1-2. Yunise lu ana, man ka mtaver u nyi yange tagher a mi shighe u lu tesen wan na kwagh u Yehova kua Yesu laa? (b) Pase kwagh u foto u sha igbende la a lu tesen yô.

 BIBILO pase kwagh u yange za hemen shighe u i lu eren Timoteu batisema la ga. Kpa se fatyô u gbidyen kwar nengen er yange saan ngô na Yunise iyol kpishi sha iyange la yô. (Anz. 23:25) Gbidye ase kwar nenge er yange saan Yunise iyol u nengen shighe u wan na Timoteu hungwa tile shin mnger, mngerem gba un hen iwenge la yô. Yunise tile vea ngô na Loisi, kuve un, ve lu masen sen mur mur. Mba mirin Timoteu shin mnger yô, girim Yunise iyol kpishi. Shighe u Timoteu due shin mnger ve mngerem lu ndôôr un iyol haan la, saan Yunise iyol je mliam haa un ashe. Yange nôngo tese wan na Timoteu zan zan Yehova kua Wan na Yesu Kristu hingir u doon Timoteu ishima, shin er taver kpishi nahan kpaa. Shighe u Yunise lu tesen wan na Timoteu la, ka mbamtaver mba nyi nahan yange tagher a mini?

² Ter u Timoteu yange lu ken kwaghaôndo na kposo, ngô u Timoteu kpa lu ken kwaghaôndo ugen kposo. Ter u Timoteu ne lu Orgrika, ngô u Timoteu vea ngô na u tamen di ve lu Mbayuda. (Aer. 16:1) Timoteu yange una lu gumor shighe u Yunise man Loisi hingir Mbakristu la. Kpa ter na yô, lu ken kwaghaôndo na la her. Ka kwaghaôndo u han Timoteu una tsua? Sha shighe la Timoteu wa ikyondo kuma u una fatyô u tsuan kwagh u soo la iyol na. Una tsua kwaghaôndo u Ter na u lu Orkristu ga laa? Una za hemen u dondon aeren a Mbayuda a i hii u tesen un iyev je laa? Shin una lumun u lun orhenen u Yesu Kristu?

3. Kwagh u i ôr ken Anzaakaa 1:8, 9 la tese ér Yehova nengen tom u ungô ve eren u wasen ônov vev ve ya ijende a na la nena?

³ Ungô mba ve lu Mbakristu la ka ve soo icombor ve kpishi.  Ka ve hemba soo ér vea wase ônov vev ve hen u yan ijende a Yehova kôôsôô. Man Yehova ka a wuese iniôngon ve la kpen kpen. (Ôr Anzaakaa 1:8, 9.) Yehova wase ungô kpishi yese ônov vev hingir u yan ijende a na shi civir un.

4. Ka mtaver u nyi ungô ve tagher a mi nyiana?

⁴ Ashighe agen ka i taver ungô u nan jighjigh ér ônov vev vea va tsua u civir Yehova, er Timoteu nahan. Sha ci u mbamaren fa er tar u Satan ne ka u kighir ônov vev ér ve hemba Yehova ato yô. (1 Pet. 5:8) Heela tseegh ga, ungô kpishi ka ve tagher a mtaver u yesen ônov a nom shio, shin a nom u nan civir Yehova ga yô. Ikyav i tesen yô, anmgbian u kwase ugen iti na ér Christine, * a kaa ér: “Nomom yange lu ter man orya u fan kwagh kpishi, kpa gema lumun ér mo m yese ônov av ve hingir Mbashiada mba Yehova ga. Yange m vaa sha ci u kwagh ne anyom imôngo, m lu henen mer a tsa kpa ônov av vea hingir mbacivir Yehova ga.”

5. Ka nyi se lu timen sha mi ken ngeren nee?

⁵ Wea lu ngô u civir Yehova yô, u fatyô u wasen ônov ou Yehova una doo ve ishima shi vea civir un, er Yunise kpa er nahan. Ken ngeren ne, se lu timen sha igbenda i u fatyô u dondon ikyav i Yunise la u tesen ônov ou sha gbenda u u lamen la, kua sha ieren you yô. Shi se nenge er Yehova una wase u u eren kwagh ne la kpaa.

6. Kwagh u i ôr ken 2 Timoteu 3:14, 15 la tese ér ka nyi yange i wase Timoteu ve hingir Orkristu?

⁶ Shighe u Timoteu lu wanye la, Yunise nôngo sha afatyô na cii tese un “icighanruamabera,” sha gbenda u Mbayuda kav la. Ka mimi, Timoteu yange una fa icighanruamabera tsembelee ga, sha ci u yange fa kwagh môm sha kwagh u Yesu Kristu ga. Nahan kpa, Timoteu zua a mfe ken kwagh u hen ken icighanruamabera la, u una wase un u hingir Orkristu yô. Una fatyô u geman hingir Orkristu je kpa? Er lu gumor yô, lu a ian i una fatyô u tsuan ér una lu Orkristu shin una lu ga. Ka keng ‘yange i pase Timoteu ve na jighjigh’ a mimi u sha kwagh u Yesu la ye, shi ngô na kpa wase un je ka u henen a hen ga. (Ôr 2 Timoteu 3:14, 15.) Yange saan Yunise iyol kpishi er fatyô u tesen wan na kwagh u Yehova yô, shin er taver nahan kpaa. Iti i Yunise la yange i kôr un, sha ci u inja i iti la ér “hemba.” Er taver kpa Yunise tese wan na hingir u yan ijende a Yehova shi civir un yô, tese je ér yange hemba mtaver la.

7. Shighe u Timoteu er batisema kera la, lu u ngô na una za hemen u wasen un nena ve una lu Orkristu u mimi?

⁷ Batisema u Timoteu er la lu kwagh u vesen u tsua ér una er yô. Er Timoteu er batisema kera nahan kpa, ishima lu nyian ngô na Yunise sha kwagh na her di tsô. Ka nyi wan na una masen eren ken uma na ciili? Una ya ijende a udangmbaiorov mba vea fatyô u vihin un yôô? Una za makeranta ken Atene una za hingir u ngohol ityesen i mbafan takeda mba ve fa Aôndo ga laa? Una ker u lun a inyaregh kpishi, nahan una vihi shighe na kua agee a na gbilin dang, shi una er kwagh u injaa shighe u a lu gumor ne gaa? Lu u Yunise una fatyô u tsuan kwagh sha ci u Timoteu ga, kpa una gema a fatyô u wasen un. Sha nyi gbenda? Lu u una za hemen u tesen wan na kwagh u Yehova kpoghuloo sha u Yehova a doo un ishima kpishi, shi a wuese hanma kwagh u Yehova vea Wan na Yesu ve er sha ci u tsombor ve la cii. Ka kasev mba noov vev ve civir Yehova ga la tseegh ka i taver ve u yesen ônov vev sha u ve hingir mbacivir Yehova ga. Hen icombor igen yô, ngô ka nan civir Yehova a nom u nan imôngo ase je, kpa vea gba nôngon u ônov vev ve hingir mbacivir Yehova sha mimi ne, ka i yina ve ga cii. Ka nyi mbamaren vea fatyô u henen ken ikyav i Yunise laa?

8. Kwase u nan lu civir Yehova a nom u nan imôngo nana sue nom u nan shighe u nom a lu tesen ônov vev kwagh u Yehova la nena?

 ⁸ Henen Bibilo vea ônov ou. Anmgbianev mba kasev, aluer orya wou ngu civir Yehova a we imôngo yô, Yehova soo ér we u wasen un u tesen ônov enev kwagh na. Gbenda môm u u fatyô u eren kwagh ne yô, ka u suen Mcivir u hen Tsombor wen hanma shighe cii. Ôron akaa a injaa sha kwagh u mcivir la, shi henen kwagh u u er ve a saan hanma or iyol shighe u ne lu eren Mcivir u hen Tsombor yô. Shighe ugen yô, u fatyô u wasen orya wou u tsuan kwagh u ne va er ken Bibilo yen i henen shighe u ne lu va eren Mcivir u hen Tsombor la yô. Heela tseegh ga, aluer ka u ônov enev mbagenev vea fatyô u henen Bibilo sha tseeneke ve ken takeda u U Fatyô u Lun Uma Gbem sha Won shi a Saan We Iyol! la yô, we vea orya wou ne fatyô u wasen ve sha er vea bunden kwaghhenen ve ga yô.

9. Anmgbian u kwase u lun a ônov u nom u nan a civir Yehova ga la, nana zua a iwasen nena?

⁹ Anmgbianev mba kasev mbagenev ka i gba u vea tesen ônov vev Bibilo ayol a ve, sha ci u mbagen mba a nom ga. Mbagen di yô, mba a nom u nan civir Yehova ga yô. Aluer kape hen ya wou kpa i lu la yô, ishima i de ze u iyol ga. Yehova una wase u. Eren tom a akaa a nongo u Yehova u ne, a doo u tesen ior Bibilo a mi yum la, sha u henen kwagh a ônov ou. U fatyô u pinen mbamaren mbagenev mba ve er tom a akaa shon ica i gbe yô, wer ve pase u er ka ve er tom a mi shighe u ve lu eren mcivir u tsombor ve la. * (Anz. 11:14) Shi Yehova una wase u sha er u fatyô u lamen a ônov ou yô. Nahan er msen hen a na, sôn un wer a wase u sha er u fatyô u pinen ônov ou mbampin mba vea na vea pase u er i lu ve ken ishima la jighilii yô. (Anz. 20:5) Ikyav i tesen yô, aluer u pine ve wer, ‘Ka mtaver u nyi ne tagher a mi sha makeranta nyiana?’ tseegh kpa, mpin la una na ne lam sha akaa kpishi.

10. Ka nyi igen kpa u fatyô u eren sha er u wase ônov ou u henen kwagh u Yehova?

¹⁰ Keren aan kposo kposo a tesen ônov ou kwagh u Yehova. Ôron ve kwagh u Yehova kua akaa a dedoo kpishi a Yehova a er sha ci wou la. (Dut. 6:6, 7; Yes. 63:7) Kwagh ne ngu hange hange, hemban je yô, aluer u ngu fantyô u henen kwagh a ônov ou hen ya hanma shighe ga yô. Christine u se vande ôron kwagh na la kaa ér: “Yange i taver mo u zuan a shighe teman vea ônov av ôron ve kwagh u Yehova. Nahan yange an-ian a duen cuku je maa, m gba ôron ve kwagh u Yehova. Yange m due ahumbe a man vea ve, se za naha tso se yem ken atô u mnger, sha er se lam sha akaa a doon a Yehova a gbe la kua sha akaa agen a aa wase ve u civir un yô. Yange ônov av mba va we ikyondo je maa, m taver ve ishima mer ve henen Bibilo ayol a ve.” Shi kwagh ugen yô, ôron akaa a dedoo sha kwagh u nongo u Yehova, man sha kwagh u anmgbianev ou mba nomso man mba kasev. De puun mbatamen ga. Aluer u ngu ôron akaa a dedoo sha mbatamen yô, kwagh la una wase ônov ou u keren kwaghwan hen a ve shighe u ve soo iwasen yô.

11. Yakobu 3:18 tese ér gba hange hange u se eren akaa a van a bem hen ya sha ci u nyi?

¹¹ Eren akaa a bem una lu hen ya wou yô. Hanma shighe yô, eren akaa a tesen nomou man ônov ou wer ve doo u ishima. Ôron akaa a dedoo sha nomou shi eren kwagh a na sha icivir, shi tese ônov ou u eren nahan. Aluer u ngu eren nahan yô, bem una lu hen ya wou, shi a saan ônov ou iyol u henen kwagh u Yehova. (Ôr Yakobu 3:18.) Nenge ase kwagh u anmgbian u a eren pania ken tar u Romania  yô, iti na ér Jozsef. Shighe u lu vesen a vese la, ter na na yô, taver un kua ngô na man anmgbianev nav kpishi u civir Yehova. A kaa ér: “Ngôm yange a nôngo kpoghuloo ér bem a gba. Terem yange una soo u vihin ishima kpishi yô, ngôm a hemba lamen a na kundu kundu cii. Ngôm yange una nenge ér ka taver se u nan ter wase icivir shi ungwan imo na yô, a ôr se Mbaefese 6:1-3, shi se lam sha mi. Maa a gba ôron se aeren a doon a Ter wase a lu a mi, man er i hii ve i gbe u una doo se ishima yô. Ngôm yange wase bem lu hen ya wase kpishi.”

