Murowe mpantta wa sirimuhina

Murowe mpantta wa myaha sirimuhina

MWAHA ONITHOKORERIWA 12

Niireke Munniweha Itthu Aawenhe Awe Zakariya?

Niireke Munniweha Itthu Aawenhe Awe Zakariya?

“‘Munoreriwa n’iroho aka’. Anihimya t’Apwiya [Yehova] òwerya sothene”.—ZAK. 4:6.

NSIPO 73 Munikhaliherye Wira Nilipeke Murima!

ELE NINROWA AHU WIIXUTTA *

1. Etthu xeeni yoohakalaliha yaakhumelenle ayuda yaari weepotthani?

 AYUDA khiyaareere ohakalala. Nuumala oviriha iyaakha sinceene eri ene weepotthani oBabilonia, Yehova aahimuleela “Kiro, mwené òPersia” wira aahiye etthikeleke elapo aya oYerusalemu. Mwene ole aahiruma olaleiwa moolumo yaahimya wira ayuda yaahaana otthikela elapo aya wira ‘yatekele empa Apwiya [Yehova] Muluku a Isarayeli’. (Ézi. 1:1, 3) Eyo yaataphulela wira ayuda yaamutthikela omukokhorela Muluku eekeekhai elapo aya.

2. Etthu xeeni yaawenrye aya opaka mowaakuveya ayuda yaahokolonwe?

2 Mwaakha wa 537 Ohinatthi Kristu Orwa, ayuda oopacerya yaakhumme weepotthani yaahiphiya oYerusalemu ekapitaali ya omwene wa osuuli wa oYuda. Ayuda awo yaahokolonwe, moowaakuveya yaahitthikela oteka etemplo. Mwaakha wa 536 Ohinatthi Kristu Orwa, yaahimaliha omuteka alisenso a empa eyo ya Muluku.

3. Etthu xeeni yaapanke aya awanani aya ayuda?

3 Nuumala ayuda ale opacerya otthikela oteka etemplo, waahikhumelela olupatthiwa. Atthu yaakhala waattamela oYerusalemu, “yahipajerya wanyonyiha atthu òYuda n’uwopopiha wira ehiye oteka emp’eyo”. (Ézi. 4:4) Okhala wene makhalelo a ayuda yaari ooxankiha. Nto olupatthiwa iwe waarootepa oxankiha itthu. Mwaakha wa 522 Ohinatthi Kristu Orwa, elapo ya oPersia aahikhumelela mwene a niinaano aitthaniwa Artaserse. * Awanani a ayuda yaahoona marukunuxo awo a kuvernu sintoko eparakha yaakhaliherya waakanyerya muteko wootthikela otekiwa empa ya Muluku oYerusalemu. (Esal. 94:20) Awo yaahimuleela itthu sinceene mwene Artaserse. Nave yaahimuleela wira ayuda yaaphavela omurukunuwela. (Ézi. 4:11-16) Mwene aahikupali moolumo otheene oowootha ni aahirumiha ohiiwa muteko wooteka etemplo. (Ézi. 4:17-23) Nto ohakalala wa atthu otheene yaavara muteko wootepa oYerusalemu waahimala.—Ézi. 4:24.

4. Exeeni Yehova aapanke awe nuumala okhoottihiwa muteko wootthikela oteka etemplo? (Yesaya 55:11)

4 Atthu yahaamurumeela Yehova yaakhala waattamela oYerusalemu, ni makhulupale makina a oPersia, yaahiiwanana omala-maliha muteko ole wootekiwa etemplo. Hata vari siiso, Yehova aaphavela wira muteko ole oheemele. Okathi wootheene onnimaleliha itthu oniphavela awe. (Mmusome Yesaya 55:11.) Nuumala-vo, Yehova aahimuthanla profeta oolipa-murima aitthaniwa Zakariya, ni aahimooniherya itthu 8 sootikiniha. Zakariya aahaana waatthokiherya ayuda akina itthu iyo oonihiwe awe wira aalipihe. Sowoonihiwa iye, saahaakhaliherya ayuda olipiha murima, ohiwoova awanani aya, ni otthikela oteka etemplo. Yowoonihiwa ya neethanu, Zakariya aahiweha mithuko ni miri miili sa olivera.

5. Exeeni ninrowa ahu othokorerya mwaha ola?

5 Otheene ahu ikwaha ikina ninniriipiwa murima. Tivonto othokorerya sowoonihiwa 5 Yehova aamoonihenrye awe Zakariya wira aalipihe aisarayeli, nave pooti onikhaliherya. Wiiwexexa sowoonihiwa iyo pooti onikhaliherya omurumeela Yehova moororomeleya okathi ninlupatthiwa ahu, makhalelo ahu anturukeya aya, ni okathi nivahiwa ahu malakiheryo nihiniiwexexa ahu.

