1-2. (a) Anhiạn kụ aYunais, kụ eeghe ipaanhaạn kụ edị odị asoman idiphọ onhiin? (b) Gbạ afoto oḅẹl opoḍi phọ.

 II ABAIBUL phọ o/ghaạph ilọ oḍiiny amuụm mọ aTimoti, kuolọ iikia i/lo mọ aYunais onhiin phọ odị amhoọgh ni oḅaạl olhoghi ḍio phọ aḍiphẹ phọ. (Prov. 23:25) Gbiom olhoghi izin ibo phọ odị amhoọgh bọ mem mọ aTimoti asoor bọ siphẹ amuụm mọ. Odị ayịgh kụ aLoịs ogbogh onhiin phọ aTimoti ameerạ atuman nyodị kụ akọm nyodị. AYunais aseere ekpom mem mọ oḍiinye bọ Timoti siphẹ amuụm mọ. Kụ rosoghorọn kụ aTimoti ayịgh ḍiyịgh okpạr opu, kụ onhiin phọ amhiigh ogharaghị izin ibo. AYunais mamhoọgh ekol otughemhị oọny phọ odị ilọ ophomhoghiạn aZihova r’aZizọs Kraist. Eeghe ipaanhaạn kụ edị aYunais akpạr bọ apu orue osi siẹn phọ?

² Odẹ r’onhiin aTimoti u/ḅọph ekụ iiḅereghị. Odẹ odị olọ aGris, kụ onhiin phọ r’ogbogh onhiin phọ odị abuọ aJu. (Iiḍighi 16:1) Eeni aTimoti ko/mhuunha ukpe mem mọ aYunais r’aLoịs oḍighi bọ Kristẹn. Kuolọ odẹ phọ odị o/ḍighi onyọ aKristẹn. ATimoti kadạph eghẹn ekụ iiḅereghị? Eeni kẹn odị mamhanhạm ni osopha osopha. Odị kadạph ekụ iiḅereghị odẹ phọ odị ḍughụm? Odị kalom akeelhom iḍighinhom araraạr aJu phọ motughemhị bọ nyodị keghoroghọr? Obobọ odị kaḍighi aani oniin otelhedom aZizọs Kraist ḍughụm?

3. Odaphạn Proverbs 1:8, 9, aZihova asighẹ ika oḍighi phọ aburunhiin roḍighi bọ olhoghonhaạn aḍighaạgh nmụny phọ abidị oḍigh arighirị r’odị?

³ Aburunhiin dị oḍighi Kristẹn opomhoghiạn ni rughunotu phọ abidị. Bidị ro/peghom ghan ephegh olhoghonhaạn  aḍighaạgh ibạm anmụny abidị oḍigh arighirị r’aZihova. Kụ Enhaạn phọ ayira amaghamhị ni maạr ikuph phọ abidị. (Bạl Proverbs 1:8, 9.) AZihova mabakị ni ibadị aburunhiin otughemhị ibạm anmụny phọ abidị igey phọ.

4. Eeghe ipaanhaạn kụ edị aburunhiin rosoman ghan ḍio arodon?

⁴ Eḍighi ni eseereom dị aburunhiin kookia mughumọ anmụny phọ abidị kosaḅạr ri okumu aZihova idiphọ aTimoti. Loor esi dị bidị olegheri ni ikpaarioghọm dị anmụny phọ abidị rosoman ghan siẹn aḅirinhi phọ aSetan. (1 Pit. 5:8) Oḅarạm isiphẹ, ibadị aburunhiin dị olom u/lo, obobọ aạl olom dị raa/ḅereghị ghan aZihova osoman ni ipaanhaạn ookonhom ibạm anmụny. Esi omaạm, onyọ umaranhi dị oghol mọ Christine * aḅẹm mọ: “Olom amhị apomoghiạn ni eghunotu phọ ayoor, kuolọ o/wạ dị mị katughemhị nmụny phọ ayoor ilọ Abugbaanhaạn AZihova. Mị umhoghi ghan ni ibadị amem ilọ ipẹ anmụny phọ amhị komiigh aani bọ ooḅereghị aZihova.”

