1-2. (a) Anie ekedi Eunice? Nso ikanam ọsọn̄ enye ndikpep eyen esie ama Jehovah ye Jesus? (b) Tịn̄ se itịbede ke ndise ikpaedem Enyọn̄-Ukpeme emi.

 KPA ye emi Bible mîtịn̄ke n̄kpọ iban̄a usen baptism Timothy, imekeme ndikere nte esịt ekenemde Eunice usen oro. (N̄ke 23:25) Kere nte ekenemde enye ndikụt Timothy ke esịt mmọn̄. Enye atuak inua imam, Lois eka eka Timothy ada enye ke n̄kan̄ omụm enye akama. Ini ẹnyịnide Timothy ke mmọn̄, Eunice omụm ibifịk akama, ndien ini ẹmenerede enye ẹsio ke mmọn̄, mmọn̄eyet idatesịt asiaha Eunice ke enyịn. Enye ama ekpep Timothy yak ama Jehovah ye Jesus Christ Eyen esie kpa ye emi mîkememke inọ enye. Nso ikanam okûmem?

² Ete ye eka Timothy ẹkeka nsio nsio ido ukpono. Ete esie ekedi Greek, eka ye eka eka esie ẹdi mme Jew. (Utom 16:1) Etie nte Timothy ekedi uyen ini Eunice ye Lois ẹkabarede ẹdi mme Christian. Edi ete esie iketieneke mmọ idi Christian. Anie ke Timothy editiene idahaoro? Etie nte enye ama okpon ekem ndimek n̄kpọ enye oro ke idemesie ini oro. Ndi enye eyemek nditiene ete esie? Ndi enye oyom ndisọn̄ọ nyịre ye ido mme Jew emi ẹkekpepde enye toto ke ekpri? Mîdịghe ndi enye ọmọn̄ emek ndikabade ndi Christian?

3. Mme N̄ke 1:​8, 9 owụt ke Jehovah ada didie se mme eka ẹnamde man ẹn̄wam nditọ mmọ ẹdi ufan esie?

³ Mme eka emi ẹdide Christian ẹma ubon mmọ n̄ko. Se idọn̄de mmọ ikan edi nte mmọ ẹkpen̄wamde nditọ mmọ ẹnen̄ede ẹma Jehovah. Ndien Jehovah Abasi nnyịn enen̄ede  ama se mmọ ẹnamde oro. (Kot Mme N̄ke 1:​8, 9.) Jehovah an̄wam ata ediwak mme eka ẹn̄wam nditọ mmọ yak ẹma enye ẹnyụn̄ ẹnam n̄kpọ esie.

4. Nso isinam esịt etịmede mme eka mfịn?

⁴ Kpukpru mme eka ẹsikere ndusụk ini m̀mê nditọ mmimọ ẹyesụk ẹnam n̄kpọ Jehovah ukem nte Timothy. Mme ete ye eka ẹdiọn̄ọ ke imemke inọ nditọ mmimọ ke ererimbot Satan emi. (1 Pet. 5:8) Mfịna en̄wen edi ke ndusụk mme eka ẹbọk nditọ ikpọn̄, ndusụk mmọ mme ebe mmọ idịghe Mme Ntiense Jehovah. Ekedi ntre ye Sista Christine * emi ọkọdọhọde ete: “Ebe mi ama etịm nditọ nnyịn akama onyụn̄ etịm ese ubon nnyịn enyịn. Edi ikoyomke-yom ndida utọn̄ n̄kop ke nyom ndinam nditọ nnyịn ẹdi Mme Ntiense Jehovah. Mma nsitua mban̄a n̄kpọ oro ediwak ini nnyụn̄ n̄kere m̀mê nditọ nnyịn ẹyesụk ẹnam n̄kpọ Jehovah do.”

5. Nso ke idikpep ke ibuotikọ emi?

⁵ Ekpedi afo edi eka emi edide Christian, emekeme ndin̄wam nditọ fo ẹma Jehovah ẹnyụn̄ ẹnam n̄kpọ esie nte Eunice akan̄wamde eyen esie. Ke ibuotikọ emi, imọn̄ ineme nte afo ekemede ndida se etịn̄de ye se anamde n̄kpep nditọ fo ẹma Jehovah nte Eunice akanamde. Iyekpep n̄ko nte Jehovah edin̄wamde fi.

