1-2. Ena edoo kɔ Bari a su i taāŋabah a?

 ENA a a yii nyiɛ sɔ̄ o dā bee ue a kura “taāŋabah” a? Naadaba o dap kɛɛrɛbu ziī wuga nɛɛdam a le ekunɛzū kɛ̄ bie kpaɛ̄ ye daɛ sa aa kɔ dɛ̄dɛɛ̄ kɛ̄ nu ye tɔɔ̄loo doo nɛ Jɛhova bu kara. Ale o dapnage kɛɛrɛbu ziī butɔ ba le bu ɛɛbu sɔ̄ ba aa nɔ Baibol.

² Bu baɛ kɛ̄tɔɔ̄ ama, pya nɛɛ ama aa taāŋabah Bari bu keekee sīdee. Ekɔ Jɛhova esuge wa taāŋabah ni? E su, lo ba doo bu sīdee a gbaaloo ye ekɛɛrɛ sa doo bu wereloo le enwadɛɛ̄. I wereloo Jɛhova kaāna. I suā kɔ a bɔloo etaāŋa ye bah, e i gbī kɔ i taāŋabah alu lo a lee eera.

3. Ena i nɔ bu ekobee ue ama a?

³ Bu ekobee ue ama, i kɔ nu akiiloo dua taāŋabah lo Jɛhova bee su a dee kere, sa i nɔ ɛrɛtaa gah a le loo i taāŋabah anii’ee. Kuma sɔ̄ i gaa nɔ pya nu ama, ziī ziī ii dap kɛɛrɛ kɛ̄ i dap nyimɛ i taāŋabah yereloo doo. I nɔnage nu anua kaka taāŋabah doo kɔ i ɛrɛ ɛɛbu.

4. Bu mɛ sīdee na pya nɛɛ a bee taāŋabah Jɛhova a dee kere bee ye nwadɛɛ̄ sa ye wereloo a?

⁴ Dee kere a, pya nɛɛ a bee bɔloo eture nyiɛ loo doodoo  Ebɛl, Nɔa, Abreham le Job bee nwadɛɛ̄ Jɛhova sa ye wereloo. Bu mɛ sīdee ni? Ba bee doo wo tɛ̄maloo egbaɛ̄ ye tɔ̄loo, ye ɛrɛ yira bu sa ye waara zɔɔ nɛ. Baibol naa kɔ dɛ̄dɛɛ̄ nu ba bee doo lo etaāŋa ye bah. Kerewo, ba bee piiga kumakɛ̄ wa ekpo toora doo lo enɛ ka Jɛhova, e a bee su wa taāŋabah. Sɔ̄ esaa, Jɛhova bee nɛ lok pya alu manamana Abreham. Lo lok na Lok Mozis. Lok ama bee kɔ pya sīdee Jɛhova bee gbī kɔ alu etaāŋa ye bah.

5. Amunu nyaa na a bee lu edoo bu kaka taāŋabah sɔ̄ Jizɔs bee u sa aakɛ̄ bu luh a?

⁵ Aba sɔ̄ Jizɔs bee u sa aakɛ̄ bu luh, Jɛhova naa bee gbīna kɔ alu etɔɔ̄ kɛɛ̄ Lok Mozis. (Rom 10:4) Bee lu ebɛɛ̄ kɔ Pya Nɛɛ Kraist a nyɔɔnɛ aā lok, lo a le “lok Kraist.” (Gal 6:2) Ba egbaɛ̄tɔ̄loo “lok” ama tɛ̄maloo enɔ edoba Jizɔs sa nyɔɔnɛ pya ye tɔgɛnu, e a naale tɛ̄maloo e’aa biea bee sa nyɔɔnɛ gbɛnɛ-edo lok a kɔ pya nu ba edoo le pya nu ba naale edoo. Bu aba lo sīdee, Pya Nɛɛ Kraist anii’ee aa piiga lo enyɔɔnɛ Kraist lokwa ba dap doo nu enia Jɛhova sa “gbī efɛɛloo tɔɔ̄” nɛ wa loo.—Mat 11:29.

