1-2. Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ neh mˇ˗euˬ jeˬ, nymˬ˗mˇ iˬ nah aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu nga?

 Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu meh. Aˬ yawꞈ mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ gaˇ mˇ˗eu maˬ naˬ maˬ tsehˆ leˇ ni leh jeh˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 20:31) Teu miˇ neh mehˇ nmˇ deuˬ jiˇ Pawˇluˆ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ gaˬ˗eu meh. Tiˬ poˆ Eˇpeˇsu meuˬ˗ahˇ˗euˬ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ, gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ˗ahˇ nyaˆ taꞈ naˇ maˬ paˇ ya mawˇ ngaˇ lehˇ ya siˬ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ yaw kʼaˆ˗ehˇ “ngoeˇ˗eu” meh. (Gʼaˬkʼehˇ 20:37) Teu gaˇ duˇ ni gaˇ mˇ˗eu leh jeh˗eu nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ jiˇ, mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gaˬ dui dui˗awˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh caw ba nehˬ˗eu meh. (Piˇliˇpiˆ 2:16, 17) Ehˇ kʼawꞈ tiˬ poˆ na aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ jiˇ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ shaˬ zahˬ teu˗ahˇ gʼaˬ leˇ nya ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

² Gaˇ mˇ˗eu leh jeh˗eu aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ Pawˇluˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw geuꞈ nya˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 11:1) Pawˇluˆ jiˇ aˬ dui loꞈ˗ehˇ tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ meh. Pawˇluˆ jiˇ maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh tiˬ poˆ na aˬ yawꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ tsaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ mˇ˗eu yaw shaˬ meh. (Loˇmaˆ 7:18-20) Pawˇluˆ shaˬ zahˬ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ kʼawꞈ gʼaˬ byehˆ maˬ byehˆ ni Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ mˇ daˆ leꞈ˗euˬ meh. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ jiˇ Pawˇluˆ˗ahˇ dzaw geuꞈ naˇ ya puˬ˗eu shaˬ zahˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ˗awˇ, Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ mˇ daˆ leꞈ nya˗eu meh. Aˬ joˆ˗ehˇ mˇ daˆ leꞈ nya˗eu nga lehˇ haw ma.

3. Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw˗eu nga?

³ Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ ya puˬ˗eu shaˬ zahˬ oeˬ jeˬ˗ahˇ ja sawˇ ma. (1) Tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ hawˇ˗eu doˇ˗eu gaˇ nui deuˬ˗ahˇ yaw tsaˬ tsaˬ lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ nya˗eu nga? (2) Mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya ngehˬ gʼeh nehˬ˗eu nga? (3) Yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu nga? (4) Aˬ cawˬ˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu nga? heu deuˬ pyeuꞈ meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ shaˬ zahˬ teu˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzeuˇ˗iˇ nya˗euˬ nga lehˇ  haw˗awˇ, aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga lehˇ jiˇ haw ma.

4. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu maˬ awˬ nya lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh noeˬ leˇ nya˗eu nga?

⁴ Teu aˬ jeˬ miˇ neh shaˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu nga? Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ ya sheuˬ gʼeh˗eu uˬ taꞈ, gaˇ nui jeˬ jiˇ gʼawˬ mya ni jaˆ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ yawꞈ maꞈ dawˬ mehˬ mehˬ˗eu jeˬ jaˆ˗eu uˬ taꞈ, jawˇ nah yaw kaˬ mehˬ bawˬ hawˇ˗eu aˇ muˇ Jaˇliꞈ dzaw˗eu jeˬ˗ahˇ jiˇ tiˬ gʼaˬ jiˇ naˇ tiˬ gʼaˬ ya sheuˬ gʼeh˗eu meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu deuˬ˗ahˇ ya dzaw nehˬ˗awˇ, mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ jiˇ gʼaˬ ya biꞈ nehˬ˗eu meh. (1 Beˬtuˆluˆ 5:2) Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ deuˬ na naˇ, Bawˬdzaˬnymˇ hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ˗euˬ nymˇ nui deuˬ tsoˆ gaˇ maˬ ehˇ, laˆ saˆ gaˇ maˬ ehˇ, mˇ luꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ jiˇ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ loꞈ˗ehˇ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ jeˬ hu taˬ˗eu meh.—Maꞈtehˬ 28:19, 20.

