1-2. a) Enis waakady ngany, bu mwaakadyey maam, i makab kaay maakadyey mutaatameen? b) Umvwiij cifwaatul cya ha cizubw.

 NING mudy Bibl kay mumvwiij mushind uhetel Timoteh baatiisumw, kabiinoh bend bikasakan bwa kulangil ha musangal umvwiil maamend Enis diifuk aady. (Tus. 23:25) Lang bwa musangal waakadyey nend, haakadyey utal Timoteh, mwiimanakan mu mwanz. Umweemweet hady kaakend a Timoteh Loyis, wimanakan habwiih nend. Enis ukaakang mweeyel bikeekeeh ni wiiy umuhingij hady Timoteh utukin mu mwanz. Hahatukiley mu mwanz, waakady ni mimweemw ni musangal ku mees, ni Enis utwaatwaadij kuhweekej maasoj bwa musangal muvul umvwiiley. Enis uhetelok makab haakadyey ulongweesh mwaan indiy bwa kukatey Yehow ni Mwaan indiy Yeez Krist. I makab kaay maakadyey mwa kutaatameen bwa kukumbajey kiihacil ka kulongweesh mwaan indiy?

² Timoteh waakady mukashish kudy balel baakady mu bitendeleel bishilangan. Taatend waakady mwiin Krek, ni maamend ni kaakend baakady biin Yuud. (Yil. 16:1) Timoteh ucyaakady sand haakady Enis ni Loyis biiy​—biin Krist. Ki taat indiy, kashaadiloh bend mwiin-Krist. Timoteh waakady mwa kulond citendeleel cya ngany? Misang yikwaabw waakady ki muut mukuluuh waakady mwa kwiiyangacil kaayend dihangadik. Waakady mwa kulond taatend waakady kay uhambidil Yehow eeny? Waakady mwa kulond bilel bya biin Yuud byaakadyobw bamulongweesh teng hacyaakadyey mutofw eeny? Eecy waakady mwa kwiitab bwa kushaal mwiiyij a Yeez Krist eeny?

3. Bilondeshel Tusumw 1:8, 9, i mushind kaay udy Yehow utal mudimw udy baamaam balong bwa kulongweesh baan baabab bwa kushaalobw balund nend?

³ Leeloow, baamaam biin Krist i bakat byaabw bisak byaabab.  Bwaal butam budyobw bakaam, i kwambulwiish baan baabab bwa kudyobw bulund bulengel ni Yehow. Ni Mawej wangangat kwiikashishomw kwaabab ni buseeb buvul. (Bal Tusumw 1:8, 9.) Yehow i mwambulwiish baamaam bavul bwa kulongweesh baan baabab bwa kumukat ni bwa kumukadilobw mudimw.

4. I makab kaay mady baamaam batwiilangan naam leeloow?

⁴ Biin-biin, misang yikwaabw, maam udy mwa kwiiyihanguj ning baan bindiy bady mwa kwiiy kukadilok Yehow mudimw, teng bu mulongel Timoteh. Nook, balel i bamanyik mudy bulongolody bwa Satan bwiikal ni bwenzej kudy baan baababw. (1 Py. 5:8) Cikwaabw, baamaam bavul bady ni lutat luvul bwa kukashish kaayaabw baan baabab kakuy bambaayaabw eecy biikal ni bambaayaabw bady kabay bahambidil Yehow. Cileejel, mwiin-kweet Christine * uleeleeb neey: “Mbaayaany waakady taat ni fumw a cisak mulengel, ki kaakady mukat bwa mim kukashish baan biitut bwa bashaal Batemw ba Yehow. Naakady naweekesh teng maasoj mukacy mwa mivw yivul, niiyihanguj ning baan baam biiyiiy kuhambidilok Yehow.”

5. I biny bitwiiyiiy kukontonon mu ciin bwaal eecy?

⁵ Biby biikal neey: udy maam mwiin Krist, udy mwa kwambulwiish baan biibuh bwa kukatobw Yehow ni kumukadil mudimw teng bu mulongel Enis. Mu ciin bwaal eecy, twiiyiiy kukontonon mushind uwudy mwa kwiidikij cileejel cya Enis ni muwudy mwa kulongweesh baan biibuh ku dyambulwiish dya biwuleeleeb ni bilong biibuh. Twiiyiiy kutal cikwaabw mwiikal Yehow mwa kwiinwambulwiish.

6. Teng mudyeby bibileej mu 2 Timoteh 3:14, 15, i mushind kaay ushaadil Timoteh mwiin Krist?

⁶ Hacyaakady Timoteh mwaan mutofw, maam indiy waakady wiikashishomw bikasakan bwa kumulongweesh “Mukand a Mawej,” teng mu mushind waakady biin Yuud bamumvw. Biin-biin, Enis waakady ni dimany dikeeh bwaal kaakady ni bwaal bwaakadyey mumanyik habitaatal Yeez Krist. Cikwaabw, Timoteh waakady wiilongel diiy dya Mawej ni uhetelok malongweesh mashimat maakady ma mwambulwiish bwa kushaaley mwiin Krist. Ki ushaadilok mwiin Krist eeny? Hacyaakadyey sand, waakady mwa kukat bwa kwiikal ni shikacil a bwiin Krist. Cya biin, Timoteh wiitabil myand yaakadyobw “bamwiitabijij naay” habitaatal Yeez ku dyambulwiish dya kwiikashishomw kwa maam indiy. (Bal 2 Timoteh 3:14, 15.) I musangal kaay waakady Enis mwa kwiikal nend bwa kutaatameen makab hakulongweesh mwaan indiy myand ya Yehow! Enis i mulong myand bilondeshel diijin dindiy, dyaalalukil ku mwaak umvumvwiij “kucimun.”

7. I mushind kaay waakady Enis mwambulwiish mwaan indiy bwa kutungunuk ni kuy kuuhal mu myand ya mu spirit kuunyim kwa baatiisumw indiy?

⁷ Baatiisumw waakady bwaal bwa buseeb mu shikacil a Timoteh, ki Enis kaakadyoh bend muhit kukabakan. I myand kaay yaakady mwaan indiy mwiiy kulong mu shikacil? Utweedyelok mu cikong cibiih cya balund eeny? Waakady mwa kuy kalong tulaas ku Ateen ni kwiitab malongweesh ma baat eeny? Ukacilok bwa kushaal muhik a bihak, hakujimbaj bituh diib dindiy, diikand dindiy, ni hakukal mudimw bikasakan mu buusand bwindiy bwa kushaaley het eeny? Enis kaakadyoh bend mwa kwangacil Timoteh mahangadik, ki waakady umwambulwiish. Mushind kaay? Waakady wiikashishomw menmen bwa kwambulwiish mwaan indiy bwa kukat Yehow bikasakan ni kwanyish myand yoos yidy Yehow ni Mwaan Indiy biibalongel mu cisak cyaabab. Balel bady ni biin maluw baabab bady kabay bakadil Yehow mudimw, kabiin teng bab bady ni lutat lwa kwambulwiish baan baabab bwa kukatobw Yehow. Cikwaabw, ning hady balel boos babidy biikal mu bulongolody bwa Yehow, bidy mwa kwiibakasakeen bwa kuteng micim ya baan baabab bwa kushaalobw biin mudimw ba Yehow ba lulamat. I biny bidy balel mwa kulongel ku cileejel cya Enis?

8. I mushind kaay udy maam mwa kwambulwiish mbaayend udyobw nend mu bulongolody bwa kutabaleel baan baabab ni myand ya mu spirit?

