1-2. (a) Antai Eunike, ao tera ana kangaanga ngkai te tina ngaia? (b) Kabwarabwaraa te taamnei ane i moan te kaongora aei.

 E AKI kaotaki n te Baibara ana bwabetito Timoteo, ma ti kona n iangoa kimwareirein tinana ae Eunike n te tai anne. (TaeRab. 23:25) Iangoa kimwareirein neiei ngke e a nora Timoteo n tei i nanon te ran. Roiti, are tibun Timoteo, e bon teitei i rarikina n te tai anne. E taua ikena Eunike ngke e nora Timoteo n tebo n te ran. E wingare Timoteo ngke e a otirake, ao Eunike e a bon wawaanako rannimatan ibukini kimwareireina. E a tokanikai Eunike i aon te kangaanga ae reiakinan natina bwa e na tangira Iehova ma Natina ae Iesu Kristo. Baikara kangaanga ake e riai n tokanikai iai ngke e kataia n reiakina natina?

² E kaikawaaki Timoteo n te utu ae a kaokoro aia Aro kaaina. Bon te I-Kuriiti tamana, ao tinana ma tibuna bon I-Iutaia. (Mwa. 16:1) Tao tebwi tabun ana ririki Timoteo ngke a a riki Eunike ma Roiti bwa Kristian. Ma tamana bon tiaki te Kristian. Tera te Aro ae e na rineia Timoteo? E a ikawai ao e a kona ni karaoa ana motinnano. E na rinea ana Aro tamana are tiaki kaain te onimaki? E na nimti aia katei I-Iutaia ake e reiakinaki iai man uarerekena? Ke e na butimwaea te koaua ae boou are e na riki, bwa te tia rimwini Kristo?

3. Ni kaineti ma Taeka N Rabakau 1:8, 9, tera ana iango Iehova ibukin aia mwakuri tiina ni buokiia natiia bwa a na riki bwa raoraona?

³ A tangiriia naba aia utu tiina aika Kristian ngkai. Ma ae kakawaki riki, a kani buokiia natiia ni karikirakea aia iraorao ae kaan ma Iehova. Ao e rangi ni kakawaki aia kakorakora iroun  Atuara. (Wareka Taeka N Rabakau 1:8, 9.) E kaungaia tiina aika bati Iehova bwa a na reireinia natiia tangiran te koaua.

4. Tera aia kangaanga tiina ni boong aikai?

⁴ N tabetai, e kona n raraoma te tina bwa e na rinea te beku ibukin Iehova natina n aron Timoteo ke e na aki. Ni koauana, a ataia kaaro bwa e rangi ni korakora ana kariri ana waaki Tatan nakoia natiia. (1Bet. 5:8) A bati naba tiina aika akea buuia ke a aki taromauria te Atua buuia, ake a rinanon te kangaanga ibukini kaikawaan natiia. E taku te tari te aine ae Christine, * “E raoiroi buu ao e rangi n tangiriia ana utu, ma e rangi n ribaa kaikawaaia natira bwa taani Kakoaua. I a bon taatang naba i nanon ririki aika bati, ao n raraoma bwa iai te tai ae a na taromauria iai Iehova natiu ke akea.”

5. Tera ae ti na rinanona n te kaongora aei?

⁵ Ngkana te tina ngkoe ae te Kristian, ko kona ni buokiia natim bwa a na tangira Iehova ao ni kani beku irouna n aron Eunike. N te kaongora aei, ti na rinanon aromi ni kakairi n ana katoto Eunike ao aromi ni kona n reireinia natimi man ami taetaenikawai ao ami mwakuri. Ti na nora naba aron Iehova ni buokingkami.

6. E kangaa n riki Timoteo bwa te Kristian n aron ae taekinaki n 2 Timoteo 3:14, 15?

⁶ Ngke e uarereke Timoteo, ao e kakorakoraa tinana n reireinna taekan te koroboki ae tabu,” ni kaineti ma otaia I-Iutaia. E karako ana atatai bwa e aki ataa te bwai teuana ibukin Iesu Kristo. Ma e ngae n anne, te bwai ae reiakinna Timoteo man te Koroboki ae Tabu e bon tau ibukin rikina bwa te Kristian. Ma te koaua bwa e na riki bwa te Kristian? E kona n rineia Timoteo bwa e na riki bwa te Kristian ke e na aki. E bon ‘anaaki nanona bwa e na kakoauaa’ te koaua ibukin Iesu tao man ana ibuobuoki tinana. (Wareka 2 Timoteo 3:14, 15.) Ai kakaitaura Eunike ngkai e a tia n tokanikai i aoni kangaangan reiakinan natina aei taekan Iehova! Nanon aran Eunike, “tokanikai” ao e a tia n tokanikai i aon ana kangaanga n reiakinan natina bwa e na tangira Iehova ao ni beku ibukina.

