1-2. Kansi Yunike enze ŵani, ndipo ekumana na zopinga zotyani pophunzisa mwana wake? (b) Fotokozani zocitika zuoneshewa pa cithunzithunzi ca pacikuto.

 BAIBO yufotokoza lini zilizonse zokhuza ubatizo wa Timoteyo. Koma tukaikila lini kuti amai ŵake, a Yunike, esangalala ngako pa siku yecibatizika. (Miy. 23:25) Ganizilani kuti mwenzepo pa siku iyi ndipo muona a Yunike apo n’kuti apanama m’mbali mwa manzi. Ku kwanja yao ya manzhyele kwapanama ambuye ŵake a Timoteyo, a Loisi. Patontho-patontho, Timoteyo oloŵa pa manzi ndipo omumbizhya nomuvuula. Poona izi, a Yunike ocosa misozi yacisangalalo poziŵa kuti akwanisha kuyavya mwana wao kukonda Yehova na Yesu olo kuti kucita izi cenze lini cipepu. Kansi ekumana na zopinga zotyani peenzoyesayesa kuphunzisa mwana wao?

² Timoteyo ekulila m’banja mwamene makolo ŵake enze na vipembezo vosiyana. Ausuwake enze Mgiliki ndipo amai ŵake pamozi na ambuya ŵake enze Ayuda. (Mac. 16:1) Cuoneka kuti amai ŵake na ambuya ŵake, enkhala Akhristu yove peenze wacilumbwana. Koma ausuwake epitilizhya na cipembezo cao cacigiliki. Tetyo pecikula, Timoteyo enzofunika kupanga cosankha. Kaya kukonkha cipembezo ca ausuwake olo kunkhala Mkhristu monga ni mweenzele amai ŵake na ambuya ŵake.

3. Molingana na Miyambo 1:8, 9, kansi Yehova oiona tyani nchito yakukata azimai poyavya ŵana ŵao kunkhala naye pa ushamwali?

³ Molingana na Yunike, masiku ŵano, makolo anakazi acikhristu oŵakonda ngako ŵana ŵao. Ove ocita zonse zaangakwanishe kuti aŵayavye kunkhala pa ushamwali wotang’a na Yehova. Mosakaikila, Mulungu oyamikila ngako kuyesayesa kwao. (Ŵelengani Miyambo 1:8, 9.) Yehova wayavya azimai anyinji acikhristu  kuti akwanishe kuphunzisa cendi ŵana ŵao noyamba kumutumikila.

4. Kansi azimai acikhristu anyinji okumana na mavuto otyani?

⁴ Mwacibadwa, azimai acikhristu ofuna kuti ŵana ŵao aphunzile cendi noyamba kutumikila Yehova monga ni mwecicitila Timoteyo. Koma nthawi zinyinji, onkhala na nkhaŵa ngati ŵana apange cendi cosankha ici, cifukwa okumana na mayeselo anyinji m’calo cino colamuliliwa na Satana. (1 Pet. 5:8) Kuyangizhyila apo, azimai anyinji olela ŵeka ŵana. Ndipo ayakine ali m’banja mwamene mulume wao otumikila lini Yehova. Mwacisanzo, kalongosi Christine * elaŵila kuti: “Alume ŵangu enzonikonda ngako ndipo enzotisamalila mwacikondi. Koma enzonilesha kuphunzisa ŵana ŵangu zokhuza zatukhulupilila monga Mboni za Yehova. Nthawi zinyinji nenzolila poganiza kuti nikwanishe lini kuyavya ŵana ŵangu kuyamba kutumikila Yehova.”

5. Kansi tilaŵizhyane cinji m’nkhani ino?

⁵ Ngati nimwe mzimai wacikhristu, ziŵani kuti mungakwanishe kuyavya ŵana ŵanu kuyamba kutumikila Yehova monga ni mwecicitila Yunike. M’nkhani ino, tiphunzile mwamungatolele cisanzo cake pophunzisa ŵana ŵanu kupitila mu zokamba na zocita zanu. Ndipo tione soti mwamene Yehova angakuyavyileni.

