1-2. Éé ní ea é náa kọọ̀ Bàrì á tú bẹẹ fã̀e?

 TṌÓ eo dã́à moǹ bel ea kọ́ọ̀ “fã̀,” éé ní eo ólò bugi togó boo é? Be à sẹlẹ, ò ólò dòòmà dẽe ló neǹ vígà ea kumí dúnú kẽ ló a vái vaá tã̀àgã ló Bàrì besĩ́ à kálá daa. Àbèè kọọ̀ ò ólò dòòmà dẽe ló pá tọ e nyíé va ẹ́ẹ tṍó e bà gé sẹlẹ fã̀ pá tọ.

² Gbò e bà náa pálaa kà nuá gé fã Bàrì. É kọọ̀ Jìhóvà é tú ba fã̀? Àé tú ba fã̀ be à gbááá ló a bùlà vaá bà naa mm̀ bá vulà nè fã̀ dẽe. È palàge vùlè Jìhóvà. È nyímà kọọ̀ à bọ́ló kọ é fã̀e vaá è gbĩ́ gè fã̀e mm̀ sĩ́deè ea dú lé lọ̀l vaá à lee.

3. Éé ní eé ló bel boo mm̀ nakà togó belí é?

³ Mm̀ nakà togó belí, èé ló bel boo íb fã̀ e Jìhóvà beè tenmá deè kéléá nè aatáà sĩ́deè ea gbĩ́ kọ é fãamàèe deè nieí. Tṍóá, èé gbóó ló bel boo bé e buù bẹ̀ì é láá sìm kilsĩ́ mm̀ bá e fãamà Bàrì naa. Èé ló nágé bel boo bé e gè fã̀ Bàrì mm̀ lèlà sĩ́deè é náa kọ é kpáá ié ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe naa.

4. Mósĩ́ deè ní e gbò gyóòlo Jìhóvà deè kéléá beè zogè kọ bà fãè dẽe vaá vulèè Jìhóvà ẹ?

⁴ Besĩ́ì Kráìst à kalá dú boo kunukẽ̀í, Ébẹ̀l, Nóà, Ébràhàm, nè Jóòb beè zogè kọ bà fãè dẽe vaá vulèè Jìhóvà.  Mósĩ́ deè e? Ba beè naa vó tení dú ló gè gbànie tṍ ló, iée zìgà m, vaá vaalá gyọ́ọ nèe. Kpá Káí náa kó kọ̀láá kà nu ea beè bọ́ló kọ bàá naa. Sõò ba beè pììgà bé e ba kpóó sim tùlà naa ge nvèè ka ló Jìhóvà, vaá a beè tenmà ba fã̀. Tṍó e tṍó téní, Jìhóvà beè nè Log pá Ízràẹ̀l tenmá bá Mózìs. Nakà logí beè kọ́ gã́bug sĩ́deè e Jìhóvà gbĩ́ kọ bàá fãamàèe.

5. Mókà nyààa ní ea beè bã ló lèlà sĩ́deè ge fã̀àmà Bàrì tṍó e Jíízọ̀s ú vaá kẽ̀èà aa kemà úé?

⁵ Tṍó e Jíízọ̀s ú vaá kẽ̀èà aa kemà ú, Jìhóvà náa beè ẹ̀bmà nà dẽe kọọ̀ gbò nen á tõó boo Log Mózìs. (Róm̀ 10:4) A beè dú bíi kọọ̀ gbò nyòòne nvéè Kráìst á tõó boo ãa log, ea dú “Log Kráìst.” (Gàl. 6:2) Ba gè tõó boo ‘logí’ náa tõó dọ̀ kọọ̀ bàé kọ́ lọa togó àbèè ge emí gã́bug nu e nen é náa nè nú e nen náa é náa, sõò à tõó dọ̀ ge nó nu dòòmà bá Jíízọ̀s nè gbò a nòòmànù. Deè nieí, gbò nyòòne nvéè Kráìst ólò pììgà bé e ba kpóó sim tùlà naa gè nó nu dòòmà bá Kráìst kọbé bà láá naa nú ea léémá Jìhóvà vaá ié “bõ̀séi.”​​—Máát. 11:29.

