1-2. a) N’nga banjani mwa Eunisi, mwali yorucha yoi a-vi yoi ingam’mwimanani-idhe mfunji-a Timoteo? b) Muonge iruthiruthi yavakapani.

 ANGALIVE ira Bibilya kalinaonga moda wali aliwa vahora ya Timoteo vya badiziwa liye, pyo-orucha thuulela moda wasangalalile m’mee Eunisi vadambo lelo. (Sang. 23:25) Kafwanafwani-edhani ira munam’mona liye am’mwing’ananga mogayela angaimenle mwiko moi ma-inje anam’gomela yununi. Aliwa tatheelanga nambwiyee Timoteo Loisi angam-indedile tangaimenle vakwikwi. Aombanga irimedi hora ya badiziwa Timoteo ma-injeni. Vokuma ma-injenimo, una theela maningi thitho m’mee a-aodanga vilela mbwenye akumi-anga mi-odi yaimwerumweru. Veva Eunisi utooda mkami-a mwaneuo ira amdhiveliwengana Yohova na Mwanee Yesu Kristu, angalive ira irana vyevi ali vyorucha. N’nga tinyarwa dhiivi dhavilenlena liye ira vyevi viodeye?

² Timoteo aleliwile banjani moi anamabalee tali o-iyana maigereja. Babee ali wa Igiriki, m’mee na mbwiyee tali Ayuda. (Mayir. 16:1) Vinooneya ira liye, m’mee na mbwiyee Loisi vyaroma aliwa wu Kristau liye ali zombwe. Mbwenye babee kaavolowilenao vambo-i wari mwareligiau leli. N’nga Timoteo asakule kala ikundu iivi? Liye ali zombwe watungene thitho moi angaodile sakula ekene vyoira. N’nga liye angakanle ikundu ya babee oi ali o-ororomeleya? Venango angadhowilenave a-rela vilemeelo vya Ayuda vyafunji-iwile liye romela angali mwana? Venango angarumenle kala nama-arela wa Yesu Kristu?

3. Movwelana na lemba la Sanganikho 1:8, 9, n’nga Yohova unoona a-vi vinoira am’ma vofunji-a a-imiwa ira takale afwee?

³ Am’ma Amakristau malamboano anodhiveliwana mabanjiwa kwaranya jilijothene, aliwa anofunechecha kami-a a-imiwa ira takale vauxamwali wapama na Yohova. Thitho Nlungwi-u  unoasimba maningi namwasa wa thindhi liwalo. (Muleri Sanganikho 1: 8, 9.) Liye utokami-a am’ma anjinji funji-a a-imiwa imbarimbari.

4. N’nga am’ma anogumana vyorucha vyoi a-vi malamboano?

⁴ Mwaibaliwelo hora dhinango am’ma, anodhifuka akala ira a-imiwa anodha sakula mlabela Yohova ninga mwemo mwairele Timoteo. E-no thitho anamabala anoidhiwa vyorucha vinogumanana a-imiwa muilambo ya satanai. (1 Pe. 5:8) Wenjedhela vevo yorucha inango choi am’ma anjinji anolela a-imiwa okene venango amam’niwa katinomlambela Yohova. Rongola mwinango dhinalee Christine * aongile ira: “Mam’nanga ali baba wapama thitho odhiveliwana banjalee mbwenye kaandirumeli-a ira ndifunji-enga a-imanga makundo ano-arela Mboni dha Yohova, ndakala ndilanga muvyawa vinjinji. E-no ndanodhifuka akala ira a-imanga anodha roma mlambela Yohova.”

5. N’nga wari mwamwasa wen’na ninofuna nitapanye n’ni?

⁵ Akala ira nyo muli m’ma wau Kristau, nanyen’ne thitho munooda kami-a a-iminyu ira tamdiveliwengana Yohova nomlabela molandanana ninga mwairile Eunisi. Wari mwa muru wen’na, ninofuna niode tapanya moda unamsazi-edhenyo Eunisi vofunji-a a-iminyu dela mumaongelwinyu na vyoira vinyu. Ninodha funjedha thitho moda unaukami-edheni Yohova.

