ARE chiʼ kojel chʼuʼj chuwach jun jastaq kqanaʼo che kʼo ta chi kojkun che ubʼanik (Prov. 12:25). ¿La anaʼom jumul wariʼ pa ri akʼaslemal? ¿La kʼo jumul achomam che katkun ta chik kabʼan jun jastaq y che kʼo ta chi achuqʼabʼ? We je wariʼ akʼulmam, xaq xiw ta at. Kʼi chqe weneʼ tajin kqachajij jun qafamilia che uriqom jun yabʼil o jun chi kʼax, xkam jun qafamiliar, xqariq kʼax rumal jun kaqiqʼ jabʼ, kabʼraqan o jun chi kʼax che ubʼanom chqe che sibʼalaj oj kosinaq y kojbʼisonik. ¿Jas kojtoʼwik rech kojel ta chʼuʼj? a

Ri ukʼutbʼal ri qʼatal tzij David kojutoʼo rech kqetaʼmaj ri kqabʼano are chiʼ kojel chʼuʼj chuwach taq ri jastaq, ri areʼ xuriq kʼi taq kʼax pa ri ukʼaslemal y jujun taq mul xa jubʼiqʼ xraj xkamik (1 Sam. 17:34, 35; 18:10, 11). ¿Jas xubʼan ri David rech xel ta más chʼuʼj chuwach ri kʼax? ¿Jas kojkunik kqabʼano rech kqesaj uwach?

Ri David xuriq kʼi taq kʼax pa ri ukʼaslemal. Jun kʼutbʼal, chqilaʼ ri xuriqo are chiʼ terenem rumal ri qʼatal tzij Saúl rech kkamisaxik. Are chiʼ ri David y ri e rachiʼl xetzalij lo pa jun chʼoj, ri e kikʼulel xekikʼam bʼi ri jastaq kech, xkiporoj ri kachoch y xekikʼam bʼi ri kifamilias. ¿Jas xubʼan ri David? Ri Biblia kubʼij che ri David y ri e rachiʼl «xkichaplej uraqik kichiʼ che ubʼanik nimalaj oqʼej kʼa xeqʼitaj na». Xuqujeʼ ri e rachiʼl xkichomaj che «kkikamisaj ri David che abʼaj» (1 Sam. 30:1-6). Xuriq ribʼ ri oxibʼ kʼax chuwach ri David: e kʼo pa kʼax ri ufamilia, ri e rachiʼl kkaj kkikamisaj y terenem rumal ri qʼatal tzij Saúl. ¡Chachomajampeʼ ri xunaʼ ri David!

¿Jas kʼu xubʼano? Aninaq «xujikibʼaʼ [...] ukʼuʼx ri David chrij ri Ajawaxel ri uDios». Ri areʼ naqʼatal che ubʼanik chʼawem che ri Jehová rech kutaʼ tobʼanik che y amaqʼel kchoman chrij ri ubʼanom ri Jehová che utoʼik ojer kanoq (1 Sam. 17:37; Sal. 18:2, 6). Xrilo che rajawaxik kkʼam ubʼe rumal ri Jehová, rumal laʼ xutaʼ che ri rajawaxik kubʼano. Are chiʼ retaʼm chik ri xubʼij ri Jehová che, aninaq xubʼanalaʼ. Y xa rumal wariʼ xetewchix rumal, rumal laʼ xekitzalij lo ri kifamilia y ri jastaq ke (1 Sam. 30:7-9, 18, 19). ¿La xawil ri oxibʼ jastaq che xubʼan ri David? Xubʼan uchʼawem che ri Jehová, xchoman chrij ri bʼanom che utoʼik ojer kanoq y xubʼan ri xbʼix che. ¿Jas kqabʼan che resaxik uwach ri David? Chqilampeʼ oxibʼ kʼutbʼal.

