1, 2. a) ¿Eunice ye abokän nire aune kukwe ño ño ben ja tuani kwe ni meye erere? b) Üai kena täräkwatabätä yebätä mäkwe blita.

 TIMOTEO ja ngökabare ñöte yebätä Biblia ñaka blite. Akwa köbö ye näire kä namani juto krubäte meye kwe Eunice yebätä raba ruen nie (Prov. 23:25). Timoteo tä ñöte, ngöka kebera ñöte ye meye kwe Eunicebätä käta juto krubäte. Tä mike ñärärä kötare kwärä aune Loida Timoteo mölöi nü ken aune kise kiti ngärä kwe. Eunice käkwe burie järi bätärekä aune tä murie ketete Timoteo ngökata ñöte ye ngwane. Timoteo ngürü ñöte ngö juruani ie aune nüta kä mrebiti, käta kötare ngwärebätä jutuani ie ngwane ño bekä okwäte. Ñaka namani nuäre kräke, akwa yebiti ta Timoteo dimikani kwe Jehová aune Jesús tarere. ¿Kukwe ñobe ja tuani kwe nükebe köbö ye näire?

² Timoteo rün aune meye ñaka nämäne kukwe ja erebe mike täte. Rün kwe abokän griego, meye aune mölöi kwe ye abokän judía (Hech. 16:1). Timoteo nämäne bati ye ngwane, meye kwe Eunice aune mölöi kwe Loida käkwe ja mikani kukwebätä raba ruin nie. Akwa rün kwe käkwe ñaka nuainbare. Kä namanina debe näre Timoteo biti ne kwe kukwe diandre nuaindre kwe jai akwle. ¿Dre nuainbare kwe? ¿Rün nämäne kukwe mike täte ye mikani täte kwe? Nitre judío nämäne kukwe mike täte driebare ie niara nämä monsore ngwane, ¿ye erere nuainbare kwe o ja mikani kwe ja tötikaka Kristokwe?

3. Proverbios 1:8, 9 tä niere erere, ¿nitre meyere tä ja di ngwen monsotre kwe tötike ne kwe rabadre ja kete Jehovabe ye tuin ño ie?

³ Eunice erere nitre meyere kristiana kä nengwane tä mräkätre kwe tarere, akwa kukwe jökräbiti ta niaratre tö monsotre kwe dimikai ja kete Jehovabe. Tä ja di ngwen kukwe nuainne  ye ütiäte krubäte Jehová kräke (ñäkädre Proverbios 1:8, 9 yebätä). b Jehovakwe nitre meyere kwati dimikanina monsotre kwe tötike niara tarere aune sribire kräke.

4. ¿Nitre meyere tä ja tuin kukwe ño ño ben kä nengwane?

⁴ Nierare ruäre ngwane nitre meyere raba ngwentari jai, monsotre kwe ye käkwe Jehová mikadi täte, Timoteokwe nuainbare ye erere. Kukwe ño ño erere, akwa kä käme gobrainta Satanakwe nete, monsotre käkwe ja tuai kukwe tare ben ye gare nitre rüne ie (1 Ped. 5:8). Akwa ne ñan ngöräbe, nitre meyere kwati tä ja tuin kukwe tare ben tä monsotre kwe ngibiare kaibe, muko ñakare o muko kwe ñaka Jehová mike täte. Ñodre, meri testiko Christine c tä niere: “Ti muko ye ni rün kwin aune nun tarekä, akwa ñaka nämä ti tuenmetre monsotre tikwe tötike Jehová kukweibätä. Bä kabre ti nämä muare kwärä kukwe ne erere ngwentari jai, ¿monsotre tikwe käkwe Jehová mikadi täte ya?”.

5. ¿Dre rabai gare nie kukwe ja tötikara nekänti?

⁵ Mä abokän ni meye kristiano ngwane, mä raba monso mäkwe dimike Jehová tarere aune sribire kräke, Eunice nuainbare erere. Eunice kukwe bämikani ye erere nitre meyere raba nuainne ño, kukwe nieta kwetre aune kukwe nuainta kwetre yebiti, raba monsotre kwe tötike ño ye rabai gare kukwe ja tötikara nekänti. Aune Jehová raba dimike ño ye rabai gare nie arato.