7. E kangaa Eunike ni buoka natina bwa e na rikirake n te onimaki imwini bwabetitoana?

⁷ Te bwabetito bon te mwaneka ae kakawaki ni maiun Timoteo, ma e teimatoa naba n raraoma Eunike ibukin natina imwini bwabetitoana. E na kangaa natina aei ni kamanena maiuna? E na irekereke ma iraorao aika bubuaka? E na reirei i Atenai ao n iraraang n aia reirei taani karioiango aika beekan? E na kabanebuakaa ana tai ao korakorana ibukin te kaubwai? E aki kona Eunike ni karaoi motinnano ibukin Timoteo, ma e kona ni buokia ni karaoi ana motinnano ma te wanawana. N te aro raa? E kona ni karikirakea i nanon natina tangiran Iehova ae korakora ao te kakaitau ae bati ibukin rokon Natina are Iesu. A aki tii aitara ma kangaanga kaaro aika kakaokoro aia Aro kaain aia utu. Ngkana kaaro ni kauoman boni kaain te koaua, e kona ni kangaanga naba irouia ringan nanon natiia bwa e na kakaonimaki ni beku ibukin Iehova. Tera reireiaia kaaro man ana katoto Eunike?

8. E na kangaa te tina ni buoka buuna ae kaain te onimaki ibukin reiakinaia natiia taekan Iehova?

⁸ Reiakina te Baibara ma natimi. Taari aine, ngkana kaain te koaua buumi, e tangiringkami Iehova bwa kam na buokiia ni mwiokoaia  ae reiakinaia natimi te koaua. Kam kona ni karaoa anne ni boutokaan te babaire ibukin te Taromauri n Utu. Taekin taeka ni kaungaunga ibukin te babaire aei ao iangoia bwa e na rau, e na kaunga ao e na kakukurei. Tao ko kona ni buoka buum ni bairea te reirei n te Baibara teuana. Ngkana a a ikawai raoi natimi, ko kona ngkoe ma buum ni buokiia n reirei n te boki ae Ko Kona ni Kukurei n Aki Toki!

9. E na reke ia buokan te tina ae tiaki kaain te onimaki buuna?

⁹ Tabeman tiina kairi reirei n te Baibara ma natiia ibukina bwa akea buuia ke tiaki kaain te onimaki buuia. Ngkana anne ae riki n ami utu, tai rangi n raraoma, bwa e na buokingkami Iehova. Kamanenai bwaai n angareirei aika tauraoi n ana botaki Iehova n reireinia iai natimi. Karekea buokami irouia kaaro aika mwaatai riki ni kamanenai bwaai ni mwakuri aikai ao aroni kamanenaaia n te taromauri n utu * (TaeRab. 11:14) Ko kona n tataro nakon Iehova ni butiia buokam bwa ko aonga ni kamanenai titiraki ake ko na atai raoi iai aia iango ma aia namakin natim. (TaeRab. 20:5) E kona te titiraki n aron ae, ‘Tera am kangaanga ae kakaiaki n te tabo n reirei?’ ni moana te maroro are ko na kona n atai iai baika bati.

10. Tera riki ae ko kona ni karaoia n reireinia iai natim taekan Iehova?

¹⁰ Ukeri aanga aika kakaokoro n reiakinia iai natimi taekan Iehova. Karakina taekan Iehova ao baika raraoi ake e karaoi ibukim. (TuaKau. 6:6, 7; Ita. 63:7) E kakawaki riki aei ngkana ko aki kona ni katoatai n reirei ma natim ni mwengam. E taku Christine are taekinaki mai moa: “E karako au tai ae I kona ni maroroakina iai taekan Iehova ma natiu, ngaia are I a kakamanenai taai aika kona n reke. Ti nanako n nakonako ke n toka n te wa ao ni kararoaa teutana mataniwin te bike ike ti a maroroakin iai ana karikibwai Iehova aika rangi n raraoi ao bwaai riki tabeua ake a na buokaki iai n riki bwa raoraon Iehova. Ngke a a ikawai riki, I boni kakaungaia bwa a na reiakina te Baibara i bon irouia.” Taekin naba baika kaungaunga ibukin ana botaki Iehova ao taari. Tai kabuakakaia unimwaane, bwa te bwai ae ko taekinna ibukia, a buokaki iai natim bwa a na kawariia ngkana a kainnanoa buokaia.