6. Movwelana na lemba la 2 Timoteo 3:14, 15, n’nga chini yamkami-idhe Timoteo ira akale Kristau?

⁶ Timote angali zombwe m’mee atoodhilimbi-edha mfunji-a “malemba ochena” ninga mwemo Ayuda mwaaongela aliwa. Pyaimbarimbari ira aliwa kataidhiwa vyongo vinjinji namwasa oi kataidhiwa jilijothene vyoonga Yesu Kristu. Mbwenye Timoteo vyafunjedha liye malembani, vingamkami-idhe ira arumele kala Kristau. N’nga liye angairiledi e-no? Liye ninga zombwe atokaana ufulu osakula ira akale Kristau venango kabe. Pyo-okaikeli-a ira Temoteo, “atororomela” angamadhi zindiyela pama imbarimbari yoonga vya Yesu namwasa wathindhi lana m’mee. (Muleri 2 Timoteo 3:14, 15.) Vinooneya ira Eunisi atoosangalala maningi namwasa oi atooda mfunji-a mwaneuo vyoonga Yohova! Thitho liye atoira “vyongo vyovwelana na vinathapulela” dhinaleelo.

7. N’nga Eunisi aode a-vi mkami-a mwanee ira adhowe vagolo vyamadhi liye badiziwa?

⁷ Badiziwa ali yongo yofuneya maningi vaingumi ya Timoteo. Mbwenye kaiira vyokumbanya vya Eunisi vyatomalela vevo kabe. Liye anothuulela ira n’nga mwaneuo asakule vyoi a-vi vaingumiyee? N’nga venango angaromile vwelanana naatu amakalelo othakala? N’nga angasakunle dhowa mafunjanga sidade la wa Atena, no roma roromela zelu dhaatu o-oova Nlungu? N’nga angamalelenga horee na kopolodhee vofunafuna kobiri? Mbwenye m’meeuo kaamsakulele vyoira mbwenye angaodile mkami-a. Moi a-vi? Liye angadhowilenave irana vyevi modhowanave mkami-a mwathindhi mwaneuo ira amdhiveliwengana maningi Yohova thitho nomsimbanga mwaneuo. Kaiira mbaatu ali vabanjani oi lombwana na-iyana an’na mareligiau o-iyana baa-i kabe. Masiki anamaba ambinlene takale mwiimbarimbarini vinooda kala vyorucha funji-a a-ima moafiya varimani ira takale arumiwi a Yohova ororomeleya. N’nga vite aliwa vikala e-no, anamabala anafunjedhelevo n’niya vaifwanafwani-o ya Eunisi?

8. N’nga m’ma unamkami-e a-vi man’nee wa Kristau vofunji-a a-imiwa vyoonga Yohova?

⁸ Mufunjedhenga Bibilya vambo-i naa-iminyu.  Nyo arongola akala ira aman’ninyu tali imbarimbarini Yohova unofuna ira mwaakami-enga vofunji-a a-iminyu vyoonga Yohova. Ndhila imbo-i inaode nyo irelana vyevyo kuvilimbi-edha kami-a banjalinyu ira liodenga ira lambela wavabanjani. Muongenga vyapama vyoonga vya lambela wavabanjanio thitho muthuulelenga vinairenyo ira lambela wavabanjanio ukalenga osangalali-a. Venango munooda akami-a amaninyu saka-edha vyongo vinango vyee vyavakundu vinofwanelela nyo dha funjedha. Wenjedhela vevo akala munoona ira a-iminyu enango atokaana tunga yofunjedha Bibilya va-okene, vo-indi-edha basa bukhu la Mungakhale Ndi Moyo Mpaka Kalekale! venango munooda kami-ana namam’ninyu voafunji-a.