6. 2 Timoteo 3:14, 15, tä niere erere, ¿ño köböire Timoteo ja mikani kristiano?

⁶ Timoteo därebare yete ja käne, Eunice ja di ngwani “Ngöbö Kukwei deme” ye driere ie, nämäne gare nitre judío ie ye erere. Akwa kukwe nämäne gare braibe ie dirikäre ñobätä ñan aune kukwe ñan nämäne gare jire chi Jesubätä ie. Akwa kukwe namani gare Timoteo ie yebiti niara raba ja mike kristiano. ¿Ja mikai kristiano kwe? Kä namanina debe näre niarabiti kukwe diandre nuaindre akwle jai. Erametre Timoteo käkwe kukwe Jesubätä mikani era jai ñobätä ñan aune meye kwe käkwe ja di ngwani tötike yebätä (ñäkädre 2 Timoteo 3:14, 15 yebätä). ¡Eunicekwe Timoteo dimikani Jehová mike gare jai, ñan namani nuäre kräke yebiti ta ye käi namani juto krubätebätä! Eunice ja kä mikani ütiäte, ñobätä ñan aune niara kä ye abokän “tä ganainne” meden gärätä.

7. Timoteo ja ngökani ñöte ye bitikäre rabadre nirien jankunu kukwe ja üairebiti yekäre, ¿Eunice käkwe dre nuainbare?

⁷ Timoteo ja ngökani ñöte yebiti kukwe ütiäte nuainbare kwe. Akwa Eunice nämäne töibikaire ye ñan nianinkä yete. ¿Yete ja käne ngobo kwe käkwe dre nuainbare? ¿Ja tuanimetre kwe ja töi kwite ja ketamukotre käme kwe ie? ¿Nikani ja tötike Atenas aune kukwe ngwarbe drie nämäne nitre ngwarbekwe, ye kani ngäbiti kwe? Kä nämäne ie, ja die kwe aune nämäne bati, ¿ye ganinte ngwarbe kwe ja mikakäre klabore jondron kä nebätä kisete? Eunice ñan raba kukwe den nuaindre Timoteo kräke, akwa raba dimike. ¿Nuaindi ño kwe? Timoteo töi mikadre jankunu kwe Jehová tarere krubäte aune debe bien Jesús ie yebiti nuaindi kwe. Kukwe mikadre nemen monsotre brukwäte aune rabadre Jehová mike täte, ye ñan nuäre nitre rüne itibe kukwebätä kräke. Ñakare aune nibu tädre kukwebätä kräke arato. Aisete, ¿dre raba nemen gare nitre rüne aune meyere ie Eunice yebätä?

8. ¿Nitre meyere ye raba muko kwe kukwebätä ye dimike ño monsotre tä dre dre ribere jai kukwe ja üairebiti yebätä?

⁸ Mäkwe ja tötika Bibliabätä monsotre mäkwe  ben. Mä muko tä kukwebätä ngwane, monsotre tä dre ribere jai kukwe ja üairebiti yebätä mäkwe mä muko dimikadre ye ie Jehová tö. Kukwe keteitibiti mä rabadre nuainne, ye abokän Ngöbö mikata täte ni mräkäbe bämän kratire kratire yete, mäkwe kukwe nuain dimikakäre. Mäkwe blita kwinbätä aune mäkwe dre nuaindre ne kwe rabadre bare kwin aune kä jutobiti yebätä mäkwe töbika. Mä raba mä muko dimike kukwe ükete proyecto ja tötikara Bibliabätä ye nuainkäre. Ne madakäre, kä niena debe näre monsotre ruäre munkwe tötikakäre tärä Mä raba nüne kä jutobiti yebiti ngwane, mä raba mä muko dimike tötike.

9. ¿Jondron ño tärä nitre meyere kristiano muko ñan kukwebätä ye dimikakäre?