OKATHI NINLUPATTHIWA AHU

Profeta Zakariya aahiweha miri miili sa olivera, seiyo saakhuma makhura yaarowa mithuko 7 (Nwehe mwaha onithokoreriwa 6)

6. Yowoonihiwa eri Zakariya 4:1-3 yaalipinhe sai ayuda? (Nwehe edesenyo ya ekaapa.)

6 Mmusome Zakariya 4:1-3. Yowoonihiwa ele ya mithuko ni miri miili sa olivera, yaahaavaha ikuru ayuda wira etthikele oteka hata yaalupatthiwa. Moota xeeni? Niireke mooweha wira makhura o mithuko iye khiyaamala? Miri iye miili sa olivera, saaniitthela makhura aya mmuhasani aahiiso mutixelani, nuumala-vo makhura awo yaanivira mumpompini erowaka mithuko 7. Nave makhura awo khiyaamaala okhuma. Zakariya aahikoha nlaikha naamooniherya itthu iye ohimyaka: so: “Itthu iyo sinthonyerya exeni?” Nlaikha naahimwaakhula ni moolumo naaleeliwe aya ni Yehova nihimyaka so: “‘Nyuwo khamunrowa oreriwa n’ikuru s’anakhotto nnákhala n’uwerya wanyu: munoreriwa n’iroho aka’. Anihimya t’Apwiya [Yehova] òwerya sothene”. (Zak. 4:4, 6) Makhura yakhuma mmirini, yaathoonyerya owerya ohinimala wa munepa woowaarya wa Yehova. Munepa owo woowaarya wa Muluku waahikhalana owerya wuulupale waavikana anakhotto a oPersia. Akhaliheriwaka ni Yehova, alipa-ooteka etemplo yanwerya omaliha muteko ole hata yaalupatthiwa. Tthiri moolumo ale yaari oolipiha. Ayuda otheene yaahaana omuroromela Yehova ni otthikela ovara muteko. Nave ti etthu yaapanke aya, hata yaakhoottiheriwe yaahithipelela oteka etemplo.

7. Exeeni yaakhumelenle yaakhalihenrye alipa-ooteka etemplo omaliha muteko aya?

7 Nuuvira okathi yaahikhumelela marukunuxo yaavanhe ikuru alipa-ooteka etemplo. Exeeni yaakhumelenle? Mwaakha wa 520 Ohinatthi Kristu Orwa, oPersia aahikhumelela mwene a niinaano aitthaniwa Dario I. Mwaakha wa nenli wa olamulela wawe, aahiweha wira nlamulo naakumiheriwe naakhoottiherya ayuda oteka etemplo, khahiyo naari na xariya. Nuumala-vo Dario aahiweemiherya ayuda otthikela oteka etemplo ele. (Ézi. 6:1-3) Khahiyo paahi aaruminhe otthikeliwa muteko wooteka, masi-tho ehaavo etthu ekina aapanke awe. Mwene aahaaleela atthu yaakhala waattamela oYerusalemu wira ettharuwe waakhoottiherya ayuda oteka etemplo. Nave aahaaruma waakhaliherya yaavahaka musurukhu ni itthu sikina wira muteko ole orooke vahoolo. (Ézi. 6:7-12) Eyo yaahaakhaliherya ayuda omaliha oteka etemplo mwaakha wa 515 Ohinatthi Kristu Orwa. Siira sivinre ene paahi iyaakha tthaaru.—Ézi. 6:15.

Muroromeleke owerya wa Yehova okathi munlupatthiwa anyu (Nwehe ettima 8)

