1-2. (a) Enise vuandaka nani, mpe yinki mambu ya mpasi yandi kutanaka na yau lokola yandi vuandaka mama? (b) Sasila foto ya kuvertire.

 ATAKO Biblia kena kutubila ve mbotama ya Timote, kasi beto lenda kanisa na kiese yina mama na yandi, Enise vuandaka na yau na kilumbu yango. (Bin. 23:25) Kanisa kiese yina yandi kele na yau ntangu yandi kena kumona Timote na kati ya maza. Yandi kena kusepela ntangu Loise, nkaka ya Timote, metelema pembeni na yandi. Enise mepema fioti mpe na manima yandi mekanga mpema na yandi ntangu yandi kena kumona Timote kena kudinda na yinsi ya maza. Yandi kena kubima, na maza na nzutu mpe yandi kena kuseka, mpe mama na yandi kena kubimisa mansanga samu na kiese yina yandi kele na yau. Atako yavuandaka mpasi, kasi Enise nungaka kulonga muana na yandi yandi zola Yehova, mpe Muana na yandi, Yesu Klisto. Yinki mambu ya mpasi yandi nungaka samu na kulonga muana na yandi?

² Dibuta ya Timote vuandaka na bindimeli ya kusuasana. Tata na yandi vuandaka muntu ya Greki, mpe mama na yandi na nkaka na yandi vuandaka Bayuda. (Bis. 16:1) Kondua ntembe, Timote vuandaka ntete ntuenia ntangu Enise mpe Loise kumaka Baklisto. Kasi tata na yandi kumaka ve Muklisto. Yinki nzila yalombaka Timote landa? Lokola yandi kumaka mbuta, yandi vuandaka na dikoki ya kubaka nzengolo yandi mosi. Yandi kepona dibundu ya tata na yandi? Yandi kepona mimeseno ya Bayuda yina balongaka yandi ntangu yandi vuandaka ntete muana? To yandi kepona kukuma nlonguki ya Yesu Klisto?

3. Na kutadila Bingana 1:8, 9, yinki mutindu Yehova ketadilaka kisalu yina bamama kesalaka samu na kusadisa bana na bau bakuma bankundi na yandi?

³ Bubu yayi diaka, bamama yina kele Baklisto kezolaka mabuta na bau. Kuluta mambu nionso, bavuandaka na nsatu ya kusadisa  bana na bau bavuanda na kinkundi ya mbote na Yehova. Mpe Nzambi na beto yina kele na dizulu kebakaka bangolo na bau yina bakesalaka na valere. (Tanga Bingana 1:8, 9.) Yehova mesadisaka bamama mingi samu na kulonga bana na bau bazola mpe basadila yandi.

4. Yinki mambu ya mpasi bamama kena kukutana na yau bubu yayi?

⁴ Samu na kutuba kedika, mama lenda kukiyuvusa kana bana na yandi kepona kusadila Yehova, mutindu yavuandaka samu na Timote. Kondua ntembe, bibuti mezaba mbamba yina bana na bau kena kukutana na yau na yinza yayi ya Satana. (1 Pi. 5:8) Katula yau, bamama mingi kena kukutana na bampasi ya kuyundula bana na bau bau mosi kondua bakala, to na bakala yina kesambilaka Yehova ve. Na kifuani, mpangi mosi ya nketo na nkumbu ya Christine * metuba: “Bakala na munu vuandaka tata ya mbote mpe yandi vuandaka zola dibuta na beto, kasi yandi vuandaka pesa munu ve nzila samu munu sadisa bana na beto bakuma Bambangi ya Yehova. Munu vuandaka dila ntangu nionso, na kukiyuvusaka yinki mutindu bana na munu kekuma Bambangi ya Yehova.”

5. Yinki beto ketubila na disolo yayi?

⁵ Kana nge kele mama yina kele Muklisto, nge lenda nunga, mutindu Enise nungaka. Na disolo yayi, beto ketubila mutindu nge lenda landa kifuani na yandi na kulongaka bana na nge na nzila ya mambu yina nge ketubaka mpe mambu yina nge kesalaka. Beto kemona diaka mutindu Yehova kesadisa nge.

