1. Eware vẹ ma re ru re ma sae gọ Jihova ziezi?

 MAI uvi Ileleikristi, ma you Jihova gaga. Ma gwọlọ rọ eva mai kpobi gọe. Re ma sae gọe te epa kpobi nọ ma rẹ sae gọe te, ma rẹ daoma wo iruemu nọ u fo nọ Oleleikristi o re wo, ma re wuhrẹ eware jọ nọ ma re ru evaọ ukoko na, jẹ gwọlọ edhere kpobi nọ ma re ro fiobọhọ kẹ inievo na.

2. Fikieme ma rẹ rọ daoma nyaharo ziezi evaọ egagọ Ọghẹnẹ?

² Fikieme ma rẹ rọ daoma nyaharo evaọ egagọ Ọghẹnẹ? Ma tẹ be nyaharo o rẹ lẹliẹ eva mai were Jihova Ọsẹ oyoyou mai na gaga. Nọ Jihova ọ tẹ ruẹ nọ ma be rọ eware nọ ma riẹ gbe ẹgba mai kpobi ru iruo riẹ, eva e rẹ were iẹe. Oware ofa nọ o rẹ lẹliẹ omai nyaharo họ, fikinọ ma gwọlọ fiobọhọ kẹ inievo ukoko na ziezi. (1 Tẹs. 4:9, 10) O tẹ make rọnọ ma gọ Ọghẹnẹ kri no, ma rẹ gbẹ daoma nyaharo. Joma ta kpahe epanọ ma sai ro ru ere.

3. Evaọ obe 1 Timoti 4:12-16, eme Pọl ukọ na ọ ta kẹ Timoti nọ o ru?

³ Ọkpako ukoko nọ o wo ajọwha ziezi Timoti ọ jọ taure Pọl ukọ na o te ti kere ileta ọsosuọ riẹ sei. Rekọ Pọl ọ ta kẹe nọ jọ ọ gbẹ daoma nyaharo. (Se 1 Timoti 4:12-16.) Nọ who bi se ohrẹ nọ Pọl ọ kẹ Timoti na, muẹrohọ eware ivẹ nọ ọ ta kẹe nọ ọ daoma hai ru ziezi na. Orọ ọsosuọ, ọ rẹ daoma wo iruemu nọ u fo nọ Oleleikristi o re wo, iruemu wọhọ uyoyou, ẹrọwọ, ọ vẹ jẹ kẹnoma kẹ iruemu ọfariẹ-ogbe. Orọ avọ ivẹ, ọ rẹ riẹ epanọ a re se ẹme Ọghẹnẹ ziezi, kẹ ohrẹ, je wuhrẹ ahwo ziezi. Joma wuhrẹ kpahe epanọ ma sae rọ nyaharo evaọ egagọ Ọghẹnẹ wọhọ  epanọ Timoti o ru, gbe epanọ ma sae rọ ta usi uwoma na ziezi.

4. Wọhọ epanọ o rrọ Ahwo Filipai 2:19-22, fikieme Jihova ọ rọ rehọ Timoti ruiruo ziezi?

⁴ Eme o lẹliẹ Jihova rehọ Timoti ruiruo ziezi? Fiki emamọ uruemu riẹ. (Se Ahwo Filipai 2:19-22.) Ma te rri ẹme nọ Pọl o kere kpahe Timoti na, ma rẹ ruẹ nọ Timoti o wo omaurokpotọ, o re yoẹme, ọ rẹ rọ eva riẹ kpobi ru iruo nọ a kẹ riẹ, yọ ọ jọ ohwo nọ a rẹ sai fievahọ. O you inievo na gaga, yọ ọ jẹ daoma fiobọhọ kẹ ae. Onana o wha riẹ ze nọ Pọl o ro you Timoti, ọ tẹ kẹe obọdẹ iruo sa-sa nọ o re ru evaọ ukoko na. (1 Kọr. 4:17) Epọvo na nẹnẹ re, ma te wo emamọ uruemu, eva mai e te were Jihova gaga, yọ ọ te rehọ omai fiobọhọ kẹ inievo na ziezi.—Ol. 25:9; 138:6.

5. (a) Re whọ sae riẹ emamọ uruemu jọ nọ u fo nọ who re wo, eme who re ru? (b) Eme oniọvo-ọmọtẹ nọ ọ rrọ uwoho na o bi ru re ọ sai wo uyoyou vi epaọ anwẹdẹ?