6. Udiana Timothy 3:​14, 15 owụt ke Timothy akanam didie edi Christian?

⁶ Ini Timothy ekedide eyenọwọn̄, eka esie ama odomo ofụri ukeme esie ndikpep enye “ndisana uwetn̄kpọ,” nte mme Jew ẹkenyụn̄ ẹdiọn̄ọde ẹketre. Edi Eunice ikenen̄ekede idiọn̄ọ “ndisana uwetn̄kpọ” sia enye ikọdiọn̄ọke n̄kpọ ndomokiet iban̄a Jesus Christ. Kpa ye oro, se Timothy ekekpepde ke Ikọ Abasi ama ekem se enye akpadade emek ndidi Christian. Ndi enye eyemek ndidi Christian? Timothy ke idemesie ekenyene ndimek n̄kpọ enye oro. Imenịm ke ukeme emi eka esie ekesịnde ama etiene esịne ke otu se ikanamde enye emek ndinịm se enye ekekpepde aban̄a Jesus. (Kot 2 Timothy 3:​14, 15.) Ama enem Eunice ata etieti nte enye ekekemede ndikpep eyen esie mban̄a Jehovah kpa ye emi mîkememke inọ enye! Eunice ama anam se enyịn̄ esie ọwọrọde, koro ẹda enyịn̄ esie ẹto ikọ emi ọwọrọde “kan.”

7. Timothy ama ana baptism ama, Eunice edinam didie in̄wam enye aka iso anam n̄kpọ Jehovah?

⁷ Ini Timothy akanade baptism, ata akpan n̄kpọ ke enye akanam oro. Edi ntak editịmede esịt Eunice ikokụreke. Nso ke eyen esie edida uwem esie inam? Ndi enye oyodụk idiọk nsan̄a? Ndi enye ayaka n̄wed ke Athens onyụn̄ ekenịm se mme mbon akwaifiọk emi mîkponoke Jehovah ẹkpepde? Ndi enye ayabiat ini esie, odudu esie, ye isua uyen esie, odụk ufụn ọnọ inyene? Eunice ikemeke ndibiere n̄kpọ nnọ Timothy, edi enye ekeme ndin̄wam enye. Edin̄wam didie? Enye ekeme ndisịn idem n̄n̄wam Timothy ama Jehovah ye Eyen Esie. Edi idịghe ubon emi mme ete ye eka ẹkade nsio nsio ido ukpono kpọt ke esisọn̄ ndibọk nditọ yak ẹma Jehovah. Ekpededi ete ye eka ẹdi Mme Ntiense Jehovah, ekeme ndisọn̄ mmọ ndin̄wam nditọ mmọ ẹsọn̄ọ ẹda ẹnam n̄kpọ Jehovah. Nso ke mme ete ye eka ẹkeme ndikpep nto Eunice?

8. Didie ke eka ekeme ndin̄wam ebe esie emi edide Ntiense Jehovah yak enye ekpep nditọ esie Ikọ Abasi?

⁸ N̄wam nditọ fo ẹdiọn̄ọ Bible. Ekpedi ebe fo edi Ntiense Jehovah, Jehovah oyom fi  an̄wam enye yak enye ekpep nditọ mbufo aban̄a imọ. Usụn̄ kiet emi afo ekemede ndinam oro edi ndibere ye ndutịm emi enye anamde man ẹsinịm Utuakibuot Ubon. Sitịn̄ nti ikọ ban̄a Utuakibuot Ubon, nyụn̄ kere se akpanamde man ini oro esinenem. Ndusụk ini, emekeme ndin̄wam enye nsio edinem n̄kpọ emi ẹkpenamde ke Utuakibuot Ubon ndi. Ekpedi enyene nditọ mbufo emi ẹkponide ẹkem ndikpep n̄wed Du Ata Uwem ke Nsinsi!, emekeme ndidiomi ye ebe fo nte ẹdinamde oro.

9. Nso ikeme ndin̄wam eyenete an̄wan emi ebe mîdịghe Ntiense Jehovah?

⁹ Ana ndusụk mme eka ẹkpep nditọ mmọ Bible sia mmọ ẹbọk nditọ ikpọn̄, mîdịghe edi ke mme ebe mmọ idịghe Mme Ntiense Jehovah. Ekpedi nte etiede ye afo edi oro, kûtịmede esịt ukaha. Jehovah ayan̄wam fi. Da mme n̄kpọ emi enye anamde esop esie ẹsion̄o n̄wam nditọ fo. Emekeme ndibụp mbon emi ẹnen̄erede ẹdiọn̄ọ ndibọk nditọ mmọ nte mmọ ẹdade mme n̄kpọ oro ẹn̄wam nditọ mmọ. * (N̄ke 11:14) Emekeme ndidọhọ Jehovah an̄wam fi obụp nditọ fo nnennen mbụme emi edinamde ọdiọn̄ọ se isịnede mmọ ke esịt ye nte etiede mmọ ke idem. (N̄ke 20:5) Ekpri mbụme nte ‘Nso isisọn̄ fi ikan ke ufọkn̄wed?’ ekeme ndinam mbufo ẹneme nneme emi edin̄wamde fi enen̄ede ọdiọn̄ọ n̄kpọ aban̄a mmọ.