1. Chqabʼanaʼ qachʼawem. Are chiʼ kojel chʼuʼj chuwach jun jastaq, utz che kqataʼ tobʼanik che ri Jehová rech kqetaʼmaj ri kqabʼano. We naj kqabʼan qachʼawem che ri Jehová y kqabʼij ronojel ri kqabʼisoj che, kqanaʼ jamaril. O kojkunik kqabʼan junitzʼ qachʼawem y xaq pa qanimaʼ kqabʼan wi we qas ta kuya bʼe ri kojriqitaj wi. Are chiʼ kqataʼ tobʼanik che ri Jehová tajin kqabʼan qe junam rukʼ ri xubʼan ri David. Ri areʼ xubʼij: «Lal ri chʼuqubʼal wech, ri nukʼolbʼal che panem, lal torol wech, nuDios, ri nimalaj abʼaj kinuchʼuqu» (Sal. 18:2). ¿La qas kʼo kojutoʼ wi ri chʼawem? Jun qachalal che precursora, Kahlia ubʼiʼ, kubʼij: «Are chiʼ bʼantajinaq chi ri nuchʼawem, kinnaʼ jun nimalaj jamaril. Ri chʼawem kinutoʼ  rech ri nuchomanik kubʼan junam rukʼ ri rech ri Jehová y kinkubʼsaj más nukʼuʼx chrij». Qastzij che ri chʼawem are jun nimalaj sipanik che uyaʼom ri Jehová chqe rumal che kojutoʼo are chiʼ kojel chʼuʼj chuwach jun jastaq.

2. Chqachomaj rij ri bʼanom che qatoʼik. Are chiʼ katchoman chrij ri akʼulmam kanoq, ¿la kʼo jumul knaʼtaj chawe che mat xatkun riʼ che uchʼijik jun kʼax wet mat xattoʼ rumal ri Jehová? Are chiʼ kojchoman chrij ri ubʼanom ri Jehová che kitoʼik ri upatanelabʼ ojer y ri ubʼanom che qatoʼik, kubʼano che más kqakubʼsaj qakʼuʼx chrij y kqanaʼ jun nimalaj jamaril (Sal. 18:17-19). Jun kʼamal bʼe Joshua ubʼiʼ, kubʼij: «Nutzʼibʼam ronojel ri nuchʼawem che utzalim uwach ri Jehová. Rukʼ wariʼ knaʼtaj chwe ri qas xintaʼ che y che xuya ri qas xajwataj chwe». Are chiʼ kojchoman chrij ri ubʼanom ri Jehová che qatoʼik, kojutoʼo rech kojel ta chi chʼuʼj chuwach taq ri kʼax.

3. Chqabʼanaʼ ri kubʼij ri Jehová. Are chiʼ majaʼ kqachaʼ ubʼanik jun jastaq, nabʼe chqasikʼij uwach ri Biblia, rumal che are ri qas kkunik kukʼam qabʼe (Sal. 19:7, 11). E kʼi qachalal kkibʼij che are chiʼ utz unikʼoxik jun versículo kkibʼano, sibʼalaj keʼutoʼ che uchʼobʼik y ubʼanik pa kikʼaslemal ri kketaʼmaj. Jun kʼamal bʼe Jarrod ubʼiʼ, kubʼij: «Are chiʼ utz unikʼoxik jun versículo kinbʼano, kwetaʼmaj kʼi jastaq chrij. Jeriʼ, kinchʼobʼ ri tajin kubʼij ri Jehová chwe, qas kopan pa wanimaʼ ri e utzij, rumal laʼ kinkoj nuchuqʼabʼ che ubʼanik ri kqaj chuwach». Are chiʼ kqatzukuj ri utobʼanik ri Jehová pa ri Biblia y kojniman che, kojutoʼo rech kojel ta chʼuʼj chuwach ri kqakʼulmaj.

Ri David qas retaʼm che rajawaxik ri utobʼanik ri Jehová che rech kel ta chʼuʼj chuwach taq ri kʼax. Y sibʼalaj xumaltyoxij ri tobʼanik che xyaʼ che rumal ri Dios, rumal laʼ xubʼij wariʼ: «Rukʼ ri tobʼanik la, kinchʼak ri kʼulel, pa kiwiʼ kʼut ri e utapya ri e utinimit kinukoj wi na». Xuqujeʼ xubʼij: «Ri Dios are kyoʼw nuchuqʼabʼ» (Sal. 18:29, 32). Weneʼ kqachomaj che ri kʼax che kqariqo kjunamataj rukʼ jun nimalaj tapya che kojkun taj kojpaqiʼ puwiʼ, are kʼu rukʼ ri utobʼanik ri Jehová kojkunik kqachʼij ri kʼax. We kqabʼan qachʼawem che utaʼik tobʼanik che ri Jehová, kojchoman chrij ri ubʼanom che qatoʼik y kqabʼan ri kqaj chuwach, qastzij riʼ che areʼ kuya qachuqʼabʼ y kojutoʼ che uchʼobʼik ri rajawaxik kqabʼano rech kojel ta chʼuʼj chuwach taq ri kʼax.