 ⁸ Long Bibl ni Baan Biibuh. Uw mwiin-kweet mwaan-mukaj, iikaleby neey: mbaayeeb udy mu bulongolody, Yehow ukaakaam bwa umwambulwiish bwa kutabaleel baan biibuh ni myand ya mu spirit. Mushind umw uwudy mwa kulong nook, i kwiikal ni ciibidil cya kwiibambulwiish ha kulong naabw kuhambidil kwa mu cisak. Iisamb bilengel habitaatal bulongolody buwudy mulong, ni long bwa myand yilongek mu diitalal ni mu mushind mulengel. Misang yikwaabw udy mwa kwambulwiish mbaayeeb bwa kulongey program a habwaah wa kulong kwa Bibl. Cikwaabw, iikaleby neey: bamw ba ku baan biinun bakaadyok bakuluuh, bady mwa kwiilongel kaayaabw Bibl ku dyambulwiish dya mukand: Iikal ni Buumy Buyiil! Misang yikwaabw udy mwa kwambulwiish mbaayeeb ni kiihacil kiinun kwambulwiish baan bwa kwiikalobw biilongel.

9. I kweeh kudy maam udy ni mbaayeend udy kay Temw mwa kuhetel dyambulwiish?

⁹ Baamaam bakwaabw badyaakal balong Bibl ni baan baabab, bwaal bady mwa kwiikal bikashishil kaayaabw baan baababw eecy hady bambaayaabw kabay Batemw. Iikaleby neey: shikacil oow ki uwudy nend, kukabakanoh bend bikahit. Yehow wiiyiiy kukwambulwiish. Kal mudimw ni byaamw bilengel bya kulongweesh naaby bidyey mwiitwaakish ku dyambulwiish dya bulongolody bwindiy bwa kulongweesh naaby baan biibuh. Bwabiny kulek kwiihangujok balel bakwaabw baakady ni dimany divul bwa kuhetok meej bwa mushind ukakalobw mudimw ni byaamw eeby mu kuhambidil kwa mu cisak? * (Tus. 11:14) Udy mwa kusambil Yehow ni umulomb bwa akwambulwiish bwiibuh kukal mudimw ni majooj malengel bwa kumanyik cidy baan biibuh balang ni bumvw menmen. (Tus. 20:5) Diijooj diiheehel bu mudy eedy: ‘I lutat kaay lutam lutwiitwiilangan naalw ku kalaas?’ Udy mwa kutwaadij mwiisamb udy mwa kukwambulwiish bwiibuh kumanyikilok myand yivul.

10. I biny bikwaabw biwudy mwa kulong bwa kwambulwiish baan biibuh bwa kumanyik myand habitaatal Yehow?

¹⁰ Kaam mishind yishil-shilangan bwa kulongweesh baan biibuh myand ya Yehow. Iikal wiisamb habitaatal Yehow ha kuleebel ha myand yilengel yivul yikadyey mukulongel. (Mmu. 6:6, 7; Ye. 63:7) Kulong nook kudy ni buseeb buvul iikaleby neey: kwiin ulong ha ciibidil ni baan biibuh ku cibel. Christine, utukaady baman kuteel, uleeleeb neey: “Diib dya kwiisamb myand ya mu spirit dyaakady dikeeh menmen, ki naakady nalong diib dyoos ditwaakady tuhetok mushind. Twaakady tukendakan eecy tulong lwend ni bwaat twend twiisambilomw bwa biit bilengel bidy Yehow muhang ni myand yikwaabw yivul ya mu spirit. Hakuluuhil baan baam, naakady niibakashish bwa kwiikalobw bilongel Bibl.” Cikwaabw, naakady niisamb mu mushind mulengel habitaatal bulongolody bwa Yehow ni bwa baan beet. Kanwiikaloh bend nuleeb bibiih bwa bakul. Myand yiwuleeleeb bwaabab yidy mwa kujaadikil baan biibuh bwa ciikalobw mwa kulong hadyobw bakaam dyambulwiish.