⁵ Roro kpahe uruemu jọ dẹẹ nọ whọ te daoma wo. Lẹ se Jihova re o fiobọhọ kẹ owhẹ riẹ uruemu jọ nọ u fo nọ whọ rẹ daoma wo ziezi. Nọ who te muẹrohọ iẹe no, whọ vẹ daoma epanọ who re ro wo uruemu yena. Wọhọ oriruo, whọ sae daoma wo uyoyou vi epaọ anwẹdẹ, je fiobọhọ kẹ inievo ukoko na ziezi. Hayo whọ sae ruẹ nọ u fo re whọ hai lele ahwo rria dhedhẹ, jẹ hae rọvrẹ rai nọ a te ru owhẹ thọ. Whọ sae ta kẹ oniọvo jọ nọ ọ kpekpe owhẹ oma re ọ vuẹ owhẹ oghẹrẹ nọ uruemu ra o ginẹ rrọ jẹ fodẹ eware jọ nọ u fo nọ who re ru re uruemu ra u gbe woma ziezi.—Itẹ 27:6.

6. Eme who re ru re whọ sai wo emamọ uruemu jọ nọ whọ gwọlọ wo?

⁶ Daoma ziezi re who wo uruemu nọ whọ gwọlọ wo na. Kọ eme who re ru nọ u re dhesẹ nọ whọ be daoma fihọ iẹe? Whọ sai se kpahe uruemu na. Ma rehọ iẹe nọ whọ gwọlọ nọ whọ rẹ hae rọvrẹ ahwo no eva ze. Whọ sai se iku ahwo nọ a wo erọvrẹ gbe enọ i wo erọvrẹ hẹ evaọ Ebaibol, who ve je roro didi kpahe ae. Ohwo jọ nọ o wo erọvrẹ gaga họ Jesu. (Luk 7:47, 48) Emamọ uruemu ahwo ọ jẹ hae tẹrovi orọnikọ eware nọ e thọ rai obọ họ. Rekọ ahwo Farisi a jọ ere he. Ebaibol ọ ta nọ a “je rri amọfa nọ a fioka ha.” (Luk 18:9) Nọ who te roro didi  kpahe iku ahwo nana no, nọ omara nọ: ‘Eme mẹ be mai rri? Emamọ uruemu nọ ahwo a wo, binikọ ekpehre uruemu rai?’ Otẹrọnọ ohwo jọ o ru oware nọ o da owhẹ gaga yọ whọ be sae rọvrẹ riẹ hẹ, daoma kere emamọ iruemu nọ ohwo na o wo kpobi nọ whọ riẹ fihotọ. Whọ vẹ nọ omara nọ: ‘Ẹvẹ Jesu o bi rri ohwo nana? Kọ o hae jọ nọ Jesu, ọ hae te rọvrẹ riẹ?’ Ma tẹ rọ enẹ wuhrẹ kpahe uruemu jọ nọ ma gwọlọ wo, u ti fiobọhọ kẹ omai nwene. Ẹsejọhọ evaọ oke ọsosuọ, o te lọhọ kẹ omai hi re ma rọvrẹ ohwo. Rekọ nọ ma be daoma na, ẹmẹrera na, o gbẹ te ga kẹ omai hi re ma rọvrẹ amọfa.

7. Wọhọ epanọ o rrọ Itẹ 22:29, amono Jihova o bi ro ruiruo nẹnẹ, kọ eme ọ be rehọ ai ru?

⁷ Oware ofa jọ nọ u re fiobọhọ kẹ omai nyaharo ziezi evaọ ukoko na họ, ma te wuhrẹ iruo nọ ma sai ro ru eware sa-sa evaọ ukoko na. Ma gwọlọ inievo buobu nọ e rẹ bọ iwou ogha, Egwa Okokohọ, gbe Egwa Uvie. Inievo buobu nọ e be bọ iwou nana yọ ahwo nọ a lele inievo nọ e riẹ iruo ziezi ru iruo evaọ oke nọ u kpemu. Who te rri uwoho nọ o rrọ etẹe na, whọ rẹ ruẹ inievo nọ i bi wuhrẹ iruo sa-sa nọ e sai fiobọhọ kẹ ae rẹrote Egwa Okokohọ gbe Egwa Uvie. Idhere itiena Jihova Ọghẹnẹ, “Ovie ebẹdẹ bẹdẹ na” gbe Jesu Kristi “Ovie . . . ivie” na a be rọ rehọ inievo nọ i wo onaa iruo sa-sa ru eware buobu. (1 Tim. 1:17; 6:15; se Itẹ 22:29.) Ma gwọlọ rehọ iruo abọ mai wha orro se Jihova orọnikọ omobọ mai hi.—Jọn 8:54.