11. E aera bwa e kakawaki karikirakean te rau n te mwenga n aron ae taekinaki n Iakobo 3:18?

¹¹ Karikirakea te rau n te mwenga. Kaota tangirani buum ao natim n taai nako. Taekina buum n te aro ae akoi ao ni karinerine, ao reireinia natim bwa a na karaoa naba anne. Ni karaoan aei, ko a karikirakea iai te rau ao e a bebete riki reiakinan taekan Iehova irouia natim. (Wareka Iakobo 3:18.) Iangoa ana katoto Jozsef, ae te bwaiania ae okoro i Romania. Ngke e a tabe n ikawairake ao e rangi ni kangaanga irouna ma tarina ao tinaia bwa a na beku iroun Iehova ibukin aroaron tamaia. E taku Jozsef: “E mwakuri korakora tinara ni karikirakea te rau ni mwengara. Ngkana e a matoatoa riki ana babaire tamara ao tinara e a rangi n akoi riki. Ao ngkana e noria bwa e a kangaanga iroura ae ti na karinea ao n ongeaba iroun tamara, e boni maroroakina I-Ebeto 6:1-3 ma ngaira. Imwina e taekin aroaron Tamara aika raraoi ao e buokira bwa ti na ota bwa e aera ngkai e riai ni kakawaki iroura karinean tamara. E rikirake te rau n ara utu man arona aei.”

12. Ni kaineti ma 2 Timoteo 1:5, tera aron rotakin Timoteo n ana katoto Eunike?

¹² Wareka 2 Timoteo 1:5. E katea te katoto ae raoiroi Eunike ibukin Timoteo. E reiakina Timoteo bwa irian te onimaki ni koaua bon te mwakuri. (Iak. 2:26) E noria Timoteo bwa a boto ana mwakuri tinana man tangiran Iehova. E noria naba bwa e rereke kukurein tinana man ana beku ibukin Iehova. Tera uaan ana katoto Eunike nakon Timoteo? E taekina Timoteo te abotoro Bauro bwa e korakora ana onimaki n aron tinana. E aki manennanti n riki. E boni kani kakairi Timoteo n ana katoto tinana are Eunike. A bati naba tiina ngkai ake a rotii nanoia kaain aia utu, “e ngae ngke [a] aki taetae.” (1Bet. 3:1, 2) Ko kona naba ni karaoa anne. N te aro raa?

13. E aera bwa e riai te tina ni moanibwaia ana iraorao ma Iehova?

¹³ Moanibwaia am iraorao ma Iehova. (TuaKau. 6:5, 6) N aroia angia tiina, ko a tia n taona nanom nakoni baika bati. Ko anga am tai, am mwane, am tai ni matu, ao bwaai riki tabeua ibukini kateimatoaani marurungia natim. Ma ko aki riai n rangi ni katabetabeko n te aro are e aki reke am tai ibukini kakorakoraan am iraorao ma Iehova. Katoatai ni kamwaawa am tai ibukin am tataro, am ukeuke n reirei n te Baibara, ao bobotaki n te ekaretia. Karaoan aei, ko na boni kakorakoraa iai am iraorao ma Iehova ao ni katea te banna ni katoto ibukia am utu ma tabemwaang.

14-15. Tera reireiam man aia katoto Leanne, Maria, ao João?

¹⁴ Iangoi aia katoto tabeua rooro n rikirake ake a karikirakea tangiran Iehova ao onimakinana man nonoran aroaron tinaia. E taku natin Christine ae te aine ae Leanne: “Ti aki kona n reirei n te Baibara ngkana iai tamara n te auti. Ma e rangi ni kakaonimaki tinara n iririi ana taromauri. E boni karako ara atatai n te Baibara, ma ti buokaki n ana mwakuri tinara bwa e na nene ara onimaki. Ti a kaman ataia ae bon aei te koaua imwain ae ti ira te taromauri.”

¹⁵ N tabetai ao taman Maria, e katuuaaeia natina ngkana a ira te taromauri. E taku Maria: “Bon te Kristian tinau ae rangi n ninikoria. Ngke I uarereke, iai taai ake I rawa ni karaoi bwaai tabeua bwa I maaka te bwai ae a na taekinna aomata. Ma n noran ninikorian tinau ao arona ni moanibwaia Iehova ni maiuna, I a buokaki iai n tokanikai i aoni maakakia aomata.” E taku João are tamana naba e katabuaka maroroakinan taekan Iehova ke te Baibara n aia auti: “Tao te bwai ae I kaungaaki riki iai, bon tauraoin tinau ni kakeai bwaai ni kabane ibukini kakukureian tamau. Ma e bon aki kaaki tangiran Iehova.”

