1-2. Ɛzɩma apostoloo Pɔɔlɩ kɩɖaʋ pɩzɩɣ nɛ kɩsɩnɩ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa sɔnɔ?

 APOSTOLOO Pɔɔlɩ kaasɔɔlɩ e-koobiya Krɩstʋ ñɩma. Ɛlabɩ tʋmɩyɛ nɛ kpekpeka siŋŋ se ɛsɩnɩ-wɛ. (Tʋma 20:31) Pʋyɔɔ e-koobiya Krɩstʋ ñɩma ɖɔɖɔ kaasɔɔlɩ-ɩ siŋŋ. Kɩyakʋ nakʋyʋ, ɛzʋtʋyaa mba paawɛ Efɛɛzɩ yɔ panɩwa se paakaɣ tasʋʋ naʋ Pɔɔlɩ lɛ, “pewi siŋŋ.” (Tʋma 20:37) Mbʋ ɖɔɖɔ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa lakɩ tʋmɩyɛ nɛ kpekpeka siŋŋ, pɔsɔɔlɩ po-koobiya pɩdɩɩfɛyɩ nɛ palakɩ mbʋ payɩ papɩzɩɣ yɔ se pasɩnɩ-wɛ. (Fil. 2:16, 17) Ɛlɛ, nabʋyʋ taa ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa katɩɣ kala naayɛ. Ɛbɛ pɩzɩɣ pɩsɩnɩ-wɛ nɛ pawa kala ana?

² Ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa pɩzɩɣ nɛ pamaɣzɩ Pɔɔlɩ kɩɖaʋ yɔɔ. (1 Kɔr. 11:1) Pɔɔlɩ taawɛɛnɩ lɛɣtʋ ɛzɩ Ɛsɔ tiyiyaa yɔ. Ɛtaatalɩ pilim nɛ nabʋyʋ taa, pɩɩwɛ-ɩ kaɖɛ se ɛla mbʋ pɩtʋʋzaa yɔ. (Roma 7:18-20) Nɛ pɩɩwɛɛ se ɛlʋbɩnɩ kala ndɩ ndɩ. Paa mbʋ yɔ, Pɔɔlɩ tɩlɔ lidaʋ nɛ etilesi taa leleŋ weyi ɛɛwɛna yɔ. Ye ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa ɩmaɣzɩɣnɩ Pɔɔlɩ yɔ, papɩzɩɣ nɛ pawa kala wena pakatɩɣ yɔ nɛ powolo pɩ-yɔɔ nɛ pɛsɛɛ Yehowa nɛ taa leleŋ. Iyele nɛ ɖɩna ɛzɩma papɩzɩɣ nɛ pala mbʋ yɔ.

3. (a) Ɛbɛ ɖɩkaɣ naʋ tɔm ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa? (b) Nɛ ɛbɛ ɖɔɖɔ ɖɩkaɣ kpɛlɩkʋʋ?

³ Tɔm ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa, ɖɩkaɣ naʋ kala naanza wena ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa katɩɣ yɔ: (1) ɛzɩma pehiɣ alɩwaatʋ nɛ posusi tɔm nɛ pala ɖɔɖɔ tʋma lɛɛna yɔ, (2) ɛzɩma pɛkɛ ninɖiɣyaa kɩbama yɔ, (3) ɛzɩma palʋbɩnɩ pa-maɣmaɣ pɛ-ɛjandʋ yɔ, nɛ (4) ɛzɩma pataaka pa-lɩmaɣza po-koobiya ɛjandʋ yɔɔ yɔ. Ðɩkaɣ kpɛlɩkʋʋ ɖɔɖɔ ɛzɩma Pɔɔlɩ pɩzaa nɛ ɛwa paa kaɖɛ nɖɩ lɛ yɔ nɛ ɛzɩma ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa pɩzɩɣ nɛ pamaɣzɩnɩ ɛ-kɩɖaʋ yɔ.

4. Ɛbɛ yɔɔ pɩpɩzɩɣ nɛ pɩwɛɛ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa kaɖɛ se pɛɖɛɛ nɔɔ tɔm susuu tʋmɩyɛ taa?