6. Molingana na 2 Timoteyo 3:14, 15, kansi n’cinji ceyavya Timoteyo kuti ankhale Mkhristu?

⁶ Timoteyo peenze mtontho, amai ŵake ecita khama kumuphunzisa “malemba atuŵa” kulingana na mweenzoyamvwishishila Ayuda. N’cendi kuti pa nthawi iyi, a Yunike enzeve ciziŵiso cifukwa enzoziŵa lini zilizonse zokhuza Yesu Khristu. Koma zeciphunzisa mwana wao, zenze zokwanila kuti apange cosankha mwanzelu. Tetyo pecikula enzofunika kusankha, kaya kunkhala Mkhristu olo yai. Timoteyo ekhulupilila zinthu zeciphunzila zokhuza Yesu cifukwa ca khama yecicita amai ŵake. (Ŵelengani 2 Timoteyo 3:14, 15.) N’zoonekelatu kuti Yunike ekondwela ngako poona kuti khama yake iliyolute patyala. Yove ecita zinthu mokatizhyana na zina yake, yamene yutanthauza “kugonjesa.”

7. Kansi Yunike eleka kuphunzisa mwana wake pavuli pakuti wabatizika?

⁷ Ubatizo yenze sitepu yofunika ngako yecitola Timoteyo. Koma amai ŵake epitilizhya kumudela nkhaŵa. Payakine enzozikonsha makonsho akuti: ‘Kansi mwana wangu auseŵenzeshe tyani moyo wake? Kansi ayambe kukatizhyana na ŵanthu aipa? Kansi asankhe kuluta ku sukulu ya ku Atene kwamene ophunzisa viphunziso va filosofi? Kansi asankhe kutaila nthawi yake pofunafuna cuma?’ Yunike enzoziŵa kuti enzeve ufulu wopangila mwana wake cosankha. Koma enzoziŵa kuti enze na udindo womuyavya kuti apange cosankha mwanzelu. Kansi emuyavya tyani? Yove epitilizhya kumuphunzisa zokhuza Yehova na Yesu. Izi zeyavya Timoteyo kuti atang’ishe cikhulupililo cake. Sikuti ni Akhristu tyala amene ali m’banja na munthu wosakhulupilila amene okumana na mavuto poyavya ŵana ŵao kuti ayambe kutumikila Yehova. Olo makolo amene onse ni Mboni ovutika kuphunzisa ŵana ŵao zokhuza Yehova. Kansi makolo angaphunzilepo cinji pa cisanzo ca Yunike?

8. Kansi azimai acikhristu angayavye tyani azilume ŵao amene ni Mboni pophunzisa ŵana ŵao?

⁸ Mukophunzila Baibo pamozi na ŵana ŵanu. Azilongosi, ngati mulume wanu ni Mboni, Yehova ofuna kuti mukomuyavya kukwanilisha udindo wake wophunzisa ŵana. Njila imozi yamungacitilemo izi, ni mwa kucilikiza pulogilamu ya kulambila kwa pabanja nthawi zonse. Ngati muli na ŵana ŵanu, mukolaŵila mau yoonesha kuti muyamikila makonzedwe aya. Ndipo mukoyesayesa kucita zilizonse zamungakwanishe  kuti pulogilamu iyi ikonkhala yosangalasa. Ngati mulume wanu waona kuti pa kulambila kwa pabanja, mungafunike kukonza zinthu ziyakine monga cingalawa olo kucita sewelo ya m’Baibo, mufunika kumucilikiza mwa kulimbikisha ŵana kuti akonzekele mokwanila. Ndipo ngati ayakine mwa ŵana ŵanu ali pa msinkhu wakuti angafunike kuphunzila buku ya Sangalalani na Moyo Kosasila! mungacite bwino kucilikiza mulume wanu poŵaphunzisa.

9. Kansi azimai amene ali m’banja na munthu wamene ni Mboni lini angapeze kuni thandizo?

⁹ Koma azilongosi ayakine, ofunika kusogolela pa pulogilamu yophunzisa ŵana ŵao cifukwa cakuti olela ŵeka ŵana, olo ali m’banja na munthu wosakhulupilila. Ngati umu niye mwazilili zinthu mu umoyo wanu, musacite nkhaŵa. Yehova akuyavyeni kuti mukwanilishe udindo uyu. Yove watipasa zida zinyinji zamene zingakuyavyeni kuphunzisa ŵana ŵanu. Conde, mukoyesayesa kuseŵenzesha zida izi. Ngati muziŵa lini mwamungaziseŵenzeshele, mungacite bwino kusenga makolo ayakine kuti akuonesheni mwamungaziseŵenzeshele pa kulambila kwa pabanja. * (Miy. 11:14) Kuyangizhyila apo, mukomusenga Yehova kuti akokuyavyani kuziŵa makonsho yoyenela yamungakonshe ŵana ŵanu kuti ankhale omasuka kukuuzhyani mwakumvwila. (Miy. 20:5) Payakine mungaŵakonshe kuti: ‘Kansi mukumana na mavuto otyani ku sukulu?’ Makonsho yoteti, yangacitishe kuti ŵana ankhale omasuka kukufotokozelani zaakukumana nazo.