6. Mósĩ́ deè ní e nakà togó belí é láá dọ̀ bélè nèi ẽ́?

⁶ Boo tṍó e gé ló bel boo buù gá ea di ló bẹẹ gè fã̀ Bàrìí, bĩiná o bá kọọ̀, ‘É kọọ̀ m láá sìm kilsĩ́ mm̀ nakà gáí?’ Òó láá bĩiná nágé kọọ̀, ‘É kọọ̀ m̀ é láá kpáá sìm kilsĩ́ mm̀ ge fã̀ Bàrì?’ À bọ́ló kọọ̀ nyíé ni á ẹẹ ló bé eo ni sim kilsĩ́ naa, sõò à bọ́ló kọ ó bàn nàgé Jìhóvà kọ á nveenìè bá neè ni kọ ó kpáá sìm kilsĩ́.

7. Tã̀àgã ló Bàrì ea aàí nyíe ólò tọá ló Jìhóvà naa vàẹ?

⁷ È fãà Jìhóvà tṍó e tãàgã̀é ló. Kpá Káí tú bẹẹ tã̀àgã ló doolé ló kpée-kpéè nù ló ínsèns e ba beè olòó mun mm̀ tọọ̀ Káíá. (Ps. 141:2) Ínsènsa beè olòó kpe byṍ Jìhóvà. Mm̀ tẽ̀ènè sĩ́deèá, tã̀àgã ló Bàrì ea aàí nyíe ólò “leemáe,” bã̀àna tṍó ea dú pọ́ì ńkpulu. (Pró. 15:8; Dìt. 33:10) È íè lé bug ea náa vaá è àgala boo kọ à léémá Jìhóvà ge mòn tṍó e zógè kọ è vulèèe nè ge kọọ̀ nyíéi ẹ́ẹ̀lìèé ló. À gbĩ́ kọ é kọ́ bé e nu tọ́aí ló naa, bẹẹ ból dẽesĩ́, nè bẹẹ tàn neèe. Besĩ́ è kálá tã̀àgã ló Jìhóvà, à dú bíi kọ é zẹ́ẹ́ tú ọ̀ẹ̀ dẽe bùgmà togó boo nú e gbĩ́ gè kọ̀. Tṍó eo náà vó, o bel é palàge leemá o Tẹ̀ ea di káála belí “ínsèns.”

8. Mókà nèà deè ní e íè ge lèèmà Bàrì e?

⁸ È fãà Jìhóvà tṍó e leelàẹ. (Ps. 34:1) È leelà Jìhóvà tení dú ló gè ló gbò bel ea zógè kọọ̀ nyíéi ẹ́ẹ ló gbò a lé kpãa nè a tóm. Èé íe gã́bug lé nu gè kọ́ kilma ló Jìhóvà tṍó e nyíéi ẹ́ẹ. Ge olòó bugi togó boo bé e Jìhóvà dú lé naa​​—dénè lé nu ea ni náa nèi​​—é náa kọ é ié nu eé ólòó elá boo lèèmàe. Sìtóm kọ̀ kpẹ̀a náa kọ é ié nèà deè ge tú bẹẹ “bũunu” lèèmà Bàrì. (Híb. 13:15) Dì belí bé ea dú bíi kọ é tú ọ̀ẹ̀ dẽe bùgmà togó boo bel besĩ́ è kálá tã̀àgã ló Jìhóvà naaá, níà bé ea dú bíi kọ é tú ọ̀ẹ̀ dẽe bùgmà togó boo bel eé ló tṍó e gé kọ́ kpẹ̀a naa ẽ́. È gbĩ́ gè “lèèlà Bàrì” mm̀ sĩ́deè ea dú lé lọ̀l vaá à lee. Níà nú ea náa vaá è ólò tú bẹ̀à sã́ bùlà loomá bel tṍó e gé kọ́ kpẹ̀a nè gbò nen ẽ́.

