1, 2. a) ¿Achkë riʼ Eunice, chqä achkë kʼayewal xqʼaxaj rchë xtoʼ ral? b) Tatzjoj achkë najin nbʼanatäj chwäch ri achbʼäl ri kʼo pä chwäch re revista reʼ.

 TAPEʼ le Biblia ma nutzjoj ta achkë xbʼanatäj taq Timoteo xqasäx pa yaʼ, ri qʼij riʼ, Eunice, ri ruteʼ, kantzij na wä chë kowan kiʼ rukʼuʼx xuʼän (Prov. 23:25). Tqabʼanaʼ chë achiʼel ta najin nqatzʼët ri najin nbʼanatäj. Eunice kan kiʼ rukʼuʼx rma nutzʼët chë Timoteo najin ntok apü pa yaʼ. Taq ryä najin nutzʼët apü ral, Loida —ri ratiʼt Timoteo— njelun apü rkʼë chqä nuqʼetej. Eunice kan kowan kiʼ rukʼuʼx taq nutzʼët chë Timoteo najin nqasäx pa yaʼ. Kan npë roqʼej taq nutzʼët chë ral najin ntel pä pa yaʼ chqä tzeʼël ntzuʼun. Tapeʼ kʼayewal xuʼän chwäch, ryä xkowin xtoʼ Timoteo rchë xrajoʼ Jehová chqä Jesús, ri Rukʼajol. ¿Achkë kʼayewal xqʼaxaj rchë xkowin xtoʼ ral?

² Ri ruteʼ rutataʼ Timoteo ma junan ta wä ki-religión. Ri rutataʼ griego wä, y ruteʼ chqä ratiʼt yë judías (Hech. 16:1). Rkʼë jbʼaʼ, Timoteo kʼa kʼajol na taq Eunice chqä Loida xeʼok cristianas. Ye kʼa rutataʼ ma xjäl ta ru-religión. Timoteo ya kʼo wä chik rujunaʼ rchë nuchaʼ achkë nrajoʼ nuʼän. Rma riʼ, ¿achkë komä xtuʼän? ¿Xtchaʼ komä ru-religión rutataʼ? ¿Xa yë komä ri xkʼut chwäch taq kʼa koʼöl na chrij ri nkiʼän ri judíos ri xtrajoʼ xtsmajij? ¿O xtchaʼ nbʼeʼok rutzeqelbʼëy Jesús?

3. Rkʼë ri nuʼij Proverbios 1:8, 9, ¿achkë rubʼanik nutzʼët Jehová jontir ri nkiʼän ri teʼej rchë kal yeʼok rachiʼil?

³ Achiʼel Eunice, ri teʼej ye kʼo chpan rutinamit Dios komä  kowan chqä nkajoʼ ki-familia. Chkiwäch ryeʼ, majun ta chik jun más rejqalen chwäch yekitoʼ kal rchë yeʼok rachiʼil Jehová. Y chwäch Qatat kʼo chkaj, kan kowan ruqʼij jontir ri nkiʼän re qachʼalal reʼ (taskʼij ruwäch Proverbios 1:8, 9). Ryä yerutoʼon ye kʼïy teʼej rchë yekitjoj kal rchë nkajoʼ ryä chqä rchë nkiyaʼ ruqʼij.

4. ¿Achkë kʼayewal nkiqʼaxaj ye kʼïy teʼej?

⁴ Rkʼë jbʼaʼ, kʼo mul ri teʼej nkikʼutuj qa chkiwäch we ri kal xtkiyaʼ ruqʼij Jehová achiʼel xuʼän Timoteo. Rkʼë jbʼaʼ, nkikʼutuj qa ya riʼ chkiwäch rma kitaman chë kal kan kʼïy kʼayewal nyaʼöx pa kiwiʼ kimä ri winäq ri ma nkiyaʼ ta ruqʼij Jehová (1 Ped. 5:8). Y kʼïy chkë ri teʼej kiyonïl yekikʼiytisaj kal o ri kichjil ma rusamajel Jehová ta. Jun qachʼalal ri rubʼiniʼan Christine b nuʼij: «Ri wachjil kan jun utziläj tataʼaj chqä kowan nqrajoʼ, ye kʼa ma nrajoʼ ta wä chë nkʼüt chrij Jehová chkiwäch wal. Kʼïy mul kan rkʼë oqʼej xinquʼ rij we ri wal jun qʼij xtkiyaʼ na ruqʼij Jehová».