10. Ni njila ziyakine zotyani zamungaseŵenzeshe poyavya ŵana ŵanu kuti aphunzile zokhuza Yehova?

¹⁰ Mukoyesayesa kupeza mipata yamungaphunzisilemo ŵana ŵanu zokhuza Yehova. Siku iliyonse, mukoyesayesa kufotokozela ŵana ŵanu zinthu ziweme zawakucitilani Yehova. (Deut. 6:6, 7; Yes. 63:7) Kucita izi n’kofunika ngako makamaka ngati cunkhala covuta kupeza mipata yophunzisa ŵana ŵanu mukankhala pa ng’anda. Kalongosi Christine watatomola koyambilila elaŵila kuti: “Nenzonkhala na mipata itontho yakuti ningaphunzise ŵana ŵangu zokhuza Yehova makamaka ngati nili pa ng’anda. Tetyo, nenzoseŵenzesha mpata ulionse ungapezeke. Nthawi ziyakine, nenzotola ŵana ŵangu kuti tikatandaleko ku malo ayakine olo kupanga maulwendo apa manzi poseŵenzesha boti. Nenzoseŵenzesha mipata iyi kuti niŵaphunzise zokhuza cilengedwe na minkhalidwe yabwino ya Yehova. Pecikula, neŵalimbikisha kuti akophunzila Baibo paŵeka.” Ngati muli na ŵana ŵanu, mukoyesayesa kulaŵila zinthu zabwino zokhuza gulu ya Yehova na akwasu koma soti azilongosi. Ndipo mukopewa kulaŵila zinthu ziipa zokhuza akulu. Kucita izi kungaŵacitishe kuti akoŵafwikila momasuka ngati ofunikila thandizo.

11. Molingana na Yakobo 3:18, ndaŵa yanji tufunika kulimbikisha mtendele pa ng’anda?

¹¹ Mukolimbikisha mtendele pa ng’anda. Nthawi zonse, mukoonesha kuti mumukonda mulume wanu koma soti ŵana ŵanu. Ndipo mukoyesayesa kulaŵila mwaulemu na mulume wanu nolimbikisha ŵana ŵanu kuti akocita cimozimozi. Ngati mucita izi, cunkhala cosavuta kuti ŵana ŵanu aphunzile zokhuza Yehova noyamba kumutumikila. (Ŵelengani Yakobo 3:18.) Ganizilani cisanzo ca mkwasu Jozsef wamene otumikila monga mpainiya wapadela ku Romania. Amai ŵake enze Mboni koma ausuwake enze osakhulupilila ndipo enzocita zilizonse kuti aŵalekeshe kutumikila Yehova. Mkwasu uyu elaŵila kuti: “Amama enzocilikiza mtendele. Ngati atata alaŵila mwaukali, ove enzoyankha mwaulemu koma soti moleza mtima. Ndipo akazindikila kuti tukonkha lini zakutiuzhya atata, mwacikondi enzotiŵelengela lemba ya Aefeso 6:1-3. Pavuli pake enzotiuzhya minkhalidwe iweme  yeenze nayo atata notilimbikisha kuti tipitilizhye kuŵamvwila. Minkhalidwe yabwino yeenzoonesha amama, yecitisha kuti tipitilizhye kunkhala mwamtendele.”

12. Molingana na 2 Timoteyo 1:5, kansi cisanzo ca Yunike cemuyavya tyani Timoteyo?

¹² Ŵelengani 2 Timoteyo 1:5. Yunike epeleka cisanzo cabwino ngako kuli mwana wake Timoteyo. Mosakaikila, yove ephunzisa mwana wake kuti tufunika kuonesha kuti tili na cikhulupililo kupitila m’zocita zasu. (Yak. 2:26) Timoteyo enzoona kuti amai ŵake enzocita zinthu zoyenela nthawi zonse. Ndipo ezindikila kuti enzocita izi cifukwa enzomukonda ngako Yehova. Kuyangizhyila apo, enzoona kuti kutumikila Yehova kwenzopangisha amai ŵake kunkhala acimwemwe. Kansi cisanzo ca Yunike cemuyavya tyani Timoteyo? Mtumwi Paulo elaŵila kuti Timoteyo enze na cikhulupililo cotang’a monga ni ceenze naco amai ŵake. Yove ekwanisha kucita izi cifukwa enzoona cisanzo cao cabwino ndipo enzoyesayesa kutolela cikhulupililo cao. Molingana na izi, masiku ŵano, azilongosi anyinji ayavya ŵana ŵao kuti ayambe kutumikila Yehova ‘cosalaŵila mau alionse.’ (1 Pet. 3:1, 2) Namwe mungakwanishe kucita izi. Motyani?