⁴ Mbʋ pʋyɔɔ pɩpɩzɩɣ nɛ pɩwɛɛ kaɖɛ yɔ. Pɩtasɩna se ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa ɖɛɣ nɔɔ tɔm susuu tʋmɩyɛ taa lɛ, palakɩ ɖɔɖɔ tʋma  sakɩyɛ. Kɩɖaŋ nɩɩyɩ yɔ: Ðoŋ ɖoŋ lɛ, pa-taa sakɩyɛ cɔŋnɩ kpɩtaʋ hɛkʋ taa kediɣzaɣ nɛ Ɛgbɛyɛ taa Bibl kpɛlɩkʋʋ yɔɔ. Pɩtasɩ lɛ, pɩtɩla pɔñɔɔzʋʋ tɔm yɔɔdʋʋ ndɩ ndɩ. Pañakɩ pana siŋŋ ɖɔɖɔ nɛ pafalɩsɩɣ ɛgbɛyɛ taa tʋmlaɖaa, nɛ pɩkɛnɩ-wɛ taa leleŋ se pakpazɩɣ po-koobiya ɖoŋ. (1 Pɩy. 5:2) Ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa nabɛyɛ ñaɖʋʋ nesi nɛ pamaɣ Kewiyaɣ Kpaamɩŋ nɛ teokrasɩ kuduyuŋ lɛɛŋ nɛ pɔcɔŋnɩ ɩ-yɔɔ. Paa mbʋ yɔ, ɛzɩ ɛgbɛyɛ taa koobiya lalaa yɔ, tʋmɩyɛ nɖɩ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa lakɩ nɛ ɖɩ-tɔm kɩlɩ cɛyʋʋ yɔ, nɖɩ lɛ tɔm kɩbandʋ susuu tʋmɩyɛ.—Mat. 28:19, 20.

5. Kɩɖaʋ ŋgʋ Pɔɔlɩ ha tɔm susuu nʋmɔʋ taa?

⁵ Pɔɔlɩ kɩɖaʋ. Filiipi mba 1:10 taa, Pɔɔlɩ heyiɣ-ɖʋ mbʋ pɩsɩnɩ-ɩ nɛ ɛkɛ tɔm susuyu kɩbanʋ yɔ pɩ-tɔm. Ɛtɔm se: “Ɩtɩlɩ mbʋ pɩ-tɔm kɩlɩ cɛyʋʋ yɔ.” Pɔɔlɩ ɖɔm ɛ-maɣmaɣ ɛ-lɔŋ tasʋʋ yɔɔ. Paaɖʋ-ɩ tʋmɩyɛ se esusi tɔm, nɛ pɩnzɩ hiŋ sakɩyɛ taa, ɛkpaɣ tɔm susuu tʋmɩyɛ se pɩkɛ mbʋ pɩ-tɔm kɩlɩ cɛyʋʋ yɔ pɩ-taa nabʋyʋ. Esusi tɔm “ɛyaa ɛsɩndaa kaɣlaa nɛ kpaɣ ɖɩɣa nɛ ŋwolo ɖɩɣa.” (Tʋma 20:20) Pɩtɩkɛ alɩwaatʋ natʋyʋ yɔɔ ɖeke esusaɣ tɔm evemiye taa, nɛ pɩtɩkɛ evemiye kʋɖʋmɖɩyɛ ɖeke esusaɣ tɔm kpɩtaʋ taa. Ɛtɩŋaɣnɩ wala wena payɩ ehikaɣ yɔ a-yɔɔ nɛ esusuu tɔm. Alɩwaatʋ ndʋ Pɔɔlɩ ɖaŋaɣ ɛ-taabalaa Atɛɛnɩ yɔ, esusi tɔm ɛyaa nabɛyɛ, mba paawɛ lona sɔsɔna taa yɔ, nɛ pa-taa nabɛyɛ mʋ tɔm ndʋ esusaɣ yɔ camɩyɛ. (Tʋma 17:16, 17, 34) Halɩ alɩwaatʋ ndʋ Pɔɔlɩ kaawɛ “salaka kpasɩ” taa yɔ, esusaɣ tɔm mba paacɔ-ɩ nɛ pata yɔ.—Fil. 1:13, 14; Tʋma 28:16-24.

6. Ɛbɛ Pɔɔlɩ falɩsɩ ɛyaa lalaa se pala?

⁶ Pɔɔlɩ labɩnɩ ɛ-alɩwaatʋ tʋmɩyɛ camɩyɛ. Ðoŋ ɖoŋ lɛ, ɛyaɣaɣ lalaa se pɛkpɛndɩ ɛ-yɔɔ nɛ ɛ nɛ wɛ posusi tɔm. Alɩwaatʋ ndʋ ɛlakaɣ Ɛsɔtɔm tiyiyu tʋmɩyɛ nɛ ɛɖɔ nʋmɔʋ kajalaɣ ɖeɖe yɔ, ɛkpɛndɩnɩ Yohanɛɛsɩ weyi payaɣ ɖɔɖɔ se Maarɩkɩ yɔ, nɛ nabʋlɛ ɖeɖe lɛ, ɛkpɛndɩnɩ Timootee. (Tʋma 12:25; 16:1-4) Pɩtʋʋ fɛyɩ se Pɔɔlɩ kaañaɣ pana nɛ ɛwɩlɩ abalaa mba ɛzɩma pala ɖʋtʋ ɛgbɛyɛ taa, ɛzɩma pala ninɖiɣyu tʋmɩyɛ nɛ ɛzɩma pɛkɛ wɩlɩyaa kɩbama yɔ.—1 Kɔr. 4:17.

