1-2. E kangaa ana katoto te abotoro Bauro ni buokiia unimwaane ngkai?

 E TANGIRIIA Bauro tarina n te onimaki. E kakorakoraa ni beku ibukia. (Mwa. 20:31) Anne bukina ae a rangi n tangiria naba tarina n te onimaki. N te taina, ao e ‘katumauaki te tang,’ ngke a ataia unimwaane ake i Ebeto ae a nang aki manga noria. (Mwa. 20:37) A bon tangiriia naba unimwaane aika tatangira taari n te ekaretia ao a kabanea aia konaa ni buokiia. (IBir. 2:16, 17) N tabetai, a kona unimwaane ni kaaitara ma kangaanga. Tera buokaia n aei?

² A kona unimwaane aika mwakuri korakora n iaiangoa ana katoto Bauro. (1Kor. 11:1) Tiaki aekakia anera aika korakora. Bon te mwaane ae e aki kororaoi Bauro ae n tabetai e kakorakoraa ni kakaraoa ae eti. (IRom 7:18-20) Iai naba ana kangaanga aika kakaokoro. E ngae n anne, e aki bwara nanona ke ni bua kimwareireina. A kona naba unimwaane n tokanikai n aia kangaanga ao n aki bua kimwareireia n aia beku ibukin Iehova, ngkana a kakairi irouni Bauro. Ti na noria bwa n te aro raa.

3. Tera ae ti na neneria n te kaongora aei, ao tera riki ae ti na reiakinna?

³ N te kaongora aei, ti na neneri iai kangaanga aika aua ake a kona ni kaaitarai unimwaane: (1) karekean aia tai ibukin te uarongorongo ma tabeia ake tabeua, (2) aroia n riki bwa taani kawakintiibu aika mwamwannano, (3) kaitaraani mamaaraia, ao (4) aroia ni kaineti ma aki kororaoia tabemwaang. Ti na nora aroni Bauro ni kaaitarai kangaanga akanne ao aroia unimwaane ni kona ni kakairi irouna.

4. E aera ngkai e kona ni kangaanga kairan te mwakuri ni minita irouia unimwaane?

⁴ E aera ngkai e kona n riki aei bwa te kangaanga? A bati tabeia unimwaane n te ekaretia i rarikini kairan te mwakuri ni minita. N te katoto, a kona n ikaruoruo n riki bwa te tia babaire ibukin te botaki n te wiki ao ni kaira te Reirei n te Baibara n te Ekaretia. A bae naba ni mwiokoaki n taiani kabwarabwara. A kataneiaia tabonibai n te ekaretia ao a kukurei ni kaungaia taari. (1Bet. 5:2) Tabeman unimwaane, a ibuobuoki ni kateimatoaan tamaroan Taabo n Taromauri ao kateitei riki tabeua. Ma e riai naba ni kakawaki irouia unimwaane te uarongorongo n aroia naba kaain te ekaretia ake tabeman.—Mat. 28:19, 20.

5. Tera ana katoto Bauro ngkai te tia uarongorongo ngaia?

⁵ Ana katoto Bauro. Kiingin te bwai ae tokanikai iai Bauro, e noraki n I-Biribi 1:10, ike e a kaumakira iai ni kangai: “Koaua raoi bwa baikara bwaai aika kakawaki riki.” E ira raoi anne Bauro. E mwiokoaki n te mwakuri ni minita i nanon te tai ae maan ao e iangoia bwa e kakawaki riki aei. E uarongorongo “i mataia aomata ao man te auti teuana ma teuana.” (Mwa. 20:20) E aki tiatiana ana mwakuri ni minita tao tii tabeua te tai i nanon tebongina ke teuana te bong n te wiki. E kamanenai raoi taai ni kabane ibukin te uarongorongo! N te katoto, ngke e taningaiia raona i Atenai, e bon uarongorongo nakoia aomata aika bwakuaku ao tabeman i buakoia a kan ongora. (Mwa. 17:16, 17, 34) E ngae ngke e ‘kabaeaki’ Bauro, ma e uarongorongo naba nakoia naake i rarikina.—IBir. 1:13, 14; Mwa. 28:16-24.