12. Kwagh u i ôr ken 2 Timoteu 1:5 la tese ér ikyav i Yunise la yange i wase Timoteu nena?

¹² Ôr 2 Timoteu 1:5. Yunise yange ver Timoteu ikyav i dedoo. Ka keng yange una tese Timoteu er i gbe u jighjigh u nan u mimi una lu a aeren yô. (Yak. 2:26) Timoteu yange una nenge er akaa a ngô na lu eren la cii lu sha ci u Yehova doo un ishima kpishi yô. Timoteu shi nenge er ngô na a lu civir Yehova ve i saan un iyol kpishi yô. Ikyav i Yunise la yange i wase Timoteu nena? Er apostoli Paulu a kaa nahan, Timoteu yange lu a jighjigh u nan taveraa er ngô na nahan. Timoteu yange gba lun a jighjigh u nan tsô ga. Yange nenge ikyav i ngô na la, nahan sar un u lun a imba jighjigh u nan la. Nyian kpa kape ungô ve wase ior mba hen icombor ve “sha kwaghôron ga” ve hingir mbacivir Yehova je la. (1 Pet. 3:1, 2) We kpa u fatyô u eren nahan. U er kwagh ne nena?

13. Gba u ungô vea hemba veren ishima u civir Yehova sha ci u nyi?

¹³ Hemba veren ishima u civir Yehova. (Dut. 6:5, 6) We kpa ka u tôô shighe u ma u lu eren tom u zuan a inyaregh la, man shighe wou u yaven kua shighe wou u eren akaa agen, u nengen sha mbamgbe mba ônov ou, er ungô mbagenev kpa ve eren nahan. Kpa mayange de we ityough u eren akaa ne je i hemban we u civir Yehova ga. Ver aan a u eren msen shi u henen Bibilo hanma shighe yô. Shi zaan mbamkombo mba tiônnongo hanma shighe cii. Aluer u ngu eren nahan yô, u hemba lun vea Yehova kôôsôô, shi u ver mba hen tsombor wou kua mbagenev ikyav i dedoo.

14-15. Ka nyi u hen ken ikyav i Leanne man i Maria kua i João laa?

¹⁴ Nenge ase ikyav sha kwagh u agumaior kpuaa, a yange hen kwagh u Yehova ve, Ter ve u sha la hingir u doon ve ishima, shi ve dondon ikyav i ungô vev, ve na Yehova jighjigh yô. Wan u Christine u kwase, iti na ér Leanne, a kaa ér: “Baba wase yange una lu hen ya yô, se fatyô u henen Bibilo ga. Kpa Mama wase gema bunden mbamkombo mba tiônnongo ga. Er yange se hen Bibilo kpishi ga nahan kpa, akaa a yange eren la wase se u nan jighjigh taveraa. Yange se fa je ser ka mimi Mbashiada ve lu tesen ye. Se fa nahan ica i gba cii se va hii u zan mbamkombo mba tiônnongo ye.”

¹⁵ Wankwase ugen di iti na ér Maria. Shighe ugen ter na yange a tsaha mba hen tsombor na mba ve ze mkombo u tiônnongo la cii. A kaa ér: “Mama wam ka anmgbian u kwase ugen ken anmgbianev mba kasev mba m fe ve taver ishima kpishi yô. Shighe u m lu iyev la, ashighe agen yange m venda u eren akaa agen sha ci u m cian mer ior a va lam sha a mo. Kpa er m nenge mama wam taver ishima kpishi shi hemba veren ishima u civir Yehova hanma shighe yô, kwagh la wasem m de u cian ior.” Wankwase ugen la di iti na ér João, ter na yange venda ér hen ya na cii i de ôron kwagh u Yehova ga, shin i de lamen sha akaa a ken Bibilo kpaa ga. A kaa ér: “Alaghga kwagh u yange na ve m taver ishima yô, lu kwagh u Mama wam yange kegh iyol u den hanma kwagh ugen cii ér una er ishima i Baba wase, kpa u civir Yehova yô, lumun u den ga la.”

