1-2. a) I wa hi mani Eunike niku zvikarato muni a nga kumana nazvo laha a nga gondzisa a n’wana wakwe a ku randza Jehovha na Jesu? b) Tlhamusela a mufota wa kapa.

 HAMBU LEZVI a Bhibhiliya gi kalako gi nga wulawuli hi ku bhabhatisiwa ka Timote, hi nga zvi kota ku alakanyela lezvi a mamani wakwe Eunike a nga tsakisa zvona ka siku lego. (Mav. 23:25) Hi nga mu alakanyela na a n’wayitela, a tizwa matshandza hi ku wona n’wana wakwe na a hi lomu matini. I n’wayitela a kokwani wa Timote, Loyisi, na a hi laha kusuhani kakwe. Eunike a ku hefu a cikhati leci Timote a petiwako lomu matini. A cikhati Timote a humako hi lomu matini na a tsakile, a mamani wakwe a nga ha zvi koti ni ku ti khoma, a sangula ku rila. Eunike i wa hlulile a zvikarato zva ku gondzisa a n’wana wakwe a ku randza Jehovha ni N’wana wakwe, Jesu Kristu. Zvikarato muni a nga kumana nazvo laha a nga zama ku gondzisa n’wana wakwe?

² Timote i wundlilwe ka ngango wu nga hambene hi wukhongeli. A papayi wakwe i wa hi muGreki, a mamani wakwe i wa hi muJudha. (Miti. 16:1) Zvi wonekisa ku khwatsi a cikhati leci Eunike na Loyisi va nga gondza lisine, Timote i wa hi muswa. Kanilezvi a papayi wakwe a nga zangi ava muKristu. Makunu wukhongeli muni legi Timote a nga wa ta gi hlawula? Zvo khwatsi Timote makunu i wa hi ka tanga ya ku ringana ku ti mahela ciboho ha  yece. A ku i wa ta hlawula a wukhongeli ga papayi wakwe? I wa ta simama a landzela a zvihena zva ciJudha lezvi a gondzisilweko kusukela wun’wananeni kutani i wa ta vhumela kuva mupizani wa Jesu Kristu?

3. Hi kuya hi Mavingu 1:8, 9, Jehovha i ku wonisa kuyini a kutikarata loku a vamamani vo tala va ku mahako kasi ku gondzisa a vana vabye lezvaku vava ni wunghana naye?

³ Hi ku fanana a vamamani va nga maKristu va yi randza a mingango yabye. A ca hombe ka zvontlhe va lava ku vhuna a vana vabye lezvaku vava ni wunghana go tiya na Jehovha. Niku a Nungungulu wa hina wa ku nyika lisima a kutikarata loku va ku mahako. (Lera Mavingu 1:8, 9.) Jehovha wa vhuna a vamamani vo tala laha va vhunako a vana vabye lezvaku va mu tiva ni ku mu tirela.

4. Zvikarato muni lezvi a vamamani va kumanako nazvo?

⁴ Zvi tolovelekile lezvaku ka zvikhati zvo kari a vamamani va ti wutisa lezvaku a ku a n’wana wa mina i ta hlawula a ku tirela Jehovha, a ku fana ni lezvi Timote a nga maha ke? Phela a vapswali va zvi tiva a zvikarato lezvi a vana vabye va kumanako nazvo tikweni legi ga Sathani. (1 Ped. 5:8) A cin’wani kambe, a vamamani vo tala va kumana ni cikarato ca ku wundla vana voce kutani ni nuna a kalako a nga khozeli Jehovha. Hi cikombiso, a makabye wo kari waku hi Cristina * i wulile lezvi: “A nuna wa mina i papayi wa munene niku wa wu randza a ngango wa hina, kanilezvi i wa nga zvi lavi a ku a vana va hina vava Vakustumunyu va Jehovha. Ndzi mbhetile malembe yo tala na ndzi rila, ndzi ti wutisa ku kani a vana va mina va ta tshuka va tirela Jehovha ke.”

5. Zvini hi to bhula hi zvona ka ndzima leyi?

⁵ Loku u hi mamani a nga muKristu, u nga zvi kota a ku gondzisa a vana va wena a ku randza Jehovha ni ku mu tirela, a ku fana ni lezvi Eunike a nga maha. Ka ndzima leyi, hi ta wona lezvi u nga pimanyisisako zvona a cikombiso ca Eunike laha u gondzisako a vana va wena hi lezvi u wulako ni lezvi u mahako. Hi ta tlhela hi wona lezvi Jehovha a to ku vhunisa zvona.