10. Siak mme usụn̄ en̄wen emi afo ekemede ndin̄wam nditọ fo ẹdiọn̄ọ Jehovah.

¹⁰ Yom nsio nsio usụn̄ emi ekemede ndikpep nditọ fo mban̄a Jehovah. Sitịn̄ ban̄a Jehovah ye ediwak nti n̄kpọ emi enye anamde ọnọ fi. (Deut. 6:​6, 7; Isa. 63:7) Enen̄ede ọfọn anam emi ekpedi usûwakke ndinyene ifet nneme mban̄a Jehovah ke ufọk. Christine emi iketịn̄de akpa ọdọhọ ete: “N̄kesiwakke ndinyene ifet ke ufọk nneme mban̄a Jehovah, ntre mma nsida ufan̄ ekededi emi n̄kụtde nnam oro. Ima isiwọrọ isan̄a, mîdịghe nnyịn idụk idọn̄ọ ke ubom iwat, nnyụn̄ nda ufan̄ oro nneme n̄kpọ mban̄a n̄kpọ-obot ye mme n̄kpọ eken emi ẹdin̄wamde mmọ ẹkpere Jehovah. Ke nditọ mi ẹma ẹkekponi ẹkem, mma ndọhọ mmọ ẹsikpep Bible ke idemmọ.” N̄kpọ en̄wen emi anade afo anam edi ndisitịn̄ nti ikọ mban̄a esop Jehovah ye nditọete. Kûsubiat mbiowo. Se afo etịn̄de aban̄a mbiowo ekeme ndinam emem nditọ fo utom ndika mbịne mmọ n̄koyom un̄wam.

11. James 3:18 owụt ke nso idi ntak emi n̄wan akpanamde ufọk etie emem emem?

¹¹ Nam emem odu ke ufọk fo. Siwak ndinam ebe fo ye nditọ fo ẹkụt ke amama mmọ. Sitịn̄ nti ikọ ban̄a ebe fo, ye ikọ emi owụtde ke omokpono enye, nyụn̄ kpep nditọ fo ẹnam ntre n̄ko. Edieke anamde ntre, ekeme ndimem utom ndikpep nditọ fo mban̄a Jehovah. (Kot James 3:18.) Kop mi se Brọda Jozsef emi edide akpan asiakusụn̄ ke Romania etịn̄de. Ini mmọ ẹsụk ẹdide n̄kpri, ete mmọ ama anam enen̄ede ọsọn̄ mmọ ndikpep mban̄a Jehovah. Jozsef ọdọhọ ete: “Eka mi ama odomo ofụri ukeme esie ndinam emem odu ke ufọk. Ekedi nte ete mi ọsọn̄de ido aka, ntre ke eka mi ọdọdiọn̄ ọfọn uwem. Ke ini enye okụtde ke ọsọn̄ nnyịn ndikpono ete nnyịn nnyụn̄ nnam se enye ọdọhọde, enye ọmọn̄ eneme Ephesus 6:​1-3 ye nnyịn. Ekem enye eyetịn̄ aban̄a nti edu ete mi onyụn̄ anam nnyịn  ikụt ntak emi akpanade ima enye. Nte eka mi ekesisan̄ade anam emem odu ke ufọk edi oro.”

