1-2. a) Nani vandá Enise, mpe wapi bamambu yandi kutaná na yawu ntangu yandi vandá longa mwana ya yandi mambu ya Yehova? b) Zonzila kizizi ya paje ya kubanda.

 ATA Biblia ke zonzilá ve faso lutilá mbotokolo ya Timote, beto lenda kanisa na kilengi yina vandá na Enise, mama ya Timote, kilumbu yina. (Bin. 23:25) Beto lenda tala yandi ntima ya kufuluka na kilengi ntangu mwana ya yandi Timote ke ya kutelama na kati ya maza. Loyise, nkoko ya Timote, me simba Enise. Mpe Enise ke na sekaka. Ntima ya yandi me ningana ntangu ba me kotisa Timote nzutu nyonso na kati ya maza. Ntangu Timote me basika na maza na kilengi nyonso, Enise me lenda dyaka ve kukanga ntima. Mansangasa me basika yandi na meso. Ata ya vandá mpasi, Enise me sadisa mwana ya yandi na kuzolo Yehova mpe Yesu Kristo. Wapi bamambu yandi kutaná na yawu ntangu yandi vandá sosa kulonga mwana ya yandi mambu ya Nzambi?

² Tata ya Timote vandá grec mpe mama ya yandi na nkoko ya yandi vandá ba-juif. Mpe mama ya yandi na tata ya yandi vandá ve dibuundu mosi. (Bis. 16:1) Ntangu Enise na Loyise kumá bakristo, Timote vandá ntete ntwenya. Kasi tata ya yandi kumá ve mukristo. Timote zolá ndima kwandi kukuma mukristo? Samu Timote vandá mwa ya kukula, ni yandi mosi zolá baka mukanu. Yandi zolá landa kwandi nzila ya tata ya yandi? Yandi zolá kangama kwandi na malongi ya ba-juif yina ba longak’ yandi na bumwana? To yandi zolá ndima kwandi kukuma kilandi ya Yesu?

3. Mutindu me lakisa yawu Bingana 1:8, 9, wa’ faso Yehova ke talá bangolo yina ke salá bamama samu na kusadisa bana ya bawu na kukuma bandiku ya yandi?

³ Bubu yayi mpe, bamama yina ke bakristo ke zolá makanda ya bawu. Kulutila bima nyonso, ba zola kusadisa bana ya bawu  na kutunga kindiku ya ngolo na Yehova. Mpe Yehova ke sepelá mingi na bangolo yina ba ke salaka. (Tanga Bingana 1:8, 9.) Yehova me sadisa bamama mingi na kubakisa bana ya bawu na kuzola yandi mpe na kusadila yandi.

4. Wapi bamambu ya mpasi bamama ke kutaná na yawu bubu yayi?

⁴ Bantangu ya nkaka, bamama ke yufulá na kati ya ntima si bana ya bawu ke sadila Yehova ntangu ba ke kula, mutindu Timote salak’ yawu. Bibuti zaba faso yinza yayi ya Satan ke salá nyonso samu na kunata bana ya bawu na kusala bamambu ya yimbi. (1 Pi. 5:8) Dyaka, bamama mingi ke kulisá bana ya bawu bawu mosi, to ba ke na bakala yina ke sadilá ve Yehova. Na kifwani, Christine * mpangi mosi ya kento me zonza: “Bakala ya munu vandá tata ya mbote mpe mfumu ya dikanda ya mbote. Kasi yandi vandá zolá ata fioti ve mu longa bana mambu ya Yehova, mpe ba kuma Bambangi ya Yehova. Bambala mingi mpe bamvula mingi, mu vandá dilá samu na yawu. Mu vandá yufulá si bana ya munu ke sadila Yehova kilumbu.”

5. Yinki beto ke zonzila na artikle yayi?

⁵ Si nge ke mama yina ke mukristo, zaba ti mutindu Enise, nge ke lenda kusadisa bana ya nge na kuzola Yehova mpe na kusadila yandi. Na artikle yayi, beto ke zonzila wa’ faso nge lenda landa kifwani ya Enise mpe kulonga bana ya nge na yina nge ke zonzá mpe na yina nge ke salaka. Beto ke tala mpe wa’ faso Yehova ke sadisa nge.