5. Yira kooḅeghiọn eeghe emhuoghaạph phọ ephẹn phọ?

⁵ Eḍighi maạr dị nạ aḍighi onhiin dị aḍighi onyọ aKristẹn, nạ katue ni amoọgh ekol idiphọ aYunais. Siẹn emhuoghaạph phọ ephẹn phọ, yira kooḅeghiọn ipẹ nạ katue bọ atuughaạny eḍeenhaan phọ odị, otughemhị anmụny phọ anạ esi ikpo onhụ r’iḍighinhom araraạr phọ anạ. Kụ yira oḅilhẹ omiịn idị aZihova kalhoghonhaạn nyinhạ ḍighaạgh.

6. Odaphạn 2 Timoti 3:14, 15, aTimoti aḍighi ika onyọ aKristẹn?

⁶ Eghoroghọr aTimoti, onhiin phọ odị aḍighi ni oomo ilọ odị katue otughemhị aTimoti “oghaạph aḍinyạ iigbia phọ.” Ii, olhegheri iyaạr onhiin phọ odị o/kạr obụgh loor esi dị odị o/lhegheri ilọ aZizọs Kraist. Ghalhamọ r’iduọn phọ ni, ipẹ aTimoti atuughạ bọ siphẹ Aḍinyạ Iigbia phọ ingọ ni nyodị olhegheri iyaạr dị akasiạn oḍighi onyọ aKristẹn. Kuolọ odị kaḍighi ni onyọ Kristẹn ḍughụm? Idiphọ oḍoọgh, odị amoọgh ni elhiom osopha mughumọ odị kaḍighi onyọ aKristẹn. Iikia i/lo, utughemhị ni Timoti kụ “akparamị bọ ameeraam” igey phọ ilọ aZizọs, onhiin phọ odị aḍighom aani ni. (Bạl 2 Timoti 3:14, 15.) Olhoghi aYunais kakạr kụ aḅaạl iduọn odị arue bọ ni amhoọgh ekol otughemhị oọny phọ odị ilọ aZihova! AYunais akạr kụ aḍighi ipẹ aḍien phọ odị remạ ghan bọ. Aḍien phọ odị remạ ghan mọ “Ookparạ.”

7. Ika kụ idị aYunais kaloghonhaạn ḍighaạgh oọny phọ odị ophoph oghị aghisigh mem mọ maḍiiny bọ muụm mọ?

⁷ ATimoti ateẹny ni ephigh aḍiigbu mem mọ aḍiiny bọ muụm mọ, kuolọ ooḅaghamhiạn aloor phọ aYunais ko/si eekunha. Oọny phọ odị kaḍighinhom eeghe ghuḍum odị? Odị kaaḍikuan ni ikarạph arighirị ḍughụm? Odị kakị ni askul epẹ Atẹns bịn amiigh odạph igbogh itughemhị abuọ olhegheri iyaạr phọ Enhaạn u/legheri bọ ḍughụm? Odị kapiemhi ni mem mọ odị, inyaạm odị, r’amem ugheel odị ophoroghom eelạ ekulha amem ḍughụm? AYunais kụ ka/sophanhaan Timoti ilọ oḍighi, kuolọ katue ni aloghonhaạn ḍighaạgh. Ika? Odị kakiọm ghisigh alọgh inyaạm atughemhị oọny phọ odị okuamhị ophomhoghiạn aZihova r’osereghiạn Oọny phọ Enhaạn. Ko/gina abuphẹ aạl bọ oye dị ra/kumu aani aZihova bịn kụ rosoman ghan ipaanhaạn ookonhom anmụny dị kopomoghiạn Enhaạn. Ghalhamọ odẹ phọ r’onhiin phọ odi ni siẹn igey phọ, bịn rekpạr ghan ni ookonhom  anmụny dị kokumu aZihova. Aburudẹ r’aburunhiin kotuughạ eeghe esi aYunais?

8. Ika kụ idị onhiin kaloghonhaạn ḍighaạgh olom mọ odị otughemhị anmụny phọ abidị?

⁸ Itughemhị Baibul ibạm anmụny phọ anyinha. Bumaranhi, eḍighi maạr dị olom anạ odi siẹn igey phọ, pọ aZihova rawạ mọ bakị nyodị otughemhị anmụny phọ anyinha ilọ odị. Eniin eten oḍighi iduọn phọ pọ obakị aani iikolhobian Iiseeny Eghunotu phọ. Kaạph ghan ilọ asuọ iikolhobian phọ, aḅilhẹ aatughiạn idị nạ kaḍighi aani kụ kokelhọm iiseeny eghunotu phọ. Eeni nạ katue ni aloghonhaạn ḍighaạgh olom mọ anạ omiteom iyaạr phọ kotuughạ bọ. Oḅarạm isiphẹ, eḍighi maạr dị ibạm anmụny phọ momhanhạm ni otuughạ aḍinyạ phọ Kelhọm Ghuḍum K’agee-pọ! pọ eeni nạ katue ni aloghonhaạn ḍighaạgh olom mọ anạ atughemhị.

9. Onhiin dị olom mọ u/lo aani siẹn igey phọ kamoọgh ika olhoghonhaạn aḍighaạgh?

⁹ Abuniin aburunhiin kụ rokạr ghan ni kotughemhị nmụny phọ abidị, eeni olom o/lho obobọ olom mọ k/onyọ Ogbaanhaạn. Eḍighi maạr dị edi idiphọ k’anạ, pọ kaa/ḅaghamhiạn loor. AZihova kalhoghonhaạn ni nyinhạ ḍighaạgh. Sighẹ imạ araraạr itughemhị phọ ookpomhoghan phọ omiteom bọ atughemhiọm ibạm anmụny phọ anạ. Nạ atue ni apuru bunhọn aburudẹ r’aburunhiin dị osilor ilọ osighẹ araraạr itughemhị phọ iphẹn phọ ophamhạm iiseeny eghunotu. * (Prov. 11:14) AZihova kalhoghonhaạn kẹn nyinhạ ḍighaạgh orue oghaaphạn ghan anmụny phọ anạ. Lọm mọ odị alhoghonhaạn nyinhạ ḍighaạgh oḍighinhom asipuru dị keḍạ emiteom ipẹ edi bọ ilhoghi abidị. (Prov. 20:5) Opuru iyạl ikpo asipuru iḍiphọ aḍiẹn, ‘Eeghe kụ igbogh ipaanhaạn dị nạ rasoman ghan otu askul?’ ketue ni ekọm raghaạph dị nạ kalegheri ḍiitughiạn phọ abidị.

10. Ighẹn inhọn areten kụ edị nạ kaloghonhaạn ḍighaạgh nmụny phọ anạ otuughạ ilọ aZihova?

¹⁰ Wạ ghan reten otughemhị anmụny phọ anạ ilọ aZihova. Kaạph ghan ilọ aZihova r’ibadị imạ araraạr phọ odị maḍighinhaan bọ nyinhạ. (Deut. 6:6, 7; Isa. 63:7) Iphẹn phọ ekạr enighẹ eḍighi maạr dị nạ ka/tue agbor atughemhị ghan nmụny phọ anạ olhoghotu. AChristine, oghaạph bọ oghol epẹ omhạn aḅẹm mọ: “Aroopoogh otughemhị abidị ilọ Enhaạn i/bụgh ghan, esi iduọn phọ mị uḍighinhom ghan torobọ eepoogh lọ mị amhoọgh. Eeni yoor kotelhe oogburonhụ obobọ oḍigh oghuugh, kụ ozoghị okị opoghoghom imạ olhẹm mọ aZihova oḅilhẹ okaạph ilọ kekparamhị siya phọ abidị r’Enhaạn. Anmụny phọ amhị romanhạm bịn mị maḅenhị bidị otuughạ aBaibul phọ elọ abidị.” Oḅarạm isiphẹ, kaạph ghan igey ilọ oḍighom mọ aZihova r’abumor r’abumaranhi phọ. Ka/kaạph ghan ikarạph ikumor awe phọ. Ipẹ nạ kakaạph ghan bọ ilọ abidị keloghonhaạn ḍighaạgh nmụny phọ anạ owạ ghan olhoghonhaạn aḍighaạgh abidị.

