1-2. Kakɔna kasala di’ɔtɛmwɛlɔ aso mbetawɔma le Nzambi?

 KAKƆNA kakoyɛ lo yimba etena kokayɛ tshɛkɛta “ɔtɛmwɛlɔ”? Ondo wɛ kanyiyaka ɔnangɛso ɔmɔtshi oki adwe suke la mbeto kande ndo alɔmba Jehowa l’otema ɔtɔi. Kana ondo wɛ kanyiyaka dikambo dia nkumbo kɛmɔtshi kele l’ɔngɛnɔngɛnɔ etena kasalawɔ wekelo wa Bible.

² Lo awui asɔ tshɛ, wanɛ wasala awui akɔ wekɔ lo ntɛmɔla. Onde Jehowa ayetawɔ ɔtɛmwɛlɔ awɔ? Nde ayetawɔ ɔtɛmwɛlɔ awɔ naka vɔ salema lo yoho yɔtɔnɛ la sangelo diande ndo naka vɔ salema la ngandji ndo la dilɛmiɛlɔ. Sho nangaka Jehowa efula. Sho mbeyaka dia nde sunganaka tɛmɔma ndo sho nangaka dia ɔtɛmwɛlɔ aso salema lo yoho yoleki dimɛna efula.

3. Kakɔna kayotɔsɛdingola lo sawo nɛ?

³ Lo sawo nɛ, tayɔsɛndingola woho w’ɔtɛmwɛlɔ waketawɔka Jehowa lo nshi y’edjedja ndo tayɔsɛdingola awui enanɛi wa l’ɔtɛmwɛlɔ wetawɔma ɛlɔ kɛnɛ. Etena katatasale dui sɔ, sho koka nkanyiya woho wakoka onto l’onto ndowanya yoho yande ya ntɛmɔla. Tayɔsɛdingola nto ɛkɔkɔ wɛnya lande na kele ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ toshaka ɔngɛnɔngɛnɔ.

4. Ngande wakɛnya atɛmɔdi wa Jehowa waki la ntondo ka Yeso ndja la nkɛtɛ dilɛmiɛlɔ ndo ngandji kakawokaka Jehowa?

⁴ Ntondo ka Yeso ndja la nkɛtɛ, apami wa kɔlamelo ɛnyɛlɔ oko Abɛlɛ, Nɔa, Abrahama ndo Jɔbɔ wakɛnya dilɛmiɛlɔ ndo ngandji kakawokaka Jehowa. Lo ngande? Lo monga l’okitanyiya,  la mbetawɔ ndo lo nambola elambo. Bible hatotɛ towuiwui tshɛ tendana la woho wakawatɛmɔlaka. Koko mɛnamaka hwe dia vɔ wakasalaka la wolo dia ntombola Jehowa, ndo ɔtɛmwɛlɔ awɔ waketawɔmaka le nde. L’ɔkɔngɔ diko, Jehowa akayosha ase Isariyɛlɛ Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ. Ɛlɛmbɛ ɛsɔ wakashaka ɛlɔmbwɛlɔ shikaa lo woho wa ntɛmɔla Jehowa lo yoho yakandetawɔka.

5. Etshikitanu akɔna wakasalema l’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ l’ɔkɔngɔ wa nyɔi ndo wa eolwelo ka Yeso?

⁵ L’ɔkɔngɔ wa nyɔi ndo eolwelo ka Yeso, Jehowa kondjɔlɔmba nto Akristo dia nkitanyiya Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ. (Rɔmɔ 10:4) Akristo wakahombaka ndjela ɔlɛmbɛ w’oyoyo, mbuta ate: “Ɔlɛmbɛ wa Kristo.” (Ngal. 6:2) Vɔ wakakoke nkitanyiya “ɔlɛmbɛ” ɔsɔ, koko aha lo mbokimɛ lo yimba ndo lo ndjela listɛ l’otale l’awui wakawakoke nsala ndo wakiwɔ kokoka nsala, koko lo mbokoya ɛnyɛlɔ ka Yeso ndo lo ndjela wetshelo ande. Ndo ɛlɔ kɛnɛ nto, Akristo salaka kɛnɛ tshɛ kakokawɔ nsala dia ndjela Kristo l’oyango wa ngɛnyangɛnya Jehowa ndo “ndjakondjɛ ekeketshelo.”​—Mat. 11:29.