6. Mutindu ke zonzilak’ yawu 2 Timote 3:14, 15, wa’ faso Timote kumá mukristo?

⁶ Ntangu Timote vandá mwana ya fioti, mama ya yandi vandá sambilá ntete na dibuundu ya ba-juif. Na yawu, yandi longá Timote “Dibuku ya Nzambi,” faso ba-juif zabilak’ yawu. Samu yandi vandá ntete ve mukristo, mayela ya yandi na mambu ya Nzambi vandá fioti. Ata faso yina, malongi yina yandi pesá Timote, sadisá Timote na kundima kukuma mukristo. Yandi natá kwandi Timote na ngolo na kukuma mukristo? Ve. Samu Timote vandá ntwenya ya kukula, ni yandi mosi solá kukuma mukristo, mpe “ndimaka na ntima mosi” malongi ya bakristo. Kasi, malongi yina Enise pesá Timote sadisak’ yandi na kubaka mukanu yayi. (Tanga 2 Timote 3:14, 15.) Ata ya vandá mpasi, Enise vandá na kilengi samu yandi sadisá mwana ya yandi na kuzaba Yehova. Nkumbu Enise zola zonza: “Muntu yina ke nungaka.” Faso ke zonzilá nkumbu ya yandi, Enise nungaka. Yandi biká ata kima kanga yandi nzila ya kulonga mwana ya yandi na kuzola Yehova.

7. Yinki Enise zolá sala samu na kusadisa Timote na manima ya mbotokolo ya yandi?

⁷ Mbotokolo ya Timote lakisá ti yandi kumá mukristo. Kasi Enise vandá kaka na boma samu na mwana ya yandi. Ntangu ya nkaka yandi vandá yufulaka: ‘Timote ke bikana kwandi ya kukangama na Nzambi? Yandi ke sala kwandi kindiku na bantu ya yimbi? Yandi ke kwenda sala kwandi lekole na Atene mpe kulanda malongi ya bantu ya mayela yina ke kuna? Yandi ke bebisa kwandi ntangu, ngolo, mpe buntwenya ya yandi na kulanda mbongo mpe bivwama?’ Ni Timote zolá sola faso ya kunata luzingu ya yandi. Kasi Enise lendá sadisa yandi na kubaka mikanu ya mbote. Yinki yandi zolá sala? Yandi zolá bika ve kusala bangolo na kukulisa luzolo ya Timote samu na Yehova mpe Yesu, na nyonso yina ba salá samu na bawu. Kukulisa luzolo ya Yehova na bantima ya bana ke ve mpasi kaka na makanda yina kibuti mosi ke sambilá Yehova. Ata na makanda yina bibuti nyonso zole ke sadilá Yehova, ya lenda vanda mpasi na  kunata bana ya bawu na kusadila Yehova. Yinki kifwani ya Enise lendá longa bibuti?

8. Wa’ faso mama lenda sadisa bakala ya yandi yina ke mbangi ya Yehova na kulonga bana ya bawu ?

⁸ Longoka Biblia na bana ya nge. Bampangi ya kento, ata babakala ya beno ke Bambangi ya Yehova, Yehova zola ti beno sadisa bawu na kulonga bana ya beno. Mosi ya bafaso ya kusala yawu ni ya kutula diboko samu kulongoka ya dikanda luta na mutindu ya mbote. Na bamambu yina nge ke zonzá, lakisa na bana ti nge ke sepelá na kulongoka ya dikanda. Bongisa bamambu samu ntangu kulongoka ya dikanda ke na salamá, kilengi vanda, mpe muvusu vanda ve. Ntangu ya nkaka, nge lenda sala kintwadi na bakala ya nge samu na kuzwa kima yina bana ya beno ke sepela kusala na kulongoka ya dikanda. Dyaka, kana beno me tala ti bana ya beno lenda longoka buku Sepela na luzingu ya ntangu nyonso! nge lenda sadisa bakala ya nge na kulongoka na mosi na mosi ya bawu.

9. Yinki lenda sadisa mama yina ke na bakala yina ke sadilá ve Yehova na kulonga bana ya yandi?

⁹ Bamama ya nkaka ke longá bana ya bawu, bawu mosi, samu ba ke ve na bakala to samu bakala ya bawu ke ve mbangi ya Yehova. Si nge mpe ke mosi ya bamama yayi, kuvanda ve na boma. Yehova ke sadisa nge. Sadila babuku, bavideo mpe mikanda yina kimvuka ya Yehova basisá samu na kulonga bana. Nge lenda lomba na bibuti yina sadisá bana ya bawu na kuzola Yehova, na kulakisa nge faso ya kusadila bima yayi samu na kulongoka ya dikanda. * (Bin. 11:14) Nge lenda sambila Yehova samu yandi sadisa nge na kuzwa byuvu ya mbote samu na kuzaba yinki ke na kati ya ntima ya bana ya nge. (Bin. 20:5) Nge lenda yufula na bana ya nge kyuvu ya faso yayi: ‘Yinki ke vandá mpasi samu na nge na lekole?’ Byuvu ya mutindu yayi ke pesa beno nzila ya kubanda masolo ya mbote na bana.