6. Bu mɛ sīdee na i dap ɛrɛ biī aāloo ekobee ue ama a?

⁶ Kuma sɔ̄ i aa kɛɛrɛbu ziī ziī gah a le loo i taāŋabah, bip oloo kɔ: ‘M enyima kiisī bu lo gah ama doodoo wa?’ O dapnage bip kɔ: ‘M dapge nyimɛ na taāŋabah yereloo ni?’ A lee kɔ o ɛrɛ ɛɛbu loo kɛ̄ o gaa kiisī doo anyaawo, kerewo, a leenage kɔ o yere kara bara Jɛhova kɔ a yerebah a nɛ kɔ o muɛ kɛ̄ alu ebɛɛ̄ kɔ o nyimɛ yereloo.

7. Jɛhova ɛp kara a i aa nyiɛ doodoo wa?

⁷ I aa taāŋabah Jɛhova sɔ̄ i ye yere kara nɛ. Kpa Kaɛ su i kara dooreloo nu a wee sī lele nuloo alu egwa leere, lo a wee lu e’ɔp bie bu tɔkpo zɔ̄zɔ̄ŋia sa bee lunage e’ɔp bu tɔkaɛ sɔ̄ esaa. (Yɔɔ 141:2) Nuloo nu a wee sī lele nuloo ama wee nia Bari. Bu aba lo sīdee, “a ɛrɛ ɛɛbu” loo kara a i aa nyiɛ, kere nu i kɔ naa kuīkpo. (Kam 15:8; Deut 33:10) A ɛrɛ kaāna nu anua i yiga kɔ a nia Jɛhova sɔ̄ i kɔ kɛ̄ i ye wereloo sa ye tɔgɛ nia loo doo. A gbī kɔ i kɔ kɛ̄ nu i tɔɔ̄loo doo, pya nu i gbī edoo, le pya nu alu i taɛ ye nɛ. Lɛɛ o gae lu kɛ̄sī Jɛhova bu kara, ena anua oo dasī ɛrɛ ekɛɛrɛ nyɔɔ pya nu o waa gbī ekɔ ye nɛ a? Dodoo wo, edoo kɔ o ɔp “nu a wee sī lele nuloo” a lee eera nɛ o Tɛ a le li bunyɔɔ.

8. Amunu keebee dee na i ɛrɛ lo eleera Bari a?

⁸ I aa taāŋabah Jɛhova sɔ̄ i ye leera. (Yɔɔ 34:1) I leera Jɛhova tɛ̄maloo ekɔ kɛ̄ pya ye elap dogo le pya ye tam alu nyɛŋia i nia doo. Sɔ̄ i tɔgɛ nia loo pya nu Jɛhova enɛā i, edoo kɔ i leera ye aābu i beenyiɛ. Lo i ɛrɛ ekɛɛrɛ nyɔɔ ledogo Jɛhova, lo a le dɛ̄dɛɛ̄ nu edora i nɛ, ii le e’ɔbɛ lo eleera ye. Tɛ̄maloo tam zue ue, i ɛrɛ keebee dee a i kpaānɛ lo e “waara zɔɔ alu eka nɛ Bari dɛ̄dɛɛ̄ dee, lo a le bee-nu pya lo nyɔɔnu a kɔ ye bee siā.” (Hib 13:15) Dookɛ̄ a bɔloo kɔ i ɛrɛ ekɛɛrɛ nyɔɔ nu i aa gbī ekɔ nɛ Jɛhova bu kara leere doo, kɛ̄ a bɔnage loo kɔ i ɛrɛ ekɛɛrɛ nyɔɔ pya nu i kɔ nɛ pya nɛɛ i zɔ̄ŋia bie uwe zue ue doolo. I gbī kɔ i  “waara zɔɔ alu eka” alu lo a lee eera. Nu anua i wee su mɛm zuema ue nɛ pya dɔɔ̄na lo.