13. Ndaŵa yanji makolo anakazi acikhristu ofunika kuona ushamwali wao na Yehova kunkhala cinthu cofunika ngako?

¹³ Mukoona ushamwali wanu na Yehova kunkhala cinthu cofunika ngako mu umoyo wanu. (Deut. 6:5, 6) Monga ni mwakucitila azimai anyinji acikhristu, tukaikila lini kuti namwe mucita khama kuti musamalile banja yanu. Mwacisanzo, museŵenzesha nthawi yanu, mphamvu zanu na cuma canu kuti musamalile ŵana ŵanu mwamuŵili. Tuyamikila ngako khama yamucita. Nangu n’tetyo, mufunika lini kulola kuti izi zikokulondani nthawi yakuti mutang’ishe ushamwali wanu na Yehova. Nthawi zonse, mukopatula nthawi yopemphela, kuphunzila Baibo nopezeka pa misonkhano. Ngati mucita izi, munkhale pa ushamwali wotang’a na Yehova ndipo munkhale cisanzo ciweme ku banja yanu na kuli ayakine.

14-15. Kansi mwaphunzilapo cinji pa cisanzo ca kalongosi Leanne na Maria koma soti mkwasu João?

¹⁴ Ŵana anyinji ephunzila cendi noyamba kutumikila Yehova cifukwa coona minkhalidwe yabwino yeenzoonesha amai ŵao. Mwacisanzo, Leanne wamene ni mwana wa kalongosi Christine elaŵila kuti: “Ngati atata ali pa ng’anda, cenzonkhala covuta kuti amama atiphunzise Baibo. Koma amama enzoyesayesa kupezeka pa misonkhano nthawi zonse. Olo kuti pa nthawi iyi tenzoziŵa lini zinyinji zokhuza Baibo, cisanzo cao cetiyavya kuti tinkhale na cikhulupililo cotang’a. Ndipo olo petenze tikaliyoyamba kupezeka pa misonkhano, tenzoziŵa kuti ni Mboni za Yehova tyala zamene zuphunzisa cendi.”

¹⁵ Kalongosi Maria wamene ausuwake enzoŵapasa cilango akapezeka pa misonkhano elaŵila kuti: “Amama, ni m’mozi wa azilongosi otang’a mtima ŵanuziŵako. Penenze mtontho, nthawi zinyinji nenzokana kucita zinthu zoyenela, tyala cifukwa coyopa ŵanthu ayakine. Koma peneona mwamene amama enzooneshela kutang’a mtima na cikondi cao pa Yehova, zeniyavya kuti nileke kuyopa ŵanthu.” Mkwasu João wamene ausuwake enzoŵalesha kulaŵila zilizonse zokhuza Yehova olo Baibo, elaŵila kuti: “Nthawi zonse, amama enzomvwila zeenzokamba atata. Koma enzogonja lini ngati aŵauzhya kuti acite zinthu zosemphana na malamulo a Mulungu, cifukwa enzoona kuti ushamwali wao na Yehova niye cenze cinthu cofunika ngako mu umoyo wao. Izi zenilimbikisha kuti niyambe kutumikila Yehova.”

