1-2. Kulondela byaingilanga mutumwa Paulo kwakonsha kukwasha byepi bakulumpe mu kipwilo lelo jino?

 MUTUMWA PAULO watemenwe balongo. Waingilanga na ngovu kwibakwasha. (Byu. 20:31) Kino kyalengejile balongo ne banyenga kumutemwa bingi. Pa kimye kimo, bakulumpe mu kipwilo bafumine ku Efisesa “bajijile” byo bayukile’mba kechi bakamumonapo jikwabo Paulo ne. (Byu. 20:37) Bakulumpe mu kipwilo lelo jino nabo batemwa bingi balongo ne banyenga kabiji bengila na ngovu kwibakwasha. (Fili. 2:16, 17) Nangwa byonkabyo, bimye bimo bakulumpe mu kipwilo bapita mu makatazho. Ki ka kyakonsha kwibakwasha kushinda ano makatazho?

² Bakulumpe mu kipwilo bakonsha kulanguluka pa byaingilanga Paulo. (1 Ko. 11:1) Kechi wajinga malaika ne. Paulo wajinga mbulwa kulumbuluka kabiji bimye bimo kyamukatazhanga kuba byawama. (Loma 7:18-20) Kabiji wapichilenga mu makatazho avula. Nangwa byonkabyo, Paulo kechi walekele kwingila na ngovu kukwasha balongo nangwa kubula kwikala na lusekelo pa kwingila ne. Umvwe bakulumpe mu kipwilo kebalondele Paulo, bakatwajijila kwingijila Yehoba na lusekelo nangwa kya kuba babena kupita mu makatazho. Twayai twisambe byo bakonsha kuba bino.

3. Tusakwisamba pa ka mu uno mutwe, kabiji ñanyi kintu kikwabo kyo tusakufunda?

³ Mu uno mutwe, tusakwisamba pa makatazho ana apitamo bakulumpe mu kipwilo: (1) kwabanya kimye kya kusapwila ne kya kwingila mingilo ikwabo, (2) kumona kimye kya kwingila mwingilo wa bukafunga, (3) bya kuba na bumbulwa kulumbuluka bwabo, ne (4) bya kuba na bumbulwa kulumbuluka bwa bakwabo. Kabiji tusakufunda byakwashishe Paulo kushinda ano makatazho ne bakulumpe mu kipwilo byo bakonsha kulondela mu ngayo yanji.

4. Mambo ka o kyakonsha kukatezha bakulumpe kwingila mwingilo wa kusapwila?

⁴ Ene mambo o kyakonsha kukatezha. Kununga pa kutangijila mwingilo wa kusapwila, bakulumpe baji na mingilo ikwabo yavula. Bimye byavula bakulumpe mu kipwilo bekala ba ku mupando mu kupwila kwa mukachi ka mulungu ne kutangijila Lufunjisho lwa Baibolo lwa Kipwilo. Kabiji bamba ne majashi akwabo. Baji na mwingilo wa kufunjisha bankwasho ne kutwajijila kutundaika balongo ne banyenga. (1 Pe. 5:2) Bakulumpe bamo bengila mwingilo wa kushimika ne kuwamisha Mazubo a Bufumu ne bishimikwa bikwabo byo twingijisha pa kupopwela Yehoba. Bino byonkatu byo kiji ku bonse mu kipwilo, mwingilo wakilamo kunema wingila bakulumpe ke kusapwila mambo awama.—Mat. 28:19, 20.

5. Twakonsha kulondela byepi Paulo byo aingilanga mwingilo wa kusapwila?

⁵ Bakulumpe byo bakonsha kufunjilako kwi Paulo. Kintu kyakwashishe Paulo kwingila bulongo kyanembwa pa Filipai 1:10. Witutundaikile’mba: “Muyuke bintu byanemesha.” Paulo walondelanga jino jifunde. Bamupele mwingilo, kabiji pa myaka yavula uno ye mwingilo wanemene bingi mu bwikalo bwanji. Wasapwilanga “patoka ne ku nzubo ku nzubo.” (Byu. 20:20) Kechi wasajile kimye nangwa juba jo asapwilanga mu mulungu ne. Aye wasapwilanga pa tubimye tonse to ashukilwanga. Pa kimye kimo byo apembelejilenga balunda nanji mu Atene, watendekele kusapwila ku jibumba ja bantu bo banemekele, kabiji bamo batambwijile bulongo mambo awama. (Byu. 17:16, 17, 34) Nangwatu kimye kyo ‘bamukashile mu kaleya,’ Paulo wasapwijilenga ku bantu bo ajinga nabo.—Fili. 1:13, 14; Byu. 28:16-24.