7. Tɔm ndʋ Pɔɔlɩ yɔɔdɩ Efɛɛzɩ mba 6:14, 15 taa yɔ, ɛzɩma ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa pɩzɩɣ nɛ pɔɖɔ tɩ-yɔɔ?

⁷ Lɔŋ weyi pɩkpɛlɩkɩɣ Ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa yɔ. Ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa pɩzɩɣ nɛ pamaɣzɩnɩ Pɔɔlɩ, ye paasusuu tɔm kpaɣ ɖɩɣa nɛ ŋwolo ɖɩɣa ɖeke, ɛlɛ pɔñɔɔzʋʋ pa-tɩ ɖɔɖɔ se papɩzɩ nɛ palɩzɩ aseɣɖe alɩwaatʋ ndʋ payɩ pehikiɣ waɖɛ naɖɩyɛ yɔ. (Kalɩ Efɛɛzɩ mba 6:14, 15.) Papɩzɩɣ nɛ palɩzɩ aseɣɖe alɩwaatʋ ndʋ palɩɣ wondu yabʋ yɔ yaa pa-tʋmɩyɛ taa. Yaa alɩwaatʋ ndʋ paɖʋʋ nesi teokrasɩ kuduyuŋ maʋ tʋma yɔ, papɩzɩɣ nɛ posusi tɔm ɛyaa mba pɔñɔtɩnɩ peeɖe yɔ yaa mba pɛpɛdɩɣnɩ-wɛ wondu yɔ. Ɛzɩ Pɔɔlɩ yɔ, ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa pɩzɩɣ nɛ pafalɩsɩ ɛyaa lalaa alɩwaatʋ ndʋ pa nɛ wɛ posusuu tɔm yɔ, pa-taa nabɛyɛ lɛ ɛgbɛyɛ taa tʋmlaɖaa.

8. Nabʋyʋ taa, ɛbɛ pɩpɩzɩɣ nɛ pɩpɔzɩ se ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ nɔɔyʋ ɛla?

 ⁸ Pɩtɩpɔzɩ se ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa iyele nɛ tʋma wena palakɩ ɛgbɛyɛ taa yɔ yaa teokrasɩ tʋma lɛɛna wena palakɩ yɔ akɩlɩ-wɛ kpaɣʋ alɩwaatʋ nɛ paahikiɣ alɩwaatʋ se posusi tɔm. Pɩsa nɛ pataakpilini hɔɔlʋʋ nakʋyʋ yɔɔ lɛ, nabʋyʋ taa pɩpɩzɩɣ nɛ pɩpɔzɩ se pekizi tʋma naayɛ. Pamaɣzɩɣ nɛ patɩmɩ nɛ pɩtɛ lɛ, pɩtɩla peɖiɣziɣna se ye petisaa se palakɩ tʋmɩyɛ nɖɩ yɔ, paakaɣ hiɣu alɩwaatʋ nɛ pala mbʋ pɩ-tɔm kɩlɩ cɛyʋʋ yɔ. Mbʋ pɩ-tɔm kɩlɩ cɛyʋʋ yɔ pɩ-taa nabʋyʋ lɛ, hɔʋ taa Ɛsɔ sɛtʋ labʋ paa kpɩtaʋ ŋgʋ, tɔm susuu tʋmɩyɛ labʋ nɛ kpekpeka, yaa pe-piya falɩsʋʋ se sɩpɩzɩ nɛ sisusi tɔm. Pɩwɛ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa nabɛyɛ kaɖɛ se pekizi tʋma wena pɔsɔzʋʋ-wɛ yɔ, ɛlɛ pa-taa pɩzɩɣ nɛ pɩtɛ se ɛzɩma pɔsɔɔlaa se mbʋ payɩ palakɩ yɔ pɩ-taa lɛ, pataakpilini hɔɔlʋʋ nakʋyʋ yɔɔ yɔ, Yehowa nɩɣ pɩ-taa.