9. N’nga rongola una man’nee a-ali Mboni, mbaani unafuna mkami-a, n’nga tindhila dhiivi dhinango?

⁹ Arongola enango anofuneela funjedha Bibilya naa-imiwa namwasa oi anoalela a-imao okene venango amam’niwa kai Amboni. Akala ira puemo moda uli banja linyu, kamusimbwe kumbanya. Yohova unodha ukami-ani. Mu-indi-edhenga basa vyongo vyofunji-ana vinovelela gulu la Yohova vofunji-a a-iminyu. N’nga munoona a-vi nyo afuka anamabala enango aidhi vyongo vinjinji ira taukami-eni idhiwa moda una-indi-edhele nyo basa vyongo vyofunji-ana mwairanga lambela winyu wavabanjani? * (Sang. 11:14) Yohova unookami-a thitho ira muongenga paama naa-iminyu. Mumvepenga ira aukami-eni idhiwa vili rimani namathuuleloni mwaa-iminywao. (Sang. 20:5) Munooda fuka yofuka yo-orucha ninga yoonga ira , ‘N’nga chorucha jiivi inogumanana nyo wiliwili xikolani?’ Yofuka yeyo inooda ukami-ani ira mwiidhiwe vinjinji.

10. N’nga ndi ndhila inango iivi inaakami-ena nyo a-iminyu voafunji-a vya Yohova?

¹⁰ Mukaengana hora yoafunji-a a-iminyu vyoonga Yohova. Mwaawandelenga a-iminyu vyongo vyapama vyoonga Yohova na vyongo njinji viuwireleni Yohova. (Dotor. 6:6, 7; Esaya 63:7) Vyevi pyofuneya simbwasimbwa akala ira kamunooda funjedha naa-iminyu vakwikwi navakwikwi. Christine um’mongile i-yo ndulimule uongile ira: “Kandana hora injinji yotapanya naa-imanga vyoonga Yohova, e-no nda-indi-edha basa ngari iliyothene yakaana miyo hora. Nanooda dhowa i-yo gwela mabaruku i-yo oodanga tapanya vyongo vyodabwi-a vipanduchile Yohova na vyongo vinango vinjinji vyoi vingaakami-idhe ira takale axamwali a Yohova. Tangaromile ulukula ndatoroma alimbi-a ira tafunjedhenga Bibilya vaokene.” Wenjedhela vevo muongenga vyapama vyoonga gulu la Yohova thitho abali naarongola. Kamuongenga vyothonyi-edha ira munoaomba landu andimuwa avapingoni kabe. Vinaonga nyo vinoairi-a ira a-iminywao ira taanyindelenga andimuwa avapingoni noavepanga malangi-o tagumanana vyorucha, venango ta-aodenga akwivela namwasa wa vinoonga i-yo.

11. Movwelana na lemba la Tiyago 3:18, mwasiwa ngwan’ni ninofwanelela limbi-a rendele banjanimwi-u?

¹¹ Mulimbi-enga rendele banjanimwinyu. Hora dhothene muthonyi-edhenga ira munomdhiveliwana mam’ninyu naa-iminyu. Muongenga mooma rima na momlemeza vyokuza mam’ninyu, thitho mufunji-enga a-iminyu ira tairenga vyevyo. Mwairanga e-no munokami-a banja linyu ira mukale rendele thitho e-no vinokala vyo-orucha waa-iminyu ira taode funjedha vya Yohova. (Muleri Tiyago 3:18.) Kathuulelani ifwanafwani-o ya Jozsef unalaba basa laupainiya wavakundu ilambo ya Romania. Liye angali mwana babee anomkondi-a liye, m’mee na abalee ira ta-amlabelenga Yohova. Jozsef  aongile ira: “M’manga anovilimbi-edha maningi ira nikalenga mwarendele banjanimwi-u. Babanga asimbwanga omba uwali paevo m’manga mwathonyi-edha liye oma rima maningi. Aona ira vyongo vyanonirucha mvwela venango mlemeza babi-u, anotapanyecha na i-yo lemba la Aefeso 6:1-3. Aira e-no anoniwandelamo paama makalelo apama ababi-u thitho nikami-a ira nivwechechenga mwasiwa ngwan’ni ninofwanelela mdhiveliwana babuo. Vyevi vyanonikami-a ira nikalenga mwarendele.”