9. Dì belí pá Ízràẹ̀l deè kéléá, mósĩ́ deè ní e ólò ié bélè lọl ló gè sí nònù ẽ? Nè nu dòòmà bá.

⁹ È fãà Jìhóvà tṍó e síì nònù. Bàrì beè  kọ́ nè pá Ízràẹ̀l deè kéléá kọọ̀: “Bọọ gbò gbálà á dú kèsĩ́ Jìhóvà bọọ Bàrì gbẹá kiẽ́e e ẹlẹ beè sà taà tóm buù gbáá.” (Dìt. 16:16) Àé dú bíi kọ bàá aa ló gbò nú e ba beè fó boo bàlà ól vaá aa ba be. Sõò Jìhóvà beè zìgà nèva kọọ̀: “Tọ́ọ̀ nen náa é tú bọọ kunukẽ̀ tṍó eo aalìì sií kèsĩ́ Jìhóvà ea dú bọọ Bàrì.” (Ẹ́xọ. 34:24) Agẹ zìgà e pá Ízràẹ̀l beè ié mm̀ Jìhóvà beè naa kọ bàá olòó sí kẽè gbò sẹ̀lẹ̀nùá buù gbáá. Vó beè naa kọ bàá ié gã́bug tã́áná deè bá; ba beè kpáá dã́tẽ́ ló Log Bàrì, bugi togó boo gbò a lé kpãa, vaá ié sìà kpóó ló ea dú ló gè zọ̀ gbò e bà vulè Jìhóvà bõoná. (Dìt. 16:15) Beele ólò ié nágé gbò tã́áná dee báá tṍó e síì bẹẹ gbò nònù. Bugi togó boo bé e nyíè Jìhóvà é ẹ́ẹ naa tṍó e kpóògà dee ló vaa naa kọọ̀ bẹẹ ààla bel gbẹá nònù á tọá ló nen vaá dú ńkpulu.

10. Mósĩ́ deè ní e gè ọlí sọ́l palàge dú bíi mm̀ bẹẹ fã̀e?

¹⁰ È fãà Jìhóvà tṍó e zọọ̀ pá vígà ọlí sọ́l. (Ps. 28:7) Pá Ízràẹ̀l beè ẹ̀b kọọ̀ ge ọlí sọ́l palàge dú bíi mm̀ ge fã̀ Bàrì. Méné Dévìd beè sà 288 nen e bà dú gãà lívaì kọ bàá olòó ọlí sọ́l gbẹá mm̀ tọọ̀ káíá. (1 Kró. 25:​1, 6-8) Deè nieí, èé láá zogè kọọ̀ è vulè Bàrì tení dú ló gè ọlí sọ́l lèèlà. Náa dú bíi kọ é zẹ́ẹ́ ié lé mon besĩ́ è kálá ọlí sọ́l. Bugi togó boo níí: “Dénè bẹ̀ì ólò ié gbele tõ̀ò lọ̀ nu” tṍó e lóò bel, sõò náa ólò naa kọ é gá loná bel gbẹá nònù nè tṍó e gé kọ́ kpẹ̀a. (Jém̀z 3:2) Mm̀ tẽ̀ènè sĩ́deèá, náa bọ́ló kọ é òòà aa ló gè ọlí sọ́l lèèmà Jìhóvà boo béè kọọ̀ bẹẹ mon náa dú lé.

11. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Psalm 48:​13, éé ní ea náa vaá à bọ́ló kọ é noo tṍó e pá tọ é nóómá Kpá Káí é?

