1-2. Ngai atanĩthaw’a nĩ ũthaithi witũ ĩndĩĩ?

 ŨSŨANĨAA kyaũ yĩla weew’a ndeto “ũthaithi”? Nĩwĩthĩwa ũsũanĩaa mwana-a-asa wĩnyivĩtye atulĩtye ndu ũtee wa kĩtanda kyake aimũtulũĩla Yeova ngoo yake? Kana nĩwĩthĩwa ũsũanĩaa andũ ma mũsyĩ ũmwe meũtanĩa vyũ kwĩmanyĩsya Mbivilia?

² Ngelekany’o isu ilĩ nĩ sya andũ meũmũthaitha Yeova. Ĩndĩ we nũkwĩtĩkĩla ũthaithi woo? Ĩĩ, ethĩwa memũthaitha kwosana na kwenda kwake, na ethĩwa meĩka ũu nĩkwĩthĩwa nĩmamwendete na nĩmamũnengete ndaĩa. Nĩtũmwendete Yeova mũno. Nĩtwĩsĩ kana nĩwe waĩle kũthaithwa, na kwoou twendaa kũĩkĩĩthya kana twamũthaitha kwa nzĩa ĩla nzeo vyũ.

3. Twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ?

³ Ĩsomonĩ yĩĩ twĩneenea ũthaithi ũla Yeova weetĩkĩlaa ĩvinda ya tene, na tũisyoka tũneenee ilungu nyanya sya ũthaithi ũla wĩtĩkĩlaa ũmũnthĩ. Yĩla tũkwĩthĩwa tũyĩineenea, kĩla ũmwe witũ no asũanĩe vala ũtonya kwaĩlangya. O na ĩngĩ, nĩtũkwona nĩkĩ tũtanaa yĩla twamũthaitha Yeova kwa nzĩa ĩla ũkwenda.

4. Athaithi ma Yeova ala maĩ thayũ Ũklĩsto ũtanambĩĩa moonanisye ata kana nĩmamũnengae ndaĩa na nĩmamwendete?

⁴ Aũme aĩkĩĩku ala maĩ thayũ Ũklĩsto ũtanambĩĩa, ta Aveli,  Noa, Avalaamu, na Yovu, nĩmoonanisye kana nĩmamũnengete Yeova ndaĩa na nĩmamwendete. Moonanisye ũu ata? Nĩ kwa kũmwĩw’a, kũmũĩkĩĩa, na kũmumĩsya nthembo. Mbivilia ndĩwetete maũndũ onthe ala Yeova wendaa athaithi asu make meke yĩla meũmũthaitha. Ĩndĩ nĩtwĩsĩ nesa vyũ kana nĩmeekaa kyonthe kĩla matonya mamũtaĩe, nake nĩweetĩkĩlaa ũthaithi woo. Ĩtina, Yeova nĩwanengie nzyawa sya Avalaamu Mĩao ya Mose. Mĩao ĩsu yatalanĩtye maũndũ maingĩ moonanĩtye ũndũ Yeova wendaa mamũthaithe.

5. Nĩ ũalyũku wĩva weekiwe ũthaithinĩ wa w’o ĩtina wa Yesũ kũkw’a na kũthaayũkw’a?

⁵ Ĩtina wa Yesũ kũkw’a na kũthaayũkw’a, athaithi ma Yeova mayaĩ na vata wa kũatĩĩa Mĩao ya Mose. (Alo. 10:4) Manengiwe mwĩao mweũ, naw’o nĩ “mwĩao wa Klĩsto.” (Aka. 6:2) Maĩ matonya kũkwata mwĩao ũsu kwa kũatĩĩa ngelekany’o ya Yesũ na momanyĩsyo make, ĩndĩ ti kwa kũwĩkĩa kĩlĩkonĩ na kũatĩĩa maũndũ maingĩ matalanĩtw’e, ta ala maĩ Mĩaonĩ ya Mose. O na ũmũnthĩ, Aklĩsto mekaa kyonthe kĩla matonya maatĩĩe Klĩsto nĩ kana mamwendeesye Yeova na ‘maikwata ũthũmũo.’—Mt. 11:29.

6. Twaĩle kwĩka ata nĩ kana tũtetheke nĩ ĩsomo yĩĩ?

⁶ Yĩla tũũneenea kĩlungu kĩna kya ũthaithi witũ, ĩkũlye-ĩ, ‘Nĩkĩte maendeeo ngavika va ũndũnĩ ũũ?’ O na no wĩkũlye-ĩ, ‘Ve vandũ ndonya kwaĩlangya?’ Nĩwaĩle kũtana nũndũ wa maendeeo ala wĩkĩte, ĩndĩ nũseo ũkamũvoya Yeova aũtetheesye wone ethĩwa ve vandũ waĩlĩte kwaĩlangya.