5. ¿Achkë xtqatzʼët chpan re tjonïk reʼ?

⁵ We rït yït jun teʼej ri yït kʼo chpan rutinamit Jehová, rït xkakowin xkeʼatoʼ awal rchë yeʼok rusamajelaʼ Jehová, kan achiʼel xuʼän Eunice. Chpan re tjonïk reʼ xtqatzʼët achkë rubʼanik nakʼän anaʼoj chrij chqä achkë rubʼanik yeʼatjoj ri awal rkʼë ri yeʼaʼij chqä rkʼë ri yeʼaʼän. Chqä xtqatzʼët achkë rubʼanik xkaturtoʼ pä Jehová.

6. Rkʼë ri nuʼij chpan 2 Timoteo 3:14, 15, ¿achkë rubʼanik xbʼeʼok cristiano Timoteo?

⁶ Kan xa xuʼ xaläx, Eunice xtäj ruqʼij rchë xkʼüt chwäch Timoteo ri rubʼanik qʼaxnäq wä pa kijolon ri judíos ri «loqʼoläj Ruchʼaʼäl Dios». Ütz nqaʼij chë Eunice kʼa kʼo na wä nkʼatzin nutamaj, rma majun ta wä retaman chrij Jesucristo. Tapeʼ ke riʼ, ri xtamaj Timoteo chrij ri Ruchʼaʼäl Dios kan xttoʼ wä rchë nbʼeʼok cristiano. Ye kʼa ¿xtchaʼ komä nuʼän riʼ? Ryä ya kʼo wä chik rujunaʼ rchë nutzʼët achkë nrajoʼ nuʼän rkʼë rukʼaslemal. Tapeʼ ke riʼ, jontir ri xuʼän ruteʼ xtoʼ Timoteo rchë xnmaj ri kantzij taq naʼoj chrij Jesús (taskʼij ruwäch 2 Timoteo 3:14, 15). ¡Kantzij na wä chë Eunice kan kiʼ rukʼuʼx xuʼän rma xkowin xtoʼ ral rchë xtamaj ruwäch Jehová! Re cristiana reʼ kan xuʼän ri ntel chë tzij rubʼiʼ, ri petenäq rkʼë jun tzij ri ntel chë tzij «yachʼakon».

7. ¿Achkë xuʼän Eunice rchë xtoʼ Timoteo rchë más xkʼuqeʼ rukʼuʼx pa Ruchʼaʼäl Dios taq qasan chik pa yaʼ?