12. Udiana Timothy 1:5 owụt ke nte Eunice okodude uwem akan̄wam Timothy didie?

¹² Kot 2 Timothy 1:5. Eunice ndikọbuọt idem ye Jehovah ama an̄wam Timothy etiene ọbuọt. Anaedi enye ama ekpep Timothy ke ndibuọt idem ye Jehovah idịghe n̄kpọ inua inua. (Jas. 2:26) Nte Eunice okodude uwem ama anam Timothy okụt ke enye enen̄ede ama Jehovah. Timothy ama okụt ke ndinam n̄kpọ Jehovah anam esịt enem eka imọ. Didie ke nte Eunice okodude uwem akan̄wam Timothy? Apostle Paul ọkọdọhọ ke Timothy ọkọbuọt idem ye Jehovah ukem nte eka esie. Utọ mbuọtidem oro ikedịghe n̄kpọ emi edide ẹnyụn̄ ẹmemen eto ẹmia ibịt. Timothy ama esise nte eka esie odude uwem onyụn̄ ekpebe enye. Ukem nte Eunice, ediwak mme eka mfịn ẹn̄wam ubon mmọ yak ẹnam n̄kpọ Jehovah edi “itoho ke editịn̄ ikọ.” (1 Pet. 3:​1, 2) Afo n̄ko emekeme ndinam ntre. Edinam didie?

13. Ntak emi eka okpowụtde ke imọ ndikpere Jehovah edi akpa n̄kpọ ọnọ imọ?

¹³ Yak afo ndikpere Jehovah edi akpa n̄kpọ ọnọ fi. (Deut. 6:​5, 6) Emesiyak ediwak n̄kpọ atak fi ukem nte ata ediwak eka eken ẹsinamde. Emesida ini fo, okụk fo, esitaba idap, onyụn̄ anam mme n̄kpọ eken man ese aban̄a nditọ fo. Edi ikpanaha esịn ibuot esịn itọn̄ ese aban̄a nditọ fo tutu afo efre ndinam se idin̄wamde fi ekpere Jehovah. Sisio ini bọn̄ akam ke idemfo, kpep Bible, nyụn̄ dụk mbono esop. Oro ayanam fi enen̄ede ekpere Jehovah, oyonyụn̄ enịm eti uwụtn̄kpọ ọnọ ubon fo ye mbon en̄wen.

14-15. Nso ke ekpep oto Leanne, Maria, ye João?

¹⁴ Enyene nditọ emi ẹkemade Jehovah ẹnyụn̄ ẹbuọtde idem ye enye ke ntak se mmọ ẹkekụtde nte mme eka mmọ ẹnamde. Yak idọhọ fi n̄kpọ iban̄a ndusụk mmọ. Leanne adiaha Christine ọdọhọ ete: “Nnyịn ikesikemeke ndikpep Bible ke ini ete nnyịn odude ke ufọk. Edi eka nnyịn ikadaha mbono esop ibre mbre. Kpa ye emi nnyịn mîkenen̄ekede idiọn̄ọ Bible, nte enye okodude uwem ama an̄wam nnyịn inen̄ede ibuọt idem ye Jehovah. Ima idọdiọn̄ọ ke Mme Ntiense Jehovah ẹkpep akpanikọ idem mbemiso itọn̄ọde ndidụk mbono esop.”

¹⁵ Ete Maria ama esinọ kpukpru mmọ ufen ndusụk ini ke ntak emi mmọ ẹkade mbono esop. Maria ọdọhọ ete: “Eka mi esịne ke otu nditọete iban emi ndiọn̄ọde nte ẹnyenede uko ẹkan. Ini n̄kedide eyenọwọn̄, mma nsitre ndinam ndusụk n̄kpọ ke ntak emi n̄kefehede se mme owo ẹditịn̄de. Edi ami ndikụt nte eka mi enyenede uko esinyụn̄ anamde se inemde Jehovah esịt kpukpru ini ama anam ntre ndifehe owo enyịn.” Ete João ikoyomke-yom ndikop mmọ ẹtịn̄de n̄kpọ ẹban̄a Bible m̀mê Jehovah ke ufọk. João ọdọhọ ete: “Osụk etie nte se ikan̄wamde mi ikan ekedi ndikụt nte eka mi esiyakde n̄kpọ ekededi atak enye man esịt enem ete mi. Edi amaedi se idinamde enye okûkpere Jehovah, enye ikesimenke mbre ika n̄kan̄ oro.”

