Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

XNAQʼTZBʼIL 14

Aqeye ansyan, kukx kykanoʼmile tiʼj apóstol Pablo

Aqeye ansyan, kukx kykanoʼmile tiʼj apóstol Pablo

«Kykanoʼmele wiʼje» (1 COR. 11:1).

BʼITZ 99 Nimxix kyajlal erman

AJU KʼELEL QNIKʼ TIʼJ *

1, 2. ¿Tiquʼn jaku tzʼonin techel kyaj tqʼoʼn apóstol Pablo kyiʼj ansyan?

 KʼUJLAʼNTOQ qe erman tuʼn apóstol Pablo ex kukx onin kyiʼj (Hech. 20:31). Tuʼntzunju, ok kʼujlaʼn kyuʼn. Jun techel, tej tok kybʼiʼn ansyan te Éfeso qa mlaytoq tzʼok kykeʼyin twitz Pablo juntl maj, «kykyaqiltzun e jaw oqʼxix nim» (Hech. 20:37). Toj ambʼil jaʼlo, kʼujlaʼn qe erman kyuʼn ansyan ex in nok tilil kyuʼn tuʼn kyonin kyiʼj ik tzeʼn bʼant tuʼn Pablo (Filip. 2:16, 17). Noqtzun tuʼnj, at maj kwest tuʼn tbʼant junjun tiʼchaq kyuʼn. ¿Tiʼ jaku tzʼonin kyiʼj?

2 Tuʼnju at nim kyaqʼun ansyan, bʼaʼn tuʼn tel kykanoʼn tiʼj apóstol Pablo (1 Cor. 11:1). Mintiʼtoq tipumal Pablo ik tzeʼn kye anjel ex ok tilil tuʼn tuʼn tkubʼ tiʼj nya bʼaʼn (Rom. 7:18-20). Maske ok weʼ twitz nimku nya bʼaʼn, mintiʼ kubʼ numj ex kukx tzalaj. Qa ma tzʼel kykanoʼn ansyan tiʼj techel kyaj tqʼoʼn, kukx jaku che ajbʼen te Jehová tukʼil tzalajbʼil maske in che ok weʼ twitz junjun nya bʼaʼn. Qo xnaqʼtzan tiʼj tzeʼn jaku bʼant kyuʼn.

3. ¿Tiʼ kʼelel qnikʼ tiʼj toj xnaqʼtzbʼil lu ex tiʼ qo yolil tiʼj?

3 Toj xnaqʼtzbʼil lu, kʼelel qnikʼ tiʼj kyaje tiʼ kwest jaku tzʼela kye ansyan tuʼn t-xi kybʼinchaʼn. Tnejel, tuʼn tel kypaʼn ambʼil tuʼn kypakbʼan ex tuʼn tbʼant junjuntl aqʼuntl kyuʼn. Tkabʼin, tuʼn tel kypaʼn ambʼil tuʼn t-xi kyqʼuqbʼaʼn kykʼuʼj erman. Toxin, tuʼn miʼn ttzaj bʼaj kykʼuʼj aj kyel txalpaj. Ex tkyajin, tuʼn tikʼx kypaltil txqantl kyuʼn. Qo yolil tiʼj tiʼ bʼant tuʼn Pablo tej tok weʼ twitz junjun nya bʼaʼn lu ex tzeʼn jaku tzʼel kykanoʼn ansyan tiʼj.

TUʼN TEL KYPAʼN AMBʼIL TUʼN KYPAKBʼAN EX TUʼN TBʼANT JUNJUNTL AQʼUNTL KYUʼN

4. ¿Tiquʼn kwest jaku tzʼela toj kywitz ansyan tuʼn tkubʼ kyqʼoʼn jun tbʼanel techel kywitz txqantl toj pakbʼabʼil?