6. Ñanyi mingilo Paulo yo afunjisheko bakwabo?

⁶ Paulo waingijishanga kimye kyanji bulongo. Waitangako bakwabo kwiya na kwingijila nanji pamo mwingilo wa kusapwila. Kimye kyo ajinga pa lwendo lwanji lutanshi lwa bumishonale, wasendeleko Yoano Mako, kabiji pa lwendo lwa bubiji wasendeleko Timoti. (Byu. 12:25; 16:1-4) Kwa kubula nangwa kuzhinauka ne, Paulo waingijile na ngovu kufunjisha bano banabalume bya kwingila mingilo mu kipwilo, bya kwingila mwingilo wa bukafunga, ne bya kwikala bafunjishi bayuka kufunjisha.—1 Ko. 4:17.

7. Bakulumpe bakonsha kulondela byepi mukambizho wa kwa Paulo uji pa Efisesa 6:14, 15?

⁷ Lufunjisho. Bakulumpe mu kipwilo kechi bakonsha kulondela Paulo kupichilatu mu kusapwila nzubo ku nzubo ne, bino bafwainwa kwinengezhezha jimo kusapwila pa bimye byapusana pusana. (Tangai Efisesa 6:14, 15.) Bakonsha kusapwila kimye kyo baya na kupota bintu ku mapunzha a busulu, nangwa ku nkito. Nangwa kimye kyo babena kukwashako mwingilo wa kushimika Nzubo ya Bufumu, bakonsha kusapwila ku bantu bekala kipi kipi nangwa ku bantu baleta bya kupotesha kwi abo. Byonka byaubanga  Paulo, bakulumpe bakonsha kwingijisha kimye kyo baji mu mwingilo kufunjisha bakwabo, kubikako ne bankwasho mu kipwilo.

8. Bimye bimo mukulumpe mu kipwilo wafwainwa kuba byepi?

⁸ Bakulumpe kechi bafwainwa kupayankanatu na mingilo ya kipwilo nangwa ya mwanzo kya kuba kebakankalwe kwikalapo na kimye kya kwingila mwingilo wa busapwishi ne. Pa kuba’mba bekalenga na kimye kya kwingila mingilo yonse yo bafwainwa kwingila, bimye bimo bakonsha kukanapo mingilo imo. Umvwe balomba ne kulangulukapo, bakonsha kutaana kuba’mba kuswa kwingila mwingilo umo, kwakonsha kwibalengela kubula kuba bintu byanemesha. Bintu nabiji kupopwela kwa kisemi, kwingila mwingilo wa kusapwila na mukoyo, nangwa kufunjisha baana babo bya kusapwila. Bamo kibakatazha kukana mwingilo umo mu kipwilo, bino bafwainwa kuyuka kuba’mba Yehoba usanta bingi pa muchima wabo wa kukeba kwingila bulongo mingilo yapusana pusana yo baji nayo.

9. Ñanyi lukatazho lupitamo bakulumpe baji na bya kuba byavula?

⁹ Ene mambo o kyakonsha kukatezha. Bantu ba Yehoba bapita mu makatazho avula. Mu ano moba a kupelako, atweba bonse tukebewa lutundaiko, bukwasho ne lutekenesho. Kabiji bimye bimo, bamo bakebewa bukwasho pa kuba’mba bachinuzhuke byubilo byatama. (1 Tesa. 5:14) Ibyo kuba’mba bakulumpe kechi bakonsha kupwisha meseko onse apitamo bantu ba Yehoba ne. Nangwa byonkabyo, Yehoba ukeba bakulumpe mu kipwilo kwibikako kutundaika ne kuzhikijila mikooko yanji. Bakulumpe baji bya kuba byavula. Pano bakonsha kuba byepi pa kuba’mba bekalengapo na kimye kya kukwasha balongo ne banyenga?

10. Kwesanakana na byaamba 1 Tesalonika 2:7, Paulo wamwesheshe byepi amba watele muchima bantu ba Yehoba?

¹⁰ Bakulumpe byo bakonsha kufunjilako kwi Paulo. Paulo wamongapo kimye kya kutakaika balongo ne kwibatundaika. Bakulumpe mu kipwilo nabo bafwainwa kulondelanga byo aubanga kupichila mu kumwesha bantu ba Yehoba butemwe ne kifyele. (Tangai 1 Tesalonika 2:7.) Paulo wabuujile balongo ne banyenga kuba’mba wibatemenwe kabiji amba Yehoba naye wibatemenwe. (2 Ko. 2:4; Efi. 2:4, 5) Paulo wamonanga bajinga mu kipwilo amba balunda nanji kabiji wapwanañananga nabo. Wamwesheshe’mba wibaketekejile kupichila mu kwibabuula bintu byo aakamwanga ne byo alubankanyanga. (2 Ko. 7:5; 1 Timo. 1:15) Nangwa byonkabyo, Paulo kechi watele muchima pa makatazho anji ne. Pakuba wakebeshanga kukwasha balongo ne banyenga.

11. Mambo ka Paulo o ajimwijileko balongo ne banyenga?

¹¹ Bimye bimo, Paulo wakebewanga kujimunako balongo ne banyenga. Bino kechi waubanga bino na mambo a kuzhingila ne. Wibajimunangako mambo wibatemenwe kabiji wakebanga kwibazhikijila ku bizumba byapusana pusana. Wibikangako kwibajimunako mu jishinda jawama kabiji wakebanga’mba batambwile lujimuno lwanji.  Mu nkalata yo anembejile bena Kolinda, Paulo wibajimwineko kyakosa. Byo ebatumijile ino nkalata, wabwelele watumako ne Titusa. Paulo wakebele kuyuka inge balondejilenga lujimuno lwajinga mu nkalata yo ebatumijile. Wasangalele bingi byo aumvwine kuba’mba baswile byo ebafunjileko kabiji bebingijishenga.—2 Ko. 7:6, 7.

12. Bakulumpe mu kipwilo bakonsha kukosesha byepi lwitabilo lwa balongo ne banyenga?

¹² Lufunjisho. Bakulumpe mu kipwilo bakonsha kulondela byaubanga Paulo kupichila mu kwikalapo na kimye kya kupwanañana na bapopweshi bakwabo. Jishinda jimo ja kubilamo bino ke kufika bukiji kupwila saka kukyangye kutendeka pa kuba’mba bekalepo na kimye kya kwisamba na balongo ne banyenga. Javula, kechi pakebewa ne kimye kyabaya pa kutundaika mulongo nangwa nyenga ne. (Loma 1:12; Efi. 5:16) Mukulumpe mu kipwilo ulondela byaubanga Paulo naye wingijisha Mambo a Lesa kukosesha lwitabilo lwa balongo ne banyenga, ne kwibakwasha kuyuka’mba Lesa wibatemwa. Kabiji wibakwasha kuyuka’mba naye wibatemwa. Wisamba nabo bimye byavula ne kwibasanchila pa bintu byawama byo boba. Pa kwibajimunako, mukulumpe mu kipwilo wafwainwa kumona kuba’mba lujimuno lwanji lubena kufuma mu Mambo a Lesa. Kechi upita mu mbaji ne, bino uba bino na kifyele mambo ukeba’mba mulongo nangwa nyenga aswe lujimuno.—Nga. 6:1.

13. Bumbulwa kulumbuluka bwakonsha kulengela mukulumpe mu kipwilo kuba byepi?

¹³ Ene mambo o kyakonsha kukatezha. Bakulumpe mu kipwilo bambulwa kulumbuluka. Balubankanya byonkatu byo kiji ku bonse. (Loma 3:23) Bimye bimo kyakonsha kwibakatazha kuyuka bya kuba na bumbulwa kulumbuluka bwabo. Bamo bakonsha kuta bingi muchima pa bintu byo balubankanya kya kuba kibalengela ne kulefulwa. Bakwabo bakonsha kulanguluka’mba bintu byo balubankanya kechi byanema ne. Kabiji ino ndangulukilo yakonsha kwibalengela kubula kukeba kupimpula byubilo byabo.

14. Kwesakana na byaamba Filipai 4:13, kwipelula kwakwashishe byepi Paulo kwikala na milanguluko yawama pa bumbulwa kulumbuluka bwanji?

¹⁴ Bakulumpe byo bakonsha kufunjilako kwi Paulo. Na mambo a kuba’mba Paulo wipelwile, wayukile’mba kechi wakonsheshe kuleka bintu byo alubankanyanga na bulume bwanji mwine ne. Wakebewenga bukwasho bufuma kwi Lesa. Saka akyangye kwikala mwina Kilishitu, Paulo wakanamine kabiji wamanyikile bingi bena Kilishitu. Bino mu kuya kwa kimye, waishile kuyuka’mba byo aubilenga byatamine, kabiji waswile kupimpula byubilo byanji. (1 Timo. 1:12-16) Na bukwasho bwa Yehoba, Paulo waikele kafunga wipelula, wa butemwe ne kifyele. Paulo wayukile’mba walubankanyanga, bino kechi watwajijile na kwibilangulukapo ne. Waketekejile kuba’mba Yehoba ukamulekelako mambo.  (Loma 7:21-25) Paulo wayukile kuba’mba kechi wakonsheshe kubangatu byawama kimye kyonse ne. Pakuba waingijile na ngovu kwikala na byubilo bya bwina Kilishitu ne kuketekela’mba Yehoba ukamukwasha kwingila bulongo mwingilo wanji.—1 Ko. 9:27; tangai Filipai 4:13.

15. Bakulumpe mu kipwilo bakonsha kubanga byepi na bumbulwa kulumbuluka bwabo?

¹⁵ Lufunjisho. Bakulumpe mu kipwilo kechi bebatongola na mambo a kuba’mba baoloka ne. Nangwa byonkabyo, Yehoba ukeba’mba baswenga byo balubankanya, ne kuwamishako byubilo byabo. (Efi. 4:23, 24) Mukulumpe mu kipwilo wafwainwa kwingijisha Mambo a Lesa pa kuba’mba amukwashe kumona po akonsha kuwamishako. Umvwe wauba bino, Yehoba ukamukwasha kwikala na lusekelo ne kwikala mukulumpe wingila bulongo.—Yako. 1:25.

16. Ki ka kyakonsha kumweka inge mukulumpe wata muchima pa bumbulwa kulumbuluka bwa bakwabo?

¹⁶ Ene mambo o kyakonsha kukatezha. Bakulumpe mu kipwilo bakonsha kuyuka bilubankanya balongo ne banyenga na mambo a kwingijila nabo pamo bimye byavula. Bino umvwe babula kujimuka, bakonsha kuzhingila, kubula lusa, nangwa kulengulula balongo ne banyenga. Paulo wajimwineko bena Kilishitu kuba’mba Satana ukakebanga’mba bobenga bino.—2 Ko. 2:10, 11.

17. Paulo wamonanga byepi balongo ne banyenga?

¹⁷ Bakulumpe byo bakonsha kufunjilako kwi Paulo. Kimye kyonse walangulukanga byawama pa balongo ne banyenga. Wayukile bintu byo balubankanyanga, kabiji bimye bimo byubilo byabo byamufichishanga ku muchima. Nangwa byonkabyo, Paulo wayukile’mba inge muntu ulubankanya, kechi kilumbulula’mba awo muntu watama ne. Watemenwe balongo kabiji watele muchima pa byubilo byabo byawama. Inge balongo ne banyenga ke kibakatazhe kuba byawama, walangulukanga’mba bakeba kuba byawama, onkao mambo, babena kukebewatu bukwasho.