8. Xeeni vahinreerela aya okhulumuwa okathi munlupatthiwa anyu?

8 Nave olelo-va, arumeyi a Yehova anceene annilupatthiwa. Mwa ntakiheryo ilapo sikina muteko ahu onnikhoottihiwa. Anna anikhala ilapo iyo, ikwaha sikina annivariwa ni ‘anniroihiwa ohoolo wa makuvernatoro ni mamwene’, nto eyo ennaavaha eparakha yowaalaleerya atthu awo. (Math. 10:17, 18) Ikwaha sikina, annikhumelela marukunuxo muhina mwa ekuvernu, nto eyo ennaakhaliherya anna ni arokora omurumeela Yehova mootaphuwa. Nave mphuki aahiiso ooreera murima pooti oopaka yoothanla ennikhaliherya omurumeela Yehova mootaphuwa. Nave Anamoona akina annivilela inamuna sikina sa olupatthiwa. Ekeekhai wira awo anikhala ilapo ohinikhoottihiwa aya omukokhorela Yehova, masi hata vari siiso annilupatthiwa ni amusi aya yaawo aniphavela waahiiha omurumeela Muluku. (Math. 10:32-36) Ikwaha sinceene anamalupattha awo anniweha wira hata yiimananihaka waalupattha amusi aya ari Anamoona a Yehova, khaniweerya waahiiha omurumeela Yehova. Nave ikwaha sikina atthu khalai yaari anamalupattha aalupale anniixutta ekeekhai ni annikhala Anamoona a Yehova. Nto okathi munlupatthiwa anyu muhikhulumuweke. Mulipiheke murima, maana Yehova ni munepa awe woowaarya ori ni nyuwo. Tivonto muhooveke.

OKATHI MAKHALELO ANTURUKEYA AYA

9. Xeeni ayuda akina yanla aya okathi aapacenrye awe otekiwa alisenso a etemplo ya niinaano?

9 Okathi aapacenrye awe othimpwa alisenso a etemplo ya niinaano, ayuda akina oowuuluvala yaahipacerya wunla vanceene. (Ézi. 3:12) Atthu yanla ti yaale yaawenhe etemplo yooreerexa ya Salomoni. Awo yaahoona wira etemplo ele ya niinaano yeetekiwa “yari etthu yoyevexa” yalikanyihiwa ni ya Salomoni. (Hag. 2:2, 3) Atthu ale yaalikanyiherya etemplo ya khalai ni etemplo ya niinano. Tivonto itthu Zakariya oonihiwe awe, samwaakhaliherya otthikela otteeliwa murima. Moota xeeni?

10. Moolumo a nlaikha ari Zakariya 4:8-10 yaakhalihenrye sai ayuda oxintta oriipiwa murima?

10 Mmusome Zakariya 4:8-10. Exeeni nlaikha naaphavela aya ohimya vaavo naalavunle aya wira ayuda yaamutteeliwa murima, numala “wona nluku nothanliwa [epurumu] mmatatani mwa [kuvernatoro] Zorobabeli”? Epurumu, ekaruma ya nliinya enrumeeliwa wira ewehiwe akhala wira etthu eheema aahiiso yaataleliwe yookhala saana. Nlaikha naaphavela ohimya wira nnaamwi atthu yuupuwela wira etemplo ele ya niinaano yaari yaamukhaani ovikana ya khalai, yammalihiwa otekiwa, nave Yehova aamweemererya okokhoreliwaka mutemplo mmo. Nto akhala wira Yehova aamuhakalala ni etemplo eyo, niireke ayuda nave khiyaareerela otteeliwa murima? Etthu Yehova aaphavelaxa awe, waari okokhoreliwa mutemplo mmo moovarihana ni malamulo awe a xariya. Akhala wira ayuda yaamwiimananiha omurumeela mwa enamuna oneemererya awe, yaamutthikela ophwanya ohakalala.

Muhakalaleke ni makhalelo anyu a niinano (Nwehe ittima 11-12) *

11. Mixankiho xeeni sinaaphwanya arumeyi akina a Yehova olelo-va?

11 Anamunceene a hiyo ninnixanka okathi makhalelo ahu anturukeya aya. Anna akina amurumenle Yehova mwa iyaakha sinceene evaraka muteko wa omisionaario, oteka inupa sa mutthenkeso ahu, oBetheli ni miteko sikina, aatthanleliwa ovara itthu sikina. Mwaha woowuuluvala, akina annihiya ovara muteko waasivela vanceene. Khahiyo vootthekeya oriipiwa murima okathi marukunuxo awo anniphwanya aya. Woopaceryani pooti ohikhweya osuwela etthu yiirinhe opakiwa yoothanla eyo ni onixankiha weemererya. Woonasa wene pooti wunkheliwaka ni miteko naavara ahu khalai. Nave pooti oriipiwaka murima ni okhulumuwa mwaha wowuupuwela wira makhalelo ahu a niinaano khanneemererya ovara miteko sinceene sa Yehova sintoko khalai. (Mir. 24:10) Sowoonihiwa sa Zakariya sinnikhaliherya sai ohihiya onvaha Muluku ele ninwerya ahu?