16. Ngati nimwe kolo yacinakazi, kansi cisanzo canu cingalimbikishe tyani ayakine?

¹⁶ Azimai acikhristu, mukokumbukila kuti cisanzo canu cabwino cingalimbikishe ayakine  m’njila zosiyanasiyana. Ganizilani mwamene mtumwi Paulo elimbikishiwila peciziŵa kuti cikhulupililo ciliye cinyengo ceenze naco Timoteyo, “ceyambila kunkhazikika muli . . . a Yunike.” (2 Tim. 1:5) Kansi ni pa nthawi yotyani pamene Paulo ezindikila kuti a Yunike enze na cikhulupililo? Cuoneka kuti Paulo ekumana na a Loisi pamozi na a Yunike pa ulwendo wake woyamba wa umishonale ku Lusitara. Ndipo cuoneka kuti ni pa nthawi yamene iyi pecizindikila kuti azimayi aŵa enze na cikhulupililo cifukwa enkhala Akhristu pavuli pophunzisiwa. (Mac. 14:4-18) Ganizilani tyala: Olo kuti penze pepita vyaka 15 kufumila pecikumana na azimai aŵa, Paulo enze akalukumbukila nchito zacikhulupililo zecionesha a Yunike. Ndipo m’kalata yecilembela Timoteyo, efotokoza kuti enze cisanzo ciweme cofunika kutolela. Mosakaikila, cisanzo cabwino ca a Yunike cemulimbikisha ngako Paulo pamozi na Akhristu anyinji a m’vyaka 100 voyambilila. Tetyo, ngati mulela mweka ŵana olo ngati mulume wanu ni Mboni lini, ziŵani kuti Akhristu anyinji olimbikishiwa na cisanzo canu cabwino.

17. Kansi mungacitenji ngati mwana wanu oonesha lini cidwi na zauzimu olo kuti muyesayesa kuti mumuphunzise?

¹⁷ Nanga tyani ngati muyesayesa kuphunzisa mwana wanu, koma ooneka kuti ocita lini cidwi na zaakuphunzila? Ngati zili tetyo, mufunika lini kutaya mtima. Mukokumbukila kuti kuphunzisa mwana kutola nthawi. Monga ni mwatuonela pa cithunzithunzi, ngati takomola mbeu, tukondonkhala na nkhaŵa ngati mbeu iyo ikule notwala vitwazi. Koma olo kuti tuziŵa lini kuti icite bwino olo yai, tupitilizhya kuitilila kuti ikule. (Mko. 4:26-29) Molingana na izi, payakine monga  kolo yacinakazi, nthawi ziyakine mukaikila ngati zamuphunzisa ŵana ŵanu zuŵafwika pamtima. N’cendi kuti mungakwanishe lini kupangila ŵana ŵanu cosankha. Koma ngati mupitilizhya kucita khama kuŵaphunzisa, mungaŵayavye kuti akule mwauzimu.​—Miy. 22:6.

18. Kansi Yehova angaŵayavye tyani ŵana ŵanu kuti ayambe kumutumikila?

¹⁸ Kuyambila kale, Yehova wankhala oyavya acilumbwana kuti amuziŵe bwino noyamba kumutumikila. (Sal. 22:9, 10) Ngati ŵana ŵanu ali na cifuno comutumikila, yove angaŵayavye kukwanilisha colinga cao. (1 Akor. 3:6, 7) Ngati muona kuti owayawaya kuti ayambe kutumikila Yehova, ziŵani kuti yove ni woleza mtima ndipo oyembekezela mwacikondi kuti apange cosankha ici. (Sal. 11:4) Ndipo ngati ayamba kuonesha cidwi cakuti ayambe kumutumikila, Yehova aŵayavye kuti ankhale m’gulu yake. (Mac. 13:48; 2 Mbi. 16:9) Angakuyavyeni soti kuti mukolaŵila mau oyenelela kuli ŵana ŵanu. (Miy. 15:23) Olo angacitishe mkwasu olo kalongosi muyakine mumpingo kuti alaŵile mau olimbikisha yamene yangacitishe kuti azipeleke kwa Yehova. Olo pavuli pakuti ŵana ŵanu akula, Yehova angaŵacitishe kukumbukila zinthu zemwenzoŵaphunzisa peenze atontho. Ndipo angapange cosankha cakuti amutumikile. (Yoh. 14:26) Yehova osangalala ngako ngati mupitilizhya kuphunzisa ŵana ŵanu kupitila m’zocita na zokamba zanu.

19. Ndaŵa yanji mufunika kunkhala osimikizhya kuti Yehova akuyavyeni?

¹⁹ Yehova okukondani osati cifukwa ca zosankha zakupanga ŵana ŵanu, koma cifukwa cakuti mumukonda. Ndipo ngati mulela mweka ŵana, Yehova olonjeza kuti ankhale Atata a ŵana ŵanu ndipo akokutetezani. (Sal. 68:5) N’cendi kuti mungacite lini kukakamizhya ŵana ŵanu kuti ayambe kutumikila Yehova. Koma mulimonse mwazingankhalile, ngati mupitilizhya kudalila Yehova nocitako mbali yanu, yove walonjeza kuti akupaseni madaliso osaneneka.