11. Bilondeshel Jak 3:18, bwabiny i bya buseeb bwa kukaam diitalal ku cibel?

¹¹ Long bwa ku cibel kwiibuh kwiikal diitalal. Iikal ni ciibidil cya kwiisamb mu mushind uleeleej neey: udy mukat mbaayeeb ni baan biibuh. Iisamb bilengel bwa mbaayeeb ni mu mushind uleeleej neey: umuneeneemek, ni longweesh baan biibuh bwa kulongobw byaab naak. Uw mulong nook, ukaakaamish shikacil a diitalal udy mwa kwambulwiish baan biibuh bwa kulongobw myand ya Yehow. (Bal Jak 3:18.) Kontonon cileejel cya Jozsef, ukaakal mudimw bu seb’ aa njil a habwaah mu cibunj cya Romany. Haakadyey wend ukuluuh, taat indiy waakady umukengesh bwa mudimw indiy waakadyey ukadil Yehow amweek mukasakan, cikwaabw ni maam indiy, ni yaay indiy mwaan mukaj  ni baan baabw baan-balum babidy. Jozsef uleeleeb neey: “Maam a mim ulongel mwindiy moos bwa kukaamish diitalal ku cibel. Taat waakady mukayakan, maam waakady mwiin myand yilengel menmen. Hatadiley neey: twaakady biikashishomw bwa kuneemek ni kukooyel taat iitut, ukacil bwiitut kwiisamb nend ku dyambulwiish dya Efez 6:1-3. Cikwaabw ukacil bwa kwiitwambil biikadil bilengel bya Taat ni bwa kwiitwambulwiish bwa kumanyik bwa biny bikaam tumukat. Wiituleejel mishind yivul ya kukaam diitalal ni taat.”

12. Bilondeshel 2 Timoteh 1:5, cileejel cya Enis cyaakady cisak Timoteh bwa kulong biny?

¹² Bal 2 Timoteh 1:5. Enis i mushiil Timoteh cileejel cilengel. Waakady mwa kumulongweesh kwiitabij kwa biin-biin kwaakady kwendel haakaabumw ni myand yaakadyey ulong. (Jak 2:26) Timoteh kaakadyoh bend mwa kulandul hakutal neey: bilong bya maam indiy byaakady bileej mwaakadyey mukat bikasakan Yehow. Timoteh utadil biin-biin neey: kukadil Yehow mudimw kulongel bwa maam indiy iikal ni musangal. Cileejel cya Enis cyaakadyok ni bwenzej kudy Timoteh eeny? Teng muleejel mupostol Pool, Timoteh waakady ni diitabij dikasakan teng bu maam indiy. Diitabij dikasakan dyaakady naady Timoteh kadyaakady diiyiiyiloh bend kaayaady. Timoteh utadil cileejel cindiy ni kwangatey dihangadik dya kulond mu diikas dindiy. Bya mushind aakaabumw leeloow, baamaam bavul i bambulwiish biin mu bisak byaabab ha kuteng micim yaabab bwa kukadil Yehow mudimw ku dyambulwiish dya ‘myand yaabab yilengel.’ (1 Py. 3:1, 2) I mushind kaay uwudy mwa kulong byeeb nook?

13. Bwabiny bikaam maam ateek bulund bwindiy ni Yehow ha cyaab cya kuuhal?

¹³ Long bwa bulund bwiibuh ni Yehow bwiikal ha cyaab cya kuuhal. (Mmu. 6:5, 6) Teng bu baamaam bavul, nukaakal mudimw muvul. Nwangangat diib divul, nutul fwalang yivul, nufub tul, ni nulong myand yikwaabw bwa kukumbajil baan biinun bikaakaamobw. Kabiin bikaam teng nwiikal ni bivul bya kulong ni nukaakal ni diib dya kukashish bulund bwiinun ni Yehow. Iikal uhetok diib cya kusambil, kwiilongel Bibl, ni kutweel mu bisangil bya cisumbw. Hakulong nook, wiiyiiy kukashish bulund bwiibuh ni Yehow ni utwaal cileejel cilengel kudy biin mu cisak ciinun ni kudy baat bakwaabw.