4 ¿Tiquʼn kwest tuʼn tbʼant jlu kyuʼn? Nya oʼkx in nok tilil kyuʼn ansyan tuʼn tkubʼ kyqʼoʼn jun tbʼanel techel toj pakbʼabʼil, sino ax ikx in bʼant junjuntl aqʼuntl kyuʼn. Qo xnaqʼtzan kyiʼj junjun. At maj il tiʼj tuʼn kypresidirin kyoj chmabʼil in che ok txolekxi qʼij moqa tuʼn tex kyqʼoʼn Xnaqʼtzbʼil tiʼj Tyol Dios kye kʼloj okslal. Pero nya oʼkx jlu in bʼant kyuʼn, ax ikx ateʼ junjuntl kyoklen moqa kychikʼbʼabʼil. Ex in nel kypaʼn ambʼil tuʼn t-xi kyqʼoʼn xnaqʼtzbʼil kye onil kye ex tuʼn t-xi kyqʼuqbʼaʼn kykʼuʼj erman (1 Ped. 5:2). Ateʼ junjun ansyan in che onin tiʼj construcción moqa tuʼn kyok xqʼuqit Ja te Chmabʼil moqa junjuntl ja. Pero aju mas nim toklen toj kywitz ansyan, aju tuʼn kypakbʼan ik tzeʼn in bʼant kyuʼn txqantl erman (Mat. 28:19, 20).

5. ¿Alkye tbʼanel techel kyaj tqʼoʼn Pablo tej tpakbʼan?

5 Aju techel kyaj tqʼoʼn Pablo. In tzaj tyekʼin Filipenses 1:10 tiquʼn in xi qqʼamaʼn qa ok Pablo te jun tbʼanel pakbʼal. In tzaj tqʼoʼn texto consej lu: «Tuʼntzun tbʼant kyskʼone tiʼj alkyeju mas bʼaʼn». Xi tbʼiʼn Pablo consej lu. Tej ttzaj qʼoʼn jun toklen, ok tqʼoʼn twiʼ tiʼj ex pakbʼan toj nimku ambʼil. Tqʼama jlu: «Xi nqʼoʼne xnaqʼtzbʼil kyeye jatum nnoʼk kychmon kyibʼ xjal, ax ikx tuj kyjaye» (Hech. 20:20). Nya oʼkx pakbʼan Pablo qa bʼaʼn ela toj twitz, sino pakbʼan toj alkyexku ambʼil. Jun techel, tej in nayontoq kyiʼj junjun erman toj tnam Atenas, pakbʼan kye junjun xjal nim kyoklen ex ateʼ junjun e okslan (Hech. 17:16, 17, 34). Ex tej tten toj cárcel, pakbʼan kye qeju e pon tukʼil (Hech. 28:16-24; Filip. 1:13, 14).

6. ¿Tzeʼn xi tqʼoʼn Pablo xnaqʼtzbʼil kye junjuntl erman?

6 Ajbʼen ambʼil toj tumel tuʼn Pablo. Xi tqʼoʼn txokbʼil kyiʼj junjuntl erman tuʼn kypakbʼan tukʼil. Jun techel, tej t-xiʼ tnejel maj pakbʼal toj junjuntl tnam, xi tqʼoʼn txokbʼil tiʼj Juan Marcos. Ex tej t-xiʼ tkabʼin maj, xi tiʼn Timoteo tukʼil (Hech. 12:25; 16:1-4). Ok tilil tuʼn Pablo tuʼn t-xi tyekʼin kye erman lu tzeʼn tuʼn t-xi tzyet jun kʼloj okslal, tzeʼn tuʼn kyok te tbʼanel ansyan ex tzeʼn tuʼn tbʼant-xix kyqʼon xnaqʼtzbʼil (1 Cor. 4:17).

Bʼaʼn tuʼn tpakbʼana toj tkyaqil ambʼil ik tzeʼn bʼant tuʼn Pablo. (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 7). *

7. ¿Tzeʼn jaku txi kybʼiʼn ansyan nabʼil tqʼama Pablo toj Efesios 6:14 ex 15?