⁷ Tapeʼ Eunice xkowin xtoʼ Timoteo rchë xqasäx pa yaʼ, rkʼë jbʼaʼ kʼa kʼo na chik nkʼaj xquʼ rij. ¿Achkë komä xtuʼän ral komä ke qasan chik pa yaʼ? ¿Xtkowin komä xtpabʼaʼ riʼ chwäch ri xtkiʼij rachiʼil che rä ri ma ütz ta kinaʼoj? ¿Kʼa xtyaʼ na komä ruqʼij ri naʼoj petenäq rkʼë Dios, o xa xtrajoʼ xtbʼä Atenas chkipan nmaʼq taq tijobʼäl chqä xa naʼoj ri petenäq kikʼë winäq xtnmaj? ¿Xtksaj komä rukʼaslemal rchë nuyaʼ ruqʼij Dios, o xa chrij ri bʼeyomäl xtbʼä wä ran? Ma pa ruqʼaʼ ta wä Eunice kʼo wä ri achkë xtrajoʼ xtuʼän Timoteo, ye kʼa nkowin wä nutoʼ. ¿Achkë rubʼanik xuʼän riʼ? Ryä ma xyaʼ ta qa rutoʼik ral rchë más xrajoʼ Jehová chqä Jesús. Ye kaʼ, ri naʼän chë ri naʼoj napon pa ran jun akʼal rchë ntok rusamajel Jehová ma chaq bʼaʼ ta. Y reʼ ma xa xuʼ ta kʼayewal nuʼän chkiwäch ri teʼej tataʼaj ri kiyonïl najin nkiyaʼ ruqʼij Jehová, xa kan ke riʼ chqä nbʼanatäj taq che kaʼiʼ ye kʼo pa rutinamit Dios. Rma riʼ, ¿achkë nkitamaj ri teʼej tataʼaj chrij Eunice?

8. ¿Achkë ütz nuʼän jun teʼej rchë nutoʼ rachjil chkitjoxik kalkʼwal chrij Jehová?

 ⁸ Tatjoj awiʼ chrij le Biblia kikʼë awal. We awachjil rusamajel Dios, Jehová nrajoʼ chë rït natoʼ rchë nakʼüt chkiwäch awal chrij ryä. Jun rubʼanik naʼän riʼ ya riʼ taq yatoʼon rchë ronojel semanas niyaʼ ruqʼij Dios pan iwachoch. Takʼutuʼ chë kan naloqʼoqʼej re moloj reʼ chqä takanuj rubʼanik rchë kan jaʼäl ninaʼ taq niʼän re moloj reʼ. Rkʼë jbʼaʼ ütz natoʼ awachjil rchë nitzʼët achoq chrij xtitjoj wä iwiʼ o jun chik ri ütz niʼän. Chqä, we jun chkë ri awal ya kʼo chik rujunaʼ rchë nutjoj riʼ chrij ri wuj Nawajoʼ rït yakʼaseʼ, rkʼë jbʼaʼ ütz natoʼ awachjil rkʼë re samaj reʼ.

9. ¿Achkë kitoʼik kʼo ri teʼej we kichjil ma nkiyaʼ ta ruqʼij Dios?

⁹ Ye kʼo jojun teʼej kan yë ryeʼ nkʼatzin yetjon kal chrij le Biblia, rkʼë jbʼaʼ rma ma kʼo ta chik kichjil kikʼë o kichjil ma rusamajel ta Dios. We ya riʼ najin nbʼanatäj awkʼë rït, majun ta rma kowan nchʼpü akʼuʼx (yamayon). ¿Achkë rma? Rma Jehová xkaturtoʼ pä. Keʼaksaj ri samajbʼäl ruyaʼon pä rutinamit chawä rchë natjoj awiʼ kikʼë awal. Takʼutuj chkë nkʼaj chik teʼej tataʼaj achkë rubʼanik yekiksan re samajbʼäl reʼ taq nkiyaʼ ruqʼij Dios pa kachoch c (Prov. 11:14). Chqä taʼij che rä Jehová chë katurtoʼ pä rchë yeʼawïl ri kʼutunïk ri xkaturtoʼ rchë natamaj achkë nkiquʼ chqä nkinaʼ awal (Prov. 20:5). Xa xuʼ rkʼë ri nakʼutuj «¿Achkë kʼayewal najin naqʼaxaj pa tijobʼäl?» rkʼë jbʼaʼ xtuʼän chë ri awal xtrajoʼ xtuʼij chawä achkë nunaʼ.

10. ¿Achkë chik nkʼaj ütz naʼän rchë yeʼatoʼ awal rchë nkitamaj ruwäch Jehová?

