1, 2. 1) ¿Buchʼu jaʼ li Eunisee, xchiʼuk kʼusi la snuptan ta skoj ti jaʼ meʼile? 2) Albo skʼoplal li lokʼol ta pajina 1.

 AKʼO mi muʼyuk chalbe skʼoplal li Vivliae, xmuyubaj van tajek Eunise kʼalal laj yichʼ voʼ li skerem ti jaʼ sbi Timoteoe (Prov. 23:25). Solel xmuyubaj van tajek kʼalal laj yil ti te xa oy ta voʼ li skerem ti jutuk xa skʼan xichʼ voʼe. Kʼalal te stseʼet sat skʼeloje, nopaj talel li Loida ti jaʼ syaya li Timoteoe, vaʼun meyat li Eunisee. Li Eunisee tsots la sjikʼ yoʼonton ta muyubajel kʼalal chmukat xa ox ta voʼ li Timoteoe. Chlokʼ xa yaʼlel sat kʼalal chaʼi kʼu yelan chbakʼ li voʼe xchiʼuk ti stseʼet xa sat chlokʼ ta voʼ li skereme. Akʼo mi mu kʼunuk laj yaʼi, tojob xchanubtasel li Timoteo yoʼ skʼan li Jeovae xchiʼuk li Jesukristoe. ¿Kʼusitik van vokolil la snuptan ti kʼu sjalil la xchanubtas li Timoteoe?

² Jelajtik srelijionik li stot smeʼ Timoteoe. Li stote jaʼ jgresia vinik, li smeʼ xchiʼuk syayae jaʼ juda antsetik (Ech. 16:1). Yaʼeluke, li Timoteoe chex kerem toʼox kʼalal pasik ta yajtsʼaklom Kristo li Eunise xchiʼuk Loidae. Li stote muʼyuk la sjel srelijion. Li Timoteoe oy xa ox sjabilal sventa snop stuk li kʼusi ta spase. ¿Kʼusi van ta spas? ¿Mi jaʼ van te chbat yoʼ bu srelijion stote? ¿Mi jaʼ van ta spas li kʼusi nopem xaʼiik judaetik ti jaʼ jech chanubtasat ta sbikʼtale? ¿O mi jaʼ van tstsʼakli li Kristoe?

3. Jech kʼuchaʼal chal Proverbios 1:8 xchiʼuk 9, ¿kʼu yelan chil Jeova ti tskolta yalabik li meʼiletik sventa xamigoinik li Jeovae?

³ Jech kʼuchaʼal li Eunisee, li meʼiletik ti jaʼik yajtsʼaklom Kristo avie skʼanoj li yutsʼ yalalike. Li kʼusi oy ta yoʼontonike jaʼ ti skolta yalabik sventa lekuk xamigoin sbaik  xchiʼuk li Jeovae. Li Jdiostike toj ep sbalil chil ti jech chakʼik persa spasele (kʼelo Proverbios 1:8, 9). Li Jeovae skoltaoj epal meʼiletik sventa xchʼamik mantal li yalabike.

4. ¿Kʼusi vokoliletik tsnuptanik li meʼiletik avie?

⁴ Li jun meʼile stalel onoʼox ti tsnop mi ta onoʼox xtun ta stojolal Jeova li yalabtak jech kʼuchaʼal tun li Timoteoe. Li totil meʼiletike snaʼojik ti ep sujel tstaik li yalab xnichʼnabik ta sbalumil Satanase (1 Ped. 5:8). Epal meʼiletike vokol chaʼiik ta stsʼitesel yalabik ta skoj ti chʼabal smalalike o ti muʼyuk chtunik ta stojolal Jeovae. Jech kʼuchaʼal liʼe, xi chal jun ermana ti Christine b sbie: «Lekil totil li jmalale xchiʼuk skʼanojunkutik tajek, pe mu skʼan ti jchanubtas li kalabtak sventa xkʼotik ta stestigo Jeovae. Ep ta velta ta xtʼom˗o kokʼel kʼalal ta jnop mi ta onoʼox xkʼotik ta stestigotak Jeova li kalabtake».

5. ¿Kʼusi ta jkʼeltik li ta xchanobil liʼe?

⁵ Mi jaʼot yajtsʼaklom Kristoe, xuʼ me xakolta li avalabtak sventa skʼanik xchiʼuk ti xtunik ta stojolal Jeova jech kʼuchaʼal la spas li Eunisee. Li ta xchanobil liʼe, ta jkʼeltik kʼuxi xuʼ xachanbe xchiʼuk kʼuxi xuʼ xachanubtas avalabtak ta akʼopojel xchiʼuk li ta kʼusitik chapase. Jech xtok, ta jkʼeltik kʼuxi xuʼ skoltaot li Jeovae.