6. Wahɔ akɔna wakokaso nkondja lo sawo nɛ?

⁶ Etena katatasɛdingola dikambo tshɛ dia l’ɔtɛmwɛlɔ aso, yambola ɔnɛ: ‘Ehamelo akɔna wamomosala lo dui nɛ?’ Wɛ koka nto ndjambola ɔnɛ: ‘Onde dimi koka ndowanya yoho yami ya ntɛmɔla?’ Wɛ kokaka ngɛnangɛna la ehamelo wamboyosala, koko wɛ pombaka nkanyiya lo dɔmbɛlɔ elowanyelo wahombayɛ nsala.

7. Ngande wɔsa Jehowa alɔmbɛlɔ aso w’oma k’ɛse otema?

⁷ Sho tɛmɔlaka Jehowa etena kɔɔlɔmbaso. Afundelo mbɛdikaka alɔmbɛlɔ aso la tshɔ yakawalɔngɔsɔlaka dimɛna efula yakawalambolaka lo tabɛrnaklɛ ndo l’ɔkɔngɔ diko lo tɛmpɛlɔ. (Os. 141:2) Tshɔ shɔ yakatondjaka opumu wakangɛnyangɛnyaka Nzambi. Woho akɔ waamɛ mbele, alɔmbɛlɔ aso w’oma k’ɛse otema “mbɔngɛnyangɛnyaka” oyadi takakambi la tɔtɛkɛta ta wɔdu efula. (Tok. 15:8; Eoh. 33:10) Tekɔ l’ɛkɔkɔ w’eshika wa mbetawɔ dia otema wa Jehowa salanganaka etena kokande ɛtɛkɛta wɛnya ngandji ndo lowando lele laso le nde. Nde nangaka dia sho mbotɛ ekiyanu aso, awui walongamɛso ndo nsaki yaso. Ntondo ka wɛ ndjasukanya la Jehowa lo dɔmbɛlɔ, wɛ kokaka nkanyiya efula lo kɛnɛ kayoyowotɛ. Lo nsala ngasɔ, wɛ ayolambola Shɔ lele l’olongo “tshɔ yoleki dimɛna.”

8. Naa diaaso dia dimɛna dia ntombola Nzambi diele la so?

⁸ Sho tɛmɔlaka Jehowa etena kootombolaso. (Os. 34:1) Sho tombolaka Jehowa lo mbutɛka anto akina waonga ande wa diambo ndo etsha ande. Monga la lowando l’oma k’ɛse otema tshutshuyaka onto dia ntombola Nzambi. Naka sho mbɔsa etena ka nkana yimba l’ɛlɔlɔ wa Jehowa, mbuta ate lo kɛnɛ tshɛ katosalɛnde, kete hatotohomba ɔkɔkɔ wa mbotombola. Olimu w’esambishelo toshaka diaso dia dimɛna dia laande dia nambolaka Nzambi olambo wa lotombo, mbuta ate “elowa w’oma lo ɛlɔmɔ aso.” (Hɛb. 13:15) Oko wahombaso mbidja yimba efula lo kɛnɛ kayotota ntondo ka ndjasukanya la Jehowa lo dɔmbɛlɔ, mbele ekɔ dimɛna sho nkanyiya efula lo kɛnɛ kayototɛ wanɛ wayotosambisha. Sho nangaka dia “olambo aso wa lotombo” monga kɛnɛ koleki ɔlɔlɔ le so. Sho tɛkɛtaka la wangasanu etena kasambishaso anto akina akambo wa mɛtɛ.

9. L’ɛnyɛlɔ k’ase Isariyɛlɛ w’edjedja, wahɔ akɔna wakondjaso lo nsangana kaamɛ? Sha ɛnyɛlɔ ka wahɔ wakayakondja lo mbɔtɔ nsanganya.

⁹ Sho tɛmɔlaka Jehowa etena kɔtɔso nsanganya. Wakatɛ ase Isariyɛlɛ w’edjedja ɔnɛ:  “Mbala shato lo ɔnɔnyi, apami anyu tshɛ kawɛnamake la ntondo ka Jehowa Nzambi kanyu lo dihole diayondɔsɔna.” (Eoh. 16:16) Vɔ wakahombaka ntshika mvudu ndo dikambɔ diawɔ aha la ntshika onto lakadilamaka. Koko Jehowa akalake ɔnɛ: “Ndooko onto layokombola nkɛtɛ yanyu etena kayonyotshɔka dia tɛna elungi ka Jehowa Nzambi kanyu.” (Eto. 34:24) La mbetawɔ tshɛ le Jehowa, ase Isariyɛlɛ wakokaka Nzambi wɔma asɔ wakatshɔka lo fɛtɛ yakasalemaka ɔnɔnyi l’ɔnɔnyi. Vɔ wakakondjaka ɛtshɔkɔ efula, wakafudiaka eokelo kawɔ k’Ɛlɛmbɛ wa Nzambi, wakakanaka yimba l’ɛlɔlɔ ande ndo wakakeketshamaka lo monga kaamɛ l’asekawɔ ambetawudi. (Eoh. 16:15) Sho kondjaka wahɔ akɔ waamɛ etena kayahondjaso dia mbɔtɔ nsanganya y’Akristo. Ndo ohokanyiya woho wangɛnangɛna Jehowa etena kayalɔngɔsɔlaso dia tosha kɔmatɛrɛ ya tomondo ndo y’amɛna!