¹⁰ Takanuj rubʼanik rchë nakʼüt chrij Jehová chkiwäch awal. Tatzjoj chkë chrij Jehová chqä chrij ronojel ri ütz rubʼanon pä pan awiʼ (Deut. 6:6, 7; Is. 63:7). Y más kʼo rejqalen naʼän reʼ taq ma nyaʼöx ta qʼij chawä yeʼatjoj awal chawachoch. Ya Christine, ri xqatzjoj chpan ri peraj 4, nuʼij: «Rma ma nyaʼöx ta wä qʼij chwä rchë ntzjoj chrij Jehová chkë wal, xinkanuj rubʼanik rchë xentoʼ. Kʼo mul xqbʼebʼiyïn kikʼë wal o nqbʼä wä äl chpan jun canoa rchë nqtzjon chrij ri rubʼanon Jehová o chkij nkʼaj chik ri xkerutoʼ ryeʼ rchë xkeʼok rachiʼil. Taq wal más xekʼïy qʼanäj, xinbʼij chkë chë ütz tkitjoj kiʼ chrij le Biblia pa kiyonïl». Jun chik ri ütz naʼän ya riʼ ütz yatzjon chrij rutinamit Jehová chqä chkij ri qachʼalal. Ma itzel ta katzjon chkij ri ukʼwäy taq bʼey. We rït ütz xkatzjon chkij, rkʼë jbʼaʼ awal ma xtkixiʼij ta kiʼ xtkikʼutuj kitoʼik chkë taq xtkʼatzin chkë.

11. Rkʼë ri nuʼij chpan Santiago 3:18, ¿achkë rma kowan rejqalen nqtoʼon rchë ma njeʼ ta chʼaʼoj pa qachoch?

¹¹ Katoʼon rchë ma njeʼ ta chʼaʼoj pan awachoch. Tkʼluj chawä naʼij che rä awachjil chqä chkë awal chë yeʼawajoʼ. Ma taqasaj ta ruqʼij awachjil taq yatzjon chrij ryä chkë ri nkʼaj chik, chqä takʼutuʼ chkiwäch awal chë tkibʼanaʼ riʼ. Ya riʼ xtuʼän chë majun chʼaʼoj xtjeʼ chpan awachoch chqä más ma kʼayewal ta xtuʼän chawäch xkeʼatjoj awal chrij Jehová (taskʼij ruwäch Santiago 3:18). Tqatzʼetaʼ ri xbʼanatäj rkʼë Jozsef, jun precursor especial ri najin ntoʼon Rumania. Taq ryä kʼa koʼöl na, rutataʼ kan ma xrajoʼ ta chë ruteʼ, ri ruchʼalal chqä ryä nkiyaʼ ruqʼij Jehová. Jozsef nuʼij: «Ri nteʼ kan xtäj ruqʼij rchë ma xjeʼ ta chʼaʼoj pa qachoch. Taq ntataʼ kan itzel runaʼoj nuʼän, ri nteʼ xa más ütz runaʼoj nuʼän rkʼë. Taq ryä nutzʼët chë röj xa nqaqasaj ruqʼij qatataʼ chqä ma nqanmaj ta rutzij, nunukʼuj wä qkʼë ri nuʼij chpan Efesios 6:1-3. Chrij riʼ, nutzjoj wä chqë ri utziläj taq naʼoj kʼo rkʼë  ntataʼ chqä nqrtoʼ wä rchë nqʼax pa qajolon achkë rma ma ütz ta nqaqasaj ruqʼij. Kan ke riʼ xuʼän kʼïy mul rchë ma xjeʼ ta chʼaʼoj chpan qa-familia».