6. Mutindu 2 Timoteo 3:14, 15 memonisa yau, yinki mutindu Timote kumaka Muklisto?

⁶ Ntangu Timote vuandaka ntuenia, mama na yandi salaka nionso yina yandi lendaka sala samu na kulonga yandi ‘masonukua ya nlongo,’ mutindu Bayuda vuandaka bakusa yau. Kondua ntembe, yandi vuandaka na nzayilu mingi ve, samu yandi zabaka mambu mingi ve yina tadilaka Yesu Klisto. Kasi, mambu yina Timote longukaka na nzila ya Masonukua vuandaka mambu yina yandi vuandaka na yau nsatu ya kuzaba samu na kukuma Muklisto. Kasi yandi kekuma Muklisto? Lokola yandi kumaka ntuenia ya mbuta, yandi vuandaka na yinsua ya kupona kana yandi kekuma Muklisto. Kondua ntembe, Timote ‘ndimisamaka na kumonisa kiminu’ na ndambu ya kedika yina metadila Yesu na nzila ya bangolo yina mama na yandi salaka. (Tanga 2 Timoteo 3:14, 15.) Enise vuandaka mpenza na butondi na mutindu yandi nungaka bampasi na kulongaka muana na yandi mambu yina metadila Yehova! Enise zingaka mpenza na nguizani na nkumbu na yandi, yina mekatuka na mpova yina memonisa “kununga.”

7. Yinki mutindu Enise lendaka sadisa muana na yandi samu yandi kuenda na ntuala mpe kubaka mbotama?

⁷ Mbotama vuandaka diambu mosi ya mfunu na luzingu ya Timote, kasi mitungisi ya Enise manisaka ve. Yinki mutindu muana na yandi kelutisa luzingu na yandi ya mvimba? Yandi kepona bankundi yina kemonisa yandi bikadulu ya yimbi? Yandi kekuenda tanga na bakalasi ya Atene mpe yandi kebanda kundima malongi ya filozofi yina kele na malongi ya bapayen? Yandi kesadila ntangu, bangolo mpe kintuenia na yandi samu na kukuma muntu ya mbongo? Enise vuandaka ve na dikoki ya kubaka banzengolo samu na Timote, kasi yandi vuandaka na dikoki ya kusadisa yandi. Yinki mutindu? Yandi lendaka sala ngolo samu na kulonga muana na yandi yandi zola Yehova mingi mpe kuvuanda na butondi samu na mambu nionso yina Yehova mpe Yesu salaka samu na dibuta na bau. Yakele kaka ve bibuti yina kele na bankuelani yina kesambilaka Yehova ve kekutanaka na bampasi samu na kusadisa bana na bau bakuma Bambangi ya Yehova. Ata kana nketo na bakala kesambilaka Yehova, yalenda vuanda mpasi kukotisa malongi ya Yehova  na bantima ya bana yina kele bantuenia samu bakuma bisadi ya Yehova. Yinki dilongi bibuti lenda baka na kifuani ya Enise?

8. Yinki mutindu mama lenda sadisa bakala na yandi yina kele Muklisto samu yandi kokisa bansatu ya kimpeve ya bana na bau?

⁸ Longukaka Biblia kintuadi na bana na nge. Beno bampangi ya banketo, kana babakala na beno kele Bambangi ya Yehova, Yehova zola beno pesa bau maboko samu bakokisa bansatu ya kimpeve ya bana na beno. Mutindu mosi ya kusala yau kele ya kupesaka mbala na mbala maboko na programe ya nsambudulu ya dibuta. Beno tubaka mambu ya mbote na diambu metadila nsambudulu ya dibuta, mpe beno kanisaka na yina beno lenda sala samu nsambudulu yango luta na mutindu mosi ya kitoko mpe na kiese. Mbala yankaka beno lenda sadisa babakala na beno na kubongisaka programe mosi ya mbote ya ndongokolo ya Biblia. Katula yau, kana yakele na bana yankaka yina mekuma bambuta mpe bakele na dikoki ya kusala ndongokolo ya bau mosi ya Biblia na nzila ya mukanda Zinga mvula na mvula na kiese!, mbala yankaka beno lenda sala kintuadi na babakala na beno samu na kupesa bau lusadusu yina mebonga.