14-15. I biny biwudy mulongel ku cileejel cya Leanne, cya Maria, ni cya João?

¹⁴ Tukontononaay bileejel bikeeh bya baasand balongel bwa kukat ni kuteekel Yehow micim ha kulond bileejel bya baamaam-aabab. Leanne mwaan a Christine mwaan-mukaj ukaady mukuluuh uleeleeb neey: “Katwaakady tulong Bibl ku cibel haakady taat mwiikalok. Ki maam naabw waakady ni diitabij divul ni waakady uy teng mu bisangil. Ning mutwaakady katuy bamanyik myand yivul ya mu Bibl, bilong bindiy byaakady bitwambulwiish bwa kwiikal ni diitabij dikasakan. Tumanyikil neey: Batemw ba Yehow baakady balongweesh myand ya biin-biin kuuhal kwa katuy banj kutwaadij kutweel mu bisangil.”

¹⁵ Maria, mwiin taat indiy waakady misang yikwaabw unyook biin mu cisak bwa kutweel kwa mu bisangil, uleeleeb neey: “Maam a mim i mwiin-kweet wa mucim mukasakan menmen wa ku biin-kweet baan-bakaj banady mumanyik. Hanacyaakady mwaan mutofw, miisang yikwaabw naakady nalek kulong myand yikwaabw bwaal naakady naciin ciikal bakwaabw mwa kuleeb. Ki hakutal mwaakadyey ni mucim mukasakan ni mwaakadyey muteek Yehow ha cyaab cya kuuhal mu shikacil indiy kuyambulwiishil bwa mim kulek kuciin muut.” João, mwiin taatend uleekeshel biin mu cisak bwa kuleek kwiisamb myand ya mu spirit ku cibel, uleeleeb neey: “Misang yikwaabw kwaakady bwaal bwaakady buteng bikasakan: maam waakady mukat kulong myand yoos​—bwa kusangeej papa—​ki hakufulok lukat lwindiy bwa Yehow.”

16. Cileejel cya maam kahand cidy mwa kulongel bakwaabw myand kaay?

¹⁶ Baamaam, vulukaay neey: cileejel ciinun cidy mwa kusak bakwaabw bwa kulong myand yilengel. Mushind kaay? Kontonon mwaakady cileejel cya Enis ciikal ni  bwenzej kudy mupostol Pool. Ufundil neey: diitabij dyaakady naady Timoteh dyaakady kadiy ni myand ya mush-mush ‘dyaakadyok naak kuuhal . . . kudy maam indiy Enis.” (2 Tim. 1:5) I diib kaay ditadil Pool diitabij dyaakady naady Enis? Byaakady misang yikwaabw diib dilongeley lwend lwindiy lwa kuuhal mu mudimw a bu misiioneer haakadyey mutwiilangan ni Loyis ni Enis ku Lister, ni udy mwa kwiikal mwiibambulwiish bwa kushaalobw biin Krist. (Yil. 14:4-18) Anj lang ket: Haakady Pool mufundil Timoteh mukand​—hahicilok mivw 15—​Pool waakady teng uvuluk bilong bya diitabij byaakady naaby Enis ni ukadil mudimw ni cileejel cya Enis bu cileejel cilengel cidy bakwaabw mwa kwiidikij! Cya biin, cileejel cya Enis cyaakady cikemesh mupostol ni misang yikwaabw biin Krist bakwaabw bavul ba mu siyekel a kuuhal. Biby biikal neey: wiikaakashishil baan kuy ni mwiin maluw neeb eecy nun biikal mu bitendeleel bishilangan ku nzubw kwiinun, iikal mutwiishibw neey: cileejel ciibuh cya lulamat cikaakashish baat bawudy naab ni ciibasak bwa kulong myand yilengel.

