1-2. (a) Kumbi Yunisi wenga yani, nanga ndi suzgu wuli yo wangukumana nayu nge mpapi? (b) Konkhoskani vo ve pa chithuzi cho che pachikonkhombi.

 CHINANGA kuti Bayibolu litiwukonkhoska cha ubatizu waku Timote, kweni anyina a Yunisi atenere kuti angukondwa ukongwa pa zuŵa ili. (Nthanthi 23:25) Yeruzgiyani kuti mutimuwona wakondwa po wawona Timote yo wama mumaji. Yunisi wamwemwete pa nyengu yo ambuyaki aku Timote a Loyisi amuko paphewa. Yunisi watutiya muchanya kweniso wasiskiya mtima pasi pa nyengu yo Timote wabizika yii mumaji. Timote wachizuwuka mumaji, wakondwa ukongwa ndipu anyina atamba kuliya chifukwa chakuti akondwa ukongwa. Chinanga kuti venga vakusuzga, Yunisi wangusambiza mwana waki kwanja Yehova kweniso Mwana waki, Yesu Khristu. Kumbi ndi masuzgu nanga ngo wangumalana nangu pa nyengu yo wasambizanga mwana waki?

² Timote wangukuliya mubanja lo apapi ŵaki apambananga visopa. Awisi ŵenga Agiriki, ndipu anyina ndi ambuyaki ŵenga Ayuda. (Machi. 16:1) Timote watenere kuti wenga mnyamata mumana pa nyengu yo Yunisi ndi Loyisi angujaliya Akhristu. Kweni awisi ŵenga Akhristu cha. Kumbi Timote watingi wasankhengi chisopa nichi? Iyu watenere kuti ŵenga mnyamata mula wakuti wangasankha yija. Kumbi watingi wasankhengi chisopa cha awisi? Kumbi watingi walondongi midawuku ya Chiyuda yo wangusambizika weche munamana? Pamwenga watingi wajengi wakusambira waku Yesu Khristu?

3. Mwakukoliyana ndi Nthanthi 1:8, 9, kumbi Yehova watiyiwona wuli ntchitu yo anthukazi wo ŵe ndi ŵana achita pakovya ŵana ŵawu kuti aje mabwezi ngaki?

³ Anthukazi Achikhristu wo ŵe ndi ŵana mazuŵa nganu, nawu  atanja banja lawu. Kuluska chechosi, yiwu akhumba kovya ŵana ŵawu kuja pa ubwezi wakukho ndi Yehova. Ndipu Chiuta widu wawonga ukongwa phamphu lawu. (Ŵerengani Nthanthi 1:8, 9.) Yehova wawovya anthukazi anandi wo ŵe ndi ŵana kuti asambizi ŵana ŵawu uneneska.

4. Kumbi ndi masuzgu nanga ngo anthukazi wo ŵe ndi ŵana akumana nangu mazuŵa nganu?

⁴ Mwakawi, nyengu zinyaki ma watijifumba asani ŵana ŵaki asankhengi kuteŵete Yehova nge mo Timote wanguchitiya. Kweniso apapi aziŵa mo ŵana ŵawu achichizgikiya kuti achiti vinthu viheni mucharu chaku Satana ichi. (1 Petu. 5:8) Kusazgiyapu yapa, anthukazi anandi wo ŵe ndi ŵana alera ŵija ŵana kwambula mulumu wawu pamwenga ŵe ndi mulumu wawu yo wasopa Yehova cha. Mwakuyeruzgiyapu, mzichi munyaki zina laki Christine * wangukamba kuti: “Mulumu wangu wenga munthulumi wamampha kweniso waliyanjanga banja laki, kweni wakananga kuti ndisambizengi ŵana ŵidu kuti aje Akaboni aku Yehova. Kwa vyaka vinandi ndaliyanga, ndipu ndajifumbanga asani ŵana ŵangu azamusopa Yehova.”

5. Kumbi mu nkhani iyi tikambiskanengenji?

⁵ Asani ndimwi ma Wachikhristu, mungawovya ŵana ŵinu kuti ayanjengi Yehova kweniso kumuteŵete nge mo Yunisi wanguchitiya. Mu nkhani iyi, tikambiskanengi mo mungayezge chakuwoniyapu chaki pakusambiza ŵana ŵinu kuziya mu vo mukamba kweniso kuchita. Tiwonengi so mo Yehova wangakuwovyiyani.