7 Aju xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel kyiʼn ansyan tiʼj. Jaku tzʼel kykanoʼn ansyan tiʼj Pablo aj kypakbʼan toj tkyaqil ambʼil ex nya oʼkx aj kypakbʼan kytziyele ja (kjawil uʼjit Efesios 6:14, 15). Jun techel, jaku che pakbʼan aj kyxiʼ loqʼel moqa aj kyxiʼ aqʼunal. Qatzun in che onin tiʼj construcción, jaku che yolin tiʼj Tyol Dios kyukʼil vesin moqa kyukʼil qeju in che pon qʼol junjun tiʼchaq. Ex ik tzeʼn bʼant tuʼn Pablo, jaku tzʼajbʼen ambʼil toj pakbʼabʼil kyuʼn tuʼn t-xi kyqʼoʼn xnaqʼtzbʼil kye junjuntl, ik tzeʼn kye onil kye.

8. ¿Tiʼ jaku bʼant kyuʼn ansyan junjun maj?

8 Nim toklen tuʼn tel kypaʼn ansyan ambʼil tuʼn kypakbʼan ex nya oʼkx tuʼn tok bʼaj kywiʼ tiʼj kyaqʼun toj kʼloj okslal moqa toj circuito. Qa kyaj tuʼn tbʼant jlu kyuʼn, at maj mlay tzaj kykʼamoʼn junjuntl oklenj. Otoqxi che naʼn Dios, jakulo tzʼel kynikʼ tiʼj qa mlay txi kybʼinchaʼn aju mas nim toklen qa ma tzaj kykʼamoʼn oklenj. Kyxol qeju tiʼchaq nim kyoklen, at aju tuʼn kykʼulin te Jehová kyukʼil toj kyja tkyaqil seman, tuʼn kypakbʼan ex tuʼn kyonin kyiʼj kykʼwal tuʼn tbʼant kypakbʼan. Kwestlo jaku tzʼela toj kywitz junjun ansyan tuʼn miʼn ttzaj kykʼamoʼn junjuntl oklenj, pero in nel tnikʼ Jehová tiʼj qa kyaj tuʼn tajbʼen ambʼil kyuʼn toj tumel.

TUʼN TEL KYPAʼN AMBʼIL TUʼN T-XI KYQʼUQBʼAʼN KYKʼUʼJ ERMAN

9. ¿Alkye juntl tiʼ kwest jaku tzʼela toj kywitz ansyan tuʼn tbʼant kyuʼn?

9 ¿Tiquʼn kwest tuʼn tbʼant jlu kyuʼn? Tuʼnju in qo anqʼin toj bʼajsbʼil tqʼijlalil, in qo ok weʼ twitz nim nya bʼaʼn. Tuʼntzunju, qkyaqilx qaj tuʼn ttzaj qʼuqbʼaʼn qkʼuʼj ex tuʼn qtzaj onin. Ex ateʼ junjuntl il tiʼj tuʼn kyxi onit tuʼn miʼn kyel txalpaj (1 Tes. 5:14). Ojtzqiʼn quʼn qa mlay tzʼel kyiʼn ansyan tkyaqil nya bʼaʼn in qo ok weʼ twitz. Pero taj Jehová tuʼn kyxqʼuqin kyiʼj erman ex tuʼn t-xi kyqʼuqbʼaʼn kykʼuʼj. Qa at nim tiʼchaq tuʼn tbʼant kyuʼn ansyan, ¿tzeʼn jaku tzʼel kypaʼn ambʼil tuʼn kyonin kyiʼj erman?

Qʼamanxa tbʼanel yol kye erman ex qʼuqbʼanxa kykʼuʼj. (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 10 ex 12). *

10. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn 1 Tesalonicenses 2:7, ¿tiʼ tmod Pablo kubʼ tyekʼin kyukʼil erman?