16. Tera aron rotakia tabemwaang n aia katoto tiina?

¹⁶ Tiina, uringnga ae a rotaki tabemwaang n ami katoto. N te aro raa? Iangoa aron rotakin te abotoro Bauro n ana katoto Eunike. E korea taekan ana onimaki Timoteo ae aki mwamwanaa te aba bwa “e mena moa i nanon . . . Eunike.” (2Tim. 1:5) N ningai are e moan noraki iai ana onimaki Eunike irouni Bauro? E boni kaitiboo ma Roiti ao Eunike ni moani mwanangana ni mitinare i Rutetera ao e bae ni buokiia n riki bwa Kristian. (Mwa. 14:4-18) Iangoia moa: Ngke e koroboki Bauro nakon Timoteo tao 15 te ririki imwina, ao Bauro e teimatoa n uringa kakaonimakin Eunike ao e taekinna bwa bon te banna ni katoto ae riai ni katotongaki. E noraki bwa e rangi ni kaungaaki te abotoro aei n ana katoto neiei ao ai uana naba ma Kristian n te tai anne.  Ngkana ko kaikawaiia natim n akea buum ke a kakaokoro aia Aro kaaini mwengam, karaua nanom bwa a kaungaaki naba akana i rarikim n am katoto.

17. Tera ae ko riai ni karaoia ngkana tao e aki ira nanon am reirei natim?

¹⁷ Tera ae ko na karaoia ngkana akea bitakin natim man am kakorakora? Uringnga bwa e kainnanoaki te tai ae maan n reiakinan te ataei. E oti n te taamnei bwa ngkana ko unika te koraa, n tabetai ko bae n raraoma bwa e na rikirake ao ni karikiuaa ke e na aki. E ngae ngke ko aki kona ni bairea rikiraken arokam, ma teimatoa n tebokia n te ran bwa e aonga rikirake. (Mareko 4:26-29) N aron naba anne, ngkai te tina ngkoe, n tabetai ko bae n raraoma bwa a na tangira Iehova natim man am kakorakora ke a na aki. Ko bon aki kona ni bairea ana motinnano natim. Ma ngkana ko kakaraoa am kabanea ni konaa n reireinia, ko a kairiia iai bwa a na riki bwa raoraon Iehova.—TaeRab. 22:6.

18. E na kangaa Iehova ni buokiia natimi bwa a na riki bwa raoraona?

¹⁸ Ni moa man taai ake a karakinaki n te Baibara, ao e a tia Iehova ni buokiia rooro n rikirake aika rangi ni bati bwa a na riki bwa raoraona. (TaiAre. 22:9, 10) E kona naba ni buokiia natim bwa e na rikirake aia onimaki ngkana bon anne ae a tangiria. (1Kor. 3:6, 7) Ngkana e taraa n tiotionako natim, e na bon teimatoa Iehova n tangiriia. (TaiAre. 11:4)  Ngkana iai irouia teutana kanikinaean ae a “tauraoi nanoia ni butimwaea te koaua,” e na bon tauraoi Iehova naba n riki bwa raoraoia. (Mwa. 13:48; 2Rong. 16:9) E kona ni buokiko bwa ko na taekina te bwai ae riai n te tai are a boni kainnanoia iai natim. (TaeRab. 15:23) Ke e kona ni kaira te tari temanna bwa e na kan reirei ma natim. E ngae ngkana a a ikawai natim, ma Iehova e na kaoka aia ururing nakon am reirei ngke a uarereke. (Ioa. 14:26) Ngkana ko teimatoa n reireinia natim n am taetaenikawai ao n am katoto, e na boni kakabwaiako Iehova

19. E aera ngkai ko kakoauaa ae e na boni boutokaiko Iehova?

¹⁹ E aki boto tangiram iroun Iehova man aia motinnano natim. E tangiriko ibukina bwa ko tangiria. Ngkana te tina ngkoe ae akea buum, e berita Iehova bwa e na riki bwa Tamaia natim ao te tia Kamanoia. (TaiAre. 68:5) Ko aki kona ni baireia bwa a na beku ibukin Iehova natim ke a na aki. Ma ngkana ko teimatoa n onimakina ana ibuobuoki Iehova ao ko karaoa am kabanea ni konaa, e na boni boutokaiko.