17. I biny biwudy mwa kulong uw mutal neey: mwaan iibuh kiin ulong myand bilondeshel muwumutaatacil bikasakan bwa kumulongweesh?

¹⁷ I biny biwudy mwa kulong iikaleby neey: mwaan iibuh kiin ulong myand bilondeshel muwumutaatacil bikasakan? Vuluk neey: kulongweesh mwaan kwangangat diib divul. Teng mudyeby bileej ha cifwaatul, hawukuukun tet, udy mwa kwiiyihanguj misang yikwaabw neey: ning lutet oolw ludy mwa kubadik ni lwiiy lushaal mutond wiikal mwa kutwaal mamum. Ning naak kwiin ni cijaadik cya neey: mutond oow wiiyiiy utwaal mamum, utuutungunuk ni kumb mwanz ku mutond bwa ahet mushind a kukasakan bilengel. (Mark 4:26-29) Bya mushind aakaabumw, muwudy maam, udy mwa kwiiyihanguj misang yikwaabw ning may mawuleeleeb mateetengok micim ya  baan bibuh. Kwiin mwa kumanyik mahangadik mady baan biibuh mwa kwangat. Ki uw utungunuk ni kulong biwudy mukumban bwa kulong bwa kwiibambulwiish, wiibakakish mushind mulengel weeh bwa kukasakanobw mu myand ya mu spirit.​—Tus. 22:6.

18. I mushind kaay udy Yehow mwa kwambulwiish baan biibuh bwa kuyobw kuuhal mu myand ya mu spirit?

¹⁸ Kacy mu bisang bifundilobw Bibl, Yehow i mwambulwiish baan kabay kubal bwa kushaalobw balund bindiy. (Mus. 22:9, 10, NWT.) Udy mwa kwambulwiish byeeb baan biibuh bwa kuyobw kuuhal mu myand ya mu spirit, biby biikal neey: i lukat lwaabab. (1 Kor. 3:6, 7) Ning iikal baan biibuh kabay bakadil Yehow mudimw ni mucim aakaabumw, Yehow wiiyiiy kutungunuk ni kwiibakat. (Mus. 11:4) Hadyobw ni kwiihweekesh hakwiikal ni “micim yilongolol bilengel” bwa kwiitab myand ya biin-biin, wiiyiiy wiikal habwiih bwa kwiibambulwiish bwa kushaalobw balund bindiy. (Yil. 13:48, NWT; 2 Cif. 16:9) Udy mwa kukwambulwiish bwa uw kuleeb myand yilengel ha ciisang cikumban​—cidy baan biibuh mwa kumvw bilengel myand yiwukaakaam kwiibambil. (Tus. 15:23) Eecy udy mwa kusak mwiin-kweet mwaan-mulum eecy mwaan-mukaj wa mu cisumbw udy ni lukat bwa kwiibambulwiish mu mushind a habwaah. Ning hiiyiiy kukuluuh baan biibuh, Yehow udy mwa kwiibavulwiijok bwaal kahand buwiibalongweeshel ha kal. (Jah 14:26) Hawutuutungunuk ni kwambulwiish baan biibuh ku dyambulwiish dya biwuleeleeb ni ku cileejel ciibuh, Yehow wiiy ukufut.

19. Bwabiny bikaam wiikal mutwiishibw neey: Yehow wiiyiiy ukwanyish?

¹⁹ Lukat lwiibuh bwa Yehow kalwiinok teng bwa mushind udy baan biibuh mwa kulong myand. I mukukat bwaal udy mumukat. Uw mwiikal wiikashishil baan kayeeb, Yehow ukulaalay neey: wiiyiiy kwiikal Taat a baan biibuh ni mulamy iibuh. (Mis. 68:5, NWT.) Kwiin mumanyik ning baan biibuh bady mwa kuleek eecy kukat bwa kukadil Yehow mudimw. Ki uw utungunuk ni kweeyelel dyambulwiish didy Yehow wiitwaakish ni wiikashishomw, wiiyiiy ukwanyish.