10 Aju techel kyaj tqʼoʼn Pablo. El tpaʼn Pablo ambʼil tuʼn t-xi tqʼamaʼn tbʼanel yol kye erman ex tuʼn t-xi tqʼuqbʼaʼn kykʼuʼj. Tbʼanel qa ma tzʼel kykanoʼn ansyan tiʼj Pablo ex bʼaʼn tuʼn tkubʼ kyyekʼin kykʼujlabʼil kyiʼj erman (kjawil uʼjit 1 Tesalonicenses 2:7). Xi tqʼamaʼn Pablo kye erman qa kʼujlaʼn qe tuʼn ex tuʼn Jehová (2 Cor. 2:4; Efes. 2:4, 5). E ok tqʼoʼn erman te tamiw ex el tpaʼn ambʼil tuʼn tten kyukʼil. Kubʼ tyekʼin qa ok qeʼ tkʼuʼj kyiʼj tej t-xi tqʼamaʼn kye aju kubʼ tnaʼn ex qe tiʼchaq kwest ela toj twitz (2 Cor. 7:5; 1 Tim. 1:15). Mintiʼ ok bʼaj twiʼ Pablo tiʼj nya bʼaʼn ok weʼ twitz, sino onin kyiʼj erman.

11. ¿Tiquʼn xi tqʼoʼn Pablo consej kye erman?

11 At maj xi tqʼoʼn Pablo consej kye erman. Pero mintiʼ bʼant jlu tuʼn tuʼnju otoq tzaj tqʼoj, sino tuʼnju ximen kyiʼj ex nyatoq taj tuʼn ttzaj nya bʼaʼn kyiʼj. Mintiʼ e ajbʼen yol kwest tuʼn tej t-xi tqʼoʼn consej kye ex tajtoq tuʼn tok tbʼiʼn tiʼ kyxim erman ten tiʼjju xi tqʼamaʼn kye. Jun techel, tej t-xi ttzʼibʼin kye okslal te Corinto, kyuw consej xi tqʼoʼn kye. Pero tej tikʼ ambʼil, xi tsamaʼn Tito kyukʼil tuʼn tel tnikʼ tiʼj qa otoq txi kybʼiʼn consej. Kubʼlo tnaʼn nim tzalajbʼil tej tok tbʼiʼn qa atzun jlu otoq bʼant kyuʼn (2 Cor. 7:6, 7).

12. ¿Tiʼ jaku bʼant kyuʼn ansyan tuʼn t-xi kyqʼuqbʼaʼn kykʼuʼj erman?

12 Aju xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel kyiʼn ansyan tiʼj. Jaku tzʼel kykanoʼn ansyan tiʼj Pablo aj tel kypaʼn ambʼil tuʼn kyten kyukʼil erman. Jaku bʼant jlu kyuʼn aj kypon lwey kyoj chmabʼil. Chʼixme tkyaqil maj, mintiʼ in xi tiʼn nim ambʼil tuʼn t-xi qʼuqbʼet tkʼuʼj jun erman ex tuʼn tkubʼ kyyekʼin kykʼujlabʼil tiʼj (Rom. 1:12; Efes. 5:16). Qa kyaj ansyan tuʼn tel kykanoʼn tiʼj Pablo, nim toklen tuʼn tajbʼen Tyol Dios kyuʼn tuʼn t-xi kyqʼuqbʼaʼn kykʼuʼj erman ex tuʼn t-xi kyqʼamaʼn kye qa kʼujlaʼn qe tuʼn Jehová. Ax ikx, in kubʼ kyyekʼin kykʼujlabʼil kyiʼj erman aj kyyolin kyukʼil ex aj t-xi kyqʼamaʼn tbʼanel yol kye tiʼjju in bʼant kyuʼn. Qa il tiʼj tuʼn t-xi kyqʼoʼn ansyan jun consej, nim toklen tuʼn tajbʼen Xjan Uʼj kyuʼn. Ex in xi kyqʼoʼn consej toj tumel tuʼnju kyaj tuʼn t-xi kybʼiʼn erman (Gál. 6:1).