12. Sowoonihiwa sa Zakariya sinnikhaliherya sai ohihiya otteeliwa murima okathi makhalelo ahu anturukeya aya?

12 Okathi makhalelo ahu anvirikana aya, osuwela moonelo wa Yehova onninikhaliherya ohiriipiwa murima mootepana. Olelo-va, Yehova onnipaka itthu sinceene sootikiniha, nave-tho nookhalana eparakha yuulupale yoovara muteko nuuwo. (1 aKor. 3:9) Ekeekhai wira miteko sa Muluku ninthanleliwa ahu ovara, pooti oturukeyaka, masi ophenta wawe khonturukeya. Nto akhala wira mmutthenkesoni mwa Yehova anoopakiwa marukunuxo, muhiviriheke okathi munceene mmananihaka wiiwexexa etthu yiirinhe opakiwa marukunuxo awo. Ohiya omakelaka wuupuwela mota sari aya itthu “khalayi”, munvekeleke Yehova wira ookhaliheryeni ohakalala ni makhalelo anyu a niinaano. (Mus. 7:10) Muhimakeleke wuupuwela itthu vano muhinwerya anyu opaka, masi muupuwele itthu sootheene mpanke anyu. Yowoonihiwa wa Zakariya, enniniixuttiha wira vannireerela ohihiya okhala mutthu oohakalala. Tivonto nihaana wiimananiha wira nihihiye otteeliwa murima ni ororomeleya hata makhalelo ahu eturukeyaka.

OKATHI VANIXANKIHA AYA OTTHARA MALAKIHERYO

13. Woonasa wene xeeni ayuda akina yuupuwela otthikela oteka etemplo yaamukumiherya mixankiho?

13 Muteko wootthikela oteka etemplo waahikhoottihiwa. Masi hata vari siiso, namukuttho muulupale Yoxuwa ni kuvernatoro Zorobabeli, ‘yahithikela oteka empa y’Apwiya’ Yehova. (Ézi. 5:1, 2) Ayuda yaanisuwela wira khivaweryaneya-tho wiipithiha muteko ole wooteka. Nave yaanisuwela-tho wira awanani aya yampaka sootheene yaawerya aya wira yaahiihe ovara muteko ole. Yoxuwa ni Zorobabeli yaanireerela olipihiwa wira Yehova aamwaakhaliherya. Nto yaahilipihiwa tthiri. Moota xeeni?

14. Moovarihana ni Zakariya 4:12, 14, etthu xeeni yoolipiha aaleeliwe awe namukuttho muulupale Yoxuwa ni kuvernatoro Zorobabeli?

14 Mmusome Zakariya 4:12, 14. Epantte ela ya sowoonihiwa, nlaikha naahimuleela profeta a Muluku wira miritta miili sa olivera, saathoonyerya “alopwana anli Muluku àthanlalyawe”, eyo piiyo, Yoxuwa ni Zorobabeli. Nlaikha naahimmye wira waamulikana alopwana anli weemela ohoolo wa Yehova, “mwanene elapo yothene”. Tthiri ele yaari eparakha yuulupale. Yehova aahaaroromela alopwana ale. Nave aisarayeli yaahaana ororomela khula etthu alopwana ale yaarowa aya ohimyaka, maana Yehova taavaha malakiheryo.

15. Ninrowa wooniherya sai wira ninnittittimiha malakiheryo a Yehova ari mBiibiliyani?

15 Olelo-va enamuna emosa Yehova onrumeela awe wira aavahe malakiheryo arumeyi awe, nuulumo nawe Biibiliya. Biibiliya onninooniherya moota woomurumeela Yehova mwa enamuna yooloka. Ninrowa wooniherya sai wira ninnittittimiha malakiheryo ninvahiwa ahu anikhuma mBiibiliyani? Enamuna emosa nikhanle ahu oopaka eyo, wiivaha okathi woosoma ni ephoole ni otthokelela itthu ninsoma ahu. Mwiikoheke so: ‘Kiireke okathi kimmusoma aka Biibiliya aahiiso eliivuru ekina kinniivaha okathi wowuupuwelela? Akhala wira kinniphwanya itthu “soovila wiiwexexa” kiireke kinnitokosa? Aahiiso kiireke kinsoma kirikootthimakasa?’ (2 Ped. 3:16) Akhala wira nnimwiivaha okathi wowuupuwelela itthu Yehova onniixuttiha awe, nnoowerya otthara malakiheryo awe ni ovara muteko woolaleerya onirummye awe.—1 Tim. 4:15, 16.

Muroromeleke malaki- heryo munvahiwa anyu ni “murumeyi oororo- meleya ni a ankhili” (Nwehe ettima 16) *

16. Okathi ninvahiwa ahu malakiheryo ni “murumeyi oororomeleya ni a ankhili” nihiniiwexexa ahu saana, exeeni enrowa onikhaliherya otthara?