6. Jech kʼuchaʼal chal 2 Timoteo 3:14 xchiʼuk 15, ¿kʼuxi kʼot ta yajtsʼaklom Kristo li Timoteoe?

⁶ Ti kʼuxi vokʼ li Timoteoe, li Eunisee laj yakʼbe xchan li «chʼul Tsʼibetik» ti bu kʼalal xaʼibeik smelolal li judaetike. Pe oy noʼox spajeb li kʼusi snaʼe, yuʼun mu snabe skʼoplal li Jesukristoe. Li kʼusi la xchan Timoteo ta chʼul Tsʼibetike xuʼ xkoltaat˗o sventa xkʼot ta yajtsʼaklom Kristo. ¿Mi jech van tspas taje? Oy xa ox sjabilal sventa snop stuk li kʼusi tspas ta xkuxlejale. Ta melel, li kʼusi la spas li smeʼ Timoteoe jaʼ koltaat˗o sventa xchʼun li kʼusi melel ta sventa Jesuse (kʼelo 2 Timoteo 3:14, 15). ¡Xmuyubaj van tajek Eunise ti la xchanubtas li yuni kerem sventa xojtikin li Jeovae! Li Eunisee la stoybe skʼoplal li sbi ti xi smelolale: «tsalel».

7. ¿Kʼusi la spas Eunise sventa jechuk˗o skolta li skerem kʼalal yichʼoj xa ox voʼe?

⁷ Li Timoteoe toj tsots skʼoplal kʼusi la spas ta xkuxlejal kʼalal laj yichʼ voʼe. Pe mu teuk noʼox paj li kʼusi tsvul˗o yoʼonton Eunisee. ¿Kʼusi van tspas ta xkuxlejal li Timoteoe? ¿Mi ta van xakʼ ti akʼo sokesbat stalelal yuʼun li buchʼu chopol stalelalike? ¿Mi ta van xbat chanunajuk ta Atenas xchiʼuk mi ta van xchʼam li kʼusi jecheʼ chakʼik ta chanel li jfilosofoetike? ¿Mi ta xchʼay skʼakʼal, yipal xchiʼuk mi ta van xakʼ sba ta mosoinel yuʼun li kʼulejale? Li Eunisee mu xuʼ xalbe li kʼusi tspas Timoteoe, pe xuʼ skolta. ¿Kʼuxi xuʼ spas? Jaʼ ti jechuk˗o skolta sventa skʼan ta sjunul yoʼonton li Jeovae xchiʼuk ti stojbeuk ta vokol li Jesuse. Pe maʼuk noʼox vokol chaʼiik ti xchʼiesbeik ta yoʼonton mantal yalab xnichʼnabik li buchʼutik stuk oy ta mantale, yuʼun vokol chaʼiik ek li buchʼu jmoj chtunik ta stojolal Jeovae. Vaʼun chaʼa, ¿kʼusi xuʼ xchanbeik li Eunisee?

8. Li jun meʼile, ¿kʼuxi xuʼ skolta smalal sventa stsʼitesik ta mantal li yalab xnichʼnabike?

⁸ Jmoj xachan Avivlia xchiʼuk li avalabtake. Mi jaʼ jchʼunolajel li amalale, li Jeovae tskʼan ti xakolta aba  sventa xatsʼitesik ta mantal li avalab anichʼnabike. Jtos ti kʼuxi xuʼ xakolta abae jaʼ ti xapasik jujun xemana li yichʼel ta mukʼ Jeova ta avutsʼ avalalike. Lekuk xavalbe skʼoplal xchiʼuk nopo kʼuxi xuʼ xakoltavan sventa junuk avoʼontonik xchiʼuk lekuk noʼox x˗echʼ avuʼunik li yichʼel ta mukʼ Jeovae. Xuʼ van xakolta amalal ta xchapanel ti kʼu yelan chachan Avivliaike o yan kʼusitik xuʼ xapasik. Jech xtok, mi oy junuk avalab anichʼnabik ti xaʼibe xa smelolal chavilik li livro Kʼupino akuxlejale, xuʼ me xakolta amalal sventa xavakʼbeik˗o estudio.

9. ¿Butik xuʼ sta koltael li jun meʼil mi maʼuk jchʼunolajel li smalale?