18. Mwafunjilako ka kwi Paulo byo aubile na lukatazho lwa kwa Yodia ne Shinchike? (Filipai 4:1-3)

¹⁸ Langulukai pe Paulo byo akwashishe banyenga babiji bajinga mu kipwilo kya mu Filipai. (Tangai Filipai 4:1-3.) Kyamweka nobe Yodia ne Shinchike bapusenejilemo kabiji balekele kwikala balunda na muntu. Paulo kechi wibashintaukijile nangwa kwibazhachisha ne, bino watele muchima pa byubilo byabo byawama. Bano banyenga bajinga ba kishinka kabiji baingijile Yehoba pa myaka yavula. Paulo wayukile’mba Yehoba wibatemenwe. Na mambo a kuba’mba Paulo wajinga na milanguluko yawama pa bano banyenga, wibatundaikile kupwana. Kabiji na mambo a kuba’mba watele muchima pa byubilo byawama bya bakwabo, kyamukwashishe kwikala na lusekelo ne kutwajijila kwikala balunda na boba bajinga mu kipwilo.

19. (a) Bakulumpe mu kipwilo bakonsha kuba byepi pa kuba’mba batwajijile kwikala na ndangulukilo yawama pa bapopweshi bakwabo? (b) Mwakonsha kufunjilako ka ku kipikichala kya mukulumpe mu kipwilo ubena kuwamisha mu Nzubo ya Bufumu?

¹⁹ Lufunjisho. Anweba bakulumpe mu kipwilo,  tai muchima pa byubilo byawama biji na balongo ne banyenga. Mulongo nangwa nyenga yense ke mbulwa kulumbuluka, bino uji na byubilo byawama byo twakonsha kutemwa. (Fili. 2:3) Kya kine, bakulumpe mu kipwilo bimye bimo bafwainwa kujimunako mulongo nangwa nyenga. Bino byonka byajinga Paulo, bakulumpe bafwainwa kwibikako kubula kuta muchima pa byambo byatama nangwa byubilo byatama byamwesha yeo muntu. Bino bafwainwa kuta muchima pa yeo muntu byo atemwa Yehoba, byo achinchika pa kwingijila Lesa, ne byo ebikako kuba kyawama. Bakulumpe inge bata muchima pa byubilo byawama bya bakwabo, balengela balongo ne banyenga kuyuka’mba bebatemwa ku bonse mu kipwilo.

20. Bakulumpe mu kipwilo bakonsha kutwajijila kuba byepi pa kuba’mba bamwenemo mu kulondela byaubanga Paulo?

²⁰ Anweba bakululumpe mu kipwilo mukamwenamo bingi inge mwatwajijila kufunda byaingilanga Paulo. Mu buku wa Watch Tower Publications Index, mwakonsha kuya pa mutwe mukatampe wa kuba’mba “Paulo” apa bino mwaya pa kamutwe kacheche ka kuba’mba “bya kufunjilako bakulumpe.” Kimye kyo mubena kutanga biji pa uno mutwe, ishikishai kuba’mba, ‘Byaubanga Paulo byakonsha kunkwasha byepi kutwajijila kwikala na lusekelo ne kwingila bulongo mwingilo wa bukulumpe mu kipwilo?’

21. Bakulumpe mu kipwilo bakonsha kuketekela ka?

²¹ Bakulumpe mu kipwilo, vulukainga kuba’mba Yehoba wayuka’mba mwi bambulwa kulumbuluka, bino ukeba’mba mwikale ba kishinka. (1 Ko. 4:2) Paulo byo aingilanga mwingillo wanji na ngovu ne bukishinka, wasangajikanga bingi Yehoba ku muchima. Mwafwainwa kuketekela’mba Lesa wanemeka mwingilo ye mwingila. Yehoba kechi “[ukuvulama] mingilo yenu ne butemwe bo mwamwesha jizhina janji ne, byo mwibengijilenga bazhijikwa ne byo mwatwajijila na kwibengijila.”—Hebe. 6:10.