7. Yeova ew’aa ata oona tũimũvoya kuma ngoonĩ?

⁷ Yĩla tũũvoya Yeova twĩthĩawa tũimũthaitha. Maandĩko maelekanĩtye mboya sitũ na ũvani ũla weethĩawa ũseũvĩtw’e nesa nĩ kana ũtoeew’e ĩeemanĩ ya kũmbanĩa na ĩkalũnĩ. (Sav. 141:2) Yĩla ũvani ũsu wavĩvw’a, waumasya mũuke mũseo mũno, ũla wamũtanĩthasya Ngai. O ta ũu, Yeova ‘nũtanaa’ twamũvoya kuma ngoonĩ, o na ethĩwa twatũmĩa ndeto o ila tũtũmĩaa tũiea ngewa. (Nth. 15:8) Tũi na nzika kana Yeova nũtanaa eew’a tũimũelesya ũndũ tũmwendete na ũndũ tũũmũtũngĩa mũvea. O na ĩngĩ, nĩwendaa tũmũtavye maũndũ ala meũtũthĩny’a o vamwe na mawendi maitũ. Kwoou ũtanamba kũmũvoya Yeova, wĩona ata ũkosa ĩvinda ũsũanĩe kĩla ũkwenda kũmũtavya? Weeka ũu, Ĩthe waku wa ĩtunĩ akoonaa mboya yaku ĩilye ta “ũvani” mũseo vyũ.

8. Nĩ ũndũ wĩva ũtũnengae mwanya mũseo wa kũmũtaĩa Ngai?

⁸ Yĩla tũũmũtaĩa Yeova twĩthĩawa tũimũthaitha. (Sav. 34:1) Tũmũtaĩaa Yeova kwa kũtavya angĩ ũndũ twendete nguma syake na mawĩa make. Tũyĩsa kũmũtaĩa ethĩwa tũitũngaa mũvea nũndũ wa ũseo wake. Kwoou twoosa ĩvinda tũvindĩĩsye maũndũ onthe ala Yeova ũtwĩkĩte, tũikesa kwaĩwa nĩ kĩtumi kya kũmũtaĩa. Wĩa wa kũtavany’a nũtũnengae mwanya mũseo mũno wa ‘kũmumĩsya Ngai nthembo ya ũtaĩo, nayo nĩ ũsyao wa ilomo sitũ.’ (Aevl. 13:15) O tondũ twaĩle kwosa ĩvinda tũsũanĩe nesa kĩla tũũtavya Yeova mboyanĩ, now’o twaĩle kũsũanĩa nesa kĩla tũũtavya ala twakomana namo tũitavany’a. Twĩenda “nthembo ya ũtaĩo” ĩla tũũmumĩsya Yeova yĩthĩwe yĩ nzeo vyũ. Kĩu nĩkyo kĩtumi yĩla tũũtavya angĩ ũw’o, tũĩkĩĩthasya kana twĩneena namo kuma ngoonĩ.

9. O ta mbaĩ ya Isilaeli, tũtethekaa ata twoombana vamwe? Nengane ngelekany’o ĩkwonany’a ũndũ we mwene ũtethekete.

 ⁹ Yĩla twĩ maũmbanonĩ twĩthĩawa tũimũthaitha Yeova. Mbaĩ ya Isilaeli yanengetwe mwĩao ũũ: “Mavinda atatũ kĩla mwaka aũme maku onthe makookaa mbee wa Yeova Ngai waku vala wĩnyuva.” (Kũt. 16:16) Mavinda asu, matiaa mĩsyĩ yoo na mĩũnda yoo ĩte na mũndũ wa kũmĩsũvĩa. Ĩndĩ Yeova amathĩte ũũ: “Vatikethĩwa mũndũ o na wĩva ũkew’ĩa nthĩ yaku ĩtomo, yĩla ũkambataa kwoneka vala ve Yeova Ngai waku.” (Kuma 34:24) Kwoou nũndũ Aisilaeli asu nĩmamwĩkwatĩtye Yeova vyũ, kĩla mwaka nĩmaendaa mbokanĩ ila syavangĩĩwe. Kwĩka ũu kwamatethasya mũno. Kwa ngelekany’o, nĩmakwataa mwanya wa kũelew’a mũnango Mĩao ya Ngai, kũvindĩĩsya ũseo wake, na kũtanĩa kwĩthĩwa vamwe na athaithi ala angĩ. (Kũt. 16:15) O naitũ tũtethekaa oou yĩla tweeka kyonthe kĩla tũtonya tũthi maũmbanonĩ ma Kĩklĩsto. Na eka ũu, we wĩona Yeova ta ũtanaa ata oona ũyũka wĩyũmbanĩtye kumya o maelesyo makuvĩ na maumĩte ngoonĩ?