10. Lande na kele wembelo w’esambo wekɔ etenyi kɛmɔtshi k’ohomba ka l’ɔtɛmwɛlɔ aso?

¹⁰ Sho tɛmɔlaka Jehowa etena kembaso esambo kaamɛ l’anto akina. (Os. 28:7) Ase Isariyɛlɛ wakɔsaka wembelo w’esambo oko etenyi kɛmɔtshi k’ohomba ka l’ɔtɛmwɛlɔ awɔ. Nkumekanga Davidɛ akasɔnɛ ase Lɛwi 288 dia vɔ membaka esambo lo tɛmpɛlɔ. (1 Ɛk. 25:1, 6-8) Ɛlɔ kɛnɛ, sho kokaka mɛnya dia sho mbokaka Nzambi ngandji etena kembaso esambo wa lotombo. Aha paka sho mbongi omembi w’oshika ko sho nsala dui sɔ. Tɔsɛdingole wɛdikelo ɔnɛ: Etena katɛkɛtaso, “sho takanaka mbala efula,” koko dui sɔ hatoshimbe dia sho ntɛkɛta l’etshumanelo ndo l’esambishelo. (Jak. 3:2) Woho akɔ waamɛ mbele, hatohombe ndjakiyanya ɔnɛ sho bu la dui dia dimɛna dia memba ko dui sɔ ndjotoshimba dia sho memba esambo watombola Jehowa.

11. Oko wɔtɛkɛtamidiɔ lo Osambo 48:13, lande na kahombaso mbɔsaka etena ka salaka wekelo wa Bible wa lo nkumbo?

¹¹ Sho tɛmɔlaka Jehowa etena kekaso Ɔtɛkɛta ande ndo ketshaso anaso awui wendana la nde. Sabato akashaka ase Isariyɛlɛ diaaso dia ntshika elimu awɔ wa lushi la lushi ko ndeka ndjasha lo diɔtɔnganelo diaki lam’asawɔ la Jehowa. (Eto. 31:16, 17) Anto wa kɔlamelo waki l’atei awɔ waketshaka anawɔ akambo wendana la Jehowa ndo ɛlɔlɔ ande. Ɛlɔ kɛnɛ, sho lawɔ pombaka mbɔsa etena ka mbadiaka ndo mbekaka Ɔtɛkɛta wa Nzambi. Ɔsɔ ekɔ etenyi kɛmɔtshi ka l’ɔtɛmwɛlɔ wa Jehowa ndo dui sɔ tokimanyiyaka dia sho ndeka ndjasukanya la nde. (Os. 73:28) Ndo etena kekaso kaamɛ oko nkumbo, sho koka nkimanyiya lɔlɔnga l’oyoyo, mbuta ate anaso dia monga la diɔtɔnganelo dia dimɛna vɔamɛ la Shɛso lele l’olongo loludi la ngandji.​—Adia Osambo 48:13.

12. Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma lo woho wakɔsaka Jehowa olimu wa wanɛ wakasalaka tabɛrnaklɛ ndo diangɔ diaki lɔkɔ?

¹² Sho tɛmɔlaka Jehowa etena kakaso ndo kalɔngɔsɔlaso ahole w’ɔtɛmwɛlɔ. Bible mbutaka dia olimu wa nsala tabɛrnaklɛ ndo diangɔ dia lɔkɔ aki “olimu w’ekila.” (Eto. 36:1, 4) Ɛlɔ kɛnɛ nto, Jehowa mbɔsaka olimu wa wokelo wa Mbalasa ya Diolelo ndo mvudu nkina y’okongamelo oko olimu w’ekila. Anangɛso l’akadiyɛso amɔtshi mbetshaka wenya efula lo nkamba elimu ɛsɔ. Onde hatokoke mbawandola l’ɔtɛ wakambawɔ olimu wa Diolelo w’ohomba ɔsɔ? Lo mɛtɛ, vɔ ndjashaka nto l’olimu w’esambishelo. Amɔtshi l’atei awɔ nangaka monga ndo ambatshi mboka. Dikumanyi dia l’etshumanelo koka mɛnya woho wasukɛwɔ elimu wa wokelo lo mbewɔ dia mengenga dia nsɔna apami la wamato wakamba olimu wa wolo ɔsɔ oko ambatshi mboka naka vɔ kotshaka kɛnɛ kalɔmbama. Oyadi tekɔ la diewo  l’olimu wa wokelo kana bu, sho tshɛ koka mbisha lonya dia namaka mvudu shɔ pudipudi ndo ndjilɔngɔsɔlaka.