9. Pɩɖɔkʋʋnɩ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa siŋŋ; pʋyɔɔ lɛ, kaɖɛ nɖɩ pakatɩɣ?

⁹ Mbʋ pʋyɔɔ pɩpɩzɩɣ nɛ pɩwɛɛ kaɖɛ yɔ. Yehowa samaɣ katɩɣ kala sakɩyɛ. Kɛdɛzaɣ kɩyakɩŋ ɩnɛ ɩ-taa, pɩpɔzʋʋ se pakpazɩ ɖa-tɩŋa ɖoŋ, paɖʋ-ɖʋ nesi nɛ pɛhɛzɩ ɖa-laŋa. Nɛ nabʋyʋ taa, pɩpɔzʋʋ se pasɩnɩ ɛyaa nabɛyɛ nɛ peyele labʋ mbʋ pɩfɛyɩ ɖeu yɔ. (1 Tes. 5:14) Pɩkɛ toovenim se ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa ɩɩpɩzɩɣ nɛ peyele nɛ kala wena payɩ Yehowa samaɣ katɩɣ yɔ, asɩɩ tɩnaɣ. Paa mbʋ yɔ, Yehowa sɔɔlaa se ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa ɩla mbʋ payɩ papɩzɩɣ yɔ nɛ pakpazɩ ɖoŋ ɛ-samaɣ taa mba nɛ pakandɩyɩ pɔ-yɔɔ. Pɩɖɔkʋʋnɩ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa siŋŋ; ye mbʋ, ɛzɩma papɩzɩɣ nɛ pehiɣ alɩwaatʋ nɛ pasɩnɩ po-koobiya alɩwaatʋ ndʋ pɩpɔzʋʋ se pasɩnɩ-wɛ yɔ?

10. Ɛzɩ 1 Tesalooniiki mba 2:7 wɩlʋʋ yɔ, ɛzɩma Pɔɔlɩ cɔnɩ Yehowa samaɣ yɔɔ?

¹⁰ Pɔɔlɩ kɩɖaʋ. Pɔɔlɩ saŋaɣ e-koobiya paa ɛzɩmtaa nɛ ɛkpazɩɣ-wɛ ɖoŋ. Pɩwɛɣ ɖeu se ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa ɩmaɣzɩnɩ ɛ-kɩɖaʋ nɛ pawɩlɩ po-koobiya sɔɔlɩm nɛ palabɩ-wɛ camɩyɛ lakasɩ. (Kalɩ 1 Tesalooniiki mba 2:7.) Pɔɔlɩ heyi e-koobiya Krɩstʋ ñɩma se ɛsɔɔlɩ-wɛ nɛ Yehowa sɔɔlɩ-wɛ ɖɔɖɔ. (2 Kɔr. 2:4; Efɛz. 2:4, 5) Pɔɔlɩ kaakpaɣ ɛgbɛyɛ taa mba se pɛkɛ ɛ-taabalaa nɛ ɛkpakaɣ alɩwaatʋ nɛ ɛ nɛ wɛ pacakɩ. Ɛwɩlaa se ɛtaɣ-wɛ liu, pʋyɔɔ eheyi-wɛ ɛ-nɩɣzɛ nɛ ɛ-ɛjandʋ kpayɩ. (2 Kɔr. 7:5; 1 Tim. 1:15) Paa mbʋ yɔ, Pɔɔlɩ taaka ɛ-lɩmaɣza kala wena ɛ-maɣmaɣ ɛkataɣ yɔ a-yɔɔ. Ɛlɛ, ɛɛsɔɔlaa se ɛsɩnɩ e-koobiya.

11. Ɛbɛ yɔɔ Pɔɔlɩ tasaɣ e-koobiya lɔŋ?

¹¹ Nabʋyʋ taa, pɩɩpɔzaa se Pɔɔlɩ ɛtasɩ e-koobiya Krɩstʋ ñɩma lɔŋ. Ɛlɛ, wiɖiyi ɛtɩla mbʋ kpa se ɛwɩlɩ se pɩwɩzɩ-ɩ. Ɛɛsɔɔlɩ-wɛ pʋyɔɔ ɛtasaɣ-wɛ lɔŋ nɛ ɛɛsɔɔlaa se ɛkandɩyɩ pɔ-yɔɔ nɛ pɛfɛɛ kala ndɩ ndɩ. Ɛñakaɣ pana se eyele nɛ ɛ-lɔŋ tasʋʋ taa nɩʋ wɛɛ kɛlɛʋ nɛ ɛnɩɣzaɣ ɛzɩma pakaɣ mʋʋ ɛ-lɔŋ tasʋʋ yɔ pɩ-yɔɔ. Kɩɖaʋ nakʋyʋ yɔ: Takayɩsɩ nzɩ Pɔɔlɩ ma Kɔrɛntɩ mba yɔ sɩ-taa nakɛyɛ taa, ɛtasɩ-wɛ  lɔŋ kpayɩ. Ɛma takayaɣ ŋga nɛ pɩtɛ lɛ, etiyi Tiiti pɔ-cɔlɔ. Pɔɔlɩ nɩɣzaɣ ɛzɩma pakaɣ mʋʋ ɛ-takayaɣ yɔ pɩ-yɔɔ. Alɩwaatʋ ndʋ ɛnɩwa se pamʋ ɛ-lɔŋ tasʋʋ camɩyɛ yɔ, ɛ-taa kaalabɩ leleŋ siŋŋ.—2 Kɔr. 7:6, 7.