⁹ Nitre meyere ruäre abokän monsotre kwe tötikadre Bibliabätä ye tä kisete ñobätä ñan aune muko ñakare kwe o ruäre abokän muko tärä, akwa ñaka kukwebätä. Kukwe ye erere ben mäta ja tuin ngwane, mä ñan ja töibika krubäte. Jehová tä yete mä dimikakäre. Juta Ngöbökwe tä jondron keta kabre bien monsotre tötikakäre, yebiti mäkwe tötika kwin. Nitre rüne mada tä jondron yebiti sribire ño ja tötika ni mräkäbe bämän kratire kratire yete, ye mäkwe ngwentari ietre d (Prov. 11:14). Ne madakäre, monsotre mäkwe tä töbike ño aune ja ruin ño ie yebätä mäkwe blitadre ben aune mäkwe mikadre nüke gare jai, yebätä mä ja di kärä Jehovai (Prov. 20:5). Kukwe ne erere mä raba ngwentari monsotre ie: “¿Kukwe meden ben mäta ja tuin kwelate?” Ye köböire mun raba blite kwin jabe.

10. ¿Dre mada nuain raba mäkwe ne kwe monsotre mäkwe rabadre Jehová mike gare jai?

¹⁰ Mäkwe kä känä jai blitakäre Jehovabätä monsotre mäkwe ben. Mäkwe blita Jehovabätä aune Jehovakwe kukwe keta kabre kwin nuainbare mä kräke yebätä, mäkwe blita monsotre ben (Deut. 6:6, 7; Is. 63:7). Ja tötikadre monsotre ben gwi ñan raba nemen bare ngwane, kukwe ne ütiäte krubäte. Christine, kädrite párrafo ketabokä yete, tä niere: “Kä ñan nämä nemen tie blitakäre monsotre tikwe ben kukwe ja üairebätä, aisete medente ti rabadre blite monsotre ben ye ngwane, ti nämä ja di ngwen blite kukwe yebätä bentre. Nun nämä niken dikekä o nun nämä niken jökrä bote kwatibe te aune nun nämä niken bäri ñötekwäre blitakäre Jehovakwe jondron jökrä sribebare aune kukwe keta kabre ja üaire yebätä. Kä rababara debe näre monsotre tikwebiti ngwane, tikwe töi mikaba ja tötike kaibe Bibliabätä”. Ne madakäre, mäkwe blita kwin juta Jehovakwebätä aune ja mräkätrebätä. Mäkwe ñaka ñäkä nitre umbre ji ngwanka yebätä. Mäkwe dre niedi nitre umbre ji ngwanka yebätä, ye käkwe monsotre mäkwe töi mikai ja di kärere ietre o ñakare tädi ribere jai ye ngwane.

11. Santiago 3:18, tä niere erere, ¿nitre töi mikadre nüne jäme jabe gwi ye ñobätä ütiäte?

¹¹ Mäkwe nitre töi mika nüne jäme jabe gwi. Käre mäkwe ja tare ye bämika mä muko aune monsotre mäkwe ie. Mäkwe blita töi jämebiti mä muko ben aune mäkwe mika tuin ütiäte jai. Ye erere mäkwe drie monsotre mäkwe ie. Ye köböire kä täi jäme aune rabai bäri nuäre ja kitakäre Jehovabätä (ñäkädre Santiago 3:18 yebätä). Jozsef, sribikä precursor especial Rumania yete yebätä ani blite. Niara nämäne chi ye ngwane, meye kwe, mräkätre kwe aune niarakwe Jehová mikadre täte, ye ie rün ñaka tö namani. Jozsef tä niere: “Ti meye nämä ja di ngwen ne kwe kä tädre jäme käre gwi. Ti rün nämä ja mike bäri romon ngwane, ti meye nämä ja töi mike bäri jäme. Ñaka nämä nemen nuäre nun kräke ti rün mikakäre täte aune ütiäte jai nämä nemen tuin nun meye ie  ngwane, nämä blite nunbe Efesios 6:1-3 yebätä. Töi kwin keta kabre ti rünkwe yebätä ti meye nämä blite nunbe aune ñobätä nun rabadre mike ütiäte jai ye nämä mike gare nunye. Ye köböire bä kabre nun töi mikabätä jäme kwe”.

12. 2 Timoteo 1:5 tä niere erere, ¿Eunice kukwe bämikani ye matani ño Timoteobätä?