13. Ngande wahombaso mbɔsa weshasha wakimɔso dia nsukɛ olimu wa Diolelo?

¹³ Sho tɛmɔlaka Jehowa etena kasukɛso olimu wa Diolelo la weshasha aso. Ase Isariyɛlɛ kɔmɛnamaka la ntondo ka Jehowa anya hwe. (Eoh. 16:16) Vɔ wakahombaka ntɔla woshasha ɔmɔtshi lo ndjela ekondjelo kawɔ. Ɔnkɔnɛ, vɔ wakɛnyaka lowando laki lawɔ lo tɛdikɔ tshɛ takɔsamaka dia mbakondjiyɛ wahɔ lo nyuma. Ngande wakokaso mɛnya ngandji kokaso Jehowa ndo lowando lele laso lo diangɔ dia lo nyuma dialongolaso? Yoho mɔtshi yakokaso nsala dui sɔ ele lo kimɔka falanga yaso dia sukɛka etshumanelo kaso ndo olimu wakambema l’andja w’otondo lo ndjela ekondjelo kaso. Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akate dui sɔ lo yoho nyɛ: “Naka lolango lekɔ ntondo, dui sɔ mbetawɔmaka djekoleko lo ndjela kɛnɛ kele la onto aha lo ndjela kɛnɛ kele onto bu la tɔ.” (2 Kɔr. 8:4, 12) Jehowa mbɔsaka la nɛmɔ woshasha tshɛ wakimɔso l’otema ɔtɔi, oyadi woho akɔna wewɔ.​—Makɔ 12:42-44; 2 Kɔr. 9:7.

14. Lo ndjela Tokedi 19:17, ngande wɔsa Jehowa ekimanyielo kashaso anangɛso wele lo dihombo?

¹⁴ Sho tɛmɔlaka Jehowa etena kakimanyiyaso asekaso Akristo wele lo dihombo. Jehowa akalake dia mfuta ase Isariyɛlɛ wakokaka ase wola kɛtshi. (Eoh. 15:7, 10) Lo mɛtɛ, etena tshɛ kakimanyiyaso osekaso ɔtɛmɔdi lele lo dihombo, Jehowa mbɔsaka dui sɔ oko woshasha mbawoshaso. (Adia Tokedi 19:17.) Ɛnyɛlɔ, etena kakatomɛ Akristo wa la Filipɛ Pɔɔlɔ laki lo lokanu woshasha ɔmɔtshi, nde akawelɛ ɔnɛ: “Olambo wetawɔma ndo wangɛnyanganya Nzambi.” (Flpɛ. 4:18) Enda l’etshumanelo kanyu ndo yambola ɔnɛ: ‘Onde ekɔ onto ɔmɔtshi lakokami nkimanyiya?’ Jehowa ngɛnangɛnaka etena katɛnande takamba la wenya, wolo, akoka ndo lomombo laso la l’emunyi dia nkimanyiya wanɛ wele lo dihombo. Nde mbɔsaka dia ɔsɔ ekɔ etenyi kɛmɔtshi ka l’ɔtɛmwɛlɔ aso.​—Jak. 1:27.

15. Ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ nɔmbaka wenya ndo wolo, ko lande na kele dui sɔ bu wotsho?

¹⁵ Ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ nɔmbaka wenya ndo wolo. Koko dui sɔ bu wotsho. (1 Jni. 5:3) Lande na? Nɛ dia sho tɛmɔlaka Jehowa l’ɔtɛ wa ngandji kawokaso. Ohɔsa dia ɔna dikɛnda ɔmɔtshi ekɔ lo nanga mbisha she ɛngɔ kɛmɔtshi. Nde koka mbetsha wenya efula dia nsanga sango dimɔtshi lo dikambo diande. Ɔna honga la lonyangu l’ɔtɛ wa wenya wamondetsha dia nsala dui sɔ. Nde mbokaka she ngandji ndo nde ngɛnangɛnaka mbosha woshasha ɔsɔ. Woho akɔ waamɛ mbele, l’ɔtɛ wa ngandji kokaso Jehowa, sho ngɛnangɛnaka mbetsha wenya efula ndo mbidja welo efula l’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ.

