1-2. Mwanja wa kapositolo Paulu wasa kukwasa bati bakulunu ano matangwa?

 KAPOSITOLO PAULU wazemene bandolome na bandokazi. Wapangele na nzili mu kubakwasa. (Vili 20:31) Mukemwo bandolome na bandokazi bamuzemene manene. Simbu imo Paulu mwalisalesele na bakulunu ba mu Efeso, “boshe balilile.” Mwafwa bazibukile ngwabo kubakamumono lalo. (Vili 20:37) Bakulunu nabo bazema manene bandolome na bandokazi babo. Co bakalingi mubasela mwoshe kubakwasa. (Fili 2:16, 17) Oloni simbu imo bakulunu kukabakaluwila kulinga bipangi byoshe bibanapande kulinga. Bika byasa kubakwasa?

² Bakulunu basa kulilongesa byabingi kuli Paulu. (1 Koli 11:1) Kapositolo Paulu nendi wapwile munu wa kujeneka kulumbunuka. Nendi bisimbu bimo kwamukaluwilile kulinga byuma byabibwa. (Loma 7:18-20) Co lalo waliwanene na bukalu bwa kuliseza-seza. Oloni kapositolo Paulu kazeyele watweleleleho kupwa wa kubwahelela. Nga bakulunu bakabangeya mwanja wa Paulu basa kutwalelelaho kupwa ba kubwahelela nameme bali na kuliwana na bukalu bwa kuliseza-seza. Tucisimutwiyeni mubasa kulingila ngoco.

3. Bika bitusimutwiya muno mu cilongesa, co bitukwasa bati?

³ Muno mu cilongesa tusimutwiya ha bukalu buwana bubakaliwana nabwo bakulunu: (1) kuwanako simbu yaingi ya kwambulula na kulinga bipangi bikwabo byeka, (2) kuwana simbu ya kutakamesa bandolome na bandokazi, (3) kutwalelelaho kupangela Yehova nameme bali na buzeye bumo na (4) kupangela hamo na bandolome na bandokazi babo baje kubapwile ba kulumbunuka. Tusimutwiya omwo Paulu wahyanenene obu bukalu nomwo mubasa kumutembwinina bakulunu.

4. Mwafwa bika simbu imo bakulunu kukabakaluwila kutwamenena cipangi ca kwambulula?

⁴ Mwafwa bika kwapwa kwakukalu? Bakulunu bali na bipangi bikwabo byeka. Keti kutwamenena lika mu cipangi ca kwambulula. Cakumwenako, bakatwamena mu biwano bya mukati ka calumingo na kutwamenena Cilongesa ca Mbimbiliya ca Cikungulukilo. Co bakalingi ou atwamenenako calumingo eci, mukwabo co calumingo cinatako. Co lalo kuli biñanda bikwabo bibakendeka. Kutundaho, bakalongesa baka-kupangela bipangi na kutwalelelaho kutakamesa bandolome na bandokazi. (1 Petu 5:2) Bakulunu bamo bakakwasa mu kutunga na kunyunga Binjibo bya Bumwene na mitungo ikwabo ya mu munga. Ngwe mwa bandolome na bandokazi boshe mu cikungulukilo, cipangi ca seho manene cibanapande kulinga bakulunu cinapu ca kwambulula.—Mateo 28:19, 20.

5. Cakumwenako muka canatumwesa Paulu mu cipangi ca kwambulula?

⁵ Byalingile Paulu. Byuma byakwasele Paulu alinge mwamubwa cipangi ca kwambulula tubiwana ku mukanda wa Filipu 1:10, NWT uje wendeka ngwawo: “Ngeci mwase kunanguka byuma bije binapu bya seho manene.” Paulu wakabangeyeye majwi endekele. Bamwanene cipangi ca kwambulula, co wacimwene kupwa ca seho manene mu kuyoya kwendi kwoshe. Paulu wambulwile ‘ku mbunga na ku njibo na njibo.’ (Vili 20:20) Kangwile simbu nambe litangwa limo mu calumingo lyapandele kwambulula. Oloni wakele na kwambulula ha simbu yoshe-yoshe na litangwa lyoshe-lyoshe. Cakumwenako, mwakele na kubandamena babusamba bendi mu Atena wambulwile muzimbu waubwa ku cibunga cimo ca banu ba kutsimana manene. Co bamo babo batambwile muzimbu waubwa. (Vili 17:16, 17, 34) Nameme mwakele mu malyenge, Paulu wakele na kwambulwila baje bakele na kumwendela.—Fili 1:13, 14; Vili 28:16-24.