TUʼN MIʼN TTZAJ BʼAJ KYKʼUʼJ AJ KYEL TXALPAJ

13. ¿Tiʼ t-ximbʼetz jun ansyan jaku ten kyiʼj tpaltil?

13 ¿Tiquʼn kwest tuʼn tbʼant jlu kyuʼn? Aj il qe ansyan ex in che el txalpaj ik tzeʼn in bʼaj qiʼj qkyaqilx (Rom. 3:23). Ex at maj kwest in nela toj kywitz tuʼn tten kyximbʼetz toj tumel aj kyel txalpaj. Ateʼ junjun ansyan in tzaj bʼaj kykʼuʼj tuʼnju mlay bʼant nim tiʼchaq kyuʼn. Atzun junjuntl, in kubʼlo kyximen qa nya il tiʼj tuʼn tbʼant junjun chʼixpubʼil kyuʼn.

14. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn 2 Corintios 4:7, ¿tiʼ onin tiʼj Pablo tuʼn tten t-ximbʼetz toj tumel kyiʼj tpaltil?

14 Aju techel kyaj tqʼoʼn Pablo. Tuʼnju kubʼ tin tibʼ Pablo, el tnikʼ tiʼj qa nimtoq toklen tuʼn tonin Jehová tiʼj tuʼn miʼn tok tqʼoʼn twiʼ kyiʼj tpaltil. Tej naʼmxtoq tok Pablo te okslal, otoq tzʼok tbʼinchaʼn nim nya bʼaʼn kyiʼj erman. Pero tej tikʼ ambʼil, el tnikʼ tiʼjju otoq bʼant tuʼn ex kubʼ tchʼexpuʼn tanqʼibʼil ex tmod (1 Tim. 1:12-16). Tuʼn tonbʼil Jehová ok te jun tbʼanel ansyan, kubʼ tyekʼin qʼaqʼbʼil tkʼuʼj ex kubʼ tin tibʼ. Tzaj tbʼis tuʼnju aj il, pero ok qeʼ tkʼuʼj tiʼj qa kbʼeltoq najsaʼn til tuʼn Jehová ex ya mintiʼ ximen kyiʼj tpaltil (Rom. 7:21-25). El tnikʼ Pablo tiʼj qa nyatoq tzʼaqli, tuʼntzunju, ok tilil tuʼn tuʼn tten tbʼanel tmod ex ok qeʼ tkʼuʼj tiʼj qa kʼoniltoq Jehová tiʼj tuʼn tjapun toklen (1 Cor. 9:27; kjawil uʼjit 2 Corintios 4:7).

Qʼonka tilil tuʼn kybʼant chʼixpubʼil tuʼna. (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 14 ex 15). *

15. ¿Tiʼ jaku bʼant kyuʼn ansyan tuʼn tten kyximbʼetz toj tumel tiʼj kypaltil?

15 Aju xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel kyiʼn ansyan tiʼj. In tzaj qʼoʼn kyoklen erman te ansyan maske aj il qe. Tuʼntzunju, taj Jehová tuʼn tel kynikʼ tiʼj kypaltil ex tuʼn tok tilil kyuʼn tuʼn tten tbʼanel kymod (Efes. 4:23, 24). Jaku tzʼajbʼen Tyol Dios kyuʼn ansyan tuʼn tel kynikʼ tiʼj qa il tiʼj tuʼn tbʼant junjun chʼixpubʼil kyuʼn. Qa ma bʼant jlu kyuʼn, kʼonil Jehová kyiʼj tuʼn kytzalaj ex tuʼn tbʼant jun tbʼanel aqʼuntl kyuʼn (Sant. 1:25).

TUʼN TIKʼX KYPALTIL TXQANTL KYUʼN

16. ¿Tiʼ jaku bʼaj qa oʼkx in nok kyqʼoʼn ansyan kywiʼ tiʼj kypaltil txqantl?