6. Nge mo palongore pa 2 Timote 3:14, 15, kumbi Timote wanguja wuli Mkhristu?

⁶ Pa nyengu yo Timote wenga mnyamata, anyina anguyesesa kumusambiza “malemba ngakupaturika,” nge mo Ayuda angaziŵiyanga. Chinanga kuti venga viyo, iyu waziŵanga vimanavi chifukwa waziŵanga chechosi cha chakukwaskana ndi Yesu Khristu. Kweni vo Timote wangusambira mu Malemba, venga vakukwana kuti waje Mkhristu. Kumbi iyu watingi wajengi Mkhristu? Nge wachinyamata, iyu wenga ndi wanangwa wakusankha kuja Mkhristu pamwenga cha. Tikayika cha kuti Timote wangugomezga uneneska wo wangukhorwa wakukwaskana ndi Yesu chifukwa cha phamphu la anyina. (Ŵerengani 2 Timote 3:14, 15.) Yunisi wangukondwa ukongwa kuti wangusambiza mwana waki vakukwaskana ndi Yehova chinanga kuti venga vakusuzga. Yunisi wanguchita nadi vinthu mwakukoliyana ndi zina laki lo ling’anamuwa kuti “kuthereska.”

7. Kumbi Yunisi wangumuwovya wuli mwana waki kuluta panthazi mwauzimu wati wabatizika?

⁷ Timote wati wabatizika, wangufiska chilatu chakukhumbika pa umoyu waki, kweni Yunisi wafipanga mtima mbwenu. Kumbi mwana waki watingi wawugwiriskiyengi ntchitu wuli umoyu waki? Kumbi watingi wayanjanengi ndi ŵanthu aheni? Kumbi iyu watingi walutengi kusukulu za ku Atene ndikwamba kugomezga visambizu va zeru za ŵanthu ambula kusopa Chiuta a kweniko? Kumbi iyu watingi wamaliyengi nyengu yaki, nthazi, kweniso unyamata waki mwa kuyesesa kupenja chuma? Yunisi watingi wamusankhiyengi vakuchita cha Timote, kweni watingi wamuwovyengi. Mu nthowa wuli? Iyu watingi walutirizgengi kufwiyapu kuwovya mwana waki kuti wamuyanjenge ukongwa Yehova kweniso kuwonga chifukwa cha vo Yehova ndi Mwana waki aŵachitiyanga. Mbapapi wo ŵe mu visopa vakupambana pe cha wo akumana ndi masuzgu pakulera ŵana ŵawu. Chinanga kuti apapi wosi angaŵa kuti ŵe mu uneneska, vingaŵa vakusuzga kwaku yiwu kovya ŵana ŵawu kuti ateŵetiyengi Yehova. Kumbi apapi angasambiranji kwaku Yunisi?

8. Kumbi mzichi wangamuwovya wuli mulumu waki yo ndi Kaboni kusambiza ŵana ŵawu vakukwaskana ndi Yehova?

 ⁸ Musambirengi Bayibolu ndi ŵana ŵinu. Azichi, asani mulumu winu we mu uneneska, Yehova wakhumba kuti mumuwovyengi kusambiza ŵana ŵinu vinthu vakukwaskana ndi iyu. Nthowa yimoza yakuchitiya venivi, nkhumuwovya kuti Kusopa kwa Pabanja kuchitikengi nyengu zosi. Mukambengi vinthu vamampha vakukwaskana ndi kusopa kwa pabanja ndipu muŵanaŵaniyengi vo mungachita kuti kunozgengi. Panyaki mungawovya mulumu winu kufufuza nkhani yinyaki ya mu Bayibolu pamwenga kusankha vo mungachita pa kusopa kwa pabanja. Kusazgiyapu yapa, asani ŵana ŵinu anyaki mbara, mwakuti angasambira Bayibolu mwakugwiriskiya ntchitu buku lakuti Kondwani ndi Umoyu Kwamuyaya!, mungawovyana ndi mulumu winu pakusambira nawu.