⁹ Junantik meʼiletike jaʼ chchanubtasik ta Vivlia li yalabik ta skoj ti chʼabal smalalike o ti muʼyuk chaʼiik mantal li smalalike. Mi jaʼ jech yakal chanuptane, mu xavat avoʼonton. Ta me skoltaot li Jeovae. Tuneso li abtejebaletik chakʼbot s˗organisasion sventa xachanubtas li avalabe. Xuʼ me xajakʼbe yan totil meʼiletik kʼuxi stunesojik ta yichʼel ta mukʼ Jeova ta yutsʼ yalalik li abtejebaletik taje c (Prov. 11:14). Jech xtok, kʼanbo koltael Jeova sventa xanaʼ kʼuxi xuʼ xachiʼin ta loʼil avalab yoʼ xanaʼ kʼusi tsnopik xchiʼuk ti kʼu yelan chaʼi sbaike (Prov. 20:5). Xuʼ van te xlik˗o aloʼilik mi xi la ajakʼbee: «¿Kʼusi vokolil chanuptan li ta eskuelae?».

10. ¿Kʼusi to yan xuʼ xapas sventa xakolta avalabtak yoʼ xojtikinik li Jeovae?

¹⁰ Sabo yorail sventa xachanubtas ta stojolal Jeova li avalabtake. Albo skʼoplal Jeova xchiʼuk li kʼusitik lek spasoj ta atojolale (Deut. 6:6, 7; Is. 63:7). Toj tsots skʼoplal ti jech xapas mi mu stakʼ xachanunaj ta anaik xchiʼuk li avalabtake. Xi chal Christine ti laj kalbetik skʼoplal ta parafo 4: «Ta skoj ti mu stakʼ jloʼiltabe kʼusitik sventa mantal skotol ora li kalabtake, chkakʼ persa chkalanbe kʼalal stakʼ chkile. Chilokʼkutik ta xanbal o chi˗ochkutik jutuk ta yut nab ta chʼin kanova. Vaʼun, chkalbekutik skʼoplal li kʼusitik kʼupilik sba spasoj Jeovae xchiʼuk yan mantaletik. Kʼalal chʼiik xa ox jutuk li kalabtake, laj kalbeik ti akʼo xchan stukik li Svivliaike». Jech xtok, lekuk xavalbe skʼoplal li s˗organisasion Jeovae xchiʼuk li ermanoetike. Mu xaloʼilta li moletike. Li kʼusi chavale xuʼ xkoltaat˗o li avalabtak sventa skʼanbeik koltael kʼalal chtun yuʼunike.

11. Jech kʼuchaʼal chal Santiago 3:18, ¿kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal ti xijkoltavan sventa oyuk jun oʼontonal li ta nae?

¹¹ Oyuk me jun oʼontonal avuʼun li ta anae. Akʼo ta ilel ti akʼanoj li amalal xchiʼuk li avalabtake. Ta slekiluk avoʼonton xakʼopon li amalale, ichʼo ta mukʼ xchiʼuk chanubtaso avalabtak ti jechuk spasik eke. Taje jaʼ chkoltavan sventa junuk noʼox avoʼonton xavalbeik skʼoplal li Jeovae (kʼelo Santiago 3:18). Kalbetik skʼoplal Jozsef ti jaʼ prekursor ti te chtun ta Rumaniae. Kʼalal kʼox toʼoxe, li stote mu skʼan ti xtunik ta stojolal Jeova li xnichʼnab xchiʼuk yajnile. Li Jozsef xi chale: «Li jmeʼe tspas persa ti oyuk jun oʼontonal li ta jnakutike. Kʼalal tsots chakʼ ta ilel stalelal li jtotkutike, mas to chakʼ ta ilel slekil yoʼonton li jmeʼkutike. Kʼalal chil ti vokol chkaʼikutik yichʼel ta mukʼ xchiʼuk ti jchʼunbekutik  smantal li jtotkutike, li jmeʼkutike tskʼelbunkutik li Efesios 6:1 kʼalal ta 3. Vaʼun, chalbunkutik li slekil talelal jtotkutike xchiʼuk chchapbunkutik smelolal ti kʼu yuʼun skʼan xkichʼkutik ta mukʼe. Ep ta velta jech la skoltaunkutik sventa junuk noʼox koʼontonkutik».