10. Nĩkĩ kwina nĩ kĩlungu kya vata mũno ũthaithinĩ witũ?

¹⁰ Yĩla tũkwina twĩthĩawa tũimũthaitha Yeova. (Sav. 28:7) Aisilaeli moonaa kwina kwĩ kwa vata mũno ũthaithinĩ woo. Kwa ngelekany’o, Mũsumbĩ Ndaviti anyuvĩte Alivai 288 mainae ĩkalũnĩ. (1 Mav. 25:1, 6-8) Ũmũnthĩ, yĩla tũkwina mbathi sya kũmũtaĩa Ngai twĩthĩawa tũyonany’a kana nĩtũmwendete. Ti lasima twĩthĩwe aini aseo nĩ kana twĩanĩsye kĩu. Kwasũanĩa ngelekany’o ĩno: “Ithyonthe nĩtũlulutĩkaa mavinda maingĩ” yĩla tũũneena, ĩndĩ kĩu kĩitumaa tũkĩa kũneena yĩla twĩ maũmbanonĩ kana ũtavany’anĩ. (Yak. 3:2) O ta ũu, tũyaĩle kũkĩa kũmũtaĩa Yeova na mbathi, o na ethĩwa twĩsũanĩa wasya witũ ti mũseo.

11. Kwosana na Savuli 48:13, nĩkĩ twaĩlĩte kũvangĩĩa ĩvinda ya kwĩmanyĩsya Mbivilia twĩ vamwe ta mũsyĩ?

¹¹ Yĩla tũkwĩmanyĩsya Ndeto ya Yeova na kũmanyĩsya syana sitũ ĩũlũ wake, twĩthĩawa tũimũthaitha. Aisilaeli mayathũkũmaa mũthenya wa Savato, na kĩu nĩkyamanengae mwanya wa kũsũanĩa mũno ĩũlũ wa ngwatanĩo yoo na Yeova. (Kuma 31:16, 17) Ala maĩ na ngwatanĩo nzeo nake nĩmamanyĩasya syana syoo ĩũlũ wake na makaitavya ĩũlũ wa ũseo wake. O naitũ nĩtwaĩle kũvangĩĩa ĩvinda ya kũsoma na kwĩmanyĩsya Ndeto ya Ngai. Yĩla tũkwĩka ũu, twĩthĩawa tũimũthaitha Yeova, na kĩu nĩkĩtũtetheeasya kũmũthengeea. (Sav. 73:28) O na ĩngĩ, yĩla tũkwĩmanyĩsya twĩ vamwe ta mũsyĩ, twĩthĩawa tũitetheesya nzyawa ĩla yũkĩte, kana kwa ndeto ingĩ, syana sitũ, kwĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo vyũ na Ĩthe witũ wa ĩtunĩ.—Soma Savuli 48:13.

12. Twĩĩmanyĩsya kyaũ twasũanĩa ũndũ Yeova woonaa wĩa wa kũseũvya syĩndũ sya ĩeema ya kũmbanĩa?

¹² Yĩla tũkwaka na kũtũngĩĩa kũla tũthaithĩaa, twĩthĩawa tũimũthaitha Yeova. Yeova oonaa wĩa wa kũseũvya ĩeema ya kũmbanĩa vamwe na syĩndũ ila syatũmĩawa vo wĩ ũthũkũmi mũtheu, nũndũ waĩ kwondũ wa “vala vandũ vatheu.” (Kuma 36:1, 4) O na ũmũnthĩ, Yeova onaa wĩa wa kwaka Nyũmba sya Ũsumbĩ na myako ĩngĩ ĩkonetye wĩa wa Ũsumbĩ wĩ ũthũkũmi mũtheu. Ana-a-asa na eĩtu-a-asa amwe nĩmatũmĩaa ĩvinda yingĩ myakonĩ ĩsu. We tyo ũtanaa nũndũ wa ũthũkũmi ũsu wa vata meanĩasya? O na ũu wĩ o vo, nĩmaĩkĩĩthasya nĩmatavany’a. O na amwe moo nĩmethĩawa na mea ma  kwosa ũvainia. Atumĩa ma kĩkundi monanasya nĩmakwete mbau wĩa ũsu wa myako kwa kwĩtĩkĩlya ana-a-asa na eĩtu-a-asa asu me kĩthito matw’ĩke mavainia ethĩwa me na nguma ila syaĩlĩte. Twĩthĩwe twĩ na ũtũĩka wa wĩa wa myako kana tũi naw’o, ithyonthe no tũtate ũndũ tũtonya tũĩkĩĩthye nĩtwekalya nyũmba sya ũthaithi syĩ ntheu na syĩ mbaĩlu.