6. Hi kuya hi 2 Timote 3:14, 15, zvi mahisile kuyini a ku Timote ava muKristu?

⁶ A cikhati leci Timote a nga ha hi mutsongwani, a mamani wakwe i mahile zvontlhe a nga zvi kota kasi ku mu gondzisa a “mitsalo yo basa” hi kuya hi lezvi a vaJudha va nga yi zwisisa zvona ka cikhati leco. Lisine ku i wa hi ni kugumelwa ko kari hakuva i wa nga tivi nchumu xungetano hi Jesu Kristu. Hambulezvo, lezvi Timote a nga gondzile lomu ka Mitsalo zvi mu nyikile a ciseketelo ca cinene ca ku a vhumela a wuKristu. Kanilezvi a ku i wa tava muKristu? Kota jaha i wa hi ni fanelo ya ku ti hlawulela ku maha muKristu kutani ku nga mahi. A zvi kanakanisi ku Timote i ‘tlhamuselwe kala a kholwa’ a lisine xungetano hi Jesu hi kutikarata ka mamani wakwe. (Lera 2 Timote 3:14, 15.) Eunike i tsakile nguvhu hi lezvi a nga zvi kota ku hlula a zvikarato a nga kumana nazvo na a gondzisa a n’wana wakwe xungetano hi Jehovha! Eunike i hanyile hi lezvi a vito gakwe gi wulako zvona, legi gi tako hi ka gezu gi wulako ku “kuhlula.”

7. Eunike i wa ta mu vhunisa kuyini a n’wana wakwe andzhako ka kubhabhatiswa kakwe?

⁷ A kubhabhatiswa ka Timote kuve zambo ga lisima nguvhu wutomini gakwe, kanilezvi a mamani wakwe Eunike i wa ha simama ku karateka. Kuzvilava i wa ti wutisa ku: A n’wana wa mina wutomi muni a to gi hanya lezvi makunu a bhabhatisilweko? A ku i ta ti patsa ni vanghana va hava? A ku i taya cikoleni ca le Atensi a ya vhumela a tigondzo ta filozofiya ta mawunwa leti ti gondzisiwako seyo? A ku i tava khumbi  ya titshomba, a xakela cikhati cakwe, ntamu wakwe ni wuswa gakwe? A mamani wakwe zvi wa nga koteki ku a mu mahela zviboho Timote, kanilezvi zvi wa koteka ku a mu vhuna. Hi ndlela muni? Hi ku simama ku tira hi kutikarata kasi a vhuna n’wana wakwe lezvaku a engetela lirandzo lakwe hi Jehovha ni kubonga kakwe ha Jesu Kristu. A vapswali lava va wundlako vana ka ngango wu hambeneko hi wukhongeli a hi vona voce va kumanako ni zvikarato. Hambu a vapswali lava hi wumbiri gabye va nga lisineni, zva va karatela a ku khumba a timbilu ta vana vabye lezvaku vava malandza yo tsumbeka ya Jehovha. Maku zvini lezvi a vapswali va nga zvi gondzako ka cikombiso ca Eunike?

8. A vasati va nga va vhunisa kuyini a vanuna vabye va nga lisineni a ku khatalela zvilaveko zva moya zva vana vabye?

⁸ Gondza Bhibhiliya ni vana va wena. Vasati, loku ku hi ku a vanuna va n’wina va lisineni, Jehovha i lava ku mu vhunana a ku khatalela a zvilaveko zva moya zva vana va n’wina. A yin’we ya tindlela ta ku maha lezvo ku seketela a wukhozeli ga n’wina ga ngango hi kukhandzakanya. Randza ku wulawula zva zvinene hi lulamiselo lego, u tlhela u ehleketa hi lezvi u nga mahako kasi a wukhozeli ga n’wina ga ngango gi tsakisa. Kuzvilava u nga vhuna nuna wa wena a ku ehleketa hi lezvi mu to gondza ka wukhozeli ga n’wina ga ngango. A cin’wani kambe, loku a vana va n’wina va hi ka tanga yo ringana ku va vhuneka hi ku fambiselwa cigondzo cabye wutsumbu hi ku tirisa a bhuku Ti buze hi wutomi kala kupindzuka!, kuzvilava u nga vhuna nuna wa wena lezvaku mu va fambisela cigondzo.

