1-2. (a) Ambë bi dë Euniki, nöö andi bi mbei a taanga dëën faa lei hën womi mii soni u Jehovah ku Jesosi? (b) Taki soni u di peentje u di kafiti.

 HII fa di Bëibel an ta taki soni u di dopu u Timoteo, tökuseei u sa pakisei unfa hën mama Euniki, bi sa ta fii di daka dë (Nöng. 23:25). Pakisei unfa a bi ta wai di a bi si Timoteo taanputaanpu a di wata dendu. A bi ta lafu, nöö Loisi, di avo u Timoteo, bi taanpu nëën bandja. Euniki ta hoi böö te de saka Timoteo go a wata basu. Di a hopo kumutu a di wata, i bi ta si a Timoteo fesi taa a bi ta wai seei, hën Euniki bigi ta këë u piizii. Hii fa a bi taanga, tökuseei Euniki bi lei di womi mii fëën soni faa ko lobi Jehovah ku di womi mii fëën, Jesosi Keesitu. Andi bi mbei taa a taanga dëën faa lei di womi mii fëën soni faa ko lobi Jehovah?

² Timoteo mama ku hën tata an bi ta dini di seei Gadu. Hën tata bi dë wan Giiki sëmbë, nöö hën mama ku hën avo bi dë Dju (Tjab. 16:1). A kan taa Timoteo bi ko bigi kaa di hën mama ku hën avo bi toon Keesitu sëmbë. Ma hën tata an bi ko toon wan Keesitu sëmbë. Undi u dee biibi Timoteo bi o tei? Kandë a bi bigi tjika u taki andi a bi o du. A bi o tei di biibi fëën tata u? A bi o hoi hënseei a dee guwenti u dee Dju di de bi lei ën sensi di a bi dë mii ö? Naa a bi o toon wan bakama u Jesosi Keesitu?

3. Unfa Jehovah ta si dee möiti di dee mujëë ta mbei u heepi dee mii u de u de ko dë mati fëën, te u luku Nöngö 1:8, 9?

³ Kuma Euniki, dee mujëë dee dë Keesitu sëmbë, lobi dee  sëmbë u de. Fëën mbei de kë heepi dee mii u de u de ko dë gaan mati u Jehovah. Nöö di Gadu fuu ta si dee möiti di de ta mbei u gaan soni. (Lesi Nöngö 1:8, 9.) Jehovah heepi sömëni mujëë u de heepi dee mii u de u de ko lobi ën, söseei u de dini ën.

4. Un pei bookohedi dee mujëë dee abi miii ta abi a di ten aki?

⁴ So juu wan mujëë di abi miii sa ta hakisi hënseei ee dee mii fëën o dini Jehovah, kuma Timoteo. Dee mama ku dee tata sabi unfa di goonliba u Saatan ta mbei soni ta taanga da dee mii u de tjika (1 Pet. 5:8). Boiti di dë, so mujëë musu kiija dee mii u de de wanwan, nöö wotowan musu kiija dee mii u de ku wan manu di an ta dini Jehovah. Wan sisa de kai Christine, b bi taki taa: „Mi manu bi dë wan bunu tata da dee mii fuu, nöö a bi lobi de tu. Ma an bi kë u mi kiija dee mii fuu u de ko dë Jehovah Kotoigi. Mi bi puu sömëni jaa ta këë, nöö mi bi ta hakisi miseei ee dee mii u mi bi o ko dini Jehovah wan daka.”

5. Andi woo luku a di woto aki?

⁵ Ee i da wan mujëë di dë wan Keesitu sëmbë, nöö i sa heepi dee mii fii u de ko lobi Jehovah, söseei u de dini ën, leti kumafa Euniki bi du ën. A di woto aki, woo luku unfa i sa djeesi ën, söseei unfa i sa lei dee mii fii soni u Jehovah ku dee soni dee i ta taki, ku dee soni dee i ta du. Söseei woo luku unfa Jehovah o heepi i.

