1-2. Finshi baeluda bengasambililako ku mutumwa Paulo?

 UMUTUMWA Paulo alitemenwe aba bwananyina. Alebombesha pa kubasakamana. (Imil. 20:31) E mulandu wine bamunyinefwe na bankashi bamutemenwe icine cine. Inshita imo, baeluda ba mu Efese ‘bonse balililile nga nshi’ ilyo baishibe ukuti tabakatale abamumonapo na kabili. (Imil. 20:37) Baeluda nabo muno nshiku balitemwa bamunyinabo icine cine, ica kuti balafwaisha ukubafwa. (Fil. 2:16, 17) Na lyo line, inshita shimo tacangukila baeluda ukubomba imilimo yonse iyo bakwata. Nomba finshi fingabafwa?

² Baeluda twakwata mu cilonganino kabili ababombesha, kuti basambililako kuli Paulo. (1 Kor. 11:1) Ali fye muntu nga bena kabili tali ni malaika. Paulo ali muntu umubembu kabili inshita shimo alecula nga nshi pa kucita icisuma. (Rom. 7:18-20) Nangu ca kuti Paulo alekwata amafya ayengi, tanenwike nelyo ukuleka ukusekelela. Baeluda nga balepashanya ifyo Paulo ali, kuti batwalilila ukubombela Yehova ne nsansa na lintu bali na mafya. Lekeni tulande pa fyo bengacita ifyo.

3. Finshi twalasambilila muli cino cipande?

³ Muli cino cipande, twalalanda pa mafya 4 ayo baeluda bakwata: (1) ifyo bengaakanya inshita ya kubila imbila nsuma e lyo ne ya kubombamo imilimo imbi iyo bakwata, (2) ifyo bengasanga inshita ya kukoselesha aba bwananyina, (3) ifyo bengacita pa kukanafuupulwa pa mulandu wa kuti tabapwililika, na (4) ifyo bengalabomba bwino na babwananyina abashapwililika. Na kabili twalasambilila ifyo Paulo acitile pa kupwisha aya mafya ne fyo baeluda bengasambililako.

4. Mulandu nshi cingakosela kuli baeluda ukubila imbila nsuma?

⁴ Umulandu cakosela ukucita ifi. Baeluda balaba pa ntanshi mu mulimo wa kubila imbila nsuma, nangu ca kuti balikwata imilimo na imbi iingi. Ku ca kumwenako, abengi balaba ni ba ceyamani pa ukulongana kwa Mikalile kabili balatungulula ne Isambililo lya Baibolo Ilya pa Cilonganino. Na kabili balakwata amalyashi na yambi ayo balingile ukulanda. Balabombesha ukusambilisha ababomfi batumikila imilimo e lyo kabili balaitemenwa ukukoselesha aba bwananyina mu cilonganino. (1 Pet. 5:2) Baeluda bamo balabomba umulimo wa kukuula e lyo no kuwamya Amayanda ya Bufumu ne fikuulwa fimbi ifyo tupepelamo. Lelo nga filya fine caba kuli bakasabankanya bonse mu cilonganino, umulimo wacindamisha uo baeluda babomba wa kubila imbila nsuma.—Mat. 28:19, 20.

5. Bushe Paulo alebomba shani umulimo wa kubila imbila nsuma?

⁵ Ifyo baeluda bengasambilila kuli Paulo. Icalengele Paulo alebomba bwino, mashiwi ayo atwebele ayaba pa Abena Filipi 1:10, aya kuti: “Mwishibe bwino bwino ifyacilapo ukucindama.” Paulo alecita ifyo alandile. Paulo balimupeele umulimo wa kubila imbila nsuma, kabili pa myaka iingi alemona ukuti uyu mulimo walicindama sana. Alebila imbila nsuma ku “bantu na ku ng’anda ne ng’anda.” (Imil. 20:20) Talebila fye pa bushiku bumo nelyo pa nshita imo ine. Alebomfya inshita yonse iyo ashukila ukubila imbila nsuma. Ku ca kumwenako, ilyo alelolela aba kubomba nabo mu Atena, alibilile imbila nsuma ku bantu abacindama, kabili bamo pali bena balikutike. (Imil. 17:16, 17, 34) Na lintu ali “mu cifungo,” Paulo alishimikile ku bantu alemonana nabo.—Fil. 1:13, 14; Imil. 28:16-24.

6. Finshi Paulo asambilishe bambi?

⁶ Paulo alebomfya bwino inshita akwete. Alitemenwe ukwebako aba bwananyina ukuti babombeko nankwe mu mulimo wa kubila imbila nsuma. Ku ca kumwenako, pa lwendo lwa kubalilapo ulwa bumishonari, alisendele Yohane uwitwa Marko kabili pa lwendo lwalenga bubili alisendele Timote. (Imil. 12:25; 16:1-4) Ukwabula no kutwishika, Paulo alisambilishe aba baume ifya kuteyanya bwino ifilonganino, ifya kubomba umulimo wa kukoselesha aba bwananyina e lyo ne fya kusambilisha bwino.—1 Kor. 4:17.

7. Bushe baeluda kuti bakonka shani ukufunda uko Paulo alandile ukwaba pa Abena Efese 6:14, 15?

⁷ Ifyo tulesambililako. Baeluda kuti bapashanya Paulo nga ca kuti tabalepelela fye  pa kubila imbila nsuma ku ng’anda ne ng’anda lelo balebila konse uko bali pa nshita iili yonse. (Belengeni Abena Efese 6:14, 15.) Ku ca kumwenako, kuti babila imbila nsuma ilyo bele mu kushita ifintu nelyo ilyo bali ku ncito. Kabili nga ca kuti balekuula Ing’anda ya Bufumu, kuti babila imbila nsuma ku bantu abekala mupepi ne Ng’anda ya Bufumu nelyo ku baleisa mu kubashitisha ifintu. Na kabili nga filya Paulo alecita, baeluda kuti babomfya inshita balebila imbila nsuma ukusambilishako bambi imilimo ukubikako fye na babomfi batumikila.

8. Cinshi ico baeluda inshita shimo bafwile ukucita?

⁸ Baeluda tabafwile ukuba abapamfiwa sana ne milimo bakwata mu cilonganino nelyo imilimo bakwata mu muputule ica kuti balafilwa no kubila imbila nsuma. Pa kuti balekumanisha ukubomba imilimo yonse iyo bakwata, inshita shimo tabalingile ukusumina imilimo yonse iyo babapeela. Nga bapepelapo sana no kutontonkanyapo, kuti basanga ukuti nga basumina ukubapeela imilimo na imbi, kuti balekelesha ifintu ifyacilapo ukucindama. Pa fintu ifyacilapo ukucindama paba, ukutungulula Amapepo ya Lupwa cila mulungu, ukulabombesha mu mulimo wa kubila imbila nsuma e lyo no kusambilisha abana ifya kubila imbila nsuma. Bamo cilabakosela ukukaana nga babapeela imilimo na imbi, lelo bafwile ukulaibukisha ukutila Yehova alishiba bwino bwino ifyo bafwaisha ukubomba bwino imilimo yonse iyo bakwata.

9. Finshi ifingakosela baeluda ukucita pa mulandu wa kuti balikwata imilimo iingi?

⁹ Umulandu cakosela ukucita ifi. Abantu ba kwa Yehova balikwata amafya ayengi. Muli shino nshiku sha kulekelesha, bonse tulakabila ukutukoselesha, ukututungilila no kutusansamusha. Kabili inshita shimo bamo bakabila ukubafunda pa kuti tabacitile ifyabipa. (1 Tes. 5:14) Kwena baeluda te kuti bafumyepo amafya yonse ayo abantu ba kwa Yehova bakwata. Nangu cibe fyo, Yehova afwaya baeluda ukubomba apo bengapesha pa kuti balekoselesha e lyo no kucingilila impaanga shakwe. Bushe baeluda abakwata ifya kucita ifingi kuti bakumanisha shani ukukoselesha e lyo no kucingilila impaanga sha kwa Lesa?

10. Bushe ilembo lya 1 Abena Tesalonika 2:7 lilanda ukuti finshi Paulo acitile ilyo alesakamana abantu ba kwa Yehova?

¹⁰ Ifyo baeluda bengasambilila kuli Paulo. Paulo lyonse alefwaisha ukutasha aba bwananyina no kubakoselesha. Calicindama kuli baeluda ukulapashanya ifyo Paulo alecita, e kutila, ukutemwa aba bwananyina no kuba ne cikuuku kuli bena. (Belengeni 1 Abena Tesalonika 2:7.) Paulo aebele aba bwananyina ukuti alibatemenwe na Yehova na o alibatemenwe. (2 Kor. 2:4; Efes. 2:4, 5) Paulo alemona  bonse aba mu cilonganino ukuti fibusa fyakwe kabili alesangako inshita ya kuba pamo nabo. Alilangile ukuti alibacetekele ilyo alebeba fyonse ifyalemusakamika e lyo ne filubo alepanga. (2 Kor. 7:5; 1 Tim. 1:15) Paulo tabikile fye amano ku mafya akwete, lelo alefwaya ukwafwa aba bwananyina.