5. Pawˇluˆ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mehˬ yaꞈ˗euˬ nga?

⁵ Pawˇluˆ neh mˇ˗euˬ jeˬ. Pawˇluˆ aˬ yawꞈ gaˇ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ luiˆ nya˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ Piˇliˇpiˆ 1:10-ahˇ dzawˇ nehˬ taˬ˗euˬ meh. Teu gaˇ ‘Dawˬ tawˆ luꞈ laꞈ kʼoeˇ muiˬ dzehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ tseˇ geuꞈ˗awˬ’ lehˇ gʼaˬ biꞈ taˬ˗euˬ meh. Pawˇluˆ aˬ yawꞈ jiˇ teu loꞈ˗ehˇ mˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ tseˇ daˇ nehˬ laꞈ ngeh tiˬ jawˇ, tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ heu naˇ aˬ yawꞈ˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ “Miˇ kʼahˬ zaˬ mehˬ shi maˬ ehˇ, nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ maˬ ehˇ” tsaꞈ gaˬ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 20:20) Aˬ yawꞈ aˬ geu ngeh yamˬ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ˗eu lehˇ maˬ laˆ baw taˬ˗euˬ uˬ taꞈ, tiˬ jaw˗ahˇ tiˬ nah tehꞈ˗ehˇ tsaꞈ gaˬ˗eu lehˇ jiˇ maˬ laˆ baw taˬ˗aˬ. Aˬ yawꞈ kʼaˇ yehꞈ laˇ˗eu loꞈ˗ehˇ tsaꞈ gaˬ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ yawꞈ Aˬteˬ meuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ daw ba jawˬ˗ehˇ, teˇ doˆ˗eu tsawˇ haˬ tiˬ deuˬ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ ngeh tiˬ gʼaˬ na ha geuꞈ˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 17:16, 17, 34) Pawˇluˆ “tawˬ˗ahˇ ya uˇ luꞈ” ngeh jiˇ aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ peh dawˬ dzeˇ jawˇ˗eu deuˬ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ˗euˬ meh.—Piˇliˇpiˆ 1:13, 14; Gʼaˬkʼehˇ 28:16-24.

6. Pawˇluˆ aˬ cawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw nehˬ˗euˬ nga?

⁶ Pawˇluˆ aˇ yamˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ ni zmˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ ngeh jiˇ aˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ kuˇ gʼeh˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Pawˇluˆ aˬ cawˬ˗euˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ˗iˇ dahˬ beh˗eu doˆ˗ahˇ Maˬkuˆ lehˇ kʼawꞈ kuˇ˗eu Yoˇhaˬ˗ahˇ kuˇ gʼeh˗awˇ, nyiˬ doˆ aˬ yawˬ doˆ˗ahˇ naˇ Tiˇmoˇseˬ˗ahˇ kuˇ gʼeh˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 12:25; 16:1-4) Pawˇluˆ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ yawꞈ jeˬ yawꞈ yaw luiˆ luiˆ˗ehˇ jaˆ ni maˬ ehˇ, mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ ngehˬ gʼeh dah teˬ nya ni maˬ ehˇ, yaw muiˬ˗ehˇ mehˬ nya˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ nya ni maˬ ehˇ, yaw muiˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu lehˇ mehˬ nehˬ˗eu yaw duˬ baw meh.—1 Gawˇliˬtu 4:17.

7. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ Eˇpeˇsu 6:14, 15 laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu Pawˇluˆ˗euˬ dawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ caw nya˗eu nga?