12. Jech kʼuchaʼal chal 2 Timoteo 1:5, ¿kʼuxi koltaat Timoteo li kʼusi la spas smeʼe?

¹² (Kʼelo 2 Timoteo 1:5). Li Eunisee oy kʼusi lek laj yakʼbe xchan li Timoteoe. Laj van yakʼbe yil ti skʼan oyuk yabtelal li melel xchʼunel oʼontonale (Sant. 2:26). Li Timoteoe laj van yakʼ venta ti kʼusi tspas smeʼe jaʼ ta skoj ti skʼanoj tajek li Jeovae. Laj yil xtok ti ch˗akʼbat˗o smuyubajel smeʼ ti chtun ta stojolal Jeovae. ¿Mi koltaat˗o Timoteo li kʼusi la spas smeʼe? Li jtakbol Pabloe laj yal ti koʼol xchʼunel yoʼonton Timoteo kʼuchaʼal li smeʼe. Taje jaʼ ta skoj ti la skʼel li kʼusi la spas smeʼe xchiʼuk jech la spas ek. Li avi eke, epal meʼiletik kʼotem ta yoʼonton yuʼunik mantal yutsʼ yalalik akʼo mi muʼyuk kʼusi chalbeik (1 Ped. 3:1, 2). ¿Kʼuxi xuʼ jech xapas ek?

13. ¿Kʼu yuʼun skʼan jaʼ mas tsots skʼoplal xaʼiik ti lekuk xil sbaik xchiʼuk Jeova li meʼiletike?

¹³ Jaʼuk mas tsots skʼoplal xavaʼi ti kʼu yelan xavil aba xchiʼuk Jeovae (Deut. 6:5, 6). Epal meʼiletike ep kʼusitik chiktaik spasel sventa xakʼbeik li kʼusi chtun yuʼun yalabike. Jech kʼuchaʼal liʼe, ep chchʼak skʼakʼalik, stakʼinik xchiʼuk muʼyuk mas chkuxik. Taje xuʼ van jech chapas ek. Pe mu me lekuk xtok un mi jaʼ batem tajek ta avoʼonton ti jaʼ muʼyuk xa chakʼel ti lekuk xavil aba xchiʼuk Jeovae. Chʼakbo yorail ti xapas orasion ta atuke, ti xachan Avivliae xchiʼuk ti xabat ta tsobajeletike. Mi jech chapase, mas to lek chavil aba xchiʼuk Jeova xchiʼuk oy me kʼusi lek chavakʼbe xchan li avutsʼ avalale xchiʼuk li yan krixchanoetike.

14, 15. ¿Kʼusi chakʼ achan li kʼusi kʼot ta stojolalik Leanne, María xchiʼuk Joãoe?

¹⁴ Jkʼeltik kʼuxi koltaatemik junantik kerem tsebetik sventa spat yoʼontonik xchiʼuk skʼanik Jeova kʼalal la skʼelbeik stalelal li smeʼike. Xi chal stseb Christine ti Leanne sbie: «Kʼalal jaʼo te oy ta jnakutik li jtotkutike, mu stakʼ jchan li Jvivliakutike. Pe muʼyuk xikta sba ta tsobajeletik li jmeʼe. Akʼo mi mu jnaʼkutik lek li kʼusi chal Vivliae, li kʼusi la spas jmeʼe jaʼ la skoltaunkutik sventa tsotsuk li xchʼunel koʼontonkutike. Kʼalal muʼyuk toʼox chikʼotkutik ta tsobajeletike, laj xa onoʼox kakʼkutik venta ti melel li kʼusi chakʼik ta chanel li stestigotak Jeovae».

¹⁵ Li María xchiʼuk yutsʼ yalale ch˗akʼbat toʼox svokolik bakʼintik yuʼun li stotik ta skoj ti chkʼotik ta tsobajeletike. Xi chale: «Li jmeʼe toj echʼ noʼox tsots yoʼonton. Kʼalal kʼoxun toʼoxe, oy kʼusitik mu jkʼan jpas ta skoj ti chixiʼ yuʼun li yantike. Pe kʼalal laj kil ti tsots yoʼonton li jmeʼe xchiʼuk ti mas tsots skʼoplal chil li Jeovae, la skoltaun sventa mu xa jxiʼta li yantike». Li João xchiʼuk yutsʼ yalale mu toʼox stakʼ xloʼilajik ta sventa mantal li ta snaike, yuʼun mu toʼox xakʼ li stotike. Xi chale: «Li kʼusi mas toj lek laj kil ta stojolal li jmeʼe jaʼ ti ep kʼusitik tspas sventa junuk yoʼonton li jtotkutike. Pe li kʼusi muʼyuk tspase jaʼ ti xikta li Jeovae».

16. ¿Kʼusi sbalil tstabeik yantik li kʼusi tspas meʼiletike?