16 Nave-tho Yehova onninivaha malakiheryo omurumeelaka “murumeyi oororomeleya ni a ankhili”. (Math. 24:45) Ikwaha ikina murumeyi owo, pooti onivahaka malakiheryo nihiniiwexexa ahu. Mwa ntakiheryo, ikwaha sikina hiyo pooti ovahiwaka malakiheryo annitumererya wiilokiherya ehinatthi okhumelela ehasara ya ephattu. Masi nnuupuwela wira eyo khenrowa wiiraneya muttetthe ahu. Nave pooti wuupuwelaka wira malakiheryo ninvahiwa ahu okathi ola wa oretta wa olumwenku wootheene annitepihiwa ovilihiwa. Exeeni nikhanle ahu oopaka akhala wira nnuupuwela wira malakiheryo nivahiwe ahu khanivareleya muteko? Nihaana ohiliyala wira aisarayeli yaahiphwanya mureerelo mwaha wootthara malakiheryo yaavahiwa ni Yoxuwa vamosa ni Zorobabeli. Nave vannireerela wuupuwelela sowiiraneya sikina sa mBiibiliyani nitonko ahu osoma. Ikwaha sikina arumeyi a Muluku yaahivahiwa malakiheryo mwa moonelo wa apinaatamu yaakhala wira khiyaavareleya muteko, masi malakiheryo awo yaahoopola ikumi sinceene.—Makh. 7:7; 8:10.

NWEHEKE ITTHU ZAKARIYA AAWENHE AWE

17. Yowoonihiwa ya mithuko ni miritta miili sa olivera yaakhalihenrye sai ayuda?

17 Yowoonihiwa ya neethanu ya Zakariya, khiyaapinse, masi yaahaakhaliherya ayuda ovaha efaita muteko aya ni omukokhorela waya Yehova. Nave okathi yaasuwenle aya itthu oonihiwe awe Zakariya, yaahoona wira Yehova aanaakhaliherya moophenta ni waavaha malakiheryo. Orumeelaka munepa awe woowaarya, Yehova aahaakhaliherya otthikela ovara muteko aya ni ophwanya otteeliwa murima.—Ézi. 6:16.

18. Yowoonihiwa ya Zakariya enrowa wookhaliheryani sai?

18 Yowoonihiwa ya Zakariya nimanle ahu othokorerya, pooti wookhaliheryani. Sintoko niwenhe ahu, enimookhaliheryani ophwanya ikuru okathi munlupatthiwa anyu, otteeliwa murima okathi makhalelo anyu anivirikana aya, ni omuroromela Muluku wira mwiiwelele malakiheryo muhiniiwexexa anyu. Exeeni munrowa anyu opaka okathi wa mixankiho? Yoopacerya, nweheke itthu Zakariya aawenhe awe, nihimye so, itthu sinooniherya wira Yehova onnaakhapelela arumeyi awe. Nave, mmuroromeleke Yehova ni mmurumeeleke ni murima anyu wootheene. (Math. 22:37) Mwiira siiso, Yehova onimookhaliheryani omurumeela mootteeliwa murima.—aKol. 1:10, 11.

NSIPO 7 Yehova ti Ikuru Sahu

^ etti. 5 Yehova aahimooniha Zakariya itthu sikina sootikiniha. Itthu Zakariya aawenhe awe saahimulipiha, nave saahaakhaliherya atthu a Yehova ovilela ni oxintta mixankiho saaphwanya okathi yaattikiherya aya okokhorela weekeekhai. Nave sowoonihiwa iwo sinninikhaliherya olelo-va omurumeela Yehova moororomeleya hata siniphwanyaka mixankiho. Mwaha ola nnoothokorerya itthu sikina sinniixuttiha aya sowoonihiwa sa Zakariya seiyo sinihela muhina muthuko ni miri sa olivera.

^ etti. 3 Muhoolo mwaya, okathi wa kuvernatoro Nehemiya, aahikhumelela mwene mukina aitthaniwa Artaserse, aareerenle murima ayuda.

^ etti. 60 OTTHOKIHERIWA WA IFOOTU: Munna omananihaka wiilimaleliha makhalelo awe a niinaano mwaha wa owereyasiwa ni wuuluvala.

^ etti. 62 OTTHOKIHERIWA WA IFOOTU: Murokora uupuwelelaka moota Yehova ommureeliha awe “murumeyi oororomeleya ni a ankhili”, sintoko aamureelinhe awe Yoxuwa ni Zorobabeli.