8. Ẹvẹ whọ sae rọ riẹ oware nọ u fo nọ who re wuhrẹ?

⁸ Roro kpahe oware jọ nọ whọ rẹ sai ru evaọ ukoko na. Ẹvẹ whọ sae rọ riẹ oware nọ who re ru? Nọ ekpako ukoko rai, hayo whọ sae jẹ nọ ọsẹro okogho rai re a vuẹ owhẹ oware nọ a roro nọ u fo nọ who re wuhrẹ. A tẹ ta nọ whọ daoma riẹ epanọ a rẹ kẹ ovuẹ hayo wuhrẹ ahwo ziezi, nọ ae inọ: ‘Ẹvẹ mẹ sai ro ru ei?’ Kẹsena whọ vẹ daoma ru oware nọ a vuẹ owhẹ. Kọ eme ọ rẹ sai fiobọhọ kẹ owhẹ wo onaa nọ a re ro wuhrẹ ahwo?

9. Ẹvẹ whọ sae rọ riẹ epanọ a re ru ẹme ziezi hayo ru oware jọ evaọ ukoko na?

⁹ Daoma fihọ oware nọ whọ gwọlọ wuhrẹ na. Ma rehọ iẹe nọ whọ gwọlọ riẹ epanọ a re wuhrẹ ahwo ziezi. Whọ sae romatotọ se ibroshọ Romakẹ Isase Ẹgbede avọ Ewuhrẹ na. Nọ a tẹ kẹ owhẹ ẹme evaọ ewuhrẹ udevie oka na, whọ sai ru ẹme na kẹ oniọvo-ọmọzae jọ nọ ọ riẹ ẹme eru ziezi taure ẹdẹ ewuhrẹ na o te ti te. Kẹsena ọ vẹ vuẹ owhẹ eware nọ who re ru re ẹme na ọ sai te ahwo udu ziezi. Orọnikọ onaa nọ a re ro ru oware ọvo who re wuhrẹ hẹ, rekọ whọ rẹ daoma jọ ohwo nọ a rẹ sae rẹroso, nọ ọ rẹ rọ eva riẹ kpobi ru oware.—Itẹ 21:5; 2 Kọr. 8:22.

10. Kẹ oriruo jọ nọ u dhesẹ nọ ma rẹ daoma fihọ oware nọ ma gwọlọ wuhrẹ.

¹⁰ Kọ otẹrọnọ oware nọ who bi wuhrẹ na o be bẹ owhẹ ewuhrẹ, eme who re ru? Whọ nwani no ere siọ ẹe ba ha. Oniọvo-ọmọzae jọ nọ a re se Garry, o je wuhrẹ oghẹrẹ nọ a re se obe. Rekọ o lọhọ kẹe he. Ọ ta nọ evaọ oke yena oma o jẹ hae vuọ ẹe gaga evaọ obọ ewuhrẹ nọ o te bi se obe. Rekọ o no ere siọ epanọ a re se obe ba ewuhrẹ hẹ. Ọ ta nọ enẹna nọ ọ riẹ obe ese ziezi no na, o bi ru ẹme evaọ obọ ewuhrẹ, ikokohọ okogho, gbe ikokohọ ilogbo dede!

11. Eme o ti fiobọhọ kẹ omai wo iruo ziezi evaọ ukoko na wọhọ Timoti?

 ¹¹ Kọ ohrẹ nọ Pọl ọ kẹ Timoti na u fiobọhọ kẹe wo onaa nọ o re ro wuhrẹ ahwo ziezi? Ebaibol ọ ta te etẹe he. Rekọ ma riẹ nọ ohrẹ Pọl na u fiobọhọ kẹe. Ẹmẹrera na ọ tẹ te riẹ epanọ o re ru iruo nọ a kẹ riẹ ziezi evaọ ukoko na. (2 Tim. 3:10) Epọvo na, ma te wuhrẹ epanọ a re ru eware sa-sa, a te kẹ omai iruo ziezi nọ ma ti ru evaọ ukoko na.