6. Unfa Timoteo bi ko dë wan Keesitu sëmbë, te u luku 2 Timoteo 3:14, 15?

⁶ Di Timoteo bi dë miii, nöö hën mama bi lei ën „dee soni dee sikifi a Gadu buku”, kumafa dee Dju bi ta fusutan de. Ma an bi sabi hia soni, u di an bi sabi na wan soni u Jesosi Keesitu. Ma tökuseei dee soni dee Timoteo bi lei a Gadu buku, bi tjika u heepi ën faa bi sa toon wan Keesitu sëmbë. Ma a bi o ko toon wan Keesitu sëmbë u? Timoteo bi sa taki ee a bi o toon wan Keesitu sëmbë. U sa dë seiki taa Timoteo bi ta biibi dee soni dee a bi lei, u di hën mama bi mbei möiti u lei ën dee soni dë. (Lesi 2 Timoteo 3:14, 15.) Euniki bi ta wai gaanfa seei taa a bi lei di womi mii fëën soni u Jehovah, hii fa a bi taanga dëën. Di në Euniki puu u wan wöutu di kë taki „wini”, nöö a du soni kumafa di në fëën kë taki.

7. Unfa Euniki bi sa heepi di womi mii fëën u go a fesi a di biibi, baka di a dopu?

⁷ Timoteo bi dou wan fanöudu maaka ku di dopu fëën. Ma hii fa Timoteo bi dopu, tökuseei Euniki bi ta booko hën hedi ku ën jeti. Andi a bi o du ku ën libi bakaten? A bi o nama ku poipoi mati ö? A bi o go a siköö na Atene, nöö a biibi dee poipoi lei u dee könima u? A bi o tei hii hën ten ku hën kaakiti faa kule a gudu baka a dee njönku jaa fëën u? Euniki an bi sa taki da Timoteo andi a musu du, ma tökuseei a bi sa heepi ën faa du bunu soni. Unfa a bi sa du di soni dë? A bi sa mbei möiti go dou u lei Timoteo faa lobi Jehovah, söseei faa tei hii dee soni dee Jehovah ku Jesosi du da de u bigi. Na dee mujëë dee ta kiija dee mii u de ku wan manu di an ta dini Jehovah nöö a ta taanga da u lei dee mii u de soni u de ko lobi Jehovah. Aluwasi di mama ku di tata tuu ta dini Jehovah, tökuseei a sa ta taanga da de u de heepi dee mii u de u de ko ta lobi Jehovah. Andi mama ku tata sa lei u di woto u Euniki?

8. Unfa wan mujëë sa heepi hën manu di dë Kotoigi te a ta lei dee mii u de soni u Jehovah?

 ⁸ Lei dee mii fii soni u Bëibel. Un dee sisa, ee di manu fii dë wan Jehovah Kotoigi, nöö Jehovah kë fii heepi ën u lei dee mii fuunu soni fëën. Wan fasi fa i sa heepi ën, hën da te i ta seeka soni a fesi fuun sa ta hoi di Wosudendu Dini. Taki bunu soni u di Wosudendu Dini, söseei pakisei andi i sa du u mbei a dë wan piizii soni da hii sëmbë. Kandë i sa heepi i manu u seeka wan Bëibel woto di un sa luku makandi a di Wosudendu Dini. Ee so u dee mii fuunu dou di jaa fuun sa lei de soni u Bëibel ku di buku I sa dë waiwai u teego!, nöö i sa heepi i manu a di pisi dë tu.

9. Naasë wan mujëë di hën manu an ta dini Jehovah, sa suku heepi?

⁹ So mujëë dee abi miii, musu lei dee mii u de soni u Bëibel, u di de an abi manu, nasö u di di manu u de an ta dini Jehovah. Ee sö soni dë da i, nöö na booko i hedi poi. Jehovah o heepi i. Wooko ku dee soni di di ölganisaasi fëën seeka da u, u lei dee mii fii soni. I sa hakisi woto mama ku tata unfa de ta wooko ku dee soni aki u heepi dee mii u de c (Nöng. 11:14). Jehovah sa da i köni fii sa fan ku dee mii fii, a sa heepi i fii sabi unfa de ta pakisei, söseei fii sabi unfa de ta fii (Nöng. 20:5). I sa hakisi de andi da dee fuka dee ta miti de a siköö, nöö i haika de.