12. Ɛzɩma ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa pɩzɩɣ nɛ pakpazɩ po-koobiya Krɩstʋ ñɩma ɖoŋ?

¹² Lɔŋ weyi pɩkpɛlɩkɩɣ Ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa yɔ. Ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa pɩzɩɣ nɛ pamaɣzɩnɩ Pɔɔlɩ kɩɖaʋ, ye pakpakɩɣ alɩwaatʋ nɛ pa nɛ po-koobiya Krɩstʋ ñɩma pacakɩ yɔ. Nʋmɔŋ weyi ɩ-yɔɔ papɩzɩɣ patɩŋna nɛ pala mbʋ yɔ, ɩ-taa nakʋyʋ lɛ se pɩwɛɛ se patalɩ lɔŋ ɛgbɛyɛ taa kediɣzisi taa nɛ pɩsa nɛ pa nɛ ɛyaa lalaa pala kɛdɛsɩ nzɩ sɩkpazɩɣ ɛyʋ ɖoŋ yɔ. Ðoŋ ɖoŋ lɛ, pɩsa nɛ pakpazɩ koobu nɔɔyʋ ɖoŋ nɛ sɔɔlɩm lɛ, cɛcɛsɩ pazɩ yem pɩkpakɩɣ. (Roma 1:12; Efɛz. 5:16) Ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ weyi ɛmaɣzɩɣnɩ Pɔɔlɩ kɩɖaʋ yɔ, ɛkaɣ ɖɔɖɔ labɩnʋʋ tʋmɩyɛ Bibl nɛ ɛkpazɩ ɖoŋ e-koobiya tisuu nɛ ɛsɩnɩ-wɛ nɛ pa-taa tɛ se Ɛsɔ sɔɔlɩ-wɛ. Pɩtasɩ lɛ, ɛwɩlɩɣ mba paɖʋzɩ e-nesi tɛɛ se ɛcɔnɩ pɔ-yɔɔ yɔ se ɛsɔɔlɩ-wɛ. Ɛyɔɔdʋʋnɩ-wɛ ɖoŋ ɖoŋ nɛ ɛñɩnɩɣ se ɛna lɩmaɣza wena a-yɔɔ ɛpɩzɩɣ nɛ ɛsam-wɛ yɔ. Alɩwaatʋ ndʋ pɩpɔzʋʋ se ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ nɔɔyʋ ɛtasɩ koobu nɔɔyʋ lɔŋ yɔ, eyeki se ɛ-lɔŋ tasʋʋ ɛlɩɩnɩ Ɛsɔtɔm taa. Eheyiɣ koobu ɛnʋ mbʋ ɖeyi ɖeyi ɛlɛ laba yɔ, ɛlɛ ɛlakɩ mbʋ nɛ nɔɔ kɩbaŋa mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛsɔɔlaa se ɛlɛ ɛɖɔ ɛ-lɔŋ tasʋʋ yɔɔ.—Gal. 6:1.

13. Ðoŋ weyi ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ nɔɔyʋ ɛjandʋ pɩzɩɣ nɛ tɩwɛɛnɩ ɛ-yɔɔ?

¹³ Mbʋ pʋyɔɔ pɩpɩzɩɣ nɛ pɩwɛɛ kaɖɛ yɔ. Ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa tɩtalɩ pilim. Ɛzɩ paa anɩ yɔ, piyiɣdiɣ paba ɖɔɖɔ. (Roma 3:23) Nabʋyʋ taa, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩlabɩ-wɛ kaɖɛ se pɛwɛɛnɩ lɩmaɣza kɩbana pɛ-ɛjandʋ yɔɔ. Pa-taa nabɛyɛ pɩzɩɣ nɛ pakɩlɩ kam pa-lɩmaɣza pɛ-ɛjandʋ yɔɔ nɛ piyele nɛ pitibi-wɛ yɔɔɔ. Lalaa pɩzɩɣ nɛ pamaɣzɩ se ɛjandʋ ndʋ pɛwɛna yɔ, tɩ-tɔm tɩkɩlɩ cɛyʋʋ nɛ pɩtɩcɛyɩ se pañaɣ pana nɛ pala lɛɣzɩtʋ ndʋ pɩpɔzʋʋ yɔ.