⁷ Ya siˬ˗euˬ jeˬ. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ jiˇ Pawˇluˆ loꞈ˗ehˇ iˇ kahˇ doe ni tsaꞈ gaˬ˗iˇ ngeh tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, kʼaˇ yehꞈ laˇ gaˇ kʼaˇ yehꞈ laˇ˗eu loꞈ˗ehˇ tsaꞈ gaˬ˗eu gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ deuˇ taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. (Eˇpeˇsu 6:14, 15-ahˇ gui.) Yaw jeˬ ma jeˬ,  lehˆ˗ahˇ iˇ ngeh maˬ ehˇ, gaˇ mˇ duˬ˗ahˇ jawˇ ngeh maˬ ehˇ, tsaꞈ gaˬ nya˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˇ maꞈ aˇ muˇ˗euˬ nymˇ tsoˆ gaˇ caw ba˗iˇ ngeh dawˬ peh dawˬ dzeˇ jawˇ˗eu deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, myawˬ ahˬ˗eu deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, guiˬ lahˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ nya˗eu meh. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ Pawˇluˆ loꞈ˗ehˇ tsaꞈ gaˬ˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu deuˬ hawˇ˗eu nui deuˬ˗ahˇ dzaw nehˬ gaˇ zmˬ nya˗eu meh.

8. Tiˬ poˆ na aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ aˬ jeˬ jahˇ˗eu loˬ˗eu nga?

⁸ Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ tsaꞈ gaˬ˗iˇ˗eu aˇ yamˬ maˬ jaˆ gaˇ keuˆ ni aˇ maꞈ hawˇ˗eu aˇ muˇ˗euˬ gaˇ deuˬ˗ahˇ aˇ dzehˬ dzeuˇ ni kaꞈ gʼa paˬ˗ehˇ maˬ gʼeh˗a. Aˬ yawꞈ jeˬ yawꞈ yaw tsaˬ tsaˬ˗ehˇ bi jaˆ˗eu gʼaˇ duˬ gaˇ tiˬ jeˬ na˗ahˇ maˬ ya ha geuꞈ˗a. Guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ gʼaˬ ngeh tiˬ jawˇ, aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ deuˬ pyeuꞈ˗eu nymˇ jiˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu, tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ mˇ˗eu, zaˬ deuˬ˗ahˇ dzaw nehˬ˗eu, gaˇ heu˗ahˇ mˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ naˇ, gaˇ tiˬ jeˬ na˗ahˇ maˬ ya ha geuꞈ nga lehˇ ya mawˇ˗euˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Biˇ doˇ nehˬ laꞈ˗euˬ gaˇ tiˬ jeˬ na˗ahˇ maˬ geuꞈ lehˇ ehˇ˗eu yaw shaˬ kʼawꞈ, yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ aˬ yawꞈ jeˬ yawꞈ yaw tsaˬ tsaˬ lehˇ bi jaˆ mawꞈ˗eu nawˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ gʼoˆ shaw nehˬ nya˗eu yaw duˬ baw meh.

9. Gaˇ myaˬ˗eu aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ aˬ jeˬ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ˗eu nga?

⁹ Teu aˬ jeˬ miˇ neh shaˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu nga? Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ naˇ shaˬ zahˬ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗eu meh. Aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ nah aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ gʼaˬ biꞈ˗eu jeˬ hawˇ˗eu caw ba˗eu jeˬ˗ahˇ loˬ˗eu meh. Tiˬ poˆ na, mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na maˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ yahˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ naˇ ya bi caw ba˗eu meh. (1 Teˇsaˬloˇni 5:14) Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ ya puˬ luꞈ˗eu shaˬ zahˬ yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ maˬ laˆ piˇ nehˬ jiˇ nya˗a. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ yawˇ deuˬ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh gʼaˬ bi biꞈ˗awˇ bi haw piˇ mawꞈ˗eu meh. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ gaˇ myaˬ dui dui˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ caw ba˗eu aˇ yamˬ doˆ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu nga?

10. 1 Teˇsaˬloˇni 2:7-ahˇ haw ngeh Pawˇluˆ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ngehˬ gʼeh nehˬ˗eu nga?