10. Na wapi mutindu ya nkaka nge lenda sadisa bana ya nge na kulongoka kuzaba Yehova?

¹⁰ Sosa bantangu ya mbote na kulakisa bana ya nge nani ke Yehova. Vanda na kifu ya kuzonzilá bawu bifu ya mbote ya Yehova. Mpe zonzila bawu bamambu nyonso ya mbote yina Yehova salá samu na nge. (Kul. 6:6, 7; Iza. 63:7) Ya ke mbote na kusala yawu mingi-mingi si nge ke zwá ve ntangu ya mingi ya kulongoka na bawu. Christine yina beto me zonzila, me zonza: “Mu vandá zwa ve ntangu mingi na kusolola na bima ya kimpeve na bana ya munu. Na yawu, bambala nyonso yina ntangu vandá talaná, mu vandá sadilak’ yawu na mutindu ya mbote. Ntangu mu vandá tambulá na bana ya munu, to ntangu mu vandá natá bawu na kwenda tala kitoko ya maza na zulu ya pirogue, mu vandá zonzilá bawu faso bima yina Yehova yidiká ke kitoko, mpe bamambu ya nkaka yina zolá sadisa bawu na kukuma bandiku ya Yehova. Ntangu ba kulá mwa ndambu, mu sadisá bawu na kuvanda na kifu ya kulongoká Biblia bawu mosi.” Vanda na kifu ya kuzonzilá bana ya nge kilengi yina nge ke talá na kuvanda na kati ya kimvuka ya Yehova, mpe mutindu nge ke zolá bampangi ya kento na ya bakala. Lakisa bawu ti bakuluntu ya kimvuka ke bantu yina Yehova tulá samu na kusadisa beto. Kuzonzila ve yimbi ya bawu. Bamambu ya mbote yina nge ke zonzá samu na bawu, ke sala ti bana ya nge kwenda tala bawu ntangu ba ke vandá na nsatu ba sadisa bawu.

11. Mutindu Zaki 3:18 me zonza, samu na yinki ya ke mfunu kizunu vanda na yinzo?

¹¹ Sala ti kizunu vanda na yinzo. Ntangu nyonso, lakisa na bakala ya nge mpe na bana ya nge ti nge ke zolá bawu. Na bamambu yina nge ke zonzá, lakisa na bana ya nge ti nge ke pesá buzitu  na bakala ya nge. Nata bawu mpe na kusala faso nge. Si kizunu ke na yinzo, ya ke vanda ve mpasi na bana ya nge na kulongoka kuzaba Yehova. (Tanga Zaki 3:18.) Beto zonzila Jozsef yina ke pionnier spécial, na Roumanie. Ntangu yandi vandá kula, tata ya yandi vandá sala nyonso samu yandi, mama ya yandi, yaya mpe baleki ya yandi sadila ve Yehova. Jozsef me zonza: “Mama ya beto vandá salá nyonso samu kizunu vanda na yinzo. Ntangu nyonso yina bankwamusu vandá lutilá, mama ya beto vandá lakisá dyaka ntima ya mbote ya kulutila. Ntangu nyonso yina yandi vandá talá ti ya me kuma mpasi na beto na kuwa to na kupesa buzitu na tata ya beto, yandi vandá sololá na beto na bamambu yina ke na Baefeze 6:1-3. Na manima, yandi vandá zonzilá na beto bifu ya mbote ya tata ya beto, mpe samu na yinki beto zolá sepela kuvanda na tata mutindu yandi. Yandi sadisá dikanda ya beto na kuvanda na kizunu.”