12. Rkʼë ri nuʼij chpan 2 Timoteo 1:5, ¿achkë rubʼanik ri xuʼän Eunice xtoʼ Timoteo?

¹² (Taskʼij ruwäch 2 Timoteo 1:5). Eunice kan jun ütz tzʼetbʼäl xyaʼ chwäch Timoteo. Ütz nqaʼij chë ryä xkʼüt chwäch ral chë xa xuʼ xtqʼalajin chqij chë kʼo qakʼuqbʼäl kʼuʼx we xtqakʼüt kikʼë ri qabʼanobʼal (Sant. 2:26). Kantzij na wä chë Timoteo xtzʼët chë jontir ri xuʼän ruteʼ xuʼän rma kowan nrajoʼ Jehová. Chqä rkʼë jbʼaʼ xtzʼët chë ruteʼ kan kiʼ rukʼuʼx rma nuyaʼ ruqʼij Jehová. ¿Achkë rubʼanik ri xuʼän Eunice xtoʼ Timoteo? Achiʼel xuʼij ri apóstol Pablo, ri rukʼuqbʼäl kʼuʼx Timoteo kan achiʼel wä rukʼuqbʼäl kʼuʼx ruteʼ. Ye kʼa Timoteo ma chaq kʼateʼ ta kuw xuʼän qʼanäj rukʼuqbʼäl kʼuʼx. Ryä xtzʼët ri xuʼän ruteʼ y xrajoʼ xkʼän runaʼoj chrij. Ke riʼ chqä bʼanatajnäq komä. Ye kʼïy teʼej yekitoʼon ki-familias rchë nkiyaʼ ruqʼij Jehová xa xuʼ rkʼë kibʼanobʼal (1 Ped. 3:1, 2). Rït chqä xkakowin xtaʼän riʼ. ¿Achkë xkatoʼö?

13. ¿Achkë rma jun teʼej kʼo ta chë yë ri rachbʼilanïk rkʼë Jehová nuyaʼ naʼäy chpan rukʼaslemal?

¹³ Tayaʼ naʼäy chpan akʼaslemal ri awachbʼilanïk rkʼë Jehová (Deut. 6:5, 6). Achiʼel nkiʼän ye kʼïy teʼej, rït chqä kan ma nakʼewaj ta naksaj a-tiempo, arajil chqä kan ma yatuxlan ta xa xuʼ rchë nayaʼ ri nkʼatzin chkë awal. Tapeʼ ke riʼ, rït kʼo ta chë majun bʼëy nayaʼ qʼij chë, rma kowan kʼïy nkʼatzin naʼän, ma ta nakowirsaj chik ri awachbʼilanïk rkʼë Jehová. Rma riʼ tajamaʼ awäch rchë yachʼö rkʼë Jehová, natjoj awiʼ chrij le Biblia chqä yabʼä chkipan ri qamoloj. We xtaʼän riʼ, más junan xtuʼän awäch rkʼë Jehová chqä kan xtayaʼ jun ütz tzʼetbʼäl chwäch a-familia chqä chkiwäch ri nkʼaj chik.

14, 15. ¿Achkë natamaj rït chrij ya Leanne, ya María chqä João?

¹⁴ Tqatzʼetaʼ achkë xbʼanatäj kikʼë jojun qʼopojiʼ kʼojolaʼ ri xeʼok rusamajelaʼ Jehová xa xuʼ rma ri xkitzʼët chrij kiteʼ. Ya Leanne, jun ral ya Christine, nuʼij: «Taq ntataʼ kʼo wä chojay, ma nqkowin ta wä nqatjoj qiʼ chrij le Biblia. Ye kʼa nteʼ ronojel mul nbʼä wä chkipan ri moloj. Tapeʼ ma kan ta kʼïy wä qataman chrij le Biblia, jontir ri xuʼän ryä xqrtoʼ röj rchë kan kuw xuʼän ri qakʼuqbʼäl kʼuʼx. Tapeʼ majanä wä tqbʼä chkipan ri moloj, röj kan qʼaxnäq wä chik chqawäch chë ya reʼ rutinamit Dios».