¹² (Ñäkädre 2 Timoteo 1:5 yebätä). Eunice käkwe kukwe kwin bämikani Timoteo käne. Tödeka bökän nikwe ngwane, nita bämike kukwe nuainta nikwe yebiti ye driebare kwe Timoteo ie raba ruin nie (Sant. 2:26). Eunice nämäne kukwe nuainne, ye nämäne nuainne Jehová tare kwe yebätä ye nämäne tuen Timoteo ie. Nämäne sribire Jehová kräke ye nämäne kä mike jutobätä ye jetabare Timoteo ie arato. ¿Eunice kukwe bämikani ye matani ño Timoteobätä? Timoteo nämäne tödeke Eunice erere, niebare apóstol Pablokwe. Ye ñan namani bare nierare. Meye kwe käkwe kukwe nuainbare mikataribare ñärärä kwe aune ja töi mikani kwe ye erere nuainne. Ye erere nitre meyere kwati tä mräkätre kwe dimike Jehová mike täte (1 Ped. 3:1, 2). Raba nemen bare mäi arato. ¿Mä raba nuainne ño?

13. ¿Ñobätä nitre meyere rabadre ja keta Jehovabe ye mike käne?

¹³ Ja keta Jehovabe ye mäkwe mika käne (Deut. 6:5, 6). Nitre meyere kwati tä nuainne erere, mäta juto biarebe kukwe keta kabre tuametrekäre. Ñodre, mäta juto biarebe kä, ngwian aune ja düka ye tuametrekäre, monsotre mäkwe tä dre ribere jai yebätä dimikakäre. Akwa mäkwe ñaka jondron nuain krubäte ne kwe kä ñan rabadre mäi ja ketakäre kwin Jehovabe. Ñodre, mäkwe kä dianka jai orakäre, ja tötikakäre kaibe Bibliabätä aune nänkäre gätäbätä. Ne köböire mäkwe ja ketai bäri kwin Jehovabe aune mäkwe kukwe kwin bämikai mä mräkätre käne aune ni mada okwäbiti.

14, 15. ¿Leanne, María aune João yebätä dre nemen gare mäi?

¹⁴ Monsotre ruäre meye käkwe kukwe kwin bämikani ye mikani ñärärä kwetre, ye köböire namani Jehová tarere aune tö ngwen ie yebätä ani blite. Christine ngängän iti kädekata Leanne, tä niere: “Ti rün nämä gwi ngwane nun ñaka nämä ja tötike Bibliabätä. Akwa ti meye ñaka nämä gätä juen ja bäre. Kukwe ñan nämä gare krubäte nunye Bibliabätä, akwa nun meye nämä kukwe nuainne ye käkwe nun dimikaba tödeka nunkwe mike dite. Nun ngämi niken gätäbätä ye känenkri, kukwe ne abokän metre rababara gare nunye”.

¹⁵ María abokän mräkätre kwe nämäne niken gätäbätä ngwane, rün nämäne kukwe tare nuainnebätä ruäre ngwane. Niara tä niere: “Ti meye ye ja ngwanka balente ye nüke gare tie. Ti nämä chi ngwane, ti ñaka nämä kukwe ruäre nuainne ñobätä ñan aune nitre mada käkwe dre niedre ye jürä nämä nemen tibätä yebätä. Ti meye nämä ja ngwen balente aune käre Jehová mike käne ye nämä tuin käre tie, ye käkwe ti dimikaba ñaka nitre mada jürä ngwen jabätä”. João aune mräkätre kwe ñaka nämäne blite kukwe ja üaire yebätä ñobätä ñan aune rün kwe kukwe ye ñäkäibare ietre. Niara tä mike gare: “Ti meye nämä ja di ngwen kukwe jökrä nuainkäre kä mikadre juto ti rünbätä, akwa nämä Jehová tarere ye ñaka nämä tuenmetre, ye nämä tuin kwin krubäte tie”.

16. ¿Nitre meyere tä kukwe bämike ye raba mate ño nitre madabätä?