16. Ieren i ngô ia bende a mbagenev nena?

 ¹⁶ Umbur wer, ieren you ka i bende a mbagenev. Nenge ikyav er ieren i Yunise yange i bende a Paulu yô. Paulu nger ér jighjigh u Timoteu na sha atseregh ga la, ‘lu jighjigh u Yunise hii lun a mi la.’ (2 Tim. 1:5) Lu hanma shighe Paulu hii nengen a jighjigh u nan u Yunise laa? A fatyô u lun shighe u Paulu za zende na u mishen u hiihii ken Lisetera ve, za zua a Loisi man Yunise la. Shi alaghga lu un kpa wase ve ve hingir Mbakristu ye. (Aer. 14:4-18) Hen ase sha washika u yange anyom kar er 15 nahan ve, Paulu nger hen Timoteu la. Hen shighe ne kpa Paulu lu umbur akaa a Yunise yange er u tesen jighjigh na la her. A kaa ér Yunise ver ikyav i dedoo i mbagenev vea dondo yô. Kwagh ne tese wang ér Yunise yange er akaa a dedoo a yange tsa gbem kpa hungur Paulu ga, shi Mbakristu mbagenev sha ayange la kpa hungur a mi ga yô. Aluer u ngu yesen ônov a nom shio, shin nomou ngu civir Yehova a we imôngo ga kpa, fa wer ikyav i jighjigh u nan wou la ia taver ior ou asema, shi ia wase ve u civir Yehova.

17. Aluer u ngu tesen wan wou kpoghuloo wer nana civir Yehova kpa nan ngu soon ga nahan, u er nena?

¹⁷ Aluer u ngu tesen wan wou kwagh u Yehova kpoghuloo kpa ka lun inja er nan ngu ngohol ityesen la ga nahan, u er nena? Umbur wer ka i tôô shighe kpishi u tesen wanye. Er i tese ken foto nahan, ka wea lôô ishange kwagh yô, shighe ugen u hen wer, shin kwagh shon una vese una ume ityamegh je-o? Er i lu sha tahav ou kwagh u u lôô la una vese una ume ityamegh  ga nahan kpa, u za hemen u urun un sha er una vese yô. (Mar. 4:26-29) We kpa er u lu ngô yô, alaghga ashighe agen u nenge wer u ngu tesen ônov ou kwagh u Yehova kpoghuloo je kpa, ngu doon ve ishima ga. U fatyô u yangen ônov ou u tsuan kwagh u ve soo la ga. Kpa aluer u za hemen u tesen ve kwagh u Yehova sha afatyô u wou cii yô, vea vese vea ya ijende vea Aôndo.—Anz. 22:6.

18. Ka sha nyi gbenda Yehova una wase ônov ou vea vese vea ya ijende a naa?

¹⁸ Hii sha ayange a i ngeren Bibilo la je, Yehova wase agumaior kpishi ya ijende a na. (Ps. 22:9, 10) We kpa una wase ônov ou vea vese vea hingir azende a na, aluer sar ve u yan ijende a na yô. (1 Kor. 3:6, 7) Aluer ônov ou mba soon u civir Yehova sha mimi shighe u ve lu iyev la ga kpa, vea za hemen u doon Yehova ishima. (Ps. 11:4) Shighe u ve va er nyityô kwagh i tesen ér mba a “ishima i mimi” cii yô, una kegh iyol u wasen ve, sha er vea ya ijende a na yô. (Aer. 13:48; 2 Kron. 16:9) Una wase u sha er u fatyô u ôron ônov ou kwagh u injaa sha shighe u vough, u i hembe doon u vea ungwa kwagh shon yô. (Anz. 15:23) Gayô, una na ma anmgbian u nomso shin u kwase ken tiônnongo nana wase ve sha gbashima. Aluer ônov ou va vese wa ikyondo je kpa, Yehova una na vea hide a umbur ma kwagh ken akaa a yange u tese ve iyev la. (Yoh. 14:26) Aluer u za hemen u tesen ônov ou sha gbenda u u lamen la kua sha ieren you yô, Yehova una na u injar.

19. U fatyô u nan jighjigh wer Yehova una lumun we sha ci u nyi?

¹⁹ Ka sha akaa a ônov ou ve tsua u eren la u doo Yehova ishima ga. U doo Yehova ishima ka sha ci u un kpa a doo u ishima. Wea lu yesen ônov ou a nom shio yô, Yehova tôndo zwa ér una lu Ter u ônov ou shi una lu Orkuran we kpaa. (Ps. 68:5) Aluer ônov ou tsua u civir Yehova shin civir un ga kpa, u ngu a tahav sha kwagh la ga. Kpa aluer u za hemen u suur sha iwasen i Yehova shi tesen ve sha afatyô wou cii yô, Yehova una lumun we.