¹⁵ Tqatzʼetaʼ ri xbʼanatäj rkʼë ya María. Ri rutataʼ kʼo mul kowan xchapon chkë o xeruchʼäy rma yebʼä chkipan ri qamoloj. Ryä nuʼij: «Ri nteʼ ya riʼ jun chkë rusamajelaʼ Jehová ri kan kuw rukʼuqbʼäl kʼuʼx. Taq kʼa yïn akʼal na, kʼo mul kʼo jojun ma xinbʼän ta xa rma xinxiʼij wiʼ chwäch ri xtkiʼij ri nkʼaj chik chwij. Ye kʼa ri xintzʼët chë nteʼ ma xquʼ ta rij riʼ y chë ronojel mul yë wä Jehová nuyaʼ naʼäy chpan rukʼaslemal xirutoʼ rchë ma xinxiʼij ta chik wiʼ chkiwäch ri nkʼaj chik». João chqä ru-familia ma ütz ta wä nkitzjoj chrij Jehová o chrij le Biblia pa kachoch rma kitataʼ ma nuyaʼ ta wä qʼij chkë. Ryä nuʼij: «Rïn nbʼij chë ri más xitoʼö ya riʼ xintzʼët chë nteʼ, tapeʼ xuʼän jontir rchë chë ntataʼ kiʼ rukʼuʼx nuʼän, majun bʼëy xyaʼ ta qa Jehová».

16. ¿Achkë rubʼanik yerutoʼ ri nkʼaj chik ri nkiʼän ri teʼej chuyaʼik ruqʼij Dios?

¹⁶ Majun bʼëy tamestaj ta chë ri yeʼaʼän rkʼë jbʼaʼ yerutoʼ ri nkʼaj chik. ¿Achkë rma nqaʼij riʼ? Taquʼ achkë rubʼanik xtoʼ ri apóstol Pablo ri xuʼän Eunice. Ryä xtzʼibʼaj chë ri kʼuqbʼäl  kʼuʼx xkʼüt Timoteo naʼäy yë Eunice xkʼutü rchë (2 Tim. 1:5). ¿Ajän xtzʼët Pablo chë Eunice kan kuw rukʼuqbʼäl kʼuʼx? Rkʼë jbʼaʼ xtamaj ruwäch Loida chqä Eunice taq xapon pa tinamït Listra, taq naʼäy mul xbʼä chkichʼbʼexik ri congregaciones. Y rkʼë jbʼaʼ yë ryä xtoʼö kichë rchë xeʼok cristianas (Hech. 14:4-18). Jun 15 junaʼ chrij riʼ, taq xtzʼibʼan äl che rä Timoteo, kʼa nnatäj na wä che rä ri kʼuqbʼäl kʼuʼx xkʼüt Eunice, rma riʼ xuʼij chë kan jun utziläj tzʼetbʼäl. Kantzij na wä chë runaʼoj re ixöq reʼ kowan xtoʼ Pablo y rkʼë jbʼaʼ kowan chqä xerutoʼ ye kʼïy cristianos pa naʼäy siglo. We rït ayonïl najin yeʼakʼiytisaj awal o ri awachjil ma rusamajel ta Dios, tayaʼ chwäch awan chë jontir ri najin naʼän yerutoʼ chqä nukowirsaj kikʼuqbʼäl kʼuʼx ri yetzʼetö awchë.

17. ¿Achkë ütz naʼän we natzʼët chë ri awal ma kan ta nrajoʼ nuyaʼ ruqʼij Jehová tapeʼ atjon pä aqʼij rkʼë?