¹¹ È fãà Jìhóvà tṍó e nóò a Moǹ Bel vaá noòmà bẹẹ gbò nvín nú ea kilíé ló. Deè Bõ̀séi beè naa kọọ̀ pá Ízràẹ̀l á bõ̀séi aa ló tóm e bà ólò sí buù dee vaá fã̀ Jìhóvà. (Ẹ́xọ. 31:​16, 17) Gbò e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo ea dìvá zẹ̀ẹ̀ ólò noòmà ba gbò nvín nú ea kil ló Jìhóvà nè gbò a lé kpãa. Deè nieí, à dú bíi kọ é noo tṍó ge bugi vaá nó Moǹ Bel Bàrì. Níí dṹùnà bẹẹ gè fã̀ Jìhóvà vaá à ólò nvèè bá nèi kọ é tõo bã̀é ló. (Ps. 73:28) Tṍó e gbáà nó Kpá Káí dì belí pá tọ, àé nveè bá nè bẹẹ gbò nvín kọ bàá ié lé gbaa ló kilma ló bẹẹ Tẹ̀ ea di káála ea vulèi.​​—Bugi Psalm 48:13.

12. Éé ní e nóò lọl ló ba e Jìhóvà beè ẹ̀bmà tóm gbò e bà géè tìb tọ kàn káíá nè ge ẹ̀b nú ea kil ló é?

¹² È fãà Jìhóvà tṍó e tibvì vaá ẹ̀b nú ea kil ló gbò tọ e ólò tõó m fã̀ Bàrì. Kpá Káí kọ́ọ̀ tóm gè tìb tọ kàn káíá nè ge ẹ̀b nú ea kil ló dú ‘tóm ea di káí.’ (Ẹ́xọ. 36:​1, 4) Deè nieí, Jìhóvà ẹb nagé kọọ̀ tóm gè tìb Kíndòm Họ́ọ̀l nè dõòna kà gbò tọ ea di mm̀ bõ̀ònatõ̀òí dú tóm ea di káí. Sìgà pá vígà ólò tú gã́bug tṍó siimá gbò tómí. Nyíéi ólò palàge ẹẹ ló tóm ea nveè sãa kúm sìtóm kọ̀ kpẹ̀aí. Kàsĩ́, bà ólò kọ nagé kpẹ̀a. À ólò tàn sìgà ọvà ge dú gbò gyà deèsĩ́ tóm. Gbò kànen mm̀ bõ̀ònatõ̀ò é láá zogè kọ bà nveenìè sãa kúm tóm e pá vígà págbálà nè pábiaí gé sí tení dú ló gè íva bá ló naamá gbò gyà deèsĩ́ tóm kọ̀ kpẹ̀a tṍó e bà sim tùlà. Kọbèè née íè kalí ge siimá tóm, dénè bẹ̀ì é láá naa kọọ̀ Kíndòm Họ́ọ̀l á di õ̀òa.

13. Móbá ní ea bọ́ló kọ é ẹ̀bmà gbò lọ̀là-lọ̀là e nveemà sãa kúm sìtóm kọ̀ kpẹ̀a ẹ́?

 ¹³ È fãà Jìhóvà tṍó e neè lọ̀là-lọ̀là ge nvèèmà sãa kúm sìtóm kọ̀ kpẹ̀a. Jìhóvà beè kọ́ nè pá Ízràẹ̀l kọ bàá gá kyã̀àmà kóló bá duèé kèsĩ́. (Dìt. 16:16) A beè dú bíi kọ bàá domà ba dõ̀ònù dẹ̀ẹ̀a bé e báva tóóla naa. Tṍó e bà náa vó, bà zógè kọọ̀ nyíé va ẹ́ẹ̀lìè ló dénè nú e Jìhóvà géè naa nèva. Mósĩ́ deè ní eé láá zogè kọ è vulè Jìhóvà nè ge kọọ̀ nyíéi ẹ́ẹ ló gbò nú ea náa nèi ẽ́? Enè sĩ́deè dú gè tú kpègè nvèèmà sãa kúm bẹẹ bõ̀ònatõ̀ò nè tóm kọ̀ kpẹ̀a beeá ló bàlà booí dẹ̀ẹ̀a boo bé e bẹẹ kpóó sim tùlà naa. Neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè kọọ̀: “Be ò túi tàn neemai, nyíè Bàrì é ẹ́ẹ ló bọọ nènù, eo neì nyòòmà bé e bái tóólá naa, níì ní e bái náa tóólá nì.” (2 Kọ́r. 8:​4, 12) Jìhóvà nveè ka ló kọ̀láá kà nú e neè lọa bùlà, kọ̀láá bé ea dú ńkem naa.​​—Máàk 12:​42-44; 2 Kọ́r. 9:7.

14. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Próvẹẹ̀b 19:​17, móbá ní e Jìhóvà ólò ẹ̀bmà nvèè bá e neè pá vígà e bíi di ló é?

¹⁴ È fãà Jìhóvà tṍó e nveè bá nè pá vígà e bíi di ló. Jìhóvà beè zìgà kọ àé neè kpẽ́ pá Ízràẹ̀l e bà dõo nu taalẹ bá nè gbò tãa. (Dìt. 15:​7, 10) Mm̀ kà kà, Jìhóvà ólò ẹ̀b kọ è nveenìè bá neè ẹlẹ tṍó e nveè bá nè pá vígà e bíi di ló. (Bugi Próvẹẹ̀b 19:17.) Dì belí nu dòòmà bá, tṍó e gbò nyòòne nvéè Kráìst e bà di Fílipaì beè dõo nu má Pọ́ọ̀l gbẹá tọọ̀ kpọ́gọ́lọ́, a beè kọọ̀ “bọọ dõ̀ònù eo mám̄i dú lé belí gbele kpéè nù ló dõ̀ònù àbèè vààla gyọ́ọ e Bàrì tú vaá à leemáe.” (Fíl. 4:18) Bugi togó boo gbò e bà di mm̀ bọọ bõ̀ònatõ̀ò vaá ò bĩ́íná o bá kọọ̀, ‘É kọọ̀ à íe nen em é láá nvèè bá nè?’ Nyíè Jìhóvà ólò ẹẹ tṍó ea mon kọọ̀ è túù bẹẹ tṍó, kói, kalì, nè gyọ́ nvèèmà bá nè gbò e bíi di ló. À ẹb naamá báàsĩ́ ea dú ló bẹẹ fã̀.​​—Jém̀z 1:27.

15. Ge fã̀ Jìhóvà bĩ́íná tṍó nè kói, sõò éé ní ea náa vaá náa tavàlàẹ?

¹⁵ Ge fã̀ Jìhóvà mm̀ lèlà sĩ́deè ólò bĩiná tṍó nè kói. Sõò náa tavàlà. (1 Jọ́ọ̀n 5:3) Ló éé? Boo béè kọọ̀ vulè ní ea náa kọ é fã̀ Jìhóvà ẹ. Dòòmà dẽe ló nvín ea gbĩ́ gè dõo nu nè a tẹ̀. Àé láá tú gã́bug tṍó tãamá fùtó ea é née. Nvíná náa ọ́gá ló gã́bug tṍó ea tã́ámá fùtóá. À palàge vùlè a tẹ̀, vaá nyíée ẹ́ẹ gè dõo fùtóá nèe. Mm̀ tẽ̀ènè sĩ́deèá, boo béè kọọ̀ è vulè Jìhóvà, nyíéi ólò ẹẹ gè tú bẹẹ tṍó nè kói fã̀àmàe.

16. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Híbrù 6:​10, gbò nú e náà kọbé à ẹ́ẹ̀lẹ̀ nyíè Jìhóvà ólò tọáẹ́ ló naa vàẹ?