10. Andi da wantu woto fasi fa i sa lei dee mii fii soni u Jehovah?

¹⁰ Suku tookatooka fasi u lei dee mii fii soni u Jehovah. Konda soni u Jehovah ku dee sömëni gaan bunu dee a du da i (Deto. 6:6, 7; Jes. 63:7). Di soni aki dë fanöudu, möönmöön te ja sa lei dee mii fii soni a wosu hii juu. Sisa Christine, di u bi taki soni fëën kaa, bi taki taa: „Ma bi ta feni pasi hii juu u konda soni u Jehovah da dee mii u mi. Fëën mbei mi bi ta du ën a hiniwan okasi di mi feni. Te u bi nango köi, nasö te u bi nango puu boto, nöö u bi ta taki u dee soni dee Jehovah mbei ku sömëni woto soni jeti di bi o heepi de u de ko dë mati u Jehovah. Di de bi ko bigi tjika, hën mi bi ta da de taanga u de lei soni u Bëibel deseei.” I musu ta taki bunu u di ölganisaasi u Jehovah, söseei u dee baaa ku dee sisa fuu. Na kuutu dee gaanwomi. Dee soni dee i ta taki u dee gaanwomi sa mbei taa de o go suku heepi a de te a dë fanöudu, nasö taa de an o go.

11. Faandi mbei u musu mbei möiti fuu ta libi fiifii ku useei a di wosudendu, te u luku Jakobosi 3:18?

¹¹ Du soni di ta mbei fiifii libi dë a di wosudendu. Hii juu i musu ta lei taa i lobi i manu ku dee mii fii. Konda soni fii manu a wan fasi di ta lei taa i abi lesipeki dëën, söseei taa i lobi ën, nöö lei dee mii fii u de du sö tu. Te i ta du di soni aki, nöö woon sa ta libi fiifii ku unuseei a di wosudendu, nöö an o taanga da dee mii fii u de lei soni u Jehovah. (Lesi Jakobosi 3:18.) Boo luku di woto u wan baaa de kai Jozsef. Di baaa aki ta du di apaiti-pioniliwooko a di köndë Lomania. Di a bi njönku, nöö hën tata bi ta du soni di bi ta mbei taa a bi ta taanga da hën ku hën mama, ku hën sisa ku dee baaa fëën, u de dini Jehovah. Jozsef bi taki taa: „Mi mama bi ta mbei hii möiti fuu bi sa ta libi fiifii ku useei a wosu. Möön mi tata bi ta libi hogi ku u, möön mi mama bi ta lei taa a lobi u. Te a bi ta si taa a bi ta taanga da u fuu lesipeki u tata, söseei fuu ta piki ën buka, nöö a bi ta taki u Efeise 6:1-3 makandi ku u. Baka di dë,  a bi ta taki u dee bunu fasi dee mi tata abi, söseei a bi ta heepi u fuu fusutan faandi mbei u musu lobi ën. Di soni aki bi mbei u bi ta libi fiifii ku useei a di wosudendu.”