16. Nso ufọn ke eti uwụtn̄kpọ eka ekeme ndinam nnọ mbon en̄wen?

¹⁶ Mme eka, ẹti ke mbon en̄wen ke ẹse se mbufo ẹnamde. Kop mi nte mbuọtidem Eunice akan̄wamde apostle Paul. Enye ama ewet ete ke mbuọtidem Timothy isan̄ake ye mbubịk, edi ke utọ mbuọtidem oro  ekebem iso odu ke esịt Eunice eka esie. (2 Tim. 1:5) Ini ewe ke Paul ekebem iso okụt utọ mbuọtidem oro ke idem Eunice? Etie nte enye okokụt Lois ye Eunice ke ini akpa isan̄ isụn̄utom esie ke Lystra, onyụn̄ etie nte enye akan̄wam mmọ ẹdi mme Christian. (Utom 14:​4-18) Ndien ini Paul ediwetde leta ọnọ Timothy ke isua 15 ama ekebe, enye okosụk eteti mbuọtidem Eunice, onyụn̄ owụt ke enye odot se ẹkpebede! Imenịm ke mbuọtidem Eunice ama ọsọn̄ọ Paul ye mme Christian eken idem. Ekpedi ọbọk nditọ fo ikpọn̄, mîdịghe ekpedi ebe fo idịghe Ntiense Jehovah, nịm ke afo ndisọn̄ọ nda ye Jehovah ọyọsọn̄ọ mbon en̄wen idem onyụn̄ an̄wam mmọ ẹnam n̄kpọ Jehovah.

17. Nso ke akpanam edieke etiede nte eyen fo iyomke ndinam n̄kpọ Jehovah kpa ye kpukpru se etịmede?

¹⁷ Ekpetie nte eyen fo iyomke ndinam n̄kpọ Jehovah kpa ye kpukpru se etịmede, akpanam nso? Ti ke ndibọk eyen nsio idịghe n̄kpọ usen kiet. Nte ikụtde ke ndise ke ibuotikọ emi, ke ini ọtọde n̄kpọ, emekeme ndikere m̀mê n̄kpọ oro oyosụk ọkọri on̄wụm idem. Kpa ye emi mîdịghe afo edinam n̄kpọ oro on̄wụm idem, afo aka iso ndiduọk mmọn̄ nnyụn̄ ndiọn̄ enye man ọkọri ọfọn. (Mark 4:​26-29) Ukem oro ke edi ye mme eka, mmọ ẹkeme ndisikere ndusụk ini m̀mê iman̄wam nditọ mmimọ ẹkpere Jehovah nte ikpan̄wamde. Idịghe afo edimek se nditọ fo ẹdinamde. Edi edieke akade iso ndinam ofụri ukeme fo man an̄wam mmọ,  ọyọnọ mmọ se idin̄wamde mmọ ẹdi ufan Jehovah.​—N̄ke 22:6.

18. Didie ke Jehovah ekeme ndin̄wam nditọ fo ẹdi ufan esie?

¹⁸ Mme uyen emi Jehovah an̄wamde yak ẹdi ufan esie ọtọn̄ọde ke eyo Bible ẹdi anana-ibat. (Ps. 22:​9, 10) Enye ekeme ndin̄wam nditọ fo ẹdi ufan esie n̄ko edieke mmọ ẹyomde. (1 Cor. 3:​6, 7) Ekpededi mmọ inamke n̄kpọ Jehovah ke ofụri esịt, enye oyosụk ama mmọ, idinyụn̄ isioho enyịn ikpọn̄ mmọ. (Ps. 11:4) Ini ekededi emi mmọ ẹnamde ata ekpri n̄kpọ ntem ndiwụt ke imoyom ndinem enye esịt, enye eyesịn ubọk an̄wam mmọ ẹdi ufan esie. (Utom 13:48; 2 Chron. 16:9) Jehovah ekeme ndin̄wam fi yak etịn̄ nnennen n̄kpọ ke nnennen ini emi edin̄wamde nditọ fo. (N̄ke 15:23) Mîdịghe, enye ekeme ndinam eyenete emi ọfọnde uwem osio enyịn esịn mmọ ke idem man an̄wam mmọ. Idem ke nditọ fo ẹma ẹkekponi ẹwọrọ owo, Jehovah ekeme ndinam mmọ ẹti se afo ekesikpepde mmọ. (John 14:26) Jehovah ọyọdiọn̄ se afo anamde edieke akade iso ndida se etịn̄de ye se anamde n̄kpep nditọ fo n̄kpọ.

19. Nso ikpanam fi enịm ke Jehovah ama fi?

¹⁹ Idịghe se nditọ fo ẹmekde anam Jehovah ama fi. Jehovah ama fi sia afo amade enye. Ekpedi ọbọk nditọ fo ikpọn̄, Jehovah ọn̄wọn̄ọ ke iyedi ete mmọ inyụn̄ ikpeme fi. (Ps. 68:5) Idịghe afo edibiere m̀mê nditọ fo ẹyenam n̄kpọ Jehovah m̀mê idinamke. Edi edieke akade iso ndiberi edem ye Jehovah nnyụn̄ nnam ofụri ukeme fo, Jehovah ayama fi.