9. Doodoo pya Izrɛl a dee kere, mɛ sīdee na i ɛrɛ biī aāloo esi enɔānu a? Naa nɛ edoba kɛ̄ olo wee ɛrɛ biī aāloo doo.

⁹ I aa taāŋabah Jɛhova sɔ̄ i si pya i enɔānu. Bee lu ekɔ nɛ pya Izrɛl a dee kere kɔ: “Taa sɔ̄ bu ziī dua na dɛ̄dɛɛ̄ pya nɛɛdam gaa le sira kɛ̄ sī Jɛhova o Bari li kɛ̄ alɛ gaa le sagɛ a.” (Deut 16:16) Ba wee lɛɛbaloo wa tɔ le pya nu ba bee foh kere ba naa ɛrɛ lɔgɔ nɛɛ a kuūdɛɛ̄loo. Kerewo, Jɛhova bee wa yira yii nɛ kɔ: “E lɔgɔ nɛɛ naale gbī o buɛ̄ sɔ̄ o kii nyɔɔ lo esira kɛ̄ sī Jɛhova o Bari.” (A’aa 34:24) Tɛ̄maloo e’agatɛ̄ yira ba ɛrɛ bu Jɛhova, pya Izrɛl a bee ɛrɛ bɔɔloo Bari ama, wee si doonu ba wee ɛrɛ bu ziī ziī zua. Ba wee ɛrɛ gbɛnɛ-edo leelee; ba wee sikɛ̄ dābeeloo lok Bari yereloo eekɛ̄ ba bee doo, ɛrɛ ekɛɛrɛ nyɔɔ pya ye le dogo sa ɛrɛ ekpeloo aāloo gbaaloo pya le aba aa taāŋabah Jɛhova. (Deut 16:15) I wee ɛrɛnage dua biī ama sɔ̄ i piiga lo esi dɛ̄dɛɛ̄ enɔānu Pya Nɛɛ Kraist. E naa kɛɛrɛ kɛ̄ bu Jɛhova ɛɛ doo sɔ̄ i kpɛ̄naloo lo eture ebip leere bie enɔānu, bu sīdee nɛɛ edap nɔ nu aāloo.

10. Ena anua uɛ yɔɔ lu gbɛnɛ gah loo i taāŋabah a?

¹⁰ I aa taāŋabah Jɛhova sɔ̄ i gbaaloo pya i wuga uɛ yɔɔ. (Yɔɔ 28:7) Pya Izrɛl wee ɛp uɛ yɔɔ nua gbɛnɛ gah loo wa taāŋabah. Mɛnɛ  Devid bee nɔɔ kɔ 288 pya Livai a uɛ yɔɔ bie bu tɔkaɛ. (1 Edoo 25:1, 6-8) Nii’ee, i dap tɔgɛ kɛ̄ i wereloo Bari doo sɔ̄ i uɛ yɔɔ leera. Naale kɛ̄ i ɛrɛ le muɛ̄ yɔɔ doo na alu gbɛnɛ a. Naa kɛɛrɛbu lo ama: ‘I wee tɛɛ̄ ekwɔ booboo sɔ̄’ bu i ekɔaue, kerewo, lo ama naa ɔbɛ i lɛɛloo ekɔ ue bie enɔānu le uwe zue ue. (Jem 3:2) Bu aba lo sīdee, naa lee kɔ i lɛɛbaloo e’uɛ yɔɔ leera nɛ Jɛhova nyɔɔbee i muɛ̄ naa kpetɔ̄.