12. Movwelana na lemba la 2 Timoteo 1:5, n’nga ifwanafwani-o ya Eunisi yamkami-idhe a-vi Timoteo?

¹² Muleri 2 Timoteo 1:5. Eunisi anooni-a ifwanafwani-o yapama wa Timoteo. Liye atomfunji-a ira iroromelo yaimbarimbari inothangani-avo vyoira vya mutu. (Tiy. 2:26) Mo-okaikela Timoteo anoona ira vyoira vyam’mee vyonothonyi-edha ira anomdhiveliwana maningi Yohova. Anoona thitho ira mlabela Yohova wanomkami-a m’meeuo ira akalenga osangalala. N’nga ifwanafwani-o ya Eunisi yamkami-idhe a-vi? Ninga mwemo mwaongele rumiwi Paulo, liye atokaana iroromelo yolimba ninga jam’meeuo. Mbwenye thitho vyevi kavyaireile mwangari kabe. Timoteo anoona ifwanafwani-o yapama yam’mee thitho anofunechecha msazi-edha. Molandana na vyevi arongola anjinji malamboano atokami-a atu abanjanimwiwa roma mlabelanga Yohova “a-kala na madhu baa-i mbwenye na vyoira viwa.” (1 Pe. 3:1, 2) Nyo thitho munooda irana vyevi. Moi a-vi?

13. Mwasiwa ngwan’ni m’ma unofwanelela ona ira uxamwalee na Yohova chiyongo yofuneya maningi?

¹³ Muonenga ira uxamwalinyu na Yohova chiyongo yofuneya maningi. (Dotor. 6:5, 6) Molandanana na am’ma anjinji, munooda lola dhimana vyongo vinjinji. Munooda a-gona irulo thitho munooda i-ndi-edha basa horinyu, kobiri dhinyu na vyongo vinango vinjinji ira mwaafwanyelenga a-iminyu vyongo vyofuneela vaingumi yiwa. Mbwenye kamunofwanelela simbwa pingeya maningi na vyongo vyevi fiyedhela, rambulela hora yolimbi-a uxamwalinyu na Yohova. Hora dhothene mulokotenga hora yolobela vamwekene, funjedha Bibilya no fwanyeya vamigumanoni. Mwairanga vyevi munodha limbi-a uxamwalinyu na Yohova thitho munodha oni-a ifwanafwani-o yapama waatu abanjanimwinyu naatu enango.

14-15. N’nga nyo munafunjedhavo n’ni vaifwanafwani-o vya Leanne, Maria na Juwau?

¹⁴ Dhoweni nitapanyeni vifwanafwani-o vingasi vyaazombwe oi tafunjedhile nomroromela Yohova voona vifwanafwani-o vyaam’miwa. Mwana Christine, dhinalee Leanne aongile ira: “Kavyaodeya ira ndifunjedhe Bibilya vooneela. Mbwenye m’ma hora dhothene anofwanyeya vamigumanoni. Angalive ira kanaidhiwa vyongo vinjinji vyoonga Bibilya, ifwanafwani-o yam’ma, yatonikami-a kaana iroromelo yolimba. Nanoidhiwa ira Mboni dha Yohova tanofunji-a imbarimbari na-anarome wene dhowa migumanoni.”

¹⁵ Maria oi hora dhinango babee anoachinucha atu othene abanjanimwee tadhowa migumanoni, aongile ira: “M’manga ndi mbo-i mwaarongola olimba rima maningi. Ndingali mwana hora dhinango ndanokonda ira vyongo vinango namwasa oova atu enango vyafuna aliwa onganga. Mbwenye ona limba rima wam’ma thitho ira hora dhothene anom-ela Yohova valimburo loroma vaingumiyee, vyatondikami-a ira nda-aovenga atu.” Juwau, oi babee anokondi-a banja liwa ira ta-atapanyenga vya Yohova vanyumbani viwavo, liye uongile ira: “Yongo yasimbwa ndilimbi-a maningi choi m’manga, anololela ira jongo jilijothene ira aode msangalali-a baba kumi-avo i-yachi mdhiveliwana Yohova.”