16 ¿Tiquʼn kwest tuʼn tbʼant jlu kyuʼn? Jakulo tzʼok kyqʼoʼn ansyan kywitz tiʼj kypaltil txqantl aj kyaqʼunan junx kyukʼil. Qa mintiʼ ma tzʼok kyxqʼuqin kyibʼ, jakulo tzaj kybʼis, kyqʼoj moqa jaku che yolin nya bʼaʼn kyiʼj erman. Xi tqʼamaʼn Pablo kye okslal qa atzun jlu taj Satanás tuʼn tbʼant kyuʼn (2 Cor. 2:10, 11).

17. ¿Tiʼ t-ximbʼetz Pablo ten kyiʼj erman?

17 Aju techel kyaj tqʼoʼn Pablo. Ten tbʼanel t-ximbʼetz Pablo kyiʼj erman. Ojtzqiʼntoq tuʼn qa aj il qe tuʼnju ax ikx otoq tzaj tbʼis tuʼn kypaltil. Maske ikju, mintiʼ kubʼ t-ximen qa otoq che ok erman te nya bʼaʼn xjal tuʼnju otoq bʼant kyuʼn. Kʼujlaʼn qetoq erman tuʼn ex ok tqʼoʼn twiʼ kyiʼj tbʼanel kymod. Ex tej tok tqʼoʼn twitz tiʼj qa kwest ela toj twitz jun erman tuʼn t-xi tbʼinchaʼn aju bʼaʼn, mintiʼ ten nya bʼaʼn t-ximbʼetz tiʼj, sino onin tiʼj.

18. ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel qiʼn tiʼjju bʼant tuʼn Pablo tej tonin tiʼj Evodia ex Síntique? (Filipenses 4:1-3).

18 Atzun jaʼlo, qo yolin tiʼj tzeʼn onin Pablo kyiʼj kabʼe ermana te Filipos (kjawil uʼjit Filipenses 4:1-3). Bʼalo tzaj junjun nya bʼaʼn t-xol Evodia tukʼil Síntique ex ya mintiʼ ten jun tbʼanel kyamiwbʼil. Maske ikju, mintiʼ tzaj tqʼoj Pablo kyiʼj ex mintiʼ yolin nya bʼaʼn kyiʼj. Sino ok tqʼoʼn twitz tiʼj tbʼanel kymod ex tiʼj kyajbʼebʼil te Jehová. El tnikʼ tiʼj qa kʼujlaʼn qetoq ermana lu tuʼn Jehová. Tuʼn jlu, xi tqʼamaʼn kye tuʼn tten mujbʼabʼil kyxol. Tuʼnju ten tbʼanel t-ximbʼetz Pablo kyiʼj erman, onin tiʼj tuʼn ttzalaj ex tuʼn kyten tbʼanel tamiw toj kʼloj okslal te Filipos.

Qʼonka tilil tuʼn miʼn tyolina nya bʼaʼn kyiʼj erman. (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 19). *

19. a) ¿Tiʼ jaku bʼant kyuʼn ansyan tuʼn tten tbʼanel kyximbʼetz kyiʼj erman? b) ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel tiʼna tiʼj tilbʼilal jatumel in nonin jun ansyan tuʼn tjaw tzʼis toj Ja te Chmabʼil?

19 Aju xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel kyiʼn ansyan tiʼj. Aqeye ansyan, bʼaʼn tuʼn tok kyqʼoʼn kywiʼye kyiʼj tbʼanel kymod erman. Maske aj il qe, ateʼqe tbʼanel kymod (Filip. 2:3). Atlo maj il tiʼj tuʼn t-xi kyqʼoʼne consej te jun erman. Pero bʼaʼn tuʼn tel kykanoʼne tiʼj Pablo ex miʼn tzʼok kyqʼoʼn kywiʼye tiʼj tpaltil. Sino bʼaʼn tuʼn tel kynikʼe tiʼj qa kʼujlaʼn Jehová tuʼn erman lu, qa kukx in najbʼen te ex qa jaku che bʼant chʼixpubʼil tuʼn. Qa ma tzʼok tilil kyuʼn ansyan tuʼn tten tbʼanel kyximbʼetz kyiʼj erman, che onil tuʼn tten mujbʼabʼil toj kʼloj okslal.