14. Ɛzɩ Filiipi mba 4:13 wɩlʋʋ yɔ, ɛzɩma tɩ luzuu sɩnɩ Pɔɔlɩ nɛ ɛlʋbɩnɩ ɛ-ɛjandʋ?

¹⁴ Pɔɔlɩ kɩɖaʋ. Pɔɔlɩ kaaluzi ɛ-tɩ nɛ eɖiɣzina se e-ɖeke ɛɛpɩzɩɣ nɛ ɛwa ɛ-ɛjandʋ. Pɩpɔzaɣ-ɩ ɖoŋ weyi Ɛsɔ haɣ yɔ. Pʋcɔ nɛ Pɔɔlɩ pɩsɩɣ Krɩstʋ tʋ lɛ, ɛɛnazɩ Krɩstʋ ñɩma siŋŋ. Ɛlɛ pʋwayɩ, ɛkɔm nɛ ɛnɩɩ pɩ-taa se mbʋ ɛlakaɣ yɔ pɩfɛyɩ ɖeu nɛ etisi faaa nɛ ɛlɛɣzɩ ɛ-lakasɩ nɛ ɛ-ɛyʋtʋ. (1 Tim. 1:12-16) Yehowa sɩnɩ Pɔɔlɩ nɛ ɛpɩsɩ ninɖiɣyu weyi ɛwɛnɩ sɔɔlɩm, ɛnɩɣ ɛyaa siziŋ nɛ eluzuu ɛ-tɩ yɔ. Pɔɔlɩ kaanawa se ɛwɛnɩ ɛjandʋ sakɩyɛ; paa mbʋ yɔ, ɛtɩka ɛ-lɩmaɣza ɛ-ɛjandʋ yɔɔ; ɛlɛ ɛlɩzaa se ɛtaɣ liu Yehowa kpaɣʋ nɛ kpeɣu na. (Roma 7:21-25) Ɛɛtaaɖaŋɩɣ se ɛtalɩ pilim. Ɛlɛ, ɛñakaɣ pana siŋŋ se ɛwɛɛnɩ Krɩstʋ ñɩma wɛtʋ nɛ pɩkɩlɩ, nɛ eeluzi ɛ-tɩ nɛ ɛtaa liu Yehowa se ɛlɛ ɛsɩnɩ-ɩ nɛ  ɛla ɛ-tʋmɩyɛ.—1 Kɔr. 9:27; kalɩ Filiipi mba 4:13.

15. Lɩmaɣza kɩbana wena pɩpɔzʋʋ se ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa ɩwɛɛnɩ pɛ-ɛjandʋ yɔɔ?

¹⁵ Lɔŋ weyi pɩkpɛlɩkɩɣ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa yɔ. Ye palɩzɩ nabɛyɛ se pɛkɛ ɛzʋtʋyaa yɔ, pɩtɩwɩlɩ se patalɩ pilim. Paa mbʋ yɔ, Yehowa ñɩnɩɣ se peɖiɣzina se pɛwɛnɩ ɛjandʋ nɛ pañaɣ pana nɛ pɛwɛɛnɩ Krɩstʋ ñɩma wɛtʋ nɛ pɩkɩlɩ. (Efɛz. 4:23, 24) Weyi ɛkɛ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ yɔ, pɩpɔzʋʋ se ɛlabɩnɩ tʋmɩyɛ Ɛsɔtɔm nɛ ɛtazɩ ɛ-tɩ taa nɛ ɛla lɛɣzɩtʋ ndʋ payɩ pɩpɔzʋʋ yɔ. Ye ɛlabɩ mbʋ yɔ, Yehowa kaɣ-ɩ sɩnʋʋ nɛ ehiɣ taa leleŋ nɛ ɛkɛ ɛzʋtʋyʋ kɩbanʋ.—Yak. 1:25.

16. Ye ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ nɔɔyʋ ɛkaŋ ɛ-lɩmaɣza ɛyaa lalaa ɛjandʋ yɔɔ yɔ, ɛbɛ pɩzɩɣ nɛ pɩlɩɩ pɩ-taa?