9. Yinki kisika mama yina kele na bakala yina kele Mbangi ya Yehova ve lenda sosa lusadusu?

⁹ Bamama yina keyundulaka bana na bau kaka bau mosi to bayina kezingaka na babakala yina kele Baklisto ve, kelongukaka Biblia bau mosi kintuadi na bana na bau. Kana yakele mutindu yina samu na dibuta na nge, kukitungisa mingi ve. Yehova kesadisa nge. Sadila bisadulu ya ngolo yina nkubukulu ya Yehova kepesaka samu na kulonguka na bana na nge. Nge lenda yuvusa bibuti yankaka yina kele na makoki samu bazabisa nge mutindu ya kusadila bisadulu yango na sambudulu ya dibuta. * (Bin. 11:14) Yehova lenda sadisa nge diaka na diambu metadila kusolola na bana na nge. Lomba yandi yandi sadisa nge nge zaba mambu yina kele na makanisi mpe na bantima na bau. (Bin. 20:5) Kuyuvusa kiuvu lokola, ‘Yinki kele diambu ya mpasi kuluta yina nge kekutanaka na yau na kalasi?’ lenda sala ti beno solola mbote.

10. Na yinki mutindu nge lenda sadisa bana na nge balonguka mambu metadila Yehova?

¹⁰ Sosa maluaku ya kulonga bana na nge mambu metadila Yehova. Tubila mambu metadila Yehova mpe mambu mingi yina yandi mesalaka samu na nge. (Kul. 6:6, 7; Yez. 63:7) Yakele mpenza mfunu kana nge kevuandaka na makoki ve ya kulonguka na bana na nge na yinzo. Christine, yina beto tubilaka na ebandeli metuba: “Munu vuandaka na ntangu mingi ve samu na kutubila mambu metadila Yehova, kasi munu vuandaka sosa maluaku na konso ntangu yina munu vuandaka na yau. Beto vuandaka kuenda tambula to kusabuka maza na masuwa samu na kukuenda tala mpe kutubila bima ya kitoko yina Yehova mesalaka mpe mambu mingi yankaka ya kimpeve. Ntangu kaka bana na munu kumaka bambuta, munu kindisaka bau bavuanda na kikadulu ya kulongukaka Biblia bau mosi.” Katula yau, tubilaka diaka na mutindu ya mbote nkubukulu ya Yehova mpe mambu metadila bampangi na nge ya babakala mpe ya banketo. Kuvuezaka ve bankulutu. Mambu yina nge ketubaka lenda sadisa bana na nge babanda kusolola na bau ntangu bakele na nsatu ya lusadusu.

11. Na kutadila Yakobo 3:18, samu na yinki yakele mfunu kutula kiyenge na yinzo?

¹¹ Tula kiyenge na yinzo. Tubilaka mbala na mbala nzola na nge samu na bakala na nge mpe samu na bana na nge. Tubilaka mambu metadila bakala na nge na mutindu ya kimpombo mpe ya luzitu, mpe longa bana na nge basalaka mutindu yina. Kana nge kena kusala mutindu yina, nge ketula kiyenge yina kesadisa bana na nge balonguka mambu metadila Yehova.  (Tanga Yakobo 3:18.) Tadila kifuani ya Jozsef, yina kena kusala lokola mpasudi nzila ya nene na Roumanie. Ntangu yandi vuandaka yunduka, tata na yandi vuandaka pekisa yandi, mama na yandi, mpe bampangi na yandi basadila Yehova. Jozsef metuba: “Mama na beto vuandaka sala nionso samu na kutula kiyenge na yinzo samu na beto. Tata na beto vuandaka na mambu ya ngolo, kasi mama vuandaka muntu ya kimpombo. Ntangu yandi bakusaka ti yavuandaka mpasi samu na beto beto zitisa mpe kutumamina tata na beto, yandi vuandaka monisa beto mambu yina kele na Baefezo 6:1-3. Mpe yandi vuandaka tubila beto bikadulu ya mbote ya tata na beto mpe yandi vuandaka sadisa beto beto bakusa mfunu yina beto fueti zola yandi. Yau salaka ti kiyenge vuanda na dibuta.”