11. Odaphạn Jems 3:18, uḍighi ika kụ emhạn bọ maạr owạ ghan eephọ olhoghotu phọ?

¹¹ Wạ ghan eephọ siphẹ olhoghotu phọ. Gbor ghan aḍeenhaan ephomhoghiạn olom mọ r’anmụny phọ anạ. Kaạph ghan ilọ olom mọ anạ r’olhọgh eegu, aḅilhẹ atughemhị nmụny phọ anạ oḍighi ghan igina phọ. Nạ aḍighi iduọn phọ, pọ nạ ramiteom ghan esi dị ephọ orọl otuughạ ilọ aZihova. (Bạl Jems 3:18.) Ooḅeghiọn eḍeenhaan aJozsef, dị arọl rukumuan okọy eten opọ agbatanhaạn bọ epẹ Romania. Eghoroghọr odị, odẹ abidị aḍighi idị ekparanhaạn nyodị, onhiin abidị, ḅilhẹ  r’abumor phọ odị okumu aZihova. AJozsef aḅẹm mọ: “Onhiin ayoor alhọgh ni inyaạm oseere eephọ otu phọ. Idiphọ odẹ ayoor ragbagarạ bọ, iduọn kụ idị onhiin ayoor rasooromhi ghan loor bịn. Mem lọ rikparanhaạn iyoor olhọgh odị eegu, bịn onhiin ayoor m’aalhanhaạn iyoor Efesọs 6:1-3. Kụ odị amaaghị imạ araagharạ odẹ ayoor, aḅilhẹ aḍighi idị yoor konaghanhạn mọ ewạ ni osereghiạn odẹ ayoor. Ipẹ phọ ilhoghonhaạn ghan ḍighaạgh oseere eephọ ibadị amem otu phọ.”

12. Odaphạn 2 Timoti 1:5, ika kụ idị eḍeenhaan phọ aYunais etir Timoti?

¹² Bạl 2 Timoti 1:5. AYunais aphighi ni emạ eḍeenhaan kụ angọ Timoti. Odị atughemhị ni nyodị mọ ogey omheeraam raḅarạm ghan iiḍighi. (Jems 2:26) Iikia i/lo, aTimoti amhiịn ni mọ ephomhoghiạn aZihova kụ renyu ghan onhiin phọ odị oḍighi iniin araraạr. ATimoti amhiịn ni mọ okumu aZihova rengọ ghan onhiin phọ odị oḅaạl olhoghi. Ika kụ idị eḍeenhaan phọ aYunais etir Timoti? Otelhedom mọ aPọl aḅẹm mọ, omheeraam mọ aTimoti akpạr aani ni idiphọ opọ onhiin phọ odị. Iphẹn phọ i/gạ bịn imite. ATimoti amhiịn eḍeenhaan onhiin phọ odị bịn enyu nyodị otuughaạny aani. Igina phọ kẹn rodon, ibadị aburunhiin moteẹny rokpom abuọ eghunotu abidị dị “r’ekpo onhụ bịn” u/ḅạ. (1 Pit. 3:1, 2) Nạ katue ni aḍighi aani iniin phọ. Ika?