¹⁶ Mbʋ pʋyɔɔ pɩpɩzɩɣ nɛ pɩwɛɛ kaɖɛ yɔ. Ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa nɛ ɛgbɛyɛ taa koobiya pɛkpɛndɩɣ nɛ palakɩ tʋmɩyɛ nɔɔ kʋɖʋmaɣ taa, pʋyɔɔ lɛ papɩzɩɣ nɛ patɩlɩ koobiya ɛjandʋ. Ɛlɛ ye ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa ɩtɩtɩlɩ labʋ yɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩcɛyɩ-wɛ, nɛ pɩpɩzɩɣ piyele nɛ paawɛɣnɩ camɩyɛ lakasɩ yaa piyele nɛ pahʋʋnɩ koobiya tɔm. Pɔɔlɩ paɣ Krɩstʋ ñɩma se mbʋ Sataŋ ñɩnɩɣ se pala.—2 Kɔr. 2:10, 11.

17. Lɩmaɣza wena Pɔɔlɩ kaawɛnɩ e-koobiya Krɩstʋ ñɩma yɔɔ?

¹⁷ Pɔɔlɩ kɩɖaʋ. Paa ɛzɩmtaa lɛ, Pɔɔlɩ kaawɛnɩ lɩmaɣza kɩbana e-koobiya Krɩstʋ ñɩma yɔɔ. Ɛɛnawa se picoɖuu-wɛ mbʋ pʋyɔɔ yɔ nabʋyʋ taa, palakaɣ nabʋyʋ nɛ pɩwɩzɩɣ-ɩ. Paa mbʋ yɔ, Pɔɔlɩ nawa se ye picoɖi ɛyʋ nɔɔyʋ yɔ pɩɩwɩlɩɣ se ɛkɛ ɛyʋ kɩdɛkɛdʋ. Ɛɛsɔɔlɩ e-koobiya nɛ ɛkaŋaɣ ɛ-lɩmaɣza pɛ-wɛtʋ kɩbandʋ yɔɔ. Alɩwaatʋ ndʋ e-koobiya lʋkaɣ se pala mbʋ pɩwɛ ɖeu yɔ, ɛmaɣzaɣ se pɛwɛnɩ lɩmaɣza kɩbana, nɛ tobi lɛ pɩpɔzʋʋ se pasɩnɩ-wɛ.

18. Ɛzɩma Pɔɔlɩ cɔnɩ Evoodii nɛ Sɛntiisi pɔ-tɔm ɖeɖe yɔ, lɔŋ weyi pɩkpɛlɩkɩɣ-ŋ? (Filiipi mba 4:1-3)

¹⁸ Maɣzɩ ɛzɩma Pɔɔlɩ kaasɩnɩ Filiipi ɛgbɛyɛ taa koobiya halɩñɩma nabɛyɛ naalɛ yɔ pɩ-yɔɔ nɛ ŋna. (Kalɩ Filiipi mba 4:1-3.) Pɩɩwɛ ɛzɩ tɔm natʋyʋ kaakɔm Evoodii nɛ Sɛntiisi pɛ-hɛkʋ taa nɛ piyele nɛ pa-taabalɩyɛ cɛ yɔ. Pɔɔlɩ tɩlabɩ-wɛ kañatʋ yaa ɛtɩhʋnɩ-wɛ tɔm, ɛlɛ ɛkam ɛ-lɩmaɣza pɛ-wɛtʋ kɩbandʋ yɔɔ na. Paakɛ koobiya halɩñɩma mba pɛwɛ siɣsiɣ yɔ, nɛ paawɛʋ nɛ pɛsɛɣ Yehowa yɔ pɩlakɩ alɩwaatʋ sakɩyɛ. Pɔɔlɩ kaanawa se Yehowa sɔɔlɩ-wɛ. Pɔɔlɩ kaawɛnɩ lɩmaɣza kɩbana koobiya halɩñɩma mba pɔ-yɔɔ, mbʋ tuyini-i nɛ eseɣti-wɛ se pɔñɔɔzɩ tɔm ndʋ tɩkɔm pɛ-hɛkʋ taa yɔ. Pɔɔlɩ kaakam ɛ-lɩmaɣza ɛyaa lalaa wɛtʋ kɩbandʋ yɔɔ, mbʋ yebina nɛ etilesi taa leleŋ weyi ɛɛwɛna yɔ nɛ ɛ nɛ ɛgbɛyɛ taa koobiya pa-taabalɩyɛ cɛyɩsɩ tam.

19. (a) Ɛbɛ pɩzɩɣ pɩsɩnɩ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa nɛ pɛwɛɛnɩ lɩmaɣza kɩbana po-koobiya Krɩstʋ ñɩma yɔɔ? (b) Ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ weyi palɩzɩ-ɩ kɩlɛmʋʋ yɔɔ eɖiɣni ñɔɔzʋʋ Kewiyaɣ Kpaaŋ taa se kɩwɛɛ cɩɖɩ cɩɖɩ yɔ, lɔŋ weyi ŋpɩzɩɣ nɛ ŋkpɛlɩkɩ ɛ-cɔlɔ?