11. Mulandu nshi Paulo alefundila aba bwananyina?

¹¹ Inshita shimo, Paulo alingile ukufunda aba bwananyina. Lelo icalelenga ukuti abafunde te pa mulandu wa kuti nafulwa, lelo ni co alibatemenwe kabili alefwaya ukubacingilila ku fingabaletelela. Alebafunda mu nshila ya kuti baishiba ico alebafundila kabili bacita ne fyo alebeba. Ku ca kumwenako, muli kalata alembeele Abena Korinti, Paulo alibafundile. Pa numa ya kubalembela kalata, aebele Tito ukuti ayeko. Paulo alefwaisha ukwishiba sana ifyo bacitile ilyo bapokelele ilya kalata. Alisekelele sana ilyo aishibe ukuti balyumfwile ifyo abafundile kabili balecita ne fyo abafundile!—2 Kor. 7:6, 7.

12. Bushe baeluda kuti bakoselesha shani aba bwananyina?

¹² Ifyo tulesambililako. Baeluda kuti bapashanya ifyo Paulo alecita nga balepaatulako inshita ya kuba pamo na Bena Kristu banabo. Nga ca kuti baeluda balefika bwangu ilyo ukulongana kushilatendeka, kuti balekwatako inshita ya kuba pamo na Bena Kristu banabo e lyo no kulakoseleshanya. Ilingi line ni nshita fye iinono iingafwaikwa pa kuti mukoseleshe uwa bwananyina. (Rom. 1:12; Efes. 5:16) Eluda uupashanya sana Paulo alakoselesha Abena Kristu banankwe ukubomfya Icebo ca kwa Lesa no kubeba ukuti Lesa alibatemwa. Alalanga ukutemwa ku ba bwananyina. Alalanshanya nabo lyonse kabili alabatasha. Nga ca kuti eluda alefunda uwa bwananyina, abomfya Icebo ca kwa Lesa pa kumufunda. Tapita mu mbali lelo alaba ne cikuuku pantu alafwaya uwa bwananyina ukucita ifyo amufunda.—Gal. 6:1.

13. Bushe ifyo eluda alufyenye kuti fyamulenga ukulaumfwa shani?

¹³ Umulandu cakosela ukucita ifi. Baeluda tabapwililika. Nabo bene balalufyanya nga filya fine abantu bonse fye balufyanya. (Rom. 3:23) Inshita shimo baeluda bamo kuti balabika fye amano ku fyo balufyenye ica kuti bafuupulwa no kufupulwa. Bambi nabo kuti balaipokolola pa fyo balufyenye no kulamona ukuti tabalekabila ukwaluka mu fili fyonse.

14. Ukulingana na mashiwi yaba pa Abena Filipi 4:13, bushe ukuicefya kwalengele Paulo aishiba finshi pa fyo alelufyanya?

¹⁴ Ifyo baeluda bengasambilila kuli Paulo. Apo Paulo ali uwaicefya alishibe ukuti Lesa e wali no kumupeela amaka ayali no kulenga elacita ifyabipa. Ilyo Paulo ashilaba Umwina  Kristu alecusha sana Abena Kristu. Pa numa, aishileishiba ukuti ifyo alecita fyalibipile kabili ali-itemenwe ukwaluka. (1 Tim. 1:12-16) Yehova alyafwile Paulo ukwisaba eluda uwa cikuuku, uwakwata uluse kabili uwaba no kutemwa. Alishibe ukuti tapwililika lelo alebika amano ku fyo Yehova alemweleela ukucila ukubika amano ku fyo alelufyanya. (Rom. 7:21-25) Tale-enekela ukuti ali no kuba uwapwililika. Lelo alebombesha apo engapesha ukuba Umwina Kristu umusuma kabili atwalilile ukushintilila pali Yehova ukuti alemwafwa ukubomba umulimo wakwe uo amupeele.—1 Kor. 9:27; belengeni Abena Filipi 4:13.

15. Bushe baeluda balingile ukulamona shani ifyo balufyanya?

¹⁵ Ifyo tulesambililako. Baeluda tababasonta pa mulandu wa kuti balipwililika. Lelo Yehova afwaya ukuti nga balufyanya basumina ifyo balufyenye no kutwalilila ukuba ne mibele iyo Abena Kristu bafwile ukuba nayo. (Efes. 4:23, 24) Ilyo eluda aleisambilisha Icebo ca kwa Lesa no kumona umo alingile ukuwamyako, afwile ukwaluka. Kabili nga acita ifi, Yehova akalenga akabe eluda umusuma no kulabomba bwino umulimo amupeela.—Yako. 1:25.