9. Kumbi mzichi yo mulumu waki ndi Kaboni cha, wangasaniya pani chovyu?

⁹ Azichi anyaki angakhumbika kulongozga pakusambira Bayibolu ndi ŵana ŵawu, panyaki chifukwa chakuti alera ŵija ŵana pamwenga chifukwa chakuti mulumu wawu ndi Kaboni cha. Asani ndimu viliri mubanja linu, mungafipanga ukongwa mtima cha. Yehova wakuwovyeningi. Mugwiriskiyengi ntchitu vidya vakusambiziya vo watipaska kuziya mu gulu laki kuti musambirengi ndi ŵana ŵinu. Mungachita umampha kufumbaku apapi wo aziŵa vinandi kuti akukambiyeni mo agwiriskiya ntchitu vidya venivi pakusopa kwawu kwa pabanja. * (Nthanthi 11:14) Yehova wangakuwovyani so kuti mukambiskanengi umampha ndi ŵana ŵinu. Mumupemphengi kuti wakuwovyeni kuziŵa vo ve mu maŵanaŵanu ngawu kweniso mumitima yawu. (Nthanthi 20:5) Fumbu lipusu nge lakuti, ‘Kumbi ndi suzgu niyi yikulu yo ukumana nayu kusukulu?’ lingawovya kuti muziŵi vinandi.

10. Kumbi ndi nthowa nizi zinyaki zo mungawovye ŵana ŵinu kuti asambiri vakukwaskana ndi Yehova.

¹⁰ Musaniyengi nthowa zakupambanapambana zakusambiziya ŵana ŵinu vakukwaskana ndi Yehova. Muŵakambiyengi vakukwaskana ndi Yehova kweniso vinthu vinandi vamampha vo wakuchitiyani. (Doto. 6:6, 7; Yesa. 63:7) Venivi vakukhumbika ukongwa asani nyengu zinandi mutondeka kusambira ndi ŵana ŵinu panyumba. Christine yo tamuzumbuwapu kali wangukamba kuti: “Mpata wakusambiziya ŵana vakukwaskana ndi Yehova wenga umana ukongwa, mwakuti ndagwiriskiyanga ntchitu mpata wewosi wo ndasaniya. Tachitembeyanga pamwenga kuchikwera watu ndi kuvuŵiya panyanja kuti tikakambiskani vinthu vakuziziswa vo Yehova wakulenga kweniso vinthu vinyaki vinandi vauzimu. Ŵana ŵangu ŵati akuwa, ndinguŵachiska kuti asambirengi Bayibolu pakuŵija.” Kusazgiyapu yapa, muŵakambiyengi vinthu vamampha vakukwaskana ndi Yehova kweniso vakukwaskana ndi abali ndi azichi ŵinu. Mungakambanga cha vinthu viheni vakukwaskana ndi ŵara. Vo mungakamba, vingapangiska kuti ŵana alutengi ku ŵara asani apenja chovyu pamwenga cha.

11. Mwakukoliyana ndi Yakobe 3:18, ntchifukwa wuli tikhumbika kuwonesesa kuti panyumba pe chimangu?

¹¹ Muyesesengi kuti panyumba paŵengi chimangu. Mulongongi kuti mutanja mulumu winu kweniso ŵana ŵinu. Mukambengi vinthu vamampha vakukwaskana ndi mulumu winu kweniso musambizengi ŵana ŵinu kuti achitengi viyo. Asani muchita venivi, vingaja vambula kusuzga kuti ŵana ŵinu asambiri vakukwaskana ndi Yehova. (Ŵerengani Yakobe 3:18.) Wonani chakuwoniyapu chaku Jozsef yo wateŵete nge mpayiniya wapade ku Romania. Pa nyengu yo iyu wakuliyanga, awisi achitiskanga kuti iyu, anyina, mzichi waki kweniso avurwa ŵaki, atondekengi  kuteŵete Yehova. Jozsef wangukamba kuti: “Ama ayesesanga kuti tijengi mwachimangu panyumba pidu. Asani ada akalipa ndipu ama achitanga nawu vinthu mwalisungu ukongwa. Ama asani awona kuti vititisuzga kuvwiya ada kweniso kuŵatumbika, akambiskananga nasi lemba la Aefeso 6:1-3. Pavuli paki, atikambiyanga mijalidu yamampha yo ada ŵenayu ndipu atiwovyanga kuziŵa chifukwa cho tikhumbikiya kuŵatumbika. Venivi vinguwovya kuti pabanja pidu paŵi chimangu.”

12. Mwakukoliyana ndi 2 Timote 1:5, kumbi chakuwoniyapu chaku Yunisi chingumuwovya wuli mwana waki Timote?

¹² Ŵerengani 2 Timote 1:5. Yunisi wenga chakuwoniyapu chamampha kwaku Timote. Watenere kuti wangumusambiza kuti chivwanu chayichu chiziŵika kuziya mu vakuchita. (Yako. 2:26) Tikayika cha kuti Timote wawonanga kuti vo anyina achitanga, avichitanga chifukwa chakuti atanja Yehova. Timote wangujiwone yija kuti kuteŵete Yehova ndiku kwachitiskanga kuti anyina akondwengi. Kumbi vo Yunisi wanguchita, vingumuwovya wuli Timote? Nge mo wakutumika Paulo wangukambiya, Timote wenga ndi chivwanu nge cha anyina. Venivi vinguchitika ŵaka mwangozi cha. Timote wawonanga vo anyina achitanga ndipu wanguchiskika kuŵayezga. Mazuŵa nganu napu, anyinafwi anandi awovya mabanja ngawu kuteŵete Yehova “kwambula mazu.” (1 Petu. 3:1, 2) Namwi mungachita venivi. Mu nthowa wuli?

13. Ntchifukwa wuli ma yo ndi mpapi watenere kuŵika ubwezi waki ndi Yehova pamalu ngakwamba?

¹³ Ubwezi winu ndi Yehova ndiwu ujengi pamalu ngakwamba. (Doto. 6:5, 6) Mwakuyanana ndi anthukazi anandi wo ŵe ndi ŵana, namwi mutijipereka ukongwa. Mugwiriskiya ntchitu nyengu yinu, ndalama, mugona cha kweniso muchita vinthu vinyaki kuti muphwere ŵana ŵinu mwakuliŵavu. Kweni mungatangwanikanga ukongwa cha ndi vinthu venivi mwakuti mufikengi mpaka pa kutondeka kusaniya nyengu ya kukholeske ubwezi winu ndi Yehova. Muyesesengi kusaniya nyengu ya kupemphere pakumwija, kusambira Bayibolu pakumwija, ndipuso kuwungana. Asani muchitengi viyo, mujengi pa ubwezi wakukho ndi Yehova kweniso mujengi chakuwoniyapu chamampha ku banja linu kusazgapu ŵanthu anyaki.

14-15. Kumbi mwasambiranji kwaku Leanne, Maria kweniso João?

¹⁴ Tiyeni tikambiskani vakuyeruzgiyapu vimanavi va achinyamata wo angusambira kwanja Yehova kweniso kumuthemba mwakuwona vo anyinawu achitanga. Leanne mwana munthukazi waku Christine wangukamba kuti: “Asani ada ŵe panyumba, tawopanga kusambira cha Bayibolu. Kweni ama ŵenga akugomezgeka ukongwa pa nkhani ya kuwungana. Chakuwoniyapu chawu kweniso vo achitanga, vingutiwovya kuti tije ndi chivwanu chakukho chinanga kuti taziŵanga vinandi cha vakukwaskana ndi Bayibolu. Tinguziŵa kuti wenuwu mbuneneska, techendayambi kuluta ku maunganu.”

¹⁵ Maria yo awisi nyengu zinyaki aŵachitiyanga nkhaza asani aluta ku maunganu wangukamba kuti: “Ama, njumoza mwa azichi achiganga wo ndiziŵa. Pa nyengu yo ndenga mwana, nyengu zinyaki ndakananga kuchita vinthu vinyaki chifukwa chakopa vo ŵanthu anyaki atingi akambengi. Kweni chifukwa chakuwona chiganga cho ama ŵenga nachu kweniso kuti aŵikanga Yehova pa malu ngakwamba pa umoyu wawu, vingundiwovya kuti ndilekengi kopa ŵanthu.” João yo awisi akanizanga banja lawu kuti angakambiskananga cha vinthu vauzimu wanguti: “Chinthu cho chitenere kuti chingundiwovya ukongwa ntchakuti, ama ayesesanga kuleka chechosi kuti akondwesi ada, kweni pa nkhani yakwanja Yehova pe, andelezekanga cha.”

16. Kumbi chakuwoniyapu chamampha cha anthukazi wo ŵe ndi ŵana chingawovya wuli ŵanthu anyaki?

 ¹⁶ Anthukazi yimwi mwe ndi ŵana, mukumbukengi kuti vo muchita vitovya ŵanthu anyaki. Mu nthowa wuli? Ŵanaŵaniyani mo chakuwoniyapu chaku Yunisi chinguwovye wakutumika Paulo. Iyu wangulemba kuti chivwanu chambula chinyengu chaku Timote, ‘chingwamba kuja mwaku . . . Yunisi.’ (2 Timo. 1:5) Kumbi mphanyengu niyi po Paulo wanguwone kakwamba chivwanu chaku Yunisi? Viwoneka kuti mpha ulendu waki wakwamba wa umishonale, pa nyengu yo wangukumana ndi Loyisi kweniso Yunisi ku Lusitara, ndipu watenere kuti wanguŵawovya kuja Akhristu. (Machi. 14:4-18) Aŵanaŵaniyani ŵaka: Pa nyengu yo Paulo wangulembe Timote pati pajumpha vyaka 15, wenga weche kukumbuka ntchitu zakulongo chivwanu zaku Yunisi ndipu wangukamba kuti chakuwoniyapu chaki ntchakwenere kuchiyezga. Vakuwoneke limu kuti chakuwoniyapu chaki, chingumuchiska ukongwa wakutumika Paulo kweniso panyaki chinguŵachiska ukongwa Akhristu anandi wo ŵengaku mu nyengu yaki. Asani mulera mwija ŵana pamwenga mwe mu banja lakupambana visopa, ziŵani kuti chakuwoniyapu chinu chamampha, chitovya ndipuso chichiska ŵanthu anyaki.

17. Kumbi mutenere kuchitanji asani muwona kuti mwana winu wachitapu kanthu cha pa vo mutimusambiza?

¹⁷ Nanga wuli asani viwoneka kuti mwana winu wachitapu kanthu cha chinanga kuti muyesesa? Kumbukani kuti kusambiza mwana kuto nyengu. Nge mo chithuzi chilongore, asani munthu wapanda mbewu, nyengu zinyaki wangaziŵa cha asani yazamume ndi kubala vipasu. Chinanga  kuti musimikiza cha kuti mbewu yo yazamubala vipasu, mulutirizga kuyidiliya ndi chilatu chakuti muyipaski mpata kuti yikuwi. (Mariko 4:26-29) Mwakuyanana ŵaka, nge ma, nyengu zinyaki mungakayika asani vo mutiŵasambiza ŵana ŵinu vitiŵafika pamtima. Kumbukani kuti mungaŵasankhiya cha ŵana ŵinu vakuti achiti. Kweni asani mulutirizga kuchita vosi vo mungafiska pa kuŵasambiza, mutiŵapaska mwaŵi wakuja mabwezi ngaku Chiuta.—Nthanthi 22:6.

18. Kumbi Yehova wangaŵawovya wuli ŵana ŵinu kuti akuwi mwauzimu?

¹⁸ Kutuliya mu nyengu yakali, Yehova wawovyapu achinyamata anandi kuja mabwezi ngaki. (Salimo 22:9, 10) Iyu wangaŵawovya so ŵana ŵinu kuti akuwi mwauzimu, asani ndivu akhumba. (1 Akori. 3:6, 7) Chinanga kuti ŵana ŵinu angawoneka kuti ateŵete Yehova ndi mtima wosi cha, Iyu walutirizgengi kuŵayanja. (Salimo 11:4) Asani alongoku kuti ŵe ndi “maŵanaŵanu ngamampha,” Yehova waŵawovyengi kuti aje mabwezi ngaki. (Machi. 13:48; 2 Mbiri 16:9) Iyu wangakuwovyani kukamba vinthu vamampha pa nyengu yakwenere, asani ndivu ŵana ŵinu akhumbikiya ukongwa kuti avwi. (Nthanthi 15:23) Pamwenga wangachiska mubali pamwenga mzichi munyaki mumpingu kuti waŵawovyi. Chinanga mphanyengu yo mbara, Yehova wangaŵakumbusa vinthu vo munguŵasambiza kuvuli. (Yoha. 14:26) Yehova wakutumbikeningi ukongwa asani mulutirizga kusambiza ŵana ŵinu kuziya mu vo mukamba kweniso kuchita.

19. Ntchifukwa wuli mungasimikiza kuti Yehova watikuyanjani?

¹⁹ Yehova watikuyanjani chifukwa cha vo ŵana ŵinu asankha cha. Iyu watikuyanjani chifukwa chakuti mutimuyanja. Asani mulera mwija ŵana, Yehova walayizga kuti wajengi Wusewu wa ŵana ŵinu ndipuso wakuvikiliyeningi. (Salimo 68:5) Mungaziŵa cha asani ŵana ŵinu asankhengi kuteŵete Yehova pamwenga cha. Kweni asani mulutirizgengi kuthemba chovyu chakutuliya kwaku Yehova, kweniso kuchita vo mungafiska, iyu wakuyanjeningi.