13. Uḍighi ika kụ ekpẹ bọ dị onhiin kasighẹ siya phọ odị r’aZihova aḍighi eḅẹl?

¹³ Asiya phọ anạ r’aZihova kụ eḍighi eḅẹl. (Deut. 6:5, 6) Idiphọ abunhọn aburunhiin, nạ rapinyọn ni rikiạ. Nạ ralọgh ghan ni mem, ikpoki, korọl e/naanị omhiịn mọ nạ aḍighi ni iiḅaghamhị anmụny phọ anạ angọ. Kuolọ u/kuọm ghan loor oḍighi iphẹn phọ bịn awilhẹ okparamhị asiya phọ anạ r’aZihova. Gbor ghan agho mem aaḅereghị, aphạm ituughạ aBaibul ogina anạ, aḅilhẹ aghị ghan ituughạ. Nạ aḍighi iduọn phọ, asiya phọ anạ r’aZihova kekpạr ri, nạ aḅilhẹ aḍighi egey eḍeenhaan angọ otọ k’anạ ḅilhẹ r’abunhọn.

14-15. Areḍeenhaan phọ aLeanne, Maria, r’aJoão etughemhị nyinhạ eeghe?

¹⁴ Ooḅeghiọn iphurukpu areḍeenhaan anmụny dị ophomhoghiạn oḅilhẹ oḍuomolhoghi aZihova loor eḍeenhaan onhiin abidị. Onyanhị aChristine dị oghol mọ Leanne aḅẹm mọ: “Yoor ko/tue otuughạ Baibul mem dị odẹ ayoor odi. Kuolọ onhiin ayoor o/dugh oghị ghan ituughạ phọ. Ghalhamọ r’iduọn yoor u/kạr bọ ni u/legheri iyaạr ilọ aBaibul, eḍeenhaan phọ odị kụ ikparamhị iyoor. Yoor molhegheri ni mọ Abugbaanhaạn AZihova kụ rotughemhị igey phọ kụ yoor ogbi bọ omhiigh ituughạ.”

¹⁵ AMaria dị eeni amem odẹ phọ alhiọm ghan eghunotu phọ mem lọ oghị ituughạ aḅẹm mọ: “Onyọ umaranhi dị akpọ oḅio aaleeny onhiin amhị o/lho. Eghoroghọr amhị, oghiilhaan awe o/mheera ghan mọ mị uḍighi iyaạr. Kuolọ omhiịn ipẹ onhiin phọ amhị aḍeenhaan ghan bọ akpọ oḅio aḅilhẹ asighẹ aZihova aḍighi eḅẹl, inyaamhị imhị okpạr opu oghiilhaan awe.” AJoão dị odẹ phọ u/meera ghan moghaạph ilọ aBaibul otọ k’abidị aḅẹm mọ: “Eniin iyaạr dị itir imhị pọ, onhiin ayoor anyạ ni owilhẹ atorobọ iyaạr oḍighi idị keḅaạl olhoghi odẹ ayoor, kuolọ k/omheeraam mọ odị amhoọgh bọ aghị esi aZihova.”

16. Ika kụ idị eḍeehaan onhiin ketir aani bunhọn awe?

¹⁶ Burunhiin, ilegheri mọ eḍeenhaan phọ anyinha retir ghan ni bunhọn awe. Ika? Tuutughiạn ipẹ eḍeenhaan phọ aYunais etir  bọ otelhedom mọ Pọl. Odị alhọgh ni elhegh mọ omheeraam mọ aTimoti u/ḅarạm bọ iguegue kụ edị aYunais amhoọgh ghan. (2 Tim. 1:5) Pụr amem kụ edị aPọl aphụr bọ amhiịn omheeraam mọ aYunais? Eeni eḅẹl eghị amisonarị phọ odị epẹ Listrạ kụ edị odị azuan bọ Loịs r’aYunais, kụ eeni kẹn odị kụ alhoghonhaạn bidị ḍighaạgh oḍighi aKristẹn. (Iiḍighi 14:4-18) Legheri mọ 15 asiạ meten ni kụ aPọl agbi bọ ogẹ aḍinyạ oghiọm aTimoti, kuolọ odị aḅilhẹ ni aatughiạn iiḍighi omheeraam mọ aYunais, ḅilhẹ mọ odị akpẹ ni otuughaạny aani! Iikia i/lo, eḍeenhaan phọ odị itir ri otelhedom mọ ḅilhẹ r’abunhọn aKristẹn oḅẹl okuron asiạ phọ. Mughumọ ogina anạ kụ raakonhom ibạm anmụny obobọ olom anạ o/lho aani siẹn igey phọ, pọ legheri mọ eḍeenhaan omheeraam mọ anạ ketir ri eḅilhẹ ekparamhị bunhọn.