12. Unfa dee soni dee Euniki bi ta du bi heepi Timoteo, te i luku 2 Timoteo 1:5?

¹² Lesi 2 Timoteo 1:5. Euniki bi dë wan bunu sëmbë di Timoteo bi sa djeesi. A bi musu u lei ën taa te i abi biibi, nöö i musu ta du soni di ta lei taa i abi biibi (Jak. 2:26). Timoteo bi sa si a dee soni di hën mama bi ta du, taa a lobi Jehovah gaanfa seei. Timoteo bi ta si tu taa di dini di hën mama bi ta dini Jehovah, bi ta mbei a ta dë waiwai. Unfa dee soni dee Euniki bi ta du, bi heepi Timoteo? Apösutu Paulosu bi taki taa Timoteo bi abi wan taanga biibi, leti kuma hën mama. Wë di soni aki an ta foombo u. Timoteo bi ta si fa hën mama bi ta du soni, nöö a bi ta djeesi ën. Sö nöö sömëni mujëë a di ten aki, bi heepi dee sëmbë u de wosudendu u de ko ta dini Jehovah, söndö u de fan ku de (1 Pet. 3:1, 2). Iseei sa du di seei soni aki. Unfa i sa du ën?

13. Faandi mbei wan mujëë di abi miii musu mbei di dë di hën ku Jehovah dë gaan mati, dë di möön fanöudu soni dëën?

¹³ Be di dë di i ku Jehovah dë gaan mati dë di möön fanöudu soni da i (Deto. 6:5, 6). Leti kuma sömëni woto mujëë, i ta disa so soni fii sa heepi dee mii fii. I ta tei i ten ku i möni u heepi de, i ta lasi duumi ku woto soni jeti, u heepi dee mii fii ku dee soni di de abi fanöudu. Ma tökuseei ja musu ta du soni sö tee taa ja abi ten möön fii du soni fii ku Jehovah ko dë möön gaan mati. Hii juu i musu ta tei ten fii begi, fii lei soni u Bëibel, söseei fii go a dee komakandi. Te i ta du dee soni aki, nöö joo ko dë möön gaan mati u Jehovah, söseei dee sëmbë fii wosudendu ku woto sëmbë o sa djeesi i.

14-15. Andi i lei u dee soni dee Leanne, Maria, ku João bi taki?

¹⁴ Boo luku di woto u wantu njönkuwan di bi ko lobi Jehovah, söseei di bi ko ta futoou ën, u di de bi ta luku fa de mama bi ta du soni. Di mujëë mii u sisa Christine de kai Leanne, bi taki taa: „Wa bi sa lei soni u Bëibel te u tata bi dë a wosu. Ma mi mama an bi ta misi komakandi. Hii fa wa bi sabi hia soni u di Bëibel, tökuseei dee soni dee a bi ta du bi mbei taa u bi abi wan taanga biibi. Ufö u bi bigi nango a dee komakandi u dee Jehovah Kotoigi seei, u bi sabi kaa taa de bi abi di tuutuu lei.”

¹⁵ Di tata u wan sisa de kai Maria, bi ta sitaafu hën ku dee wotowan fëën so juu, u di de bi nango a dee komakandi. A bi taki taa: „Mi mama da wan u dee sisa dee mi sabi di abi degihati seei. Di mi bi dë miii, nöö ma bi ta kë du so soni u di mi bi ta fëëë andi sëmbë bi o taki. Ma te mi bi ta si fa mi mama bi abi degihati, söseei fa hii juu a bi ta buta Jehovah a di fosu kamian nëën libi, nöö a bi heepi mi u ma fëëë libisëmbë möön.” Di tata u wan baaa de kai João an bi kë taa dee sëmbë fëën wosudendu taki soni u di Bëibel, nasö u Jehovah. A bi taki taa: „Di soni di bi da mi taanga, hën da taa mi mama bi dë kabakaba u disa hii soni u mbei mi tata dë waiwai, boiti di dë di hën ku Jehovah dë mati.”

16. Unfa dee soni di wan mujëë di abi miii ta du, sa heepi wotowan?

¹⁶ Un dee mujëë dee abi miii, un hoi a pakisei taa wotowan ta buta pakisei a dee soni  dee un ta du. Unfa sö? Apösutu Paulosu bi buta pakisei a dee soni dee Euniki bi ta du. A bi sikifi taa di biibi di Timoteo bi abi dë bi dë nëën ’mama Euniki kaa’ (2 Tim. 1:5). Na un ten Paulosu bi si unfa di biibi u Euniki bi taanga tjika? A kan taa a bi si ën di a bi miti Loisi ku Euniki di a bi go a Lisita a di fosu sëndëlengi waka fëën. A kan tu taa a bi heepi de u de toon Keesitu sëmbë (Tjab. 14:4-18). Baka söwan 15 jaa di Paulosu bi ta sikifi wan biifi da Timoteo, a bi ta mëni di biibi di Euniki bi abi jeti. Nöö a bi taki taa a dë wan sëmbë di wotowan sa djeesi. Dee soni dee a bi ta du bi da di apösutu ku sömëni woto Keesitu sëmbë a di ten dë taanga. Ee i ta kiija dee mii fii ju wanwan, nasö ee i manu an ta dini Jehovah, tökuseei i sa dë seiki taa dee soni dee i ta du ta da wotowan taanga.

17. Andi i musu du ee i si taa di mii fii an kë dini Jehovah, hii fa i du hii soni di i bi sa du u heepi ën?

¹⁷ Andi i sa du, ee i si kuma di mii fii an ta si di möiti di i ta mbei u heepi ën? Hoi a pakisei taa a ta tei ten u lei wan mii soni. Leti kumafa u ta si a di peentje taa te i paandi wan sii, nöö i sa hakisi iseei ee a o nasi ko toon wan pau di ta pai njanjan. Hii fa ja dë seiki ee a o pai njanjan, tökuseei i ta dëën wata go dou faa sa göö bumbuu (Maik. 4:26-29). Sö nöö a sa pasa taa wan mujëë sa ta hakisi hënseei ee dee soni dee a ta du ta heepi dee mii fëën u de lobi Jehovah. Ja sa tapa di mii fii faa du soni kumafa a buta taa a o  du. Ma ee i ta mbei möiti nöömö u du hii soni di i sa du u heepi ën, nöö hën ku Gadu sa ko dë mati.​—Nöng. 22:6.

18. Unfa Jehovah sa heepi dee mii fii u de ko dë mati fëën?

¹⁸ Sensi na awooten, Jehovah heepi sömëni njönkuwan u de ko toon mati fëën (Ps. 22:9, 10). A sa heepi dee mii fii u de ko abi wan taanga biibi, ee de kë (1 Kol. 3:6, 7). Aluwasi ee dee mii fii an ta dini Jehovah ku hii de hati, tökuseei a ta lobi de go dou (Ps. 11:4). Ee de lei taa de „ta si soni a di soifi fasi”, nöö Jehovah o dë kabakaba u heepi de u de ku ën ko dë mati (Tjab. 13:48; 2 Klon. 16:9). A sa heepi i fii taki wan soni a di ten di dee mii fii abi ën fanöudu seei (Nöng. 15:23). Ee nasö a sa mbei wan baaa nasö wan sisa di ta booko hën hedi ku wotowan a di kemeente, buta pakisei a de. Aluwasi dee mi fii ko gaan sëmbë, tökuseei Jehovah sa mbei de mëni dee soni dee i bi lei de a di ten di pasa (Joh. 14:26). Te i ta heepi dee mii fii ku dee soni dee i ta taki, söseei ku dee soni dee i ta du, nöö Jehovah o mbei i feni gaan bunu.

19. Faandi mbei i sa dë seiki taa Jehovah ta feni i u bunu?

¹⁹ Na dee soni di dee mii fii ta du o mbei taa Jehovah lobi i. A lobi i u di iseei lobi ën tu. Ee i wanwan ta kiija dee mii fii, nöö hoi a pakisei taa Jehovah ta paamusi i taa a o dë kuma wan tata da de, söseei a o ta tjubi i tu (Ps. 68:5). Ja sa duwengi dee mii fii u de dini Jehovah. Ma ee i ta mbei Jehovah ta heepi i nöömö, söseei ee i ta mbei hii möiti di i sa mbei, nöö a o feni i u bunu.