¹⁹ Lɔŋ weyi pɩkpɛlɩkɩɣ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa yɔ. Ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa, ɩka mɩ-lɩmaɣza  wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ mi-koobiya wɛna yɔ tɩ-yɔɔ. Paa weyi lɛ, ɛtɩtalɩ pilim; paa mbʋ yɔ, paa weyi lɛ, ɛwɛnɩ wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ tɩpɩzɩɣ nɛ tɩkɛdɩnɩ-ɖʋ yɔ. (Fil. 2:3) Pɩkɛ toovenim se nabʋyʋ taa, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩpɔzɩ se ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa ɩtasɩ koobu nɔɔyʋ lɔŋ. Paa mbʋ yɔ, ɛzɩ Pɔɔlɩ yɔ, pɩpɔzʋʋ se ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa ɩñaɣ pana siŋŋ nɛ pataaka pa-lɩmaɣza koobu ɛnʋ ɛ-yɔɔdaɣ nɛ ɛ-lakasɩ nzɩ sɩpɩzɩɣ nɛ sɩɖʋ-wɛ ɖɩwɩzɩyɛ yɔ pɩ-yɔɔ. Ɛlɛ, pɩwɛɣ ɖeu se paka pa-lɩmaɣza ɛzɩma koobu ɛnʋ ɛsɔɔlɩ Yehowa, ɛzɩma ɛɖɔkʋʋ ɛ-laŋɩyɛ Yehowa sɛtʋ taa, nɛ ɛzɩma ɛñakɩ pana se ɛla mbʋ pɩwɛ ɖeu yɔ pɩ-yɔɔ. Ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa mba pakaŋ pa-lɩmaɣza ɛyaa lalaa wɛtʋ kɩbandʋ yɔɔ yɔ, pasɩɣnɩ po-koobiya se peɖiɣzina se ɛgbɛyɛ taa ñɩma tɩŋa sɔɔlɩ-wɛ.

20. Pɩsa nɛ Pɔɔlɩ kɩɖaʋ wazɩ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa lɛ, ɛbɛ papɩzɩɣ powolo pɩ-yɔɔ nɛ palakɩ?

²⁰ Ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa, ye iwobi pɩ-yɔɔ nɛ ɩtazɩɣ Pɔɔlɩ kɩɖaʋ taa yɔ, pɩkaɣ-mɩ sɩnʋʋ. Ɩpɩzɩɣ nɛ iwolo Index des publications des Témoins de Jéhovah, taa nɛ ɩcɔnɩ tɔm ñʋʋ sɔsɔʋ “Paul” nɛ pʋwayɩ lɛ, tɔm ñʋʋ cikpeluu “exemple pour les anciens” tɛɛ. Alɩwaatʋ ndʋ ɩkalɩɣ takayɩsɩ nzɩ paha peeɖe yɔ lɛ, mɩ-taa paa weyi lɛ ɛpɔzɩ ɛ-tɩ se: ‘Ɛzɩma Pɔɔlɩ kɩɖaʋ pɩzɩɣ kɩsɩnɩ-m nɛ alɩwaatʋ ndʋ malakɩ ɛzʋtʋyʋ tʋmɩyɛ yɔ, mantaalesi taa leleŋ weyi mɛwɛna yɔ?’

21. Tɔm ndʋ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa taa pɩzɩɣ nɛ pɩtɛmna?

²¹ Ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa, ɩtɔzɩ se Yehowa ɛɛpɔzʋʋ-mɩ se ɩtalɩ pilim; mbʋ ɛpɔzʋʋ-mɩ yɔ lɛ se ɩwɛɛ siɣsiɣ. (1 Kɔr. 4:2) Ɛzɩma Pɔɔlɩ labɩ tʋmɩyɛ nɛ kpekpeka nɛ ɛɖɔkɩ e-siɣsiɣ wɛtʋ yɔ, pɩkɛdɩnɩ Yehowa. Mɩ ɖɔɖɔ mɩ-taa pɩzɩɣ nɛ pɩtɛ se Yehowa taa wɛ leleŋ nɛ tʋmɩyɛ nɖɩ ɩlakɩ-ɩ yɔ. Yehowa ɛɛkaɣ sɔʋ “mɩ-tʋmɩyɛ nɛ sɔɔlɩm mbʋ ɩwɩlɩ ɛ-hɩɖɛ yɔɔ alɩwaatʋ ndʋ ɩɖʋ ɛyaa kiɖeɖema lɩm nɛ ɩwɛɛ ɩɖʋʋ-wɛ lɩm yɔ pɩ-yɔɔ.”—Ebr. 6:10.