16. Cinshi cingacitika nga ca kuti eluda alebika sana amano ku filubo ifyo aba bwananyina bacita?

¹⁶ Umulandu cakosela ukucita ifi. Apo baeluda balapoosa inshita ikalamba na ba mu cilonganino, balamona sana ifyo balufyanya. Kanshi baeluda nga tabacenjele kuti batendeka ukulafulilwa aba bwananyina, ukulabakalipila no kulabalengulula. Paulo alisokele Abena Kristu ukuti ifi e fyo Satana afwaya balecita.—2 Kor. 2:10, 11.

17. Bushe Paulo alemona shani aba bwananyina?

¹⁷ Ifyo baeluda bengasambilila kuli Paulo. Paulo lyonse aletontonkanya pa fisuma ifyo aba bwananyina balecita. Alishibe ukuti limo balelufyanya kabili ifyo balecita fyalemukalifya. Lelo Paulo alishibe ukuti umuntu nga alufyanya te kutila mubi. Alitemenwe aba bwananyina kabili alebika sana amano ku mibele yabo iisuma. Aba bwananyina nga bafilwa ukucita icalungama, aletontonkanya ukuti balafwaya ukucita icalungama lelo balekabila fye ukubafwa.

18. Finshi mulesambilila kuli filya Paulo ayafwile Yuodia na Suntuki? (Abena Filipi 4:1-3)

¹⁸ Natulande pa fyo Paulo aafwile bankashi babili abali mu cilonganino ca mu Filipi. (Belengeni Abena Filipi 4:1-3.) Cimoneka kwati Yuodia na Suntuki balipusene kabili tabaleumfwana. Paulo talebalengulula lelo abikile amano ku fisuma ifyo balecita. Aba bankashi babili aba cishinka balibombele Yehova pa myaka iingi. Paulo alishibe ukuti Yehova alibatemenwe. Apo Paulo abikile amano ku fisuma ifyo aba bankashi balecita, alibakoseleshe ukuti bawikishanye pa kuti batendeke ukumfwana. Na kabili pa mulandu wa kuti Paulo  alebika sana amano ku fisuma ifyo aba bwananyina balecita, calengele ukuti alesekelela no kukwata ifibusa muli cilya cilonganino.

19. (a) Finshi baeluda balingile ukucita pa kuti balemona imibele iisuma mu ba bwananyina? (b) Finshi mwingasambilila ku cikope apali eluda uulewamya mu Ng’anda ya Bufumu?

¹⁹ Ifyo tulesambililako. Baeluda mulebika amano ku mibele iisuma iyo aba bwananyina bakwata. Bonse tatwapwililika, na lyo line bonse twalikwatako imibele imo iisuma. (Fil. 2:3) Ca cine ukuti inshita shimo baeluda kuti bafunda munyinefwe nelyo nkashi. Lelo nga filya Paulo acitile, baeluda bafwile ukwesha apo bengapesha ukukanabika amano ku mashiwi nelyo ifibi ifyo uo balefunda acitile. Bafwile ukubika amano ku fyo uwa bwananyina atemwa Yehova, ku fyo ashipikisha pa kuti alebombela Lesa e lyo na ku fisuma ifyo engacita. Baeluda ababika amano ku mibele iisuma iyo aba mu cilonganino bakwata balalenga aba bwananyina balamona ukuti balitemwikwa.

20. Bushe baeluda kuti batwalilila shani ukusambilila ku fyo Paulo alecita?

²⁰ Baeluda mukasambilila ifingi nga mwatwalilila ukusambilila pa fyo Paulo alecita. Ku ca kumwenako, mu Icisontelelo ca Mpapulo sha Watchtower kuti mwaya pa mutwe uutila “Paulo” lyena mwaya apo balemba ukuti “ica kumwenako kuli baeluda.” Ilyo mulebelenga ifyebo ifyaba pali aka kamutwe, muletontonkanya pali ici cipusho, ‘Bushe ifyo Paulo acitile kuti fyangafwa shani ukulasekelela ilyo ndebomba umulimo wandi nga eluda?’

21. Finshi baeluda balingile ukulaibukisha?

²¹ Baeluda, Yehova tenekela imwe ukuba abapwililika, lelo afwaya muleba aba cishinka. (1 Kor. 4:2) Yehova alitemenwe sana pa fyo Paulo alebombesha na pa fyo ali ne cishinka. Muleibukisha ukuti alatasha sana pa fyo na imwe mumubombela mu mulimo wakwe. “Takalabe umulimo wenu no kutemwa uko mwalangile kwi shina lyakwe, apo mwa-afwile aba mushilo kabili muletwalilila ukubafwa.”—Heb. 6:10.