6. Tera are e reiakinia iai tabeman Bauro?

⁶ E kamanena raoi ana tai Bauro. E kakaoia tabeman bwa a na raonna n te mwakuri ni minita. N te katoto, e kaira Ioane Mareko ni moani mwanangana ni mitinare ao Timoteo n te kauoua. (Mwa. 12:25; 16:1-4) E boni bae n nanomwaaka Bauro n reireinia mwaane aikai aroni bairean te ekaretia, aroni kawaraia taari ni kaungaia, ao aroia n riki bwa taan angareirei aika mwaatai.—1Kor. 4:17.

7. A na kangaa unimwaane ni kakairi n ana kaungaunga Bauro are n I-Ebeto 6:14, 15?

⁷ Reireiara. A kona ni kakairi unimwaane irouni Bauro n uarongorongo nakon auti ao n tatauraoi naba n uarongorongo. (Wareka I-Ebeto 6:14, 15.) N te katoto, a kona n uarongorongo ngkana a boobwai ke n aia mwakuri ni kareketianti. Ke ngkana a mwakuri ni kateitei n ana botaki Iehova, a kona n tataekina te rongorongo ae raoiroi nakoia naake i rarikia ke taani kaboonakoi bwaai. N aroni  Bauro, a kona naba unimwaane ni kamanenai aia tai n te uarongorongo ni kataneiaia iai tabemwaang n ikotaki ma tabonibai n te ekaretia.

8. Tera ae e riai ni karaoia te unimwaane n tabetai?

⁸ A aki riai unimwaane n rangi ni katabetabeia n aia beku ibukin te ekaretia ke ibukin te runga n te aro are e aki reke aia tai n uarongorongo. Ibukini karekean aia tai ae tau ni karaoi bwaai ake a riai ni karaoi, a riai n aki butimwaei mwioko riki tabeua. Imwin iaiangoana ao tataroakinana, a bae n ataia ae a na aki kona n tabeakini baika kakawaki riki ngkana a butimwaei mwioko riki tabeua. E kona n irekereke anne ma kairan te taromauri n utu ni katoa wiki, kabatiaan uataboan te mwakuri ni minita, ke reiakinaia natiia aroia n uarongorongo. E kona ni kangaanga irouia tabeman bwa a na aki butimwaea te mwioko riki teuana. Ma a kona ni kakoauaa ae e ota Iehova n aroia ni karekea aia tai ae tau ibukini bwaai ni kabane.

9. Tera te kangaanga ae a kaitaraa unimwaane aika tatabetabe?

⁹ E aera ngkai e kona n riki aei bwa te kangaanga? A bati kataaki aika a rinanoi ana aomata Iehova. Ni kabaneani boong aikai, ti bane ni kainnanoa te kaungaunga, te boutoka ao te kabebeteaki. N tabetai, a kainnanoa buokaia tabeman bwa a aonga n rarawa nakon aroaro aika kairua. (1Tet. 5:14) Ni koauana, a aki kona unimwaane ni katoki kataaki nako ake a rinanoi ana aomata Iehova. Ma e tangiriia unimwaane Iehova bwa a na kabanea aia konaa ni kaungaia ao ni kamanoia ana tiibu. A na kangaa unimwaane aika tatabetabe ni karekea aia tai ae tau ibukin aei?

10. Ni kaineti ma 1 I-Tetaronike 2:7, e kangaa Bauro n tabeakinia ana aomata Iehova?

¹⁰ Ana katoto Bauro. E ukeri aanga Bauro ake e na kamoamoaia ao ni kaungaia iai tarina. E raoiroi naba bwa a na kakairi n ana katoto unimwaane ao ni kaotiota te tangira ma te akoi nakoia taari. (Wareka 1 I-Tetaronike 2:7.) E tuangia taari Bauro bwa e tangiriia, ao e tangiriia naba Iehova. (2Kor. 2:4; IEbe. 2:4, 5) E karaoa ae riai nakoia kaain te ekaretia ao e arania bwa raoraona ao e kabanea ana tai ma ngaiia. E onimakinia naba n arona n aki wimakiki n taekini maakuna ao mamaarana. (2Kor. 7:5; 1 Tim. 1:15) Ma e aki tii kaatuua ana iango Bauro i aon ana kangaanga ma e kani buokia naba tarina.