KUKX KYKANOʼMILE TIʼJ TECHEL KYAJ TQʼOʼN PABLO

20. ¿Tiʼ jaku bʼant kyuʼn ansyan tuʼn kukx kyxnaqʼtzan tiʼj techel kyaj tqʼoʼn Pablo?

20 Nim jaku tzʼonin kyiʼj ansyan qa ma che xnaqʼtzan tiʼj techel kyaj tqʼoʼn Pablo. Jun techel, jaku txi kyjyoʼn tqanil toj Índice de las publicaciones Watch Tower jatumel in tqʼamaʼn «Pablo» ex yajxitl jatumel in tqʼamaʼn «ejemplo para los ancianos». Aj kyxnaqʼtzan ansyan kyiʼj xnaqʼtzbʼil lu, bʼaʼn tuʼn tkubʼ kyxjelin: «¿Tzeʼn in nonin techel kyaj tqʼoʼn Pablo wiʼje tuʼn tjapun woklene tukʼil tzalajbʼil?».

21. ¿Tiʼ jaku tzʼok qeʼ kykʼuʼj ansyan tiʼj?

21 Aqeye ansyan, mintiʼ in tzaj tqanin Jehová kyeye tuʼn kyoke te tzʼaqli, pero taj tuʼn kukx kyajbʼene te (1 Cor. 4:2). Ok tqʼoʼn Jehová toklen tkyaqilju bʼant tuʼn Pablo. Ax ikx kʼokel tqʼoʼn toklen tkyaqilju in bʼant kyuʼne. In tzaj tqʼamaʼn Hebreos 6:10 jlu: «Mlay tzikʼ tnaʼl tuʼn aju kyaqʼunbʼene; xi kyyekʼune qa at kykʼujlalile tiʼj Dios tuʼnju e ajbʼene kye okslal ex kukx in che ajbʼene kye».

BʼITZ 87 In tzaj qʼuqbʼaʼn qkʼuʼj kyoj chmabʼil

^ taqik' 5 Tuʼn tkyaqil qkʼuʼj in nok qqʼoʼn toklen aqʼuntl in bʼant kyuʼn ansyan. Toj xnaqʼtzbʼil lu, qo yolil tiʼj kyaje tiʼ kwest jaku tzʼela toj kywitz. Ax ikx, kʼelel qnikʼ tiʼj tzeʼn jaku tzʼonin techel kyaj tqʼoʼn apóstol Pablo kyiʼj. Kʼonil xnaqʼtzbʼil lu qiʼj tuʼn tel qnikʼ kyiʼj, tuʼn qonin kyiʼj ex tuʼn kyok qkʼujlaʼn.

^ taqik' 61 TQANIL KYIʼJ TILBʼILAL: In pakbʼan jun erman te jun tukʼil toj aqʼuntl aj kybʼaj aqʼunan.

^ taqik' 63 TQANIL KYIʼJ TILBʼILAL: Ik tzeʼn in bʼant tuʼn jun tbʼanel pastor, in yolin jun ansyan tukʼil jun erman in nel tpan tibʼ kyiʼj txqantl.

^ taqik' 65 TQANIL KYIʼJ TILBʼILAL: In xi tqʼoʼn jun erman tbʼanel consej te juntl erman otoq tzaj tqʼoj.

^ taqik' 67 TQANIL KYIʼJ TILBʼILAL: In nok tilil tuʼn jun ansyan tuʼn miʼn ttzaj tqʼoj tiʼj jun erman mintiʼ in nok tilil tuʼn.