¹⁰ Pawˇluˆ neh mˇ˗euˬ jeˬ. Pawˇluˆ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ kʼaˇ yehꞈ laˇ ngeh gʼaˬ biꞈ˗awˇ ja ceuˬ˗eu meh. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ nahˬ yu ni mˇ nehˬ˗eu heu neh Pawˇluˆ˗ahˇ dzaw geuꞈ nya˗eu meh. (1 Teˇsaˬloˇni 2:7-ahˇ gui.) Pawˇluˆ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ maˬ ehˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu lehˇ bi siˬ duˬ˗eu meh. (2 Gawˇliˬtu 2:4; Eˇpeˇsu 2:4, 5) Pawˇluˆ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ cawˬ loꞈ˗ehˇ aˇ yamˬ biꞈ˗awˇ cawˬ cawˬ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ nui ma taˬ˗eu lehˇ bi siˬ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ yawꞈ˗euˬ noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ˗ahˇ dzawˇ nehˬ˗eu meh. (2 Gawˇliˬtu 7:5; 1 Tiˆmoˇseˬ 1:15) Pawˇluˆ yawˬ ha˗euˬ shaˬ zahˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ shaˇ noeˬ ni mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ caw ba nehˬ mawꞈ˗eu meh.

11. Pawˇluˆ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh kʼaˆ˗eu nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗euˬ nga?

¹¹ Pawˇluˆ tiˬ poˆ na mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ tiˬ jawˇ˗iˬ nui ma pehˇ pehˇ˗ehˇ maˬ biꞈ˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ kʼahˬ lahˇ˗eu miˇ  neh, lehˬ laˇ ca laˇ nya˗eu jeˬ˗ahˇ neh bi yahˇ mawꞈ˗eu miˇ neh mehˬ˗eu meh. Pawˇluˆ nui noeˬ nui duˇ biꞈ ngeh gʼoˆ shaw˗eu yaw awˬ paˬ˗ehˇ, ha geuꞈ˗eu yaw awˬ paˬ˗ehˇ biꞈ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Gawˇliˬtu aˇ muˇ˗ahˇ sahˬ boꞈ boꞈ˗awˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ mehˬ nehˬ˗euˬ meh. Aˇ nah naˇ Pawˇluˆ Tiˇtuˆ˗ahˇ pyehˬ gʼeh˗awˇ aˬ yawꞈ maꞈ sahˬ boꞈ teu˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga lehˇ bi haw˗iˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ nui noeˬ nui duˇ teu˗ahˇ ha geuꞈ˗awˇ, maˇ diˇ mˇ caw luꞈ˗eu lehˇ ya gaˬ ngeh Pawˇluˆ˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ dui dui leˇ˗eu yaw duˬ baw meh.—2 Gawˇliˬtu 7:6, 7.

12. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ nya˗eu nga?

¹² Ya siˬ˗euˬ jeˬ. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ Pawˇluˆ loꞈ˗ehˇ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ aˇ yamˬ biꞈ˗awˇ cawˬ ya cawˬ taꞈ˗eu meh. Jahˇ nya˗eu tiˬ jeˬ naˇ, mehˬ bawˬ˗ahˇ aˬ cawˬ˗euˬ jeˬ hu oe˗awˇ gʼaˬ biꞈ˗eu heu meh. Maˇ diˇ naˇ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu heu naˇ aˇ yamˬ gʼawˬ myahˇ ni lehˇ maˬ ngeuˇ ni yaw nymˇ nymˇ lehˇ kʼawꞈ biꞈ nya˗eu meh. (Loˇmaˆ 1:12; Eˇpeˇsu 5:16) Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ Pawˇluˆ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗awˇ, mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ nui jah bi ziꞈ dzehˬ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ, Jaˇliꞈ zmˬ˗awˇ gʼaˬ biꞈ nya˗eu meh. Miˬyehˇ hawˇ˗eu aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ jiˇ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ ya bi siˬ duˬ˗eu meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ˗ehˇ aˬ myah luꞈ ngehˬ cawˬ˗awˇ, kʼaˇ yehꞈ laˇ ngeh ja ceuˬ˗eu ya leh jeh˗eu meh. Mehˬ paˬ˗ehˇ tsaˬ naˇ jiˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗awˇ ya mehˬ˗eu meh. Dawˇ coe ni ngehˬ kʼawꞈ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ nahˬ yu ni ya ngehˬ˗eu meh.—Gaˬlaˬtiˆ 6:1.

13. Gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ heu naˇ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi gʼeh leˇ nya˗eu nga?

¹³ Teu aˬ jeˬ miˇ neh shaˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu nga? Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ maˬ byah kuꞈ˗a. Aˬ dui loꞈ˗ehˇ mˇ lehˬ laˇ nya˗eu meh. (Loˇmaˆ 3:23) Tiˬ poˆ na aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ˗ahˇ yaw tsaˬ tsaˬ lehˇ maˬ haw ni kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Tiˬ gʼaˬ na yawˬ ha˗euˬ dui dui baw˗eu jeˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗eu miˇ neh nui ma cawˆ laˇ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ tiˬ gʼaˬ na naˇ yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ˗ahˇ jeˬ˗iˬ teu naˆ naˆ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗a lehˇ noeˬ noeˬ˗ehˇ jeˬ˗iˬ maˬ luˇ maˬ zawˬ ni jawˇ˗eu meh.

14. Piˇliˇpiˆ 4:13-ahˇ haw ngeh taˬ aw˗eu jeˬ heu naˇ Pawˇluˆ˗ahˇ yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼaˬ leˇ nya ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗euˬ nga?

¹⁴ Pawˇluˆ neh mˇ˗euˬ jeˬ. Pawˇluˆ taˬ aw˗eu laꞈ kʼoeˇ yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ˗ahˇ yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ neh maˬ laˆ piˇ nya˗a lehˇ siˬ nya˗awˇ, Miˬyehˇ neh ya bi caw ba meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. Dahˬ beh ngeh Pawˇluˆ yaw kʼaˆ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗awˇ, Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˇ nah naˇ aˬ yawꞈ yawˬ ha˗euˬ yaw lehˬ˗ahˇ siˬ nya laˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ nui noeˬ nui ma hawˇ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ laˆ poˆ laˆ paˇ mˇ˗euˬ meh. (1 Tiˆmoˇseˬ 1:12-16) Pawˇluˆ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ neh caw ba nehˬ˗euˬ miˇ neh nui gaˬ ahˇ˗awˇ, gʼawˬ shaˬ gaˬ nya˗eu uˬ taꞈ, taˬ aw˗eu yawˇ bo yaw sahˇ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Pawˇluˆ yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ gʼawˬ mya ni jaˆ meh lehˇ siˬ  nya kʼawꞈ, teu gaˇ tehꞈ˗ehˇ ga nuiꞈ taˬ˗awˇ maˬ jawˇ ni Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ laꞈ meh lehˇ jah ziꞈ˗eu meh. (Loˇmaˆ 7:21-25) Pawˇluˆ yawˬ ha byah kuꞈ gaˇ maˬ noeˬ tmˬ˗eu uˬ taꞈ, Ka li zaˬ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ huiˬ laˇ mahˇ laˇ ni kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ mˇ byah nya˗eu gʼaˇ duˬ taˬ aw˗eu laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe˗eu meh.—1 Gawˇliˬtu 9:27; Piˇliˇpiˆ 4:13-ahˇ gui.

15. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ haw paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

¹⁵ Ya siˬ˗euˬ jeˬ. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ byah kuꞈ˗eu miˇ neh tseˇ taˬ˗euˬ maˬ ngeuˇ˗a. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ yawˬ ha˗euˬ yaw lehˬ˗ahˇ bi siˬ nya mawꞈ˗awˇ, bi ha geuꞈ mawꞈ˗eu uˬ taꞈ, Ka li zaˬ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ˗ahˇ huiˬ laˇ mahˇ laˇ ni bi leh jeh mawꞈ˗eu meh. (Eˇpeˇsu 4:23, 24) Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ Jaˇliꞈ neh yawˬ ha˗ahˇ pyehˆ tseˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗awˇ, kʼaˇ loˬ˗eu loꞈ˗ehˇ laˆ poˆ laˆ paˇ mˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ laˇ kʼaˬ cehˇ laˇ ni maˬ ehˇ, gaˇ˗ahˇ mˇ luiˆ nya ni maˬ ehˇ, Yeˬ hawˇbaˬ caw ba nehˬ˗eu meh.—Yaˬkoˆ 1:25.

16. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ haw naˇ aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ nya˗eu nga?

¹⁶ Teu aˬ jeˬ miˇ neh shaˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu nga? Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ gaˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ ya mˇ˗eu miˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ˗ahˇ mawˇ laˇ˗eu yaw awˬ meh. Teu miˇ neh saˇ tiˇ maˬ taˬ naˇ dawˬ gʼoꞈ doˆ laˇ nya˗awˇ, dawˬ kʼaˆ kʼawꞈ ngehˬ laˇ nya˗eu uˬ taꞈ, iˬ baˇ kʼawꞈ taˬ laˇ nya˗eu meh. Saˬdaˬ teu loꞈ˗ehˇ bi pyeuꞈ mawꞈ˗a lehˇ Pawˇluˆ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ saˇ tiˇ biꞈ˗eu meh.—2 Gawˇliˬtu 2:10, 11.

17. Pawˇluˆ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga?

¹⁷ Pawˇluˆ neh mˇ˗euˬ jeˬ. Pawˇluˆ naˇ aˬ myah luꞈ mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ haw˗eu meh. Pawˇluˆ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ yaw lehˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, tiˬ poˆ na aˬ yawꞈ maꞈ neh bi laˆ deuˬ haw˗euˬ miˇ neh meh. Pawˇluˆ maˬ muiˬ˗eu tsawˇ haˬ hawˇ˗eu maˬ muiˬ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ˗euˬ beu gaˇ˗eu jeˬ˗ahˇ siˬ nya˗eu meh. Aˬ yawꞈ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ, mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ muiˬ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ haw tsoˆ taˬ˗eu meh. Pawˇluˆ mehˇ nmˇ deuˬ tsaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ mˇ˗eu shaˬ luꞈ ngeh aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nui ma keuˆ˗eu jeˬ˗ahˇ haw˗awˇ, caw ba˗eu jeˬ loˬ nga lehˇ noeˬ˗eu meh.

18. Pawˇluˆ Iˇbawˇdiˇ hawˇ˗eu Suˇtuˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ nga? Aˬ dui teu˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga? (Piˇliˇpiˆ 4:1-3)

¹⁸ Pawˇluˆ Piˇliˇpiˆ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ mehˇ nmˇ nyiˬ gʼaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗euˬ nga lehˇ haw ma. (Piˇliˇpiˆ 4:1-3-ahˇ gui.) Iˇbawˇdiˇ hawˇ˗eu Suˇtuˆ aˬ yawꞈ nyaꞈ˗euˬ yaw kaˬ gaˇ kawˆ jaˆ luꞈ˗eu meh. Pawˇluˆ aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ dawˬ kʼaˆ maˬ ngehˬ ni, iˬ baˇ maˬ taˬ ni, aˬ yawꞈ nyaꞈ˗euˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ haw˗euˬ meh. Pawˇluˆ aˬ yawꞈ nyaꞈ naˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ uˬ taꞈ gʼawˬ mya kʼoꞈ mˇ laꞈ˗euˬ deuˬ pyeuꞈ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ jiˇ siˬ nya˗eu meh. Pawˇluˆ yaw muiˬ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ haw˗eu miˇ neh aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ kʼoꞈ ni jahˇ lehˇ gʼaˬ biꞈ˗euˬ meh. Pawˇluˆ mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ haw˗eu miˇ neh aˬ yawꞈ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ kʼawꞈ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ jaˆ˗awˇ, mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ kʼawꞈ muiˬ˗eu cawˬ cawˬ˗eu jeˬ jaˆ˗eu meh.