¹⁷ Ye kʼa, ¿achkë ütz naʼän we natzʼët chë ri awal ma kan ta nrajoʼ nuyaʼ ruqʼij Jehová tapeʼ atjon pä aqʼij rkʼë? Ma tamestaj ta chë ri natjoj jun akʼal nukʼwaj tiempo. Achiʼel nqʼalajin chkiwäch ri achbʼäl, taq rït natïk jun ijaʼtz, rkʼë jbʼaʼ nakʼutuj qa chawäch we ri cheʼ xttel che rä ri ijaʼtz riʼ xtyaʼ ruwäch o manä. Tapeʼ ma ataman ta achkë xtbʼanatäj, rït ronojel mul nayiʼaj rchë ke riʼ ütz nkʼïy qʼanäj (Mar. 4:26-29). Ke riʼ chqä rkʼë jbʼaʼ nbʼanatäj rkʼë awal. Rït rkʼë jbʼaʼ nakʼutuj qa chawäch we ri naʼoj najin nakʼüt chwäch najin napon pa ran o manä. Tapeʼ ma pan aqʼaʼ ta rït kʼo wä naʼij achkë xtchaʼ xtuʼän awal, we xtaʼän jontir ri kʼo pan aqʼaʼ rchë natjoj, rkʼë jbʼaʼ ya  riʼ xtuʼän chë ryä kan xtrajoʼ xtbʼeʼok rachiʼil Dios (Prov. 22:6).

18. ¿Achkë rubʼanik yerutoʼ Jehová ri awal rchë njeʼ kikʼuqbʼäl kʼuʼx?

¹⁸ Kan chkipan kiqʼij ri winäq yerutzjoj le Biblia, Jehová yerutoʼon pä ye kʼïy qʼopojiʼ kʼojolaʼ rchë ye oknäq rachiʼil (Sal. 22:9, 10). Rma riʼ ryä chqä xkerutoʼ awal rchë xkebʼeʼok rachiʼil, we ryeʼ chqä ya riʼ nkajoʼ (1 Cor. 3:6, 7). Y tapeʼ ri awal ma xtkichaʼ ta nkiyaʼ ruqʼij Jehová, ryä ma xkerumestaj ta qa (Sal. 11:4). Y kan xa xuʼ xtqʼalajin jbʼaʼ chkij chë nkajoʼ nkiyaʼ ruqʼij, ryä xkerutoʼ rchë xkeʼok rachiʼil (Hech. 13:48; 2 Crón. 16:9). Jehová chqä xkaturtoʼ rchë kan pa rubʼeyal xkatzjon kikʼë taq ryeʼ más xtkʼatzin kitoʼik (Prov. 15:23). Ryä chqä rkʼë jbʼaʼ nuʼän chë jun qachʼalal pa congregación nukʼüt chkiwäch awal chë kʼo kiqʼij chwäch chqä chë kowan yerajoʼ. Yajün taq ye nmaʼq chik, Jehová nkowin nuʼän chë ryeʼ nnatäj jun naʼoj chkë ri xakʼüt chkiwäch taq kʼa ye akʼalaʼ na (Juan 14:26). We ronojel mul xkeʼatjoj awal rkʼë ri yeʼaʼij chqä ri yeʼaʼän, Jehová kan kʼïy utzil xtyaʼ pä pan awiʼ.

19. ¿Achkë rma ütz nayaʼ chwäch awan chë Jehová kan kiʼ rukʼuʼx awkʼë?

¹⁹ Jehová kowan yatrajoʼ, y ma xtjäl ta ri nunaʼ chawij xa rma ri awal xtkiyaʼ o ma xtkiyaʼ ta ruqʼij. Ryä kowan yatrajoʼ rma rït kowan nawajoʼ. We rït ayonïl najin yeʼakʼiytisaj awal o ri awachjil ma nuyaʼ ta ruqʼij Jehová, majun bʼëy tamestaj ta chë Jehová nuʼij chë xkaturchajij chqä chë xtbʼeʼok jun tataʼaj pa kiwiʼ awal (Sal. 68:5). Tapeʼ ma pan aqʼaʼ ta rït kʼo wä nachaʼ we ri awal xtkiyaʼ ruqʼij Jehová o manä, we xtakʼuqbʼaʼ akʼuʼx chrij ri toʼïk nuyaʼ pä ryä chqä xtaʼän jontir ri kʼo pan aqʼaʼ rchë yeʼatoʼ, Jehová kan kiʼ rukʼuʼx xtuʼän awkʼë.