11. E aera Bauro ngke e anga te reirei ni kairiri nakoia taari?

¹¹ N tabetai, e a riai Bauro n anga te reirei ni kairiri nakoia taari. Ma e aki karaoa anne ngkana e un. E anga te reirei ni kairiri ibukina bwa e tabeakinia ao e kani kamanoia ma ni kabuanibwai aika kakaokoro. E taraia raoi bwa e na kai oota ana reirei ni kairiri ao e tangiriia  bwa a na butimwaeia. N te katoto, n ana reta nakoia kaaini Korinto, e anga Bauro te reirei ni kairiri ae matoatoa. Imwini korean ana reta anne, e a kanakoa Tito nakoia. E tabeaianga Bauro bwa tera aroia ni butimwaea ana reta. Ma e rangi ni kukurei ngke e a ataia ae a maiuakina ana reirei ni kairiri!—2Kor. 7:6, 7.

12. A na kangaa unimwaane ni kakorakoraia raoia n te onimaki?

¹² Reireiara. A kona unimwaane ni kakairi n ana katoto Bauro n aroia ni kabanea aia tai ma raoia n te onimaki. Te anga teuana ibukin aei boni man aroia ni moantaai n roko ni bobotaki bwa a aonga n reke aia tai ni kaungaunga ma tabemwaang. N angiin te tai, e kainnanoaki tabeua te miniti ibukin te taeka ni kaungaunga nakon te tari are e kainnanoa buokana. (IRom. 1:12; IEbe. 5:16) Te unimwaane are e kakairi n ana katoto Bauro, e na boni kakorakoraia naba raona n te onimaki ngkana e kamanena Ana Taeka te Atua ibukini kaungaaia ao ni kakoauaa nakoia ae e tangiriia te Atua. E kaota naba ana tangira nakoia naake a mena i aan ana tararua. E rereitaki ma ngaiia ao n ukeri aanga ake e kona ni kamoamoaia iai. Ngkana e na anga ana reirei ni kairiri te unimwaane, e riai ni kabotoa i aon Ana Taeka te Atua. E katereterea ana reirei ni kairiri ma e bwaina te akoi ibukina bwa e tangiria bwa e na maiuakinaki.—IKar. 6:1.

13. Tera aron rotakin te unimwaane ni mamaarana?

¹³ E aera ngkai e kona n riki aei bwa te kangaanga. A aki kororaoi unimwaane. A kona ni kairua n aroia aomata ni kabane. (IRom. 3:23) N tabetai, a bae ni kabokorakora ni karekea te iango ae riai ibukini mamaaraia. Tabeman, a iaiangoa tian aia konabwai n te aro are a a bwara nanoia. Ake tabeman, a waekoa ni karekei aonaia ibukini kabwakaia ao a a iangoia bwa a aki riai ni karaoi bitaki aika riai.

14. Ni kaineti ma I-Biribi 4:13, e kangaa Bauro ni buokaki n te nanorinano ni kaaitara mamaarana?

¹⁴ Ana katoto Bauro. Ibukina bwa e nanorinano Bauro, e ataia ae e aki kona ni kaitaraa mamaarana i bon irouna. E kainnanoa te korakora are mairoun te Atua. E bwainikirinia Bauro Kristian rimoa n te aro ae iowawa ao e aki kani bwerengaki. Ma imwina riki, e a atai ana kairua ao e kukurei ni bitii aroarona. (1Tim. 1:12-16) Man ana ibuobuoki Iehova, e a riki Bauro bwa te tia kawakintiibu ae tatangira, e atataiaomata ao e nanorinano. E bon atai kairuana ma e rineia bwa e na onimakina kabwaraan ana bure iroun Iehova, n oneani mwin ae e na kaatuua iangoani kabwakana. (IRom. 7:21-25) E aki iangoia bwa e kororaoi. Ma e mwakuri korakora ni kanakoraoa aroarona ni Kristian  ao n nanorinano n onimakina ana ibuobuoki Iehova ibukini katiaan ana mwakuri.—1Kor. 9:27; wareka I-Biribi 4:13.

15. E na kangaa te unimwaane ni bwaina te iango ae riai ni kaineti ma mamaarana?

¹⁵ Reireiara. A mwiokoaki unimwaane tiaki ibukina bwa a kororaoi. Ma e kantaningaiia naba Iehova bwa a na kaotii kairuaia ao ni karikirakei aroaro ni Kristian. (IEbe. 4:23, 24) E riai te unimwaane n neneri aroarona man Ana Taeka te Atua ao ni karaoi bitaki aika riai. E a kona iai Iehova ni buokia n riki bwa te unimwaane ae kukurei ao e raoiroi.—Iak. 1:25.

