Skip to content

Skip to table of contents

KUPU AKO 18

Founga ke Fokotuʻu mo Aʻusia Ai ʻa e Taumuʻa Fakalaumālié

Founga ke Fokotuʻu mo Aʻusia Ai ʻa e Taumuʻa Fakalaumālié

“Fakakaukauloto ki he ngaahi meʻá ni; nōfoʻi ʻiate kinautolu, koeʻuhi ke hoko ai hoʻo laka ki muʻá ʻo hā mahino atu ki he kakai kotoa.”​—1 TĪM. 4:15.

HIVA 84 Ngāue he ʻOku Lahi ʻa e Fiemaʻú

ʻI HE KUPÚ NI a

1. Ko e hā ʻa e faʻahinga taumuʻa fakalaumālie ʻe lava ke tau fokotuʻú?

 ʻI HE tuʻunga ko e kau Kalisitiane moʻoni, ʻoku tau ʻofa lahi ʻaupito kia Sihova. ʻOku tau loto ke fai hotau lelei tahá ʻi heʻetau ngāue kiate iá. Ka ke aʻusia ʻetau malava kakató, ʻoku fiemaʻu ke tau fokotuʻu ʻa e ngaahi taumuʻa fakalaumālie, hangē ko hono fakatupulekina ʻa e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalisitiane, ako ʻa e ngