakata, komo wi tuku talakgpali kxkachikin Dios chu nitlan mamakgkatsiniyan, nialh kalilakpuwanti tuku xlakata chuna tlawaka. Kaskini Dios pi kamakgtayan naʼakxilha tuku tlan kitaxtuma xlakata tuku talakgpalilh chu nialh kalilakpuwanti «xapulana kilhtamaku» (Ecl. 7:10). Ni kalilakpuwanti tuku nialhla tlawaya, wata kalilakpuwanti tuku tlan tlawaya. Tuku akxilhli Zacarías kinkamasiyaniyan pi xlakaskinka nakgalhiyaw tlan talakapastakni xlakata chuntiya napaxuwayaw chu ni namakgatsankgananiyaw Jehová maski wi tuku natalakgpali kkilatamatkan.

AKXNI TUWA MAKGKATSIYAW NATLAWAYAW TUKU KINKAWANIKANAN

13. ¿Tuku xlakata makgapitsi judíos xlakpuwankgo pi nitlan xwanit xlakkaxtlawaparaka templo?

13 Maski nina xkamaxkikanit talakaskin nakaxtlawakgo templo, lakchixkuwin tiku xpulalinkgo kachikin, Jesúa (Josué), sacerdote tiku tlakg kgalhi limapakgsin, chu mapakgsina Zorobabel «tsukuparakgolh kaxtlawakgo xchik Dios» (Esd. 5:1, 2). Max makgapitsi judíos lakpuwankgolh pi nitlan tuku xtlawamakgo xlakata taskujut nema xtlawamakgo nila xmatsekgkgo chu xtalamakgasitsinkan wi tuku xʼamakgo tlawakgo xlakata xkamalakgachokgokgolh. Josué chu Zorobabel, tiku xpulalimakgo uma taskujut, xlikatsitkan xwanit pi Jehová xkamakgtayama. Chu Jehová kamaxkilh tuku xmaklakaskinkgo. Kaʼakxilhwi la tlawalh.

14. ¿Tuku liwana kamakatsinilh Josué, sacerdote tiku tlakg xkgalhi limapakgsin chu mapakgsina Zorobabel tuku wan Zacarías 4:12, 14?

14 (Kalikgalhtawakga Zacarías 4:12, 14). Uma tuku maʼakxilhnika Zacarías, ángel wani pi kgantiy olivos kakilhchani «chatiy xatalaksakni» xlakskujni Dios: Josué chu Zorobabel. Kaj chuna wankan pi umakgolh chatiy lakchixkuwin «yakgolh kxpaxtun xMalana putum katiyatni», Jehová. Xlakata yakgolh anta, limasiya pi Jehová lu kalipawan. Wa xlakata makgapitsi judíos tlan xkalipawankgolh xlakata Jehová xkalimaklakaskima napulalin xkachikin.

15. ¿La limasiyayaw pi xlakaskinka akxilhaw xtapulalit Jehová nema kinkamaxkiyan kxTachuwin?

15 La uku, Jehová limaklakaskima xTachuwin, Biblia, xlakata napulalin xkachikin. Anta kinkawaniyan la lakaskin pi nakakninaniyaw. ¿Chu la limasiyayaw pi xlakaskinka akxilhaw xtapulalit nema kinkamaxkiyan kxTachuwin? Akxni limaxtuyaw kilhtamaku xlakata liwana nalikgalhtawakgayaw chu naʼakgatekgsaw. Kalilakpuwanti uma: «Akxni klikgalhtawakga Biblia o maktum kilikgalhtawakgakan, ¿ktachokgo chu klilakpuwan tuku klikgalhtawakgama? ¿Klakputsanani tuku lichuwinan Biblia nema “lu tuwa akgatekgskan”? ¿O kaj tsinu klikgalhtawakga?» (2 Ped. 3:16). Komo nalimaxtuyaw kilhtamaku xlakata nalilakpuwanaw tuku Jehová kinkamasiyaniyan, tlan nastalaniyaw xtapulalit chu tlan namakgantaxtiyaw kintaskujutkan (1 Tim. 4:15, 16).

Kalipawanti tuku wan «skujni xatalipaw chu xaskgalala» (Kaʼakxilhti párrafo 16). *

16. ¿Tuku nakinkamakgtayayan nastalaniyaw tuku nakinkawaniyan «skujni xatalipaw chu xaskgalala» komo ni liwana akgatekgsaw?

16 Jehová na maklakaskin «skujni xatalipaw chu xaskgalala» xlakata napulalin xkachikin (Mat. 24:45). Max namin kilhtamaku, skujni xatalipaw nakinkawaniyan pi katlawaw tuku ni liwana katiʼakgatekgswi. Akgtum liʼakxilhtit, max liwana nakinkawanikanan tuku kilitlawatkan xlakata nalakgtaxtuniyaw tuku masputunan nema max lakpuwanaw pi nichuna katilalh niku lamaw. O max nalakpuwanaw pi skujni xatalipaw lu malakatsalima tuku kinkawaniman pi kilitlawatkan akxni anan akgtum pandemia. Wa xlakata, ¿tuku kilitlawatkan komo nalakpuwanaw pi tuku kinkawaniman pi kilitlawatkan ni lu makgtayanan? Max lu nakinkamakgtayayan komo nalilakpuwanaw tuku tlan kitaxtulh akxni judíos tlawakgolh tuku Josué chu Zorobabel kawanikgolh. Na tlan nalilakpuwanaw atanu tuku lichuwinan Biblia nema likgalhtawakganitaw. Makglhuwa xlakskujnin Dios makgamakglhtinankgolh tastakyaw nema lakpuwankgolh pi ni lu xmakgtayanan pero alistalh uma kalakgmaxtunilh xlatamatkan (Juec. 7:7; 8:10).

KAʼAKXILHTI TUKU ZACARÍAS AKXILHLI

17. ¿La kamakgtayalh judíos tuku maʼakxilhnika Zacarías xlakata kgantum makgskgot chu kgantiy olivos?

17 Max kxlipulakkitsis tuku maʼakxilhnika Zacarías ni lhuwa tuku akxilhli, pero uma tlawalh pi judíos atanu la xʼakxilhkgolh taskujut nema xtlawamakgolh chu xtakakninkan. Chu akxni makgantaxtikgolh tuku katsinikgolh xlakata tuku maʼakxilhnika Zacarías, makgkatsikgolh pi Jehová xatapaxuwan xkapulalima chu xkamakgtayama. Jehová maklakaskilh xʼespíritu santo xlakata nakamakgtaya chuntiya natlawakgo taskujut chu napaxuwaparakgo (Esd. 6:16).

18. ¿La namakgtayayan tuku maʼakxilhnika Zacarías?

18 Tuku maʼakxilhnika Zacarías xlakata kgantum makgskgot chu kgantiy olivos tlan namakgtayayan kmilatamat. Chuna la lichuwinanitaw, namaxkiyan litliwakga akxni nalakatakikana, tapaxuwan xlakata natayaniya akxni wi tuku natalakgpali kmilatamat chu nalipawana tuku nawan skujni xatalipaw maski ni liwana naʼakgatekgsa. ¿Chu tuku militlawat akxni nakgalhiya taʼakglhuwit kmilatamat? Pulana, kaʼakxilhti tuku Zacarías akxilhli, tuku limasiya pi Jehová kuentajtlawama xkachikin. Chu alistalh kamakgantaxti tuku katsini: kalipawanti Jehová chu chuntiya kakakninani xliputum minaku (Mat. 22:37). Chuna, Jehová namakgtayayan xlakata xatapaxuwan naskujnaniya putum kilhtamaku (Col. 1:10, 11).

TAKILHTLIN 7 Jehová kilitliwakga chu kiLakgmaxtuna

^ párr. 5 Jehová maʼakxilhnilh palakachuwina Zacarías pulaklhuwa tuku kaks malakawaninan. Tuku maʼakxilhnika, makgtayalh Zacarías chu xkachikin Jehová xlakata xkgalhikgolh litliwakga chu tlan xtayanikgolh tuku tuwa xtitaxtumakgo akxni xlakkaxwilimaparakgo xaxlikana takaknin. Na tlan nakinkamakgtayayan xlakata ni namakgxtakgaw Jehová maski nakgalhiyaw taʼakglhuwit. Kʼuma artículo naʼakxilhaw makgapitsi tuku lu xlakaskinka maʼakxilhnika Zacarías xlakata makgskgot chu olivos.

^ párr. 3 Uma Artajerjes ni wa Artajerjes tiku tlan kalikatsinilh judíos kxkilhtamaku mapakgsina Nehemías.

^ párr. 60 TUKU TASIYA KDIBUJO: Chatum tala tiku lina kata chu tatatla akxilha pi xlismanit tuku talakgpalinit kxlatamat.

^ párr. 62 TUKU TASIYA KDIBUJO: Chatum tala puskat akxilha pi Jehová makgtayama «skujni xatalipaw chu xaskgalala», chuna la kamakgtayalh Josué chu Zorobabel.