6. Paulu walongesele bakwabo kulinga bika?

⁶ Paulu wapangesele mwamubwa simbu yendi. Kakangi wakele na kusana bakwabo mangana bapangele hamo cipangi ca kwambulula. Cakumwenako, mu bungenzi bwendi bwa bumishinali bwa kulibanga waile na Yowano Mako, co mu bungenzi bwendi bwa bumishinali bwa mu cibali waile na Timateo. (Vili 12:25; 16:1-4) Paulu walongesele aba banalume mwakulingila mwamubwa byuma mu cikungulukilo, mwakulingila mwamubwa cipangi ca bunyungi na mwakupwila balongesi bababwa.—1 Koli 4:17.

7. Bakulunu basa kupangesa bati cinangulo ca Paulu cije cili ku mukanda wa Efeso 6:14, 15?

⁷ Bibalilongesa bakulunu kuli kapositolo Paulu. Bakulunu basa kutembwinina kapositolo Paulu ha kwambulwila ku njibo na njibo nambe kwambulula ha simbu yoshe-yoshe. (Tandeni Efeso 6:14, 15.) Cakumwenako, banasa kwambulula  mubaya na kulanda-landa byuma nambe ha simbu ibali ku bipangi. Co lalo ha simbu ibakwasa mu kutunga njibo ya Bumwene basa kwambulwila banu bomwo mu citingitingi nambe banu baje bakabalandesa byuma bimo. Ngwe mwa Paulu bakulunu basa kupangesa simbu ibakakala mu lihya mu kulongesa bakwabo bipangi kwambateselela na baka-kupangela.

8. Simbu imo mukulunu napande kulinga bika nga bamwana bipangi bimo?

⁸ Bipangi bya mu cikungulukilo nambe bipangi bya kwendela bikungulukilo kubyapandele kwonowesa bakulunu kulinga cipangi ca kwambulula. Simbu imo banapande kubyanako bipangi bimo mangana bawane simbu ya kwambulula. Munima ya kulombela na kusinganyekesesa banasa kunanguka ngwabo nga batambula oco cipangi cibatonda kubana, cinasa kubonowesa kulinga bipangi bikwabo bya seho. Ebi bipangi bya seho binambateselela kutwamenena kulemesa kwa naanga calumingo na calumingo, kwambulula na kulongesa bana babo kwambulula. Bamo kunasa kubakaluwila kubyana bipangi bibabana. Oloni banapande kwanuka ngwabo Yehova azibisisa bili na kubalingisa babyane.

9. Bukalu muka bubakaliwana nabwo bakulunu mwafwa ya kuzezama?

⁹ Mwafwa bika kwapwa kwakukalu? Banu ba Yehova bali na kuliwana na bukalu bwabwingi. Muno mu matangwa a kukotoka tubaboshe tutonda kututakamesa, kutukwasa na kutuzembeleka. Co ha bisimbu bimo banu bamo bakatondeka kubanangula mangana becele tulingolingo twatubi. (1 Tesa 5:14) Oloni bakulunu banapande kwanuka ngwabo kubasa kumanesa bukalu bwoshe bubali na kuliwana nabwo banu ba Yehova. Nameme ngoco Yehova ashaka ngwendi bakulunu beseke mubasela mwoshe kutakamesa na kunyungilila bimanga bendi.

10. Kwesekesa na mukanda wa 1 Tesalonika 2:7 Paulu wamwesele bati ngwendi wakele mbunge bandolome na bandokazi?

¹⁰ Byalingile Paulu. Paulu wakele na kushangazala na kutakamesa bandolome simbu yoshe. Bakulunu banapande kukabangeya mwanja wendi waubwa mu kumwesa ngozi bandolome na bandokazi babo na kubazema. (Tandeni 1 Tesalonika 2:7.) Paulu walekele bandolome na bandokazi bendi ngwendi wabazema, co lalo na Yehova nendi wabazema. (2 Koli 2:4; Efeso 2:4, 5) Paulu wamwene baje bakele mu cikungulukilo kupwa babusamba bendi, co wakele na kusikama nabo. Wamwesele ngwendi wabakulahelele mwafwa wazitukile kubalekesa buzeye bwendi na byuma bije byamulingisile akale na bishoti. (2 Koli 7:5; 1 Tima 1:15) Oloni Paulu kakele manene mbunge ku bukalu bwendi. Washakele kukwasa manene bandolome na bandokazi bendi.

11. Mwafwa bika Paulu wanangwile bandolome na bandokazi bendi?

¹¹ Bisimbu bimo Paulu wapandele kunangula bandolome na bandokazi bendi. Oloni kakele na kubanangula mwafwa ya kumulubalesa. Wabanangwile mwafwa wabazemene. Co lalo washakele kubanyungilila ku bukalu bwa kuliseza-seza. Wabanangwile mu ngila yayasi. Co washakele  ngwendi bapangese byuma byabanangwile. Cakumwenako, mu mukanda wasonekelele baka-Kolinte, Paulu wabanangwile na nzili. Munima ya kubasonekela uje mukanda, watumineko Tito. Paulu washakele kuzibuka bibalingile munima ya kutambula uje mukanda. Wabwahelele manene mwazibile ngwendi bapangesele byuma byabanangwile.—2 Koli 7:6, 7.