11. Dookɛ̄ alu ekɔ doo bu kpa Le-yɔɔ 48:13, ena anua i nɔɔ sɔ̄ lo e’ɛrɛ enɔānu butɔ a?

¹¹ I aa taāŋabah Jɛhova sɔ̄ i nɔ ye Muɛ̄ Ue sa tɔgɛ pya i miɔŋɔ nu a ye kiiloo. Dee Fɛɛrɛloo wee nɛ dee pya Izrɛl kɔ ba a lɛɛbaloo pya tam ba wee si sa ɛrɛ ekɛɛrɛ nyɔɔ gbanialoo ba ɛrɛ kumaloo Jɛhova. (A’aa 31:16, 17) Pya a bɔloo eture nyiɛ loo a bee wa le yɛɛ, wee tɔgɛ nu akiiloo Jɛhova le ye ledogo pya wa miɔŋɔ. I ɛrɛ enɔɔnage sɔ̄ lo ebuū sa nɔ Muɛ̄ Ue Bari nyɔɔ i loo. Lo ama lu ziī gah loo i taāŋabah, sa a yerebah i nɛ kɔ i tɔɔ̄ ye waɛloo. (Yɔɔ 73:28) E sɔ̄ i gbaaloo nɔnu doodoo ziī butɔ, i dap yerebah nɛ pya i miɔŋɔ a gaa aakɛ̄ kɔ ba a ɛrɛ kaāna gbanialoo kumaloo i wereloo Tɛ a le li bunyɔɔ.—Buū Le-yɔɔ 48:13.

12. Ena i nɔ aāloo kɛ̄ Jɛhova bee ɛp tam pya a bee kwa tɔkpo zɔ̄zɔ̄ŋia doo a?

¹² I aa taāŋabah Jɛhova sɔ̄ i wu sa kwaloo pya i tɔ etɔɔ̄ taāŋabah. Baibol kɔ tam kwakwa tɔkpo zɔ̄zɔ̄ŋia le pya nu a le bu, bee le “tam [a le] kaɛ.” (A’aa 36:1, 4) Bu aba lo sīdee, nii’ee, Jɛhova ɛpnage tam wuwu Tɔ Nɔnu Buɛ̄-mɛnɛ le pya dɔɔ̄na tɔ i wee su daānu bu taāŋabah Bari nua tam a le kaɛ. Pio pya wuga nɛɛdam le nɛɛwa esua gbɛnɛ-edo sɔ̄ siā pya tam ama. Ekɔ bu i naa ɛɛ kɔ pya nɛɛ aa si tam ama lo eyerekpotɛ̄ tam Buɛ̄-mɛnɛ ni? Kɛādoo, ba aa sinage tam zue ue. Pio aba gbīnage  esitam sɛmdee. Pya kanɛɛ dap tɔgɛ kɔ ba yereekpotɛ̄ tam wuwu pya tɔ i wee su daānu bu taāŋabah Bari sɔ̄ ba naa pee sɔ̄ lo etubobaloo pya wuga nɛɛdam le nɛɛwa ama, lo a le ba nyim tura lo esitam sɛmdee, sɔ̄ ba biibahtɛ̄ kpa lo edoo wo. Kere i para tam wube ale ii para, dɛ̄dɛɛ̄ ii dap ɛrɛbah bu lo edoo kɔ pya tɔ ama a le ɛɛ sa bia le.

13. I ɛp pya nu i tura lo eyeākpotɛ̄ tam Buɛ̄-mɛnɛ doodoo wa?

¹³ I aa taāŋabah Jɛhova sɔ̄ i yerekpotɛ̄ tam Buɛ̄-mɛnɛ tɛ̄maloo pya nu i tura. Bee lu ekɔ pya Izrɛl aa sira kɛ̄sī Jɛhova bu ekobah. (Deut 16:16) A bee lu e’ɛmadɛɛ̄ kɔ ba a su pya dɔɔ̄nu ba ɛrɛ nua dookɛ̄ wa kɛ̄tɔɔ̄ le doo. Bu lo sīdee, ba tɔgɛ kɔ ba tɔgɛe nia loo dɛ̄dɛɛ̄ nu Jɛhova aa bee wa doo nɛ. Mɛ sīdee na i dap tɔgɛ wereloo kumaloo Jɛhova sa tɔgɛ nia loo dɛ̄dɛɛ̄ pya nu a gaa i doo nɛ a? Ziī nu i dap doo na tura kpugi lo eyeākpotɛ̄ bɔŋanaloo i le bu, le tam zue ue bu dɛ̄dɛɛ̄ nyɔuwe dookɛ̄ bah i toora doo. Nɛɛ lɛɛratam Pɔɔl bee kɔ doo wo ama kɔ: “Lo a le taɛ beenyiɛ le, elu esi leere dookɛ̄ nɛɛ ɛrɛ doo, e a naale dookɛ̄ a naa ɛrɛ doo.” (2 Kɔr 8:4, 12) Jɛhova tɔgɛ nia loo ɛrɛgeba nu i tura lo a i aa nyiɛ, kaɛlɛɛ kɛ̄ a tera doo.—Maak 12:42-44; 2 Kɔr 9:7.