9. Zvini zvi nga vhunako a vamamani va wundlako vana voce lisineni?

⁹ A vamamani vo kari va rangela a cigondzo ca Bhibhiliya ca vana vabye hi lezvi va wundlako vana voce kutani hiku ngha a nuna wa kona a nga hi muKristu. Loku ci hi leco a ciyimo ca wena u nga karateki. Jehovha i ta ku vhuna. Tirisa a tiferamenta ti humesiwako hi hlengeletano ya Jehovha kasi u gondzisa a vana va wena. U nga wutisa a vapswali van’wani va wutlhari lezvi va tirisisako zvona a tiferamenta leto ka wukhozeli gabye ga ngango. * (Mav. 11:14) Jehovha a nga ku vhuna ku u bhula ni vana va wena. Mu kombele lezvaku a ku vhuna a ku tiva lezvi a vana va wena va zvi pimisako ni lezvi va ti zwisako zvona. (Mav. 20:5) U nga bhula zvotala ni n’wana wa wena hi ku mu wutisa ciwutiso co kota ku: ‘Cikarato muni ca hombe u kumako naco le cikoleni?’

10. Hi tihi tin’wani tindlela ta ku vhuna vana va wena lezvaku va gondza xungetano hi Jehovha?

¹⁰ Hlota tindlela ta ku gondzisa vana va wena xungetano hi Jehovha. Wulawula hi Jehovha u tlhela u hlawutela a zvilo zvo tala zva zvinene lezvi a ku mahelako. (Deut. 6:6, 7; Isa. 63:7) Lezvo zva lisima nguvhu, nguvhunguvhu loku u nga zvi koti a ku gondza ni vana va wena hi kukhandzakanya laha kaya. Cristina loyi hi mu kumbukileko, i wulile lezvi: “A mole wa ku ndzi bhula ni vana va mina hi zvilo zva moya wu wa kala, hikwalaho ndzi wa londzowota ni cihi cikhati zvi nga koteka. Laha ndzi nga famba navo hi paseyara hi minenge kutani hi ngalava, ndzi wa bhula navo hi zvivangwa zvo hlamalisa zva Jehovha ni zvilo zvo tala zva moya. A cikhati va nga kula ndzi no va kuca ku va gondza Bhibhiliya ha voce.” A cin’wani kambe, wulawula zva zvinene xungetano hi hlengeletano ya Jehovha ni vamakabye. U nga solasoli madhota. Lezvi u zvi wulawulako xungetano hi wona zvi nga vhuna ku a vana va wena va bhula nawo loku va lava ku vhuniwa.

11. Hi kuya hi Jakobe 3:18, hikuyini zvi nga zva lisima a ku vhuvhumisa a kurula laha ngangweni?

¹¹ Vhuvhumisa kurula laha ngangweni. Komba  nuna wa wena ni vana va wena hi kukhandzakanya lezvaku wa va randza. Wulawula hi ndlela ya cichavo ni ya lirandzo ni nuna wa wena u tlhela u gondzisa a vana va wena a ku maha lezvo. A cikhati u mahako lezvo a vana va wena zvi ta va olovela a ku gondza xungetano hi Jehovha. (Lera Jakobe 3:18.) Wona a cikombiso ca Josefa, loyi a tirako kota phayona go hlawuleka le Roménia. A cikhati a nga hi n’wanana, a papayi wakwe i wa nga zvi lavi ku yena ni mamani wakwe ni vamakabye vakwe va tirela Jehovha. Josefa i wula lezvi: “Mamani i wa zama ku maha zvontlhe a nga zvi kota kasi hi hanya hi kurula laha kaya. Loku papayi a maha zvilo zva xapi, mamani i wa maha zva zvinene. A cikhati mamani a nga pola lezvaku zvi wa hi karatela a ku mu kombisa cichavo papayi ni ku mu ingisa i no bhula na hina hi Va Le Efesusi 6:1-3. A hi komba matshamela ya manene lawa papayi a nga hi nawo a tlhela a hi vhuna ku zwisisa ku hikuyini hi nga fanele ku mu kombisa cichavo papayi. Lezvo zvi vhunile ku kuva ni kurula laha ngangweni.”