12. Faso me zonza yawu 2 Timote 1:5, yinki kifwani ya mbote ya Enise salá na Timote?

¹² Tanga 2 Timote 1:5. Enise vandá kifwani ya mbote samu na Timote. Ntembe ve, yandi longá na Timote ti kiminu ya tsyeleka, ke talaná na ndyatulu. (Zaki 2:26) Luzolo ya mingi yina Enise vandá na yawu samu na Yehova, Timote vandá tala yawu na bamambu yina yandi vandá salaka. Timote vandá tala mpe ti mama ya yandi vandá na kilengi ya kusadila Yehova. Yinki ndyatulu ya mbote ya Enise salá na Timote? Ntumwa Polo zonzá ti Timote vandá na kiminu ya ngolo, mutindu mama ya yandi. Kiminu ya Timote kumá ve ngolo kaka faso yina. Timote talá ndyatulu ya mama ya yandi mpe yandi landá kifwani ya yandi. Bubu yayi, bamama mingi mpe me nata makanda ya bawu na kuzola Yehova kaka na ndyatulu ya bawu, “ata kuzabisa bawu dyambu.” (1 Pi. 3:1, 2) Wa’ faso nge mpe lenda sala yawu?

13. Samu na yinki bamama zolá tula kindiku ya bawu na Yehova na kisika ya ntete?

¹³ Tula kindiku ya nge na Yehova na kisika ya ntete. (Kul. 6:5, 6) Mutindu bamama ya nkaka, nge ke na bima mingi ya kusala. Nge ke pesá ntangu, mbongo mpe bima ya nkaka samu na kukipe bansatu ya bana ya nge. Mpe ntangu ya nkaka, pongi ya nge ke vandá nkufi. Kasi, ya zolá sala ve ti nge vanda dyaka ve na ntangu ya kukumisa ngolo kindiku ya nge na Yehova. Vanda na ntangu samu na kusambila mpe kulongoka Biblia nge mosi. Ntangu nyonso, vanda na balukutakanu. Kusala mutindu yayi, ke sadisa nge na kukulisa kimpeve ya nge, mpe kuvanda kifwani ya mbote samu na bana ya nge mpe bantu ya nkaka.

14-15. Yinki nge me longoka na disolo ya Leanne, Maria, mpe João?

¹⁴ Beto tala kifwani ya bantwenya yina longoká kuzola Yehova mpe kutula kiminu na yandi ntangu ba vandá tala ndyatulu ya bamama ya bawu. Leanne mwana ya Christine, me zonza: “Beto vandá lenda ve kulongoka Biblia ntangu tata ya beto vandá na yinzo. Kasi mama ya beto vandá kwendá ntangu nyonso na balukutakanu. Ata beto zabá ve bamambu mingi na Biblia, kifwani ya yandi sadisá beto na kukuma na kiminu ya ngolo. Tekila beto banda kukwenda na balukutakanu, beto zabá ti Bambangi ya Yehova ke longá matsyeleka.”

¹⁵ Ntangu ba vandá kwendá na balukutakanu, tata ya Maria vandá dasukila bawu, mpe vandá salá bawu bamambu ya nko. Maria me zonza: “Mama ya munu ke ve na boma ya kusala bamambu yina yandi zaba ti ya ke mbote. Ntangu mu vandá mwana ya fioti, bantangu ya nkaka mu vandá mangá kusala bamambu ya mbote samu mu vandá na boma ya mambu yina bantu ke zonza. Kasi, bukindi yina mu vandá tala na mama  ya munu, mpe mutindu yandi vandá tulá ntangu nyonso Yehova na kisika ya ntete na luzingu ya yandi, sadisá munu na kukatula boma ya bantu.” Beto zonzila mpe João. Tata ya bawu niminá bawu na kuzonzila Yehova mpe Biblia na yinzo. Yandi me zonza: “Ya vandá simbá ntima ya munu na kutala ti mama ya munu vandá ndima kubika bima mingi samu na kusepelisa tata ya beto. Kasi kima yina yandi vandá ndimá ata fioti ve kubika, ni luzolo ya yandi samu na Yehova.”