12. Na kutadila 2 Timoteo 1:5, yinki bupusi kifuani ya Enise salaka na Timote?

¹² Tanga 2 Timoteo 1:5. Enise vuandaka kifuani ya mbote samu na Timote. Ya kedika, yandi longaka yandi ti kuvuanda na kiminu ya kedika zola monisa kumonisa yau na bisalu. (Yak. 2:26) Kondua ntembe, Timote monaka mambu yina mama na yandi vuandaka sala, nzola na yandi samu na Yehova nde vuandaka tinda yandi yandi sala yau. Timote ndimisamaka ti kusadila Yehova vuandaka sala ti mama na yandi vuanda na kiese. Yinki bupusi kifuani ya Enise salaka na Timote? Ntumua Paulo tubaka ti Timote vuandaka na kiminu ya ngolo mutindu mosi na mama na yandi. Kiminu yina Timote vuandaka na yau kuizaka yau mosi ve. Timote vuandaka tala kifuani ya mama na yandi, mpe yatindaka yandi yandi landa kifuani yango. Mutindu mosi mpe bubu yayi, bamama mingi sadisaka mabuta na bau basadila Yehova na ‘bampova ve.’ (1 Pi. 3:1, 2) Nge lenda sala mutindu yina. Yinki mutindu?

13. Samu na yinki mama fueti tula nguizani na yandi na Yehova na kisika ya ntete na luzingu na yandi?

¹³ Tula nguizani na nge na Yehova na kisika ya ntete na luzingu na nge. (Kul. 6:5, 6) Lokola bamama nionso, nge kekukiyiminaka na mambu mingi. Nge kekukiyiminaka ntangu, mbongo, pongi, mpe mambu yankaka samu na kukokisa bansatu ya kinsuni ya bana na nge. Kasi salaka nionso samu ti mambu yango bika pekisa nge nge baka ntangu ya kukumisa nguizani na nge mosi na Yehova ngolo. Bongisaka mbala na mbala ntangu samu na kusala kisambu, ndongokolo na nge mosi ya Biblia, mpe kukuendaka na balukutakanu. Na kusalaka mutindu yina, nge kekumisa kimpeve na nge ngolo mpe nge kevuanda kifuani ya mbote samu na dibuta na nge mpe samu na bampangi yankaka.

14-15. Yinki dilongi beto mebaka na kifuani ya Leanne, Maria, mpe João?

¹⁴ Beto tadila bifuani ya bantuenia yina longukaka kuzola mpe kutudila Yehova ntima na kutalaka bifuani ya bamama na bau. Leanne, muana ya mpangi mosi ya nketo na nkumbu ya Christine metuba: “Yavuandaka pete ve kulonguka Biblia kana tata na beto vuandaka na yinzo. Kasi mama vuandaka kuenda ntangu nionso na balukutakanu ya kimvuka. Atako tozabaka mambu mingi ve na yina metadila Biblia, kasi bisalu na yandi sadisaka beto beto kumisa kiminu na beto ngolo. Beto zabaka ti Bambangi ya Yehova vuandaka longa kedika tekila beto banda kukuenda na balukutakanu.”

¹⁵ Maria, yina tata na bau vuandaka pekisa dibuta na yandi kukuenda na balukutakanu metuba: “Mama na beto kele mosi ya bampangi ya banketo yina kemonisaka kibakala. Ntangu munu vuandaka muana fioti, bantangu yankaka munu vuandaka manga kusala mambu samu munu vuandaka kubanga mambu yina bantu yankaka lendaka tuba. Kasi kumona kibakala yina mama na beto vuandaka na yau mpe mutindu yandi vuandaka tula ntangu nionso nguizani na yandi  na Yehova na kisika ya ntete na luzingu na yandi, yasadisaka munu munu nunga kikadulu ya kubanga bantu.” João, yina tata na bau vuandaka pekisa dibuta batubila mambu ya kimpeve na yinzo metuba: “Mbala yankaka, diambu yina sadisaka munu mingi kuluta vuandaka, mama na beto vuandaka pene ya kubika kusala konso diambu samu na kusepedisa tata na beto—kasi nzola na yandi samu na Yehova ve.”