¹⁶ Tẹ̀ nè kà e bà íe vulè náa ólò ẹ̀bmà dẽè tẽ̀ènè íb dõ̀ònù lọl bá ba gbò nvín. Bà nyímá kọọ̀ dìtõ̀ò ba gbò nvín dú kele-kele. Mm̀ tẽ̀ènè sĩ́deèá, bẹẹ Tẹ̀ ea di káála dã́tẽ́ ló dìtõ̀ò buù bẹ̀ì. Be à sẹlẹ, òó láá naa nu èlmà gã́bug gbò eo nyímà ló. Àbèè kọọ̀ nóo é láá naa gã́bug nu belí sìgà gbò boo béè áná, zọ̀ ló, àbèè tóm ea dì ní bá mm̀ tọ. Lóó ni á gá ọọ. (Gàl. 6:4) O tóm náa é tá nyíè Jìhóvà. Nyíée é ẹ́ẹ be ò piigà bé eo kpóó sim tùlà naa gè fã̀e. (Bugi Híbrù 6:10.) Jìhóvà nyímá nu  ea dì ní nyíe. À gbĩ́ kọ ó ié ẹ́ẹ́ nyíe nè dĩ̀ìnè ló ea dú ló gè fã̀èe.

17. (a) Éé ní eé náa be à tavàlàí ló gè nó nu boo bẹẹ lóó àbèè ge kọ́ kpẹ̀a ẹ́? (b) Mósĩ́ deè ní e enè gá ea di mm̀ ńkpó ea togó bel kọ́ọ̀ “ Naa Nu Ea É Náa Kọọ̀ Nyíé Ni Á Palàge Ẹẹ,” beè nvèè bá nè ni ẽ́?

¹⁷ Éé ní eé náa be à tavàlàí ló gè naa sìgà nú e géè ló bel booá ẹ́, dì belí gè nó nu boo bẹẹ lóó àbèè ge kọ́ kpẹ̀a ẹ́? Èé láá mòn kọọ̀ bé e túù gã́bug tṍó kọọmá kpẹ̀a naa, níà bé eé dé kpéè ló vaá ié bélè lọl ló naa ẽ́. Èé láá tú bẹẹ gè fã̀ Bàrì doolé ló gè naa sìgà nu, dì belí gè gànè ló àbèè ge tú gbò nú ea dì belí gòmà kpaamá sọ́l. Be è náa áá-áá tṍó, née é láá sìm kilsĩ́. Sõò be è náá kọ̀láá dee, èé sim kilsĩ́. Èé láá dààmà togó gè tú ńkem̀ tṍó naamá vaá è ólòó tẹlẹ̀ bá ló bé e tṍó gé kilsĩ́ naa. Tṍó e monì gbò lé nu ea silà aa m, àé gbóó kpèí ló vaá olòó tànii gè naa. Níà bé ea dì nàgé naa ló bẹẹ gè fã̀ Bàrì e?

18. Éé ní ea palàge dú bíi kọ é naá mm̀ dùm ẽ, vaá éé ní ea é silà aa m ẽ́?

¹⁸ Ge fã̀ Jìhóvà dẹ̀ẹ̀a boo bé e bẹẹ kpóó sim tùlà naa ní ea palàge dú bíi mm̀ dùm ẽ. Be è náa vó, èé íe ẹ́ẹ́ nyíe nè dĩ̀ìnè ló mm̀ dùm vaá ié ẹ̀b dẽesĩ́ gè fã̀ Jìhóvà dọ̀ọ̀mà dè-dè. (Pró. 10:22) Lóói dĩinà boo béè kọ è nyímà kọọ̀ Jìhóvà ólò nvèè bá nè pá a gbò tṍó e tã̀àgã̀ bã́vá ló. (Àìz. 41:​9, 10) Mm̀ kà kà, è íè nu ea náa kọọ̀ nyíéi á ẹẹ tṍó e fãà bẹẹ Tẹ̀ ea di káála, e dénè ‘lèèlà nè ka nè kpóó bọ́ẹ ló’!​​—Kùùà 4:11.