12. Hi kuya hi 2 Timote 1:5, a cikombiso ca Eunike ci mu vhunisile kuyini Timote?

¹² Lera 2 Timote 1:5. Eunike i mu vekele cikombiso ca cinene Timote. I mu gondzisile lezvaku a kukholwa ka lisine ku kombisiwa hi mitiro. (Jak. 2:26) Handle ko kanakana, Timote i wa zvi wona lezvaku lezvi a mamani wakwe a nga zvi maha i wa kuciwa hi lirandzo la hombe leli a nga hi nalo hi Jehovha. Timote i wa zvi wona kambe lezvaku a ku tirela Jehovha zvi wa maha ku a mamani wakwe a tsaka. Maku a cikombiso ca mamani wakwe ci mu vhunisile kuyini Timote? Mupostoli Pawule i wulile lezvaku Timote i wa hi ni kukholwa ko tiya ko fana ni loku ka mamani wakwe. Lezvo zvi wa nga hi zva halahala. Timote i wa wona cikombiso ca mamani wakwe zvi tlhela zvi mu kuca ku a ci pimanyisa. Hi ndlela yo fana, a vamamani vo tala va zvi kota ku khumba timbilu ta zviro zva va ngango wabye “na ku nga hi hi kota ya mhaka”. (1 Ped. 3:1, 2) Wenawu u nga maha zvo fana. Hi ndlela muni?

13. Hikuyini a mamani a faneleko ku rangisa wunghana gakwe na Jehovha?

¹³ Rangisa a wunghana ga wena na Jehovha. (Deut. 6:5, 6) A ku fana ni vamamani vo tala, wenawu wa ti karata kasi ku khatalela ngango wa wena. U tirisa cikhati, mali, u ti tsona ni ku etlela ni zvilo zvin’wani kasi ku khatalela a zvilaveko zva nyama zva vana va wena. Kanilezvi a wu faneli ku khomeka nguvhu hi zvilo lezvo laha kuza u nga ti siyeli cikhati ca ku tiyisa wunghana ga wena na Jehovha. Ti siyele cikhati hi kukhandzakanya ca ku khongela, ku maha cigondzo ca wena wutsumbu, ni kuya mitlhanganweni. Loku u maha lezvo, u ta tiyisa wunghana ga wena na Jehovha u tlhela u veka cikombiso ci nene ka ngango wa wena ni ka vanhu van’wani.

14-15. Zvini u gondzileko ka cikombiso ca Leanne, na Maria na João?

¹⁴ Wona zvikombiso zva vaswa vo kari va gondzileko ku randza Jehovha ni ku mu tsumba hi ku wona vamamani vabye. Leanne a nhanyana wa Cristina i te: “Zvi wa nga koteki ku hi gondza Bhibhiliya loku papayi a hi kona laha kaya. Kanilezvi mamani contlhe cikhati i waya mitlhanganweni. Hambu lezvi hi nga kala hi nga tivi zvotala hi Bhibhiliya, a cikombiso cakwe ci hi mahile ku hiva ni kukholwa ko tiya. Hi tivile ku a Vakustumunyu va Jehovha va gondzisa lisine ne na hi nga se sangula kuya mitlhanganweni.”

¹⁵ Maria, loyi a papayi wakwe a ka zvikhati zvin’wani a nga xanisa a ngango wakwe loku vaya mitlhanganweni i te: “Mamani mun’we wa vamakabye vo tiya nguvhu hlanha ka vontlhe ndzi va tivako. A cikhati ndzi nga ha hi  n’wanana, a ka zvikhati zvin’wani ndzi wa ala ku maha zvilo zvo kari hi kota ya ku chava lezvi a van’wani va to wula. Kanilezvi a ku wona lezvi mamani a nga tiyisa zvona hlanha ni ku wona lezvi a cikhati contlhe a nga mu rangisisa zvona Jehovha wutomini gakwe zvi ndzi vhunile a ku hlula ku chava vanhu.” João, loyi a papayi wakwe a nga betela a ngango wakwe lezvaku wu wulawula hi timhaka ta moya laha kaya i te: “Kuzvilava leci ci ndzi khumbileko nguvhu ku wona lezvaku mamani i wa ti yimisele ku maha zvontlhe kasi ku tsakisa papayi, kanilezvi a ku tsika ku tirela Jehovha hi ku fela ku mu tsakisa i wa nga vhumeli.”

16. A cikombiso ca vamamani ci nga va vhunisa kuyini a van’wani?

¹⁶ Alakanya lezvaku a cikombiso ca wena ca khumba van’wani. Hi ndlela muni? Wona lezvi a cikombiso ca Eunike ci nga mu khumbisa zvona mupostoli Pawule. Pawule i tsalile lezvaku a kukholwa loku Timote a nga hi nako ko kala ku fayelisela ku wa sukela ka mamani wakwe. (2 Tim. 1:5) Pawule i zvi wonile rini ku Eunike i wa hi ni kukholwa ko tiya? Zvi wonekisa ku khwatsi i zvi wonile ka liendzo lakwe lo sangula kota murumiwa le Listra, laha a nga tiva Loyisi na Eunike, kuzvilava a tlhela a va vhuna ku vava maKristu. (Miti. 14:4-18) Ehleketa hi lezvi: A cikhati Pawule a nga tsalela Timote, makunu ku wa hundza cipimo ca 15 wa malembe, hambulezvo i wa ha yi alakanya a mitiro ya kukholwa ya Eunike niku i kucile maKristu lezvaku ma landzela cikombiso cakwe! A zvi kanakanisi ku a cikombiso ca Eunike ci mu tiyisile nguvhu mupostoli Pawule ci tlhela ci tiyisa maKristu  lawa ma nga hanya ka cikhati leco. Loku ku hi ku u wundla vana wece kutani ka ngango wu hambeneko hi wukhongeli, tiyiseka lezvaku a cikombiso ca kutsumbeka ka wena ca tiyisa van’wani ci tlhela ci va kuca.

17. Zvini u faneleko ku maha loku a n’wana wa wena a wonekisa ku khwatsi a nga na mhaka ni lezvi u mu gondzisako?

¹⁷ Ahati loku a n’wana wa wena a wonekisa ku khwatsi a nga na mhaka ni lezvi u mu gondzisako? Alakanya lezvaku a ku gondzisa n’wana zvi teka cikhati. Kota zvi kombisiwako laha ka mufota, loku u byala mbewu a ka zvikhati zvin’wani a wu zvi tivi ku yi ta mila, yi kula yi tlhela yi pswala mihandzu. Hambu lezvi zvi kalako zvi nga koteki ku wonelela ku kula ka yona, u simama u ti karata u cheletela mati kasi yi kula. (Mar. 4:26-29) Hi ku fanana, kota vamamani a ka zvikhati zvin’wani ma ti wutisa lezvaku xana ma khumba a timbilu ta vana va n’wina ke? A zvi koteki ku wonelela a zviboho lezvi va mahako. Kanilezvi loku mu simama mu maha zvontlhe mu zvi kotako kasi ku va gondzisa, mu va nyika lungelo ga ginene ga ku va kula hi tlhelo ga moya. — Mav. 22:6.

18. Jehovha a nga vhunisa kuyini a vana va wena lezvaku va kula hi tlhelo ga moya?

¹⁸ Kusukela kale, Jehovha i vhuna vaswa vo tala lezvaku vava vanghana vakwe. (Lis. 22:9, 10) Niku loku a n’wana wa wena a zvi lava ku kula hi tlhelo ga moya, Jehovha a nga mu vhuna. (1 Kor. 3:6, 7) Hambu zvi wonekisa ku khwatsi a vana va wena a va na mhaka ni zvilo zva moya, Jehovha i ta simama ku va randza. (Lis. 11:4) Loku a vana va wena va kombisa lezvaku va zvi lava ku tsakisa Jehovha, i ta va vhuna ku vava vanghana vakwe. (Miti. 13:48; 2 Kro. 16:9) Jehovha a nga ku vhuna kambe a ku u wula kutani ku maha zvilo zvi to vhuna vana va wena ka cikhati leco. (Mav. 15:23) Kutani a nga tirisa makabye wo kari wa lomu bandleni kasi ku vhuna a vana va wena. Hambu loku a vana va wena va hi va hombe Jehovha a nga maha ku va alakanya zvilo u va gondzisileko cikhatini ci nga hundza. (Joh. 14:26) Handle ko kanakana, Jehovha i ta ku katekisa a cikhati leci u simamako u gondzisa a vana va wena hi magezu ni mitiro.

19. Hikuyini u nga tiyisekako lezvaku Jehovha wa ku tsakela?

¹⁹ A lirandzo leli Jehovha a nga nalo hi wena a liyi hi lezvi a vana va wena va hlawulako ku maha. Jehovha i ku randza hakuva wenawu wa mu randza. Loku ku hi ku u wundla vana wece, Jehovha i tsumbisa kuva Papayi wa vana va wena ni Muvhikeli wa wena. (Lis. 68:5) A zvi koteki ku tiva lezvaku a vana va wena va ta hlawula ku tirela Jehovha kutani ku nga mu tireli. Kanilezvi loku u simama ku tsumba civhuno ca Jehovha ni ku maha zvontlhe u zvi kotako kasi ku gondzisa vana va wena, Jehovha i ta ku tsakela.