12. Bakulunu basa kutakamesa bati bandolome na bandokazi mu cikungulukilo?

¹² Bibalilongesa bakulunu kuli kapositolo Paulu. Bakulunu basa kukabangeya mwanja wa Paulu nga bawana simbu ya kusikama na bandolome na bandokazi babo. Ngila ibasa kulingilamo ngoco inapu kulibanga-banga ku biwano bya cikungulukilo mangana bawane simbu ya kukanyamesa bandolome na bandokazi babo. Kakangi kukambata lika simbu yaindondo kushongangeya ndolome nambe ndokazi. (Loma 1:12; Efeso 5:16) Bakulunu basa lalo kukabangeya mwanja wa Paulu nga bapangesa Lijwi lya Njambi mu kutakamesa bandolome na bandokazi babo na kubaleka ngwabo Njambi wabazema. Mukulunu napande kulinga byuma bije bikwasa bandolome na bandokazi balizibe ngwabo wabazema. Napande kusimutwiya-simutwiya nabo na kubashangala ha byuma bibalinga mwamubwa. Nga mukulunu anangula ndolome nambe ndokazi napande kumunangula kupangesa Mbimbiliya. Napande kuleka ndolome nambe ndokazi hanapande kupangela. Oloni napande kulinga ngoco mu cizemo. Mwafwa ashaka ngwendi apangese byuma byamunangula.—Ngala 6:1.

13. Kujeneka kulumbunuka kwasa kwonowesa bati mukulunu apange mwamubwa bipangi byendi mu cikungulukilo?

¹³ Mwafwa bika kwapwa kwakukalu kulinga ngoco? Bakulunu nabo kubalumbunukile. Nabo bakasebuka ngwe mubakasebukila banu boshe. (Loma 3:23) Simbu imo kukabakaluwila kumona buzeye bwabo mu ngila inapande. Bamo bakaka manene mbunge ku buzeye bwabo, co kulinga ngoco kukabazeyesa. Bakwabo co bakalyamena nga banasebuka. Co kulinga ngoco kukabalingisa bombwanese buzeye bwabo na kujeneka kupangelaho

14. Kwesekesa na mukanda wa Filipu 4:13 kulikehesa kwakwasele bati Paulu akale na bisinganyeka byabibwa ha buzeye bwendi?

¹⁴ Byalingile Paulu. Paulu walikehesele, co wazibukile ngwendi kasa kuhyana buzeye bwendi likalyendi. Wapandele kukulahela ngwendi Njambi amukwasa. Ha kulibanga Paulu wapwile cikenya, co wakele na kuyandesa manene baka-Kilistu. Mu kwita kwa simbu, wazibisisile ngwendi wakele na kulinga byuma byabibi, co watengulwile futisi yendi. (1 Tima 1:12-16) Yehova wakwasele Paulu apwe mukulunu uje wakele na cizemo, ngozi na kulikehesa. Nameme wazibukile ngwendi wakele na buzeye  bwabwingi, kasinganyekele manene ha buzeye bwendi. Oloni wakulahelele ngwendi Yehova na mukonekela. (Loma 7:21-25) Wazibukile ngwendi kalumbunukile. Ngeci, wapangele na nzili mangana akale na bifwa bibanapande kukala nabyo baka-Kilistu. Co walikehesele na kukulahela Yehova mangana apange mwamubwa bipangi byamwanene.—1 Koli 9:27; tandeni Filipu 4:13.

15. Mukulunu asa kukala bati na biyongola byabibwa ha buzeye bwendi?

¹⁵ Bibalilongesa bakulunu kuli kapositolo Paulu. Bandolome babakangula kupwa bakulunu kubapwile ba kulumbunuka. Oloni Yehova ashaka ngwendi bananguke buzeye bwabo na kutwalelelaho kukala na bifwa bije bibanapande kukala nabyo baka-Kilistu. (Efeso 4:23, 24) Mukulunu na mukulunu napande kulilula kupangesa Lijwi lya Njambi na kumona hanapande kupangela. Co Yehova amukwasa kupwa wa kubwahelela na kupwa mukulunu wamubwa.—Yako 1:25.

16. Bika byasa kulingiwa nga mukulunu aka manene mbunge ku buzeye bwa bandolome na bandokazi?

¹⁶ Mwafwa bika kwapwa kwakukalu kulinga ngoco? Bakulunu bakazibuka buzeye bwa bandolome na bandokazi mu cikungulukilo mubakawana simbu yaingi ya kukala nabo. Nga bakulunu kubanyanyama, banasa kubalubalela, kubatenukila nambe kukala na bisinganyeka bya kuhenga hali bakebo. Paulu wanangwile baka-Kilistu ngwendi Satana ashaka ngwendi balinge ngoco.—2 Koli 2:10, 11.