19. (a) Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya haw˗eu nga? (b) Aˇ baˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ Bawˬdzaˬnymˇ˗ahˇ laˆ luiˆ laˆ buˇ mˇ luꞈ˗eu aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu teu gʼaˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

 ¹⁹ Ya siˬ˗euˬ jeˬ. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ ya haw˗eu meh. Mehˇ nmˇ deuˬ maˬ byah kuꞈ kʼawꞈ yawˬ gʼaˬ na luꞈ jawˇ gaˇ yaw muiˬ jeˬ jaˆ˗eu meh. (Piˇliˇpiˆ 2:3) Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ ya laˆ tsaˬ nehˬ˗eu baw˗eu meh. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ Pawˇluˆ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ tiˬ poˆ na mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na, nui ma pehˇ laˇ paˬ˗ehˇ ngehˬ laˇ mˇ laˇ ngeh, teu˗ahˇ maˬ haw tsoˆ taˬ ni Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu meh, aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ laꞈ˗euˬ meh, aˬ yawꞈ maꞈ muiˬ kʼoꞈ laˇ nya meh lehˇ heu loꞈ˗ehˇ ya shaˇ noeˬ˗eu meh. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ yaw muiˬ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ haw˗eu nui ma ahˇ naˇ, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ lmˇ boˬ ni gʼeh˗awˇ, gʼoeˇ law gaˬ law˗ehˇ dehꞈ nya˗eu meh.

20. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ Pawˇluˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh aˬ joˆ˗ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za nya˗eu nga?

²⁰ Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ Pawˇluˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ pyehˆ tseˇ daˆ leꞈ naˇ, gʼawˬ mya jeˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ gaˇ ya mawˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, gaˇ kawˆ teu˗ahˇ 2018 kʼoꞈ, Oeˬ siˬ ba la˗euˬ Loꞈ˗eu nymˇgoˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ myaˆ pyawˬ 23, aˇ deuˆ 7-9˗ahˇ haw nya˗awˇ, 2020 kʼoꞈ, Nyiˬ siˬ ba la˗euˬ Loꞈ˗eu nymˇgoˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ myaˆ pyawˬ 23, 24, aˇ deuˆ 13-15˗ahˇ haw nya meh. Gaˇ kawˆ teu˗ahˇ gui ngeh yawˬ ha˗ahˇ ‘Pawˇluˆ˗euˬ gaˇ kawˆ heu naˇ ngaˬ˗ahˇ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗euˬ gaˇ mˇ ngeh aˬ myah luꞈ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ mˇ daˆ leꞈ nya ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga?’ lehˇ ya naˇ haˬ˗eu meh.

21. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ aˬ jeˬ˗ahˇ nui kʼaˬ tsmˬ nya˗eu nga?

²¹ Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ ya noeˬ taˬ˗eu jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ byah kuꞈ gaˇ maˬ noeˬ tmˬ˗a. Gaˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ gaˇ noeˬ tmˬ˗eu tehꞈ meh. (1 Gawˇliˬtu 4:2) Yeˬhawˇbaˬ Pawˇluˆ neh gaˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ leh jeh˗awˇ mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu loꞈ˗ehˇ, naw maꞈ neh leh jeh˗awˇ mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu yaw duˬ baw meh. Yeˬhawˇbaˬ “Naw maꞈ neh mˇ˗euˬ gaˇ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ maˬ ngehˇ˗a. Naw maꞈ neh Ka li zaˬ cawˬ cawˬ caw ba dzeuˇ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ maˬ ehˇ, nymˬ˗mˇ caw ba luꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ maˬ ehˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ aˬ cawˬ mawˇ nya ni naw maꞈ neh mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ maˬ ngehˇ˗a.”—Heˬbyehˇ 6:10.