16. Yinki bupusi kifuani ya mama lenda vuanda na yau na bantu yankaka?

¹⁶ Bamama, beno zimbakana ve ti kifuani na beno kevuandaka na bupusi na bantu yankaka. Na yinki mutindu? Beto tadila bupusi yina kifuani ya Enise salaka na ntumua Paulo. Yandi zabaka ti kiminu yina mekondua luvunu ya Timote ‘vuandaka ntete na . . . Enise.’ (2Tm. 1:5) Yinki ntangu Paulo monaka samu na mbala ya ntete kiminu ya Enise? Kondua ntembe yavuandaka ntangu yandi salaka vuayaje na yandi samu na mbala ya ntete na Listra nde yandi monaka Enise mpe Loise, mpe yalenda vuanda yandi nde sadisaka bau bakuma Baklisto. (Bis. 14:4-18) Yindula ntete: Ntangu Paulo sonikinaka Timote—na manima ya bamvula 15—Paulo zimbakanaka ve kiminu ya Enise yina vuandaka monana na bisalu mpe yandi sadilaka yandi lokola kifuani ya mbote yina bantu yankaka lendaka landa! Kifuani na yandi kindisaka mpenza ntumua Paulo mpe kondua ntembe Baklisto mingi yina zingaka na ntangu yango. Kana nge kena kuyundula bana na nge nge mosi to na nkuelani yina kesambilaka ve Yehova, ndimisama ti kifuani na nge ya kukuikama kekindisaka bantu yina kevuandaka nzinganzinga na nge.

17. Yinki nge fueti sala kana nge memona ti muana na nge kena kusala ata kima mosi ve na formasion yina nge kena kupesa yandi?

 ¹⁷ Bosi kana muana na nge kena kusala ata kima mosi ve na bangolo yina nge kena kusala samu na yandi? Kuzimbakana ve ti kupesa muana formasion kebakaka ntangu. Mutindu foto kena kumonisa yau, kana nge mekuna mbutu, mbala yankaka nge lenda kukiyuvusa kana mbutu yango kebimisa yinti yina kebuta mbuma. Atako nge lenda ndimisama ve ti yinti kebuta mbuma, nge ketatamana kulozila yau maza samu na kupesa yau dikoki ya kukula. (Mar. 4:26-29) Mutindu mosi mpe, lokola nge kele mama, nge lenda kukiyuvusa kana nge kena kusimba bantima ya bana na nge yina kele bantuenia. Nge kele na dikoki ya kutuadisa banzengolo yina bana na nge kebakaka. Kasi kana nge kena kutatamana kusala yina nge lenda samu na kupesa bau formasion, nge kepesa bau dikoki ya mbote samu bakula na kimpeve.—Bin. 22:6.

18. Yinki mutindu Yehova lenda sadisa bana na nge bakula na kimpeve?

¹⁸ Banda na ntangu ya ntama, Yehova sadisaka bantuenia mingi samu bakuma bankundi na yandi. (Nk. 22:9, 10) Yandi lenda sadisa diaka bana na nge samu bakula na kimpeve, kana yau nde kele nsatu na bau. (1Bk. 3:6, 7) Ata kana yakena kumonana ti bana na nge kena kusadila ve Yehova na ntima na bau ya mvimba, yandi ketatamana kuzola bau. (Nk. 11:4) Kana bamemonisa ata kidimbu mosi yina kena kumonisa ti bakele na nsatu ya kusadila Yehova, yandi kevuanda pene ya kusadisa bau samu bakuma bankundi na yandi. (Bis. 13:48; 2Bs. 16:9) Yandi lenda sadisa nge nge tuba mambu ya mbote na ntangu yina mefuana—ntangu yina bana na nge kele na nsatu ya kuwa yau mingi kuluta. (Bin. 15:23) To yandi lenda sadila mpangi mosi ya bakala to ya nketo ya nzola na kimvuka samu na kutudila bau dikebi. Ata kana bana na nge mekuma bambuta, Yehova lenda tinda bau bakanisa na mambu yina nge longaka bau na ntama. (Yoa. 14:26) Kana nge kena kutatamana kulonga bana na nge na nzila ya bampova mpe bifuani na nge, Yehova kesakumuna nge.

19. Samu na yinki nge lenda ndimisama ti nge lenda ndimama na Yehova?

¹⁹ Nzola na nge samu na Yehova kemonanaka kaka ve na bansodolo yina bana na nge kesalaka. Yandi kezolaka nge samu nge kezolaka yandi. Kana nge keyundulaka bana na nge nge mosi, Yehova mepesa nsilulu ya kuvuanda Tata ya bana na nge mpe yandi kevuanda lutanunu samu na nge. (Nk. 68:5) Nge kele ve na dikoki ya kuzaba kana bana na nge kepona kusadila Yehova to ve. Kasi kana nge kena kutatamana kutula ntima na lusadusu ya Yehova mpe kusala yina nge lenda, nge kendimama na yandi.