17. Paulu wamwene bati bandolome na bandokazi bendi?

¹⁷ Byalingile Paulu. Wakele na bisinganyeka byabibwa hali bandolome na bandokazi bendi. Wazibukile buzeye bwabo mwafwa simbu imo byuma bibakele na kulinga byamuzibisile kubabala ku mbunge. Nameme ngoco, Paulu wazibukile ngwendi nga munu nasebuka, kukulumbununa ngwabo napu munu wamubi. Wazemene bandolome na bandokazi bendi, co wakele mbunge ku bifwa byabo byabibwa. Mwamwene ngwendi bandolome na bandokazi bendi kubakaluwila kulinga byuma byabibwa. Kasinganyekele ngwendi bali na kulingila shakelo. Wanangukile ngwendi batondele bukwasi.

18. Tulilongesa bika ku byuma byalingile Paulu mu kukwasa Yondiya na Sintike baje balipyakanene? (Filipu 4:1-3)

¹⁸ Cakumwenako, tusimutwiyeni omwo Paulu wakwaselelemo bandokazi babali ba mu cikungulukilo ca Filipu. (Tandeni Filipu 4:1-3.) Hamo Yondiya na Sintike balipyakanene, co busamba bwabo bwahwile. Paulu kabalubalelele nambe kubamona ngwendi bapwile banu bababi, oloni wakele mbunge ku bifwa byabo byabibwa. Aba bandokazi bapwile ba kulongwa, co bapangelele Yehova a simbu yailaha. Paulu wazibukile ngwendi Yehova wabazema. Kukala na bisinganyeka byabibwa hali aba bandokazi kwakwasele Paulu abashongangeye kukala lalo mu kwoloka. Kukala na bisinganyeka byabibwa kwakwasele Paulu kupwa wa kubwahelela na kukanyamesa busamba bwendi na bandolome na bandokazi ba muje mu cikungulukilo.

19. (a) Bakulunu basa kukala bati na bisinganyeka byabibwa hali ba ndolome na bandokazi? (b) Tulilongesa bika ku cikupulo ca ndolome ali na kujelesa Njibo ya Bumwene?

 ¹⁹ Bibalilongesa bakulunu kuli kapositolo Paulu. Bakulunu akeni manene mbunge ku bifwa byabibwa bya bandolome na bandokazi mu cikungulukilo. Tubaboshe kutwalumbunukile. Oloni umo na umo wetu wakala na bifwa byabibwa bije bitukwasa. (Fili 2:3) Ha bisimbu bimo bakulunu banasa kunangula ndolome nambe ndokazi nga nasebuka. Ngwe mwa Paulu bakulunu nabo kubapandele kwaka manene mbunge ku majwi amabi nambe byuma bimo byanalingi ndolome nambe ndokazi bije binabazibisa kubabala ku mbunge. Oloni banapande kwanuka ngwabo owo munu wazema Yehova, ali na kutwalelelaho kumupangela, co lalo ali na kulinga mwamubwa. Bakulunu baje bakaka mbunge ku bifwa byabibwa bya bakwabo bakakwasa bandolome na bandokazi mu cikungulukilo balizibe ngwabo cikungulukilo cabazema.

20. Bakulunu basa kutwalelelaho bati kulilongesa ku mwanja wa Paulu?

²⁰ Bakulunu muwana manene bukwasi nga mutwalelelaho kulilongesa kuli Paulu. Cakumwenako, mwasa kutanda libulu lya Ku “fa Bupaki bo bu Tezi ka za Mubuso wa Mulimu” capita 12 palagilafu 17 kutwala 20. Omwo mutanda ebi biñanda lihuleni ngweni: ‘Mwanja wa Paulu unjikwasa bati njipwe wa kubwahelela omwo njili na kupanga cipangi cange ca bukulunu?’

21. Bakulunu banapande kwanuka byuma muka?

²¹ Bakulunu anukeni ngweni Yehova azibuka ngwendi kumwalumbunukile, oloni ashaka ngwendi mupwe ba kulongwa. (1 Koli 4:2) Kulongwa kwa Paulu na kupanga na nzili kwendi kwazibisile Yehova kubwaha. Neni anukeni ngweni bipangi byeni bili na kuzibisa Yehova kubwaha. Yehova ‘kakebala bipangi byeni bimwalingile nambe cizemo ceni cimunamwesa mwafwa ya lizina lyendi, omwo yeni mwakwasele baka-kukulahela, co mucili na kubakwasa.’—Heve 6:10.