¹⁶ Mäta kukwe kwin bämike ye raba nemenkä nitre töite. ¿Ye raba nemen bare ño? Eunice kukwe kwin bämikani ye käkwe Pablo dimikani ño yebätä töbike. Timoteo nämäne tödeke kwatibe, ye erere Eunicekwe nuainbare  ye tikani kwe (2 Tim. 1:5). ¿Ñongwane Pablokwe tödeka kwe mikani ñärärä kena? Pablokwe dikakabare kena sribi misionero nuainkäre ye ngwane, Loida aune Eunice namani gare Pablo ie Listra aune dimikani kwe rabakäre ni kristiana erere raba ruin nie (Hech. 14:4-18). Aune kukwe tikani kwe Timoteo ie kä nikani 15 ta bitikäre ngwane, tödeka nämene Eunicekwe ye nämene törö ie aune ja kitadrebätä mikani gare kwe. Meri ne käkwe ja ngwani ño ye käkwe Pablo aune ja mräkätre kristiano siklo kena, ye dimikani krubäte raba ruin nie. Mäta monsotre mäkwe ngibiare kaibe o mä muko ñaka kukwebätä ngwane, mäta kukwe bämike ye tä nitre mike dite aune töi mike kukwe nuainne.

17. Mäta ja di ngwen akwa monso mäkwe ñaka ja töi kwite raba nemen tuin mäi ngwane, ¿mä raba dre nuainne?

¹⁷ Mäta ja di ngwen akwa monso mäkwe ñaka ja töi kwite rabadre tuin mäi ngwane, ¿dre raba nemen bare? Monso tötikadre yekäre kä ribeta krubäte jai, ye mäkwe ngwan törö jai. Tuin üaibätä nie erere, mäta nüra nökö ngwane ngwä rabai o ñakare ye mä raba ngwentari jai. Ngwä rabai o ño ye ñaka gare metre mäi, akwa mäta ñö keke jankunubiti ne kwe tädre kä kwin te aune ririadre (Mar. 4:26-29). Ye erere arato mä ni meyere ngwane, kukwe nuainta mäkwe ye tä mate monsotre mäkwe brukwäte o ñakare ye mä raba ngwentari jai. Kukwe kwin rabai bare ye ñaka gare metre mäi, akwa mäkwe ja di ngwain monso mäkwe tötikakäre ngwane, täi  kä kwin te ririakäre kukwe ja üairebiti (Prov. 22:6).

18. ¿Jehová raba monsotre munkwe dimike ño nirien kukwe ja üairebiti?

¹⁸ Kirabe nükebe nengwane, Jehovakwe monsotre bati dimikanina ja kete jabe (Sal. 22:9, 10). Monsotre tö ie ngwane, Jehová raba dimike nirien kukwe ja üairebiti arato (1 Cor. 3:6, 7). Monsotre mäkwe niena näin ji blobiti raba tuin, akwa Jehová töi täi jankunu bätätre (Sal. 11:4). Aune niaratre töi kwin jutuai Jehovai ngwane, Jehová täi juto biare niaratre dimikakäre (Hech. 13:48, TNM; 2 Crón. 16:9). Ne madakäre, mä rabadre dre niere monsotre mäkwe ie ye Jehová raba mike mä töite niekäre kä debe näre te (Prov. 15:23). O raba ja etebatre aune ja ngwaitre töi mike niaratre tarere aune ja töi mike bätätre. Aune monsotre mäkwe rabadrera ünä, akwa mäkwe dre niebare ietre nämäne monsore ngwane ye Jehová raba ngwenta törö ietre (Juan 14:26). Mäta dre niere aune dre nuainne yebiti mä täi monsotre mäkwe tötike jankunu ngwane, mäkwe kukwe keta kabre nuaindi ne kwe Jehovakwe kukwe kwin mikadre nemen bare mä kräke.

19. ¿Jehovata mä kain ngäbiti ye ñobätä tädre gare metre mäi?

¹⁹ Monsotre mäkwe tä dre den nuaindre jai, ye ñan aibätä Jehovakwe mä taredi o ñakare ye mäkwe ngwan törö jai. Mäta niara tarere yebätä tä mä tarere. Mäta monsotre mäkwe ngübare kaibe o mä muko ñaka Jehová mike täte ngwane, Jehová mä kriemikai aune rabai monsotre mäkwe ye rüne käbämikata kwe mäi, ye mäkwe ngwan törö jai (Sal. 68:5). Monso mäkwe käkwe Jehová mikadi täte o ñakare ye mä ñaka raba den nuaindre kräke. Akwa Jehová tä mä dimike ye ie mäkwe tö ngwandi aune dre dre mä raba nuainne ye erere mäkwe nuaindi ngwane, Jehovakwe mä kai ngäbiti.