14. Dookɛ̄ kpa Kam 19:17 kɔ doo, Jɛhova ɛp sɔ̄ i yerebah nɛ pya i wuga a le bu ebɛɛ̄ doodoo wa?

¹⁴ I aa taāŋabah Jɛhova sɔ̄ i yerebah nɛ pya i wuga bu Kraist sɔ̄ ba le bu ebɛɛ̄. Jɛhova bee yira yii kɔ e obarae kpɛ ɛrɛgeba nɛɛ Izrɛl lo a dɔɔ̄ nu bu yaaribah nɛ pya kporo. (Deut 15:7, 10) Bu kaka, ɛrɛgeba sɔ̄ i yerebah nɛ pya le ii aa gbaa taāŋabah Bari lo ba le bu ebɛɛ̄, Jɛhova ɛp nua dɔɔ̄nu i Ye nɛ. (Buū Kam 19:17.) Bu edoba, sɔ̄ Pya Nɛɛ Kraist a bee le buɛ̄ Filipai bee dɔɔ̄ nu ma Pɔɔl sɔ̄ a bee le kpɔgɔrɔ, alɛ bee kɔ lo dɔɔ̄nu lu “nu wɔma zɔɔ Bari dap su sa a nia ye.” (Fil 4:18) Tɛ̄madɛɛ̄ bu bui bɔŋanaloo sa o bip aba ɔɔ kɔ: ‘A ɛrɛge ziī nɛɛ m dap yerebah nɛ ni?’ Bu Jɛhova ɛɛ kaāna sɔ̄ a muɛ sɔ̄ i su i sɔ̄, i mɛm, pya nu i para, le pya nu i ɛrɛ yeābah nɛ pya a le bu ebɛɛ̄. A ɛp lo ama nua ziī gah loo i taāŋabah.—Jem 1:27.

15. Kere kaka taāŋabah gbī sɔ̄ le epiaga, ena anua a naa lu dumɛ toh a?

¹⁵ Kaka taāŋabah gbī sɔ̄ le epiaga. Mɛ a naa lu dumɛ toh i nɛ. (1 Jɔn 5:3) Ena anua a? Nyɔnɛbee i taāŋabah Jɛhova aāloo wereloo i ye ɛrɛ kumaloo. Naa kɛɛrɛbu ziī nwīgbagbara nwiī lo aa gbī edɔɔ̄nu nɛ ye tɛ. A dap su gbɛnɛ-edo awa tɔā foto aa gbī enɛ ye. Sɔ̄ lo nwiī su tɔā foto ama naale ekiɛ̄ ye. A wereloo ye tɛ kaāna, sa bu ye ɛɛ lo edɔɔ̄nu ama ye nɛ. Bu aba lo sīdee, nyɔɔbee wereloo i ɛrɛ kumaloo Jɛhova, bu i ɛɛ lo esu i sɔ̄ le i epiaga ye taāŋabah.