12. Eme amọfa a be hai ru kẹ omai nọ o be were omai?

¹² Amọfa a be hai fiobọhọ kẹ omai. Nọ a tẹ wọ omai kpohọ ọspito, inievo nọ e rrọ Egbẹgwae Ẹmeọta-Kugbe Ahwo Iwou-Imu gbe Itu nọ I re Weze Bru Enọ E be Mọ a rẹ nyabru omai ze, yọ o rẹ were omai. Nọ ma te wo ẹbẹbẹ ologbo jọ, ekpako na a rẹ nyaze te tuduhọ omai awọ, yọ u re ru oma sasa omai. Eva e rẹ were omai nọ ọkobaro nọ ọ riẹ ahwo ewuhrẹ ziezi o te lele omai nyai wuhrẹ ohwo nọ ma bi wuhrẹ Ebaibol kugbe nọ ọ be nyaharo ho, jẹ fodẹ eware jọ nọ e sai fiobọhọ kẹe gọ Ọghẹnẹ. Eva e be hae were inievo nana kpobi inọ a bi fiobọhọ kẹ omai. Eva e te were omai re nọ ma tẹ daoma fiobọhọ kẹ inievo efa. Jesu ọ ta nọ: “Ẹkẹ evawere e mae rrọ vi emio.” (Iruẹru 20:35) Kọ eme who re ru nọ whọ tẹ gwọlọ ru eware itiena hayo rehọ oghẹrẹ ofa fiobọhọ kẹ inievo na?

13. Ma tẹ gwọlọ nọ ma re ru eware efa evaọ ukoko na, eme u fo nọ ma re ru?

¹³ Ma omaa eware nọ whọ gwọlọ ru dẹẹ. Wọhọ oriruo, whọ tẹ ta ọvo nọ whọ gwọlọ daoma evaọ ukoko na, whọ te ruẹ ugogo oware ovo kru dhobọ họ. Yọ ẹsejọhọ whọ te riẹ epanọ whọ daoma te no ho. Fikiere, roro oware jọ dẹẹ nọ who re ru. Whọ sai tube kere oware na gbe oghẹrẹ nọ who ti ro ru ei fihotọ dede.

14. Fikieme ma gbe ro kpe utu mu oware nọ ma ma omaa riẹ hẹ?

¹⁴ Ma tẹ be ma omaa oware nọ ma re ru evaọ ukoko na, jọ ma du nwani kpe utu mu ei hi, keme eware e sai nwene. Wọhọ oriruo, Pọl ukọ na ọ ta usi uwoma ziezi evaọ okpẹwho nọ a re se Tẹsalonika, te epanọ a rọ rehọ ukoko mu evaọ etẹe. Ẹsejọhọ ọ jẹ gwọlọ nọ ọ rẹ rria etẹe re o  gbe fiobọhọ kẹ inievo nọ i kurẹriẹ obọ na. Rekọ ahwo jọ a tẹ wọ ohọre ze fiki riẹ. O tẹ whae ze nọ o ro no ẹwho na. (Iruẹru 17:1-5, 10) Pọl ọ gbẹ hai no ẹwho na ha, o hae te wha uye se inievo na. Ọ ta vievie he inọ ọ gbẹ jọ ẹwho na ta usi uwoma ha oja ona. Ọ gwọlọ oghẹrẹ ofa nọ ọ rẹ rọ tuduhọ inievo na awọ. Uwhremu na, o vi Timoti kpobọ Tẹsalonika nyae tuduhọ inievo na nọ i kurẹriẹ obọ na awọ. (1 Tẹs. 3:1-3) Ma riẹ nọ eva e te were inievo obọ Tẹsalonika na gaga inọ Timoti o re kpohọ oria kpobi nọ a vi rie nya.

15. Eware i te nwene, eme ma re ru kpahe oware nọ ma ma omaa riẹ no vẹre? Kẹ oriruo jọ.

¹⁵ Oware nọ o via kẹ Pọl evaọ obọ Tẹsalonika na, u wuhrẹ omai obọdẹ oware jọ. O sae jọ nọ ma be daoma ru oware jọ nọ ma gwọlọ ru, rekọ ma be sai ru ei hi fiki ẹbẹbẹ jọ. (Ọtausi. 9:11) O tẹ rrọ ere kẹ owhẹ, whọ sai roro kpahe oware ofa nọ who re ru. Ere oniọvo jọ nọ a re se Ted avọ aye riẹ Hiedi a ru. Ebẹtẹle a jọ je ru iruo, rekọ ẹyao ọ tẹ whae ze nọ a ro no Ebẹtẹle. O make jọ ere na, a roro kpahe oware ofa nọ a rẹ sai ru evaọ ukoko na fikinọ a you Jihova. A kake rehọ ọkobaro oke-kpobi. Nọ oke o be nyaharo na, a tẹ rehọ ai mu ekobaro obọdẹ. Nọ a ru oyena te oria jọ, ukoko na u te wuhrẹ Brọda Ted re ọ jọ ohwo nọ a re vi nyai rri ikoko nọ ọsẹro okogho ọ gbẹ riẹ hẹ. Nọ omoke jọ o vrẹ no, a tẹ ruẹ nọ a kpako vrẹ ikpe nọ ukoko o ta nọ ohwo o re ro ru iruo ọsẹro okogho no. Dede nọ o dina kẹ ae uye, a ruẹ nọ eware efa e riẹ nọ a rẹ gbẹ sai ru evaọ egagọ Jihova ghele. Ted ọ ta nọ, “U fo re ma nwani fiẹrohọ oware jọ inọ oyena ọvo ma re ru evaọ egagọ Ọghẹnẹ hẹ.”