17. Nạ kaḍighi ika eḍighi maạr dị anmụny phọ anạ ro/megheron agey koru esi itughemhị phọ anạ?

¹⁷ Kokaạph ika eḍighi maạr dị nạ aḍighi oomo ilọ nạ katue kụ obumoọny phọ u/meera udạph? Legheri mọ otughemhị obumoọny resighẹ ghan ni mem. Idiphọ edi bọ siphẹ afoto phọ, mem dị nạ azụph oreeny, eeni amem nạ kaakia ni mughumọ keḍum ni emuum iimhumha. Nạ ka/tue aaḅakị ipẹ keḍum bọ, kuolọ nạ kakiọm ni ghisigh aaḍuom ghan muụm obọ eḍum. (Mạk 4:26-29) Iniin phọ kẹn, idiphọ onhiin nạ atue ni aakia mughumọ ikuph phọ anạ retir ri nmụny phọ anạ. Nạ ka/tue aaḅakị ipẹ anmụny phọ anạ kosopha bọ. Kuolọ nạ aghiọm ni ghisigh  atughemhị bidị ipẹ nạ katue bọ, kengọ ni bidị eepoogh oḍigh arighirị r’Enhaạn.—Prov. 22:6.

18. Ika kụ idị aZihova katue aḍighi idị anmụny phọ anạ koḍighi righirị odị?

¹⁸ K’asimem aBaibul phọ, aZihova malhoghonhaạn ni ḍighaạgh erubal iḍoọgh oḍighi arighirị odị. (Ps. 22:9, 10) AZihova kaloghonhaạn ni kẹn ḍighaạgh nmụny phọ anạ oḍighi arighirị odị, eḍighi maạr dị eḅeraạn ni bidị. (1 Kọr. 3:6, 7) Ghalhamọ anmụny phọ anạ u/kạr ri umiigh, aZihova kakiọm ni ghisigh apogh ghan bidị r’ephomhoghiạn. (Ps. 11:4) Mem dị bidị oḍeenhaan ḍiḅeraạn orọl idị eḅeraạn Enhaạn, ghalhamọ eenyenhụm, odị kaloghonhaạn ni bidị ḍighaạgh. (Iiḍighi 13:48; 2 Chron. 16:9) AZihova atue ni aḍighi idị nạ kaḅaanhaạn ghan nmụny phọ anạ r’ikpo onhụ dị ekasiạn mem mọ. (Prov. 15:23) Obobọ atue ni anyu onyọ umor obobọ umaranhi oḍeenhaan abidị ḍiḅeraạn dị egbatanhaạn. Ghalhamọ anmụny phọ anạ moḍighi ni ikumor awe, aZihova atue ni aatughianhạm bidị raraạr dị nạ atughemhị eghoroghọr. (Jọn 14:26) Nạ aghiọm ni ghisigh atughemhị nmụny phọ anạ esi ikpo onhụ r’oḍighi oḍeenhaan, aZihova kasẹph ni.

19. Uḍighi ika kụ nạ kakuphom bọ ni owol ḍisẹph phọ aZihova?

¹⁹ Ephomhoghiạn phọ aZihova esi anạ i/lo esi ipẹ anmụny phọ anạ osopha bọ. Odị aphomhoghiạn nyinhạ loor esi dị nạ apomoghiạn nyodị. Eḍighi maạr dị olom nyinhạ u/lo, aZihova aguanhaan oḍighi Odẹ anmụny phọ anạ r’oye dị Kaghoph nyinhạ. (Ps. 68:5) Nạ ka/tue aaḅakị ipẹ anmụny phọ anạ kosopha bọ. Kuolọ nạ aghiọm ghisigh abeḍenhọm aZihova kụ aḍighi oomo ipẹ nạ katue bọ, odị kasẹph ni nyinhạ.