16. Lo ndjela Hɛbɛru 6:10, ngande wɔsa Jehowa welo wadjaso onto l’onto dia mbɔɔngɛnyangɛnya?

¹⁶ Ambutshi wele la ngandji hawolongamɛ nongola weshasha akɔ waamɛ oma le ɔna tshɛ. Vɔ shihodiaka di’ana ntshikitana ndo wekɔ l’akoka wotshikitanyi lo kɛnɛ kakokawɔ nsala. Woho akɔ waamɛ mbele, Shɛso lele l’olongo shihodiaka awui wele la so onto l’onto. Ondo wɛ koka nsala akambo efula oleki anto efula weyayɛ ndo wokayɛ ngandji. Kana ondo wɛ bu l’akoka wa nsala akambo efula oko anto akina, ondo l’ɔtɛ w’ɛnɔnyi, yoonge kana ɛkɛndɛ wele layɛ lo nkumbo. Tɔkɔmɔke. (Ngal. 6:4) Jehowa hohɛ olimu wakambayɛ. L’edja tshɛ kawoshayɛ kɛnɛ koleki ɔlɔlɔ le yɛ ndo l’eyango w’amɛna, nde ayɔngɛnangɛna. (Adia Hɛbɛru 6:10.) Jehowa mɛnaka kaanga eyango  wele laso l’otema. Nde nangaka dia wɛ monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo ngɛnangɛna kɛnɛ keyɛ l’akoka wa mbosha.

17. a) Naka tekɔ l’okakatanu dia nsala awui amɔtshi wa l’ɔtɛmwɛlɔ aso, akokaso nsala? b) Ekimanyielo kakɔna kakayakondja oma lo dui dimɔtshi diɛnyami lo kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “ Vɔ wayokofudiyɛ ɔngɛnɔngɛnɔ”?

¹⁷ Ko kayotota naka tekɔ l’okakatanu dia nsala awui amɔtshi wa l’ɔtɛmwɛlɔ, ɛnyɛlɔ wekelo w’onto ndamɛ kana esambishelo ka lo sɛkɛ? Ondo tayɛna dia naka sho ndjasha mbala efula l’elimu ɛsɔ, kete tayowangɛnangɛna ndo tayokondja wahɔ oma lɔkɔ. Sho koka mbɛdika ɔtɛmwɛlɔ aso la elimu ɛmɔtshi, ɛnyɛlɔ oko nkɔkɔla demba kana mpoma ehomɔ kɛmɔtshi ka mishiki. Naka sho salaka awui asɔ lo waaso amɔtshi ato, kete ondo hatotoyalowanya efula. Koko tɔshi dia tambɔsa yɛdikɔ ya salaka awui asɔ lushi la lushi. Oma l’etatelo sho koka nsala awui asɔ l’edja ka minitɛ ngana tsho, ko oma laasɔ sho koka mbasala l’edja k’etena k’otale. Etena kɛnaso etombelo w’amɛna w’oma lo welo aso, ondo tayokongɛɛka tena sɔ l’asolo walomɔlomɔ ndo tayɔngɛnangɛna mɛtɛ awui asɔ. Onde wɛ ambɛna woho wɔtɔnɛ ɛnyɛlɔ kɛsɔ l’ɔtɛmwɛlɔ aso?

18. Ngande wakotshaso oyango weso lanɛ la nkɛtɛ ndo etombelo akɔna wele la dui sɔ?

¹⁸ Sho kotshaka oyango weso lanɛ la nkɛtɛ lo ntɛmɔla Jehowa l’otema ɔtɔi. Etombelo wele la dui sɔ ele, sho mongaka la lɔsɛnɔ lele l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo lele l’oyango ndo sho mongaka l’elongamelo ka tɛmɔlaka Jehowa pondjo pondjo. (Tok. 10:22) Tamboshilaka monga la ki ka lo yimba nɛ dia sho mbeyaka dia Jehowa kimanyiyaka atɛmɔdi ande etena kongawɔ l’ekakatanu. (Isa. 41:9, 10) Tekɔ mɛtɛ l’ɛkɔkɔ w’eshika wa monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ etena katɛmɔlaso Shɛso koludi la ngandji, ɔnɛ lasungana “nongola lotombo [la] kɛnɛmɔ” oma le ditongami diande tshɛ!​—Ɛny. 4:11.