16. Tera ae kona n riki ngkana e kaatuua ana iango te unimwaane i aon aki kororaoia tabemwaang?

¹⁶ E aera ngkai e kona n riki aei bwa te kangaanga. Ngkana a kabatiaa aia tai unimwaane ma taari n te ekaretia, a na boni kai nori aki kororaoia. Ma ngkana a aki taratara raoi unimwaane, a kona n un, a aki akoi ao ni kabuakakaa temanna. E kauringia Kristian Bauro bwa anne te bwai ae tangiria Tatan.—2Kor. 2:10, 11.

17. Tera aroni Bauro n taraiia taari?

¹⁷ Ana katoto Bauro. E tatarai riki raoiroia taari. E bon atai kabwakaia, bwa n tabetai ao e kona n rotaki n aia mwakuri. Ma e ataia Bauro bwa e kaokoro te aroaro ae buakaka ma aomata aika buakaka. E tangiriia tarina ao e kaatuua iangoan aroaroia aika raraoi. Ngkana a kabokorakora tarina ni karaoa ae e eti, e ataia ae e raoiroi aia iango ma a tii kainnanoa te ibuobuoki.

18. Tera reireiam man aroni Bauro ni kanakoraoa aia kangaanga Euoria ao Tuntuke? (I-Biribi 4:1-3)

¹⁸ N te katoto, iangoa aroni Bauro ni buokiia taari aine aika uoman n te ekaretia are i Biribi. (Wareka I-Biribi 4:1-3.) E bae n iai te bwai ae a aki boraoi n iango iai Euoria ma Tuntuke n te aro are a itabarara. E aki iowawa Bauro ke ni kabuakakaia ma e bon iaiangoa aroaroia aika raraoi. A tia taari aine aika kakaonimaki aikai ni beku ibukin Iehova i nanon te tai ae maan. E ataia Bauro ae e tangiriia Iehova. Ibukina bwa e taraiia taari aine aikai Bauro n te aro ae riai, e a kaungaia bwa a na karekea te rau i marenaia. E kaatuua iangoan raoiroin aroaroia tabemwaang Bauro, ngaia are e a teimatoa kimwareireina ao reitakina ae kaani ma kaain te ekaretia.

19. (a) A kangaa unimwaane ni kateimatoa te iango ae raoiroi ibukia raoia n te onimaki? (b) Tera reireiam man taamnein te unimwaane are e kaitiaka te Tabo n Taromauri?

¹⁹ Reireiara. A taratarai aroaroia taari aika raraoi unimwaane. A bane n aki kororaoi ma iai aroaroia ake ti kona ni kamoamoaia iai. (IBir. 2:3) N etina, a riai unimwaane ni kaetii aia iango taari tabeman n te tai teuana ma teuana. N aroni Bauro, a kataia naba unimwaane n tarariaoi ana taeka te aomata ke ana mwakuri aika kammaraki. Ma a karaoa  ae raoiroi ngkana a iaiangoa riki tangiran Iehova irouna, nanomwaakana ni beku ibukin te Atua ao ana konabwai ni kakaraoa ae raoiroi. Te unimwaane ae kaatuua ana iango i aon aroaroia tabemwaang aika raraoi, e buokiia iai taari bwa a na namakinna ae a tangiraki irouia kaain te ekaretia ni kabane.

20. A na kangaa n teimatoa ni kakabwaiaaki unimwaane man ana katoto Bauro?

²⁰ Ngkami unimwaane, kam na buokaki ngkana kam teimatoa n reiakina ana katoto Bauro. N te katoto, n te Watch Tower Publications Index, nora te atu ae “Paul” ao imwina ukeri taeka aika “example for elders.” Ngkana ko wareki tabeua mai buakoni kaongora akanne, titirakiniko ni kangai, ‘E kangaa ana katoto Bauro, ni buokai ni kateimatoa kimwareireiu ngkai I tabe ni kakororaoa mwiokoau ae te unimwaane?’

21. Tera ae a kona ni kakoauaa raoi unimwaane?

²¹ Unimwaane, uringnga are e aki kantaningai ngkami Iehova bwa kam na kororaoi, ma e kantaningai ngkami bwa kam na kakaonimaki. (1Kor. 4:2) E kukurei Iehova n ana kakorakora Bauro ao kakaonimakina. Ngaia are kakoauaa ae e kukurei naba Iehova n ami beku ibukina. Ao e na bon aki “mwanuokin ami mwakuri ao ami tangira ake kam kaotia ibukin arana, n aromi ni buokiia te koraki aika itiaki ao ngkai kam teimatoa naba ni buokiia.”—Ebera 6:10.