16. N’nga ifwanafwani-o yapama ya rongola una a-ima jinakami-e a-vi atu enango?

 ¹⁶ Am’ma muthuulelenga ira vifwanafwani-o vinyu vinokami-a atu enango. Moi a-vi? Kathuulelani ifwanafwani-o ya Eunisi moda wamkami-idhe aliwa rumiwi Paulo. Liye anoidhiwa ira iroromelo yo-onami-a ya Timoteo “yaromile kaathi-iwa mwam’mee . . . Eunisi.” (2 Timo. 1:5) N’nga ti-elini Paulo mwaoni liye mwahora yoroma iroromelo ya Eunisi? Venango ali vaulendwee oroma waumisionario vyaguman’nena liye Loisi na Eunisi wu Lusitara venango thitho njihora yamkami-idhe liye ira takale Makristau. (Mayir. 14:4-18) Kathuulelani thitho hora yamlembela Paulo karta Timoteo vangavirile vyawa 15, Paulo anothuulelave mabasa othonyi-edha iroromelo a Eunisi thitho atoa-indi-edha basa kala ifwanafwani-o yofwanelela jisazi-edha! Pyo-okaikela ira iroromelo yiwa yatomlimbi-a maningi rumiwi Paulo na Makristau enango. Akala ira nyo munolela a-iminyu venango muli banja lo-iyana mareligiau, mwiidhiwe ira roromeleya winyu unooda kami-a no limbi-a atu enango.

17. N’nga ira mwaninyu akale vauxamwali olimba na Yohova munofwanela dhowanave ira n’ni?

¹⁷ N’nga vinakale a-vi akala ira munaavilimbi-edha ira mumkami-e mwaninyu mbwenye vyevyo kavinopura ilo? Muthuulelenga ira mfunji-a mwana unomala hora injinji. Ninga moda unooni-edha iruthiruthiyi, mwadhala mbeu hora dhinango munoroma kaikela akala ira dhinodha ulukula noroma va-a vyova-a. Angalive ira kamunaidhiwa akala mbewiyo inooda va-a vyova-a, munodhowanave i-elelanga ma-inje ira iulukule. (Marku  4:26-29) Molandana na vyevi nyo m’ma, munooda malela hora injinji hora dhinango munooda kaikela akala ira munoafunji-a a-iminyu vyongo vyowafiya varimani. Pyaimbarimbari ira nyo kamunooda asakulela a-iminyu vyoira. Mbwenye mwadhowanave iranga vyongo vilivyothene vinaode nyo voafunji-a varimani, munoava-a ngari yoi takale vauxamwali na Yohova.—Sang. 22:6.

18. N’nga tindhila dhiivi dhina-indi-edhe basa Yohova ira aode kami-a a-iminyu ulukula mwauzimu?

¹⁸ Romela wale Yohova ukanle akami-anga azombwe naasikana anjinji ira takale axamwalee. (Sal. 22:9, 10) Thitho liye unooda kami-a a-iminyu ira takale vauxamwali naliye akala ira a-imao anofuna. (1 Akor. 3:6, 7) Angalive ira katinamlabela na rimiwa othene, liye unodhowanave adhiveliwana. (Sal. 11:4) Tadhamthonyi-edha masiki akale vang’ono “mathuulelo apama,” liye unodha aakami-a. (Mayir. 13:48; 2 Limb. 16:9) Unodha ukami-a ira muongenga vyofwanelela, hora thitho yofwanelela yoi a-iminywao anofuna vivwa vyevyo. (Sang. 15:23) Venango thitho unooda mlimbi-a bali venango rongola mwinango wapingoni ira aode tapanya naaliwa ira takaena ifunelo. Masiki naaliwene thitho taulukula, Yohova unaakami-a thuulela vyaafunji-a nyo ndulimu. (Juwau 14:26) Yohova unodha uraeli-ani maningi mwadhowanave funji-anga a-iminyu, dela muvyoonga vinyu na vyoira vinyu.

19. Mwasiwa ngwan’ni kamunofwanela kaikela ira Yohova unosangalala na nyo?

¹⁹ Ira Yohova audhiveliwenani kavinanyindela vavyongo vinafuna sakula a-iminyu kabe. Liye unoudhiveliwanani namwasa oi nyo munomdhiveliwana. Akala ira munolela a-ima mwekene Yohova unolanyedha ira unodhakala baba waa-iminywao thitho unodha kala namabarelinyu. (Sal. 68:5) Nyo kamunooda iri-a ira a-iminyu tasakule mlabela Yohova venango kabe. Mbwenye mwadhowanave m’nyindela noiranga vyongo vilivyothene vinaode nyo voakami-a a-iminywao, liye unodha sangalala na nyo.