13. Twaĩle kwona ata mĩvothi ĩla tumasya kwondũ wa wĩa wa Ũsumbĩ?

¹³ Yĩla twaumya mĩvothi kwondũ wa wĩa wa Ũsumbĩ, twĩthĩawa tũimũthaitha Yeova. Aisilaeli mayaaĩle kũthi mbee wa Yeova na moko mathei. (Kũt. 16:16) Maaĩle kũthi makwete kĩla matonya kwona. Meeka ũu, moonanasya nĩmeũtũnga mũvea nũndũ wa mĩvango yonthe ĩla yeekĩtwe nĩ kana matetheke kĩ-veva. Tũtonya kwonany’a ata kana nĩtũmwendete Yeova na nĩtũtũngaa mũvea nũndũ wa mĩvango yonthe ĩla yĩkawa nĩ kana tũtetheke kĩ-veva? Ũndũ ũmwe tũtonya kwĩka nĩ kumya mĩvothi kwondũ wa kĩkundi kitũ na kwondũ wa wĩa wa nthĩ yonthe kwosana na ũtonyi witũ. Mũtũmwa Vaulo aisye ũũ ĩũlũ wa ũndũ ũsu: “Ethĩwa mbee mũndũ nĩwĩyũmbanĩtye, ũndũ ũsu nĩwĩtĩkĩlawa kwĩanana na kĩla mũndũ wĩ nakyo, ĩndĩ ti kĩla ũte nakyo.” (2 Ako. 8:4, 12) Yeova nũtanaa mũno nũndũ wa mũvothi ũla twaumya na ngoo ya kwenda, o na ethĩwa wĩana ata.—Mko. 12:42-44; 2 Ako. 9:7.

14. Kwosana na Nthimo 19:17, Yeova onaa ata ũtethyo ũla twanenga ana-a-asa maitũ?

¹⁴ Yĩla twatetheesya Aklĩsto ala angĩ, twĩthĩawa tũimũthaitha Yeova. Yeova athĩte Aisilaeli kana matethya ngya akamatuvaa. (Kũt. 15:7, 10) Kwoou kĩla ĩvinda twanenga mwana-a-asa kana mwĩĩtu-a-asa ũtethyo, Yeova atalaa ũsu ta mũthĩnzĩo twamũnenga newe. (Soma Nthimo 19:17.) Kwa ngelekany’o, yĩla Aklĩsto ma Vilivi manenganie mũthĩnzĩo ũtwaĩwe Vaulo yĩla woovetwe, aũkwata awĩtie “nthembo yĩtĩkĩlĩkaa, . . . na ĩmwendeeasya Ngai.” (Avi. 4:18) Kwasũanĩa ala me kĩkundinĩ kyenyu na ũyĩkũlya-ĩ, ‘Ve mũndũ ndonya kũtethya?’ Yeova nũtanaa mũno oona tũitũmĩa ĩvinda yitũ, vinya witũ, ũtũĩka witũ, na syĩndũ sitũ kũtetheesya ala me na vata. Onaa kĩu kĩ kĩlungu kya ũthaithi witũ.—Yak. 1:27.

15. Nĩkĩ tũtew’aa wĩ mũio mũito kũtũmĩa ĩvinda na vinya witũ kũmũthaitha Yeova ũndũ vaĩle?

¹⁵ No nginya tũtũmĩe ĩvinda na vinya nĩ kana tũmũthaithe Yeova ũndũ vaĩle. Ĩndĩ tũyĩw’aa ũsu wĩ mũio mũito. (1 Yoa. 5:3) Nĩkĩ? Nĩkwĩthĩwa tũmũthaithaa Yeova nũndũ nĩtũmwendete. Kwasũanĩa mwana ũkwenda kũnenga ĩthe mũthĩnzĩo. Nũtonya kũtũmĩa masaa maingĩ aisola visa nĩ kana ese kũmũnenga w’o ta mũthĩnzĩo. Mwana ũsu ndesaa kwona ta wĩkie kwananga masaa make. Na kĩtumi nũndũ nĩwendete ĩthe, na nũkũtanĩa mũno kũmũnenga mũthĩnzĩo ũsu. O ta ũu, nũndũ nĩtũmwendete Yeova, nĩtũtanĩaa kũtũmĩa ĩvinda na vinya witũ tũimũthaitha.