16. Yinki kifwani ya mbote ya bamama lenda sala na bantu ya nkaka?

¹⁶ Bamama, beno zimbana ve ti ndyatulu ya beno lendá nata bantu ya nkaka na kuzola Yehova. Na wa’ faso? Ntumwa Polo sepelá mingi na ndyatulu ya mbote ya Enise. Yandi soniká ti kiminu ya tsyeleka yina vandá na Timote “vandaka ntete na [. . .] Enise.” (2 Tim. 1: 5, nwt-MK) Na wapi ntangu Polo kutaná na Enise mpe talá kiminu ya yandi? Ntangu ya nkaka, ya vandá na voyage ya ntete yina yandi salá samu na kukwenda samuná na babwala ya ntama. Yandi kutaná na Loyise mpe Enise ntangu yandi kumá na Listre. Ntangu ya nkaka, ni kuna yandi sadisá bawu na kukuma bakristo. (Bis. 14:4-18) Kanisa ntete: ntangu yandi soniká na Timote, bamvula 15 lutá banda ntangu yina yandi kutaná na Enise na Listre. Kasi ata bamvula nyonso yina, yandi zimbaná ve kiminu ya ngolo yina vandá na Enise. Yandi vandá zonzila yandi kaka mutindu kifwani ya mbote ya kulanda. Ya ke na talaná pwelele ti kifwani ya yandi kindisá ntumwa Polo mpe bakristo ya nkaka. Si nge ke na kulisá bana ya  nge nge mosi, to nge ke na bakala yina ke sadilá ve Yehova, zaba ti kifwani ya nge ya mbote lenda pesa ngolo na ba yina ke na talá nge.

17. Wa’ faso nge zolá tadila bamambu si bana ya nge ke na landá ve malongi yina nge ke na pesá bawu?

¹⁷ Yinki beto lenda sala si bana ya beto ke na landá ve kifwani ya beto ya mbote? Kuzimbana ve ti kulonga mwana ke baká ntangu. Mutindu ke na lakisak’ yawu kizizi, ntangu beto ke kundá mbuma, beto lenda yufula ntangu ya nkaka si mbuma yango ke kula, mpe ke kuma yinti ya nene. Ata nge lenda sala ve ti yinti kula faso nge zola, nge zolá bika ve kulosila yawu maza samu ti nge pesa yawu nyonso yina ya ke na yawu nsatu na kukula. (Mrk. 4:26-29) Mutindu mosi mpe, ntangu ya nkaka, ya ke kwizilá nge na kuyufula si bangolo yina nge ke na salá ke na sadisá bana ya nge na kuzola Yehova. Kuzimbana ve ti ba ke butá mwana kasi ntima ya yandi ve. Ni na yandi mosi na kusola nzila yina yandi ke landa. Kasi si nge lemba ve na kusala nyonso samu na kulonga yandi, nge ke pesa yandi yina yandi ke na yawu nsatu samu na kukula na kimpeve.—Bin. 22:6.

18. Wa’ faso Yehova lenda sadisa bana ya nge na kukuma bandiku ya yandi?

¹⁸ Banda ntangu ya Biblia tii bubu yayi, Yehova me sadisa bantwenya mingi na kukuma bandiku ya yandi. (Nku. 22:9, 10) Yandi lenda sadisa mpe bana ya nge, si ba zola. (1 Ko. 3:6, 7) Ata bana ya nge ke sadilá ve Yehova na ntima mosi, Yehova ke bika ve kuzola bawu. (Nku. 11:4) Ntangu Yehova ke tala na bantima ya bawu ti ba ke na nsatu ya kusepelisa yandi, yandi ke sadisa bawu na kukuma bandiku ya yandi. (Bis. 13:48; 2 Ns. 16:9) Yandi lenda sadisa nge na kupesa bawu malongi ya mbote ntangu ba ke na nsatu ya yawu. (Bin. 15:23) Yandi lenda sadila mpangi mosi na kimvuka, yina ke lakisa bawu ntima ya mbote mpe ke vanda ndiku ya bawu. Ata na ntangu yina ba ke kula, Yehova lendá sala ti bamambu yina nge longá bawu na bumwana, vutukila bawu. (Yoa. 14:26) Si nge bika ve kulonga bana ya nge na yina nge ke salá to ke zonzá, Yehova ke sakumuna bangolo ya nge.

19. Samu na yinki nge lenda ndima ti Yehova ke sepelá na nge?

¹⁹ Yehova ke bika ve kuzola nge, ata bana ya nge manga kusadila yandi. Yandi ke zolá nge samu ti nge zola yandi. Si nge ke kulisá bana ya nge nge mosi, Yehova me zonza na Biblia ti yandi ke vanda Tata samu na bawu mpe muntu yina ke kengidilá bawu. (Nku. 68:5) Nge lenda nata ve na ngolo bana ya nge na kusadila Yehova. Ni na bawu mosi na kubaka mukanu yina. Kasi, si nge bika ve kutula ntima na Yehova mpe kusala bangolo ya nge nyonso, nge ke sepelisa ntima ya yandi.