16. Eme ma sai wuhrẹ no Ahwo Galesha 6:4 ze?

¹⁶ Ebẹbẹ jọ e sai te omai nọ o rẹ whae ze nọ ma gbẹ sai ru oware nọ ma ma omaa riẹ hẹ. Fikiere, u wuzou gaga re ma hae kareghẹhọ nọ orọnikọ iruo jọ nọ a kẹ omai evaọ ukoko na oye u re dhesẹ nọ ma rrọ ghaghae evaọ aro Ọghẹnẹ hẹ. Yọ u fo re ma rri iruo amọfa ha inọ dodokọ eye ma bi ru. Hiedi ọ ta nọ, “Who te bi kele omara dhe amọfa, who re wo evawere he.” (Se Ahwo Galesha 6:4.) Oware nọ o mai wuzou họ, re ma roro kpahe eware nọ ma rẹ sai ru evaọ ukoko na. *

17. Eme who re ru re a sae kẹ owhẹ iruo ziezi evaọ ukoko na?

¹⁷ Daoma siobọno eware jọ nọ i wuzou  tere he, re whọ jẹ whaha esa nọ a rẹ re vọ uzou, re whọ sai wo uvẹ ru iruo Jihova ziezi. Whọ tẹ ma omaa jọ, hai ru eware nọ i re fiobọhọ kẹ owhẹ nyaharo te epanọ whọ sai ro ru oware nọ whọ ma omaa riẹ na. Wọhọ oriruo, whọ tẹ gwọlọ jọ ọkobaro oke-kpobi, whọ sae rehọ ọkobaro obufihọ nọ a re ru ribri. Yọ whọ tẹ gwọlọ jọ odibo oruiruo, hae ta usi uwoma ziezi je weze bru inievo nọ e kpako no gbe enọ e be mọ evaọ ukoko ra. Eware nana e sai fiobọhọ kẹ owhẹ nyaharo te epanọ a rẹ rọ kẹ owhẹ iruo efa evaọ obaro. Nọ a tẹ kẹ owhẹ iruo jọ evaọ ukoko na, daoma ru iruo na ziezi.—Rom 12:11.

18. Eme oriruo Sista Beverley nọ ọ rrọ uwoho na o wuhrẹ owhẹ?

¹⁸ Makọ inievo nọ e kpako no a sae ma omaa eware jọ nọ a re ru. Joma ta kpahe oriruo oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a re se Beverley, nọ ọ kpako te ikpe udhosa gbe ikpegbisoi no. Ọ be sae rọ awọ riẹ nya tere he fiki ẹyao jọ nọ o kie rie. Rekọ nọ oke nọ a re ro zizie ahwo kẹ Ekareghẹhọ na o te, ọ gwọlọ nọ o re zizie ahwo buobu re. Ọ tẹ ma omaa epanọ o ti ro ru ei. Nọ Beverley o ru te epanọ ọ ma omaa riẹ na, eva e were riẹ gaga. Nọ inievo efa a ruẹ ọwhọ riẹ, ọwhọ ọ tẹ ruọ ae oma re. Iruo nọ inievo mai nọ e kpako no a bi ru e da Jihova ẹro fia dede nọ a be sai ru te epanọ a hae gwọlọ ru te he.—Ol. 71:17, 18.

19. Eware vẹ whọ rẹ sae ma omaa rai inọ who ti ru evaọ egagọ Ọghẹnẹ?

¹⁹ Ma omaa eware nọ whọ rẹ sai ru. Daoma wo iruemu nọ e rẹ lẹliẹ Jihova you owhẹ. Wuhrẹ eware nọ Jihova avọ ukoko riẹ a rẹ rọ rehọ owhẹ ruiruo ziezi. Roro kpahe idhere nọ whọ sai ro fiobọhọ kẹ inievo ukoko na vi epaọ anwẹdẹ. * Who te ru ere, yọ whọ be rọ aro kele Timoti. Jihova o ve fiobọhọ kẹ owhẹ re “ahwo kpobi a sae ruẹ ẹnyaharo ra vevẹ.”—1 Tim. 4:15.