16. Kwosana na Aevelania 6:10, Yeova ew’aa ata oona kĩthito kĩla twĩkĩĩte tũmwendeesye?

¹⁶ Asyai mendete syana syoo mayĩkwatasya imanenge mĩthĩnzĩo ĩvw’anene. Nĩmesĩ kana kĩla kana ke ũtonyi wĩ kĩvathũkany’o. O ta ũu, Ĩthe witũ wa ĩtunĩ nĩwĩsĩ maũndũ ala kĩla ũmwe witũ ũtonya kwĩanĩsya. No kwĩthĩwa ũtonya kwĩka maũndũ maingĩ kwĩ ana-a-asa na eĩtu-a-asa aingĩ wĩsĩ. Kana  ũkethĩwa ũtatonya kwĩka maũndũ maingĩ ta ala angĩ nũndũ wa ũkũũ, ũwau, kana ianda ila wĩ nasyo nthĩnĩ wa mũsyĩ. Ethĩwa vailye ũu, ndũkakw’e ngoo. (Aka. 6:4) Yeova ndesa kũlwa nĩ wĩa waku. Mavinda onthe akatanĩthaw’a nue ethĩwa wamũnenga kĩla kĩseo vyũ na wĩ na kĩeleelo kĩla kyaĩle. (Soma Aevelania 6:10.) Eka ũu, Yeova nĩwĩthĩawa esĩ maũndũ ala ũkwĩw’a ũyenda kwĩanĩsya. Ĩndĩ endaa ũtanĩe na ũianĩwa nĩ kĩla ũtonya kwĩanĩsya ũimũthaitha.

17. (a) Tũtonya kwĩka ata ethĩwa twĩĩw’a ve vinya kwĩanĩsya ilungu imwe sya ũthaithi witũ? (b) Ũtethekete ata nũndũ wa kwĩanĩsya kĩlungu kĩmwe katĩ wa ilungu ila syonanĩtw’e ĩsandũkũnĩ “ Ongelanga Ũtanu Waku”?

¹⁷ Ũtonya kwĩka ata ethĩwa nũemawa nĩ kwĩanĩsya kĩlungu kĩna kya ũthaithi witũ, ta kwa ngelekany’o, kwĩmanyĩsya Mbivilia wĩ weka kana kũtavany’a? Weekĩa kĩthito wĩanĩasye maũndũ asu ũteũtĩĩa, nĩ ũndũ ũtonyeka ũkamatanĩa mũnango na ũkatetheka mũnango. No tũelekany’e ũthaithi witũ na kwĩka masoesi kana kwĩmanyĩsya mũio mũna wa wathi. Tũkekaa maũndũ asu tũitĩĩa, tũyĩsa kwĩka maendeeo me vala maĩ. Ĩndĩ nata tũkatw’a kũmekaa kĩla mũthenya? No twambĩĩe kũmekaa kwa ndatĩka o nini, na tũithi twongeleele ĩvinda. Na ĩndĩ yĩla twesa kwambĩĩa kwona mosyao ma kĩthito kitũ, tũkeethĩawa na mea ma kwĩka maũndũ asu na tũkamatanĩaa vyũ. We nũkwona ũndũ ngelekany’o ĩsu ĩtonya kũtũtethya ũthaithinĩ witũ?

18. Twĩanĩasya ata kĩeleelo kĩla kyatumie tũmbwa, na tũkwataa moathimo meva?

¹⁸ Twĩanĩasya kĩeleelo kĩla kyatumie tũmbwa kwa kũmũthaitha Yeova na ngoo yonthe. Tweeka ũu, twĩkalaa twĩ atanu na twĩ eanĩe, na nĩtwĩthĩawa na wĩkwatyo wa kũmũthaitha Yeova tene na tene. (Nth. 10:22) Na ĩvindanĩ yĩĩ twĩ na mũuo wa kĩlĩko nũndũ nĩtwĩsĩ kana Yeova ndaleaa kũtetheesya athaithi make makwatwa nĩ mathĩna. (Isa. 41:9, 10) Ĩthe witũ wa ĩtunĩ nũtwendete. Na vate nzika, twĩ na itumi nzeo sya kũmũthaitha twĩ atanu, nũndũ no we e weka waĩle kũnengwa “nguma na ndaĩa” nĩ syũmbe syonthe!—Ũvu. 4:11.