16. Dɛɛa nyɔɔ nu a le bu Pya Hibru 6:10, bu mɛ sīdee na Jɛhova ɛp kɛ̄ ziī ziī ii aa piiga doo lo etaāŋa ye bah a?

¹⁶ Tɛ le ka a ɛrɛ wereloo naa wee ɛmadɛɛ̄ aba bee dɔɔ̄nu aābah ziī ziī pya wa miɔŋɔ. Ba suā kɔ ziī ziī wa nwiī lu kee loo ziī, e nu ziī ziī aba dap doo lunage keekee. Bu aba lo sīdee, i Tɛ a le li bunyɔɔ dābeeloo kɛ̄tɔɔ̄ ziī ziī ii. Naadaba o dap doo pio nu ee gbɛnɛ-edo pya nɛɛ o suāloo sa wereloo. Ale bee oo  dap doo dookɛ̄ pya dɔɔ̄na aa doodoo, naadaba nyɔɔbee o zua, kɛ̄tɔɔ̄ nwanaloo, ale toh butɔ a a le bee. Lo a le doo wo, loo a aa ɔ. (Gal 6:4) Jɛhova naale e’ibere o tam. Aba sɔ̄ o gaa piigage dookɛ̄ o ekpo toora doo, sa doo aābu kaāna ekɛɛrɛ beenyiɛ, a nia ye. (Buū Pya Hibru 6:10.) Jɛhova muɛ kere nu a a le bu beenyiɛ. A gbī kɔ o ɛrɛ ɛɛbu sa ɛrɛnage iīnaloo aāloo pya nu o gaa doo lo etaāŋa ye bah.

17. (a) Ena i dap doo lo a ɛrɛ pya gah a le loo i taāŋabah a i agaloo a? (b) Amunu biī na o e’ɛrɛ aāloo ziī gah a le bu ekpo a kɔ “ Nyimɛ O Ɛɛbu Yereloo” a?

¹⁷ Lo a aga i bah lo enɔnu nyɔɔ i loo ale zue ue taɛkɛ̄ lo alu ziī gah loo i taāŋabah ni a? I dap muɛ kɔ lo i bialoo doo pya nu ama gbɛnɛkpo sɔ̄, edoo kɔ a kpe i loo sa i ɛrɛ biī aāloo. I dap su i taāŋabah dooreloo pio nu i wee doo, doodoo laɛgɛloo ale nɔnɔ ziī nu kpaā yɔɔ. Lo ii bialoo doo, ii le edap para. Mɛ naa su kɔ i su nua nu i wee doo dɛ̄dɛɛ̄ dee. I dap bɔātɛ̄ edoo bu nwīkere sɔ̄, e sɔ̄ sɔ̄ aa kiisī i su nyɔɔnyɔɔ sɔ̄ daā. Sɔ̄ i muɛ kɛ̄ a i dɔbiī nɛ doo, e taɛ i edoo dɛ̄dɛɛ̄ sɔ̄. Ekɔ o muɛge kɛ̄ i dap su lo ama daānu bu i taāŋabah doo ni?

18. Bu mɛ sīdee na i doo gbɔ̄mɛɛ̄ nu anua a bee lu edɛm i a, e ena esira lo i doo wo a?

¹⁸ I doo gbɔ̄mɛɛ̄ nu anua a bee lu edɛm i sɔ̄ i taāŋabah Jɛhova aābu dɛ̄dɛɛ̄ i beenyiɛ. E lo ama edoo kɔ i ɛrɛ ziīnɛloo, ɛɛbu le ekpeloo dum sa ɛrɛnage bɛābu lo etaāŋabah Jɛhova mmɛ deedee. (Kam 10:22) I ɛrɛ efɛɛloo beenyiɛ anyaawo, nyɔnɛbee i suā kɔ Jɛhova wee yerebah nɛ pya a ye taāŋabah sɔ̄ ba le bu taāŋa. (Ais 41:9, 10) Bu kaka, i ɛrɛ kaāna nu anua bu i e’ɛɛ sɔ̄ i aa taāŋabah i wereloo Tɛ lo a bɔloo “esu ka, le enwadɛɛ̄” a aabah dɛ̄dɛɛ̄ nu a bee dɛm!—Mum 4:11.