 ¹⁶ Teuk me ta ajol ti tstabeik sbalil yantik li kʼusi chapase. ¿Kʼuxi? Jnopbetik skʼoplal kʼuxi la stabe sbalil Pablo li kʼusi la spas Eunisee. Laj yal ti jaʼ baʼyel laj yakʼ ta ilel Eunise li melel xchʼunel oʼontonal laj yakʼ ta ilel Timoteoe (2 Tim. 1:5). ¿Bakʼin laj yil Pablo ti oy xchʼunel yoʼonton li Eunisee? Yikʼaluk van jaʼo laj yojtikin Loida xchiʼuk Eunise ta Listra kʼalal bat ta sba velta ta misioneroale xchiʼuk xuʼ van la skoltaan sventa xkʼotik ta yajtsʼaklom Kristo (Ech. 14:4-18). Kʼalal la stsʼibabe batel karta Timoteo ti echʼem xa ox van 15 jabile, xvul to lek ta sjol li xchʼunel yoʼonton Eunisee xchiʼuk laj yal ti toj lek ta chanbel stalelale. Ti kʼu yelan stalelal li Eunisee patbat tajek yoʼonton li Pabloe xchiʼuk jaʼ van jech laj yaʼi sbaik ek li yan ermanoetik ta baʼyel sigloe. Mi atuk yakal chatsʼites avalab o mi maʼuk yajtunel Jeova li amalale, teuk me ta ajol ti xuʼ stsatsubtasbe yoʼonton xchiʼuk xtijbat yoʼonton yantik li kʼusi chapase.

17. ¿Kʼusi xuʼ xapas mi muʼyuk tstsak ta venta yileluk avalab li kʼusitik chapase?

¹⁷ Mi muʼyuk tstsak ta venta avalab yileluk li kʼusitik chapase, teuk ta ajol ti mu ta aniluk ta chanubtasele. Jech kʼuchaʼal xvinaj ta lokʼoletike, kʼalal chatsʼun sbekʼ tsʼunobile, xuʼ van chanop mi ta onoʼox xakʼ sat li kʼusi la atsʼune. Akʼo mi  mu xanaʼ mi chakʼ sat, jech˗o chavakʼbe yaʼlel sventa lekuk xchʼi talel (Mar. 4:26-29). Jaʼ noʼox jech ek, oy van chanop mi yakal chkʼot ta yoʼonton avuʼun mantal li avalabe. Mu onoʼox xanaʼ kʼusi chkʼot ta pasel. Pe mi jech˗o chachanubtasane, xuʼ me lek xchʼiik talel ta mantal (Prov. 22:6).

18. Li Jeovae, ¿kʼuxi xuʼ skolta avalab sventa xchʼiik ta mantal?

¹⁸ Li Jeovae skoltaoj epal kerem tsebetik sventa xkʼotik ta yamigotak (Sal. 22:9, 10). Jaʼ yuʼun, xuʼ me xkoltaat li avalabtak sventa xchʼiik ta mantal mi jech tskʼanike (1 Kor. 3:6, 7). Akʼo mi chkʼejpʼujik xa ta be yileluk li avalabe, chchabiatik˗o yuʼun li Jeovae (Sal. 11:4). Mi chakʼik ta ilel ti oy xa jutuk ta yoʼontonik chtunik ta stojolal Jeovae, ta me xkoltaatik sventa spas yuʼunik (2 Kron. 16:9; Ech. 13:48). Jech xtok, xuʼ me skoltaot ta snaʼel kʼusi xuʼ xaval kʼalal jaʼo chtun yuʼun li avalabe (Prov. 15:23). Xuʼ me stijbe yoʼonton xtok junuk ermano o junuk ermana sventa skoltaik xchiʼuk ti xakʼbeik yil ti skʼanojike. Akʼo mi staoj xa ox svaʼlejik, li Jeovae xuʼ me svulesanbe ta sjol li kʼusi laj avakʼbe xchan ta sbikʼtalike (Juan 14:26). Mi jech˗o chachanubtas avalab li ta akʼopojel xchiʼuk li ta kʼusitik chapase, mas me chakʼbot bendision li Jeovae.

19. ¿Kʼu yuʼun xuʼ jpʼel ta avoʼonton ti lek chilot li Jeovae?

¹⁹ Skʼanojot˗o li Jeovae mu ventauk li kʼusi chkʼot ta nopel yuʼun li avalabe. Li Jeovae skʼanojot ta skoj ti akʼanoj eke. Mi atuk yakal chatsʼites avalab o mi muʼyuk ochem ta mantal li amalale, teuk me ta ajol ti chchabiot li Jeovae xchiʼuk ti jaʼ chkʼot ta stotik li avalabe (Sal. 68:5). Jaʼ tsnop stukik avalab mi chtunik ta stojolal Jeova o mi muʼyuk. Pe mi jech˗o apatoj avoʼonton ta stojolal Jeova xchiʼuk mi chachanubtas avalab ti bu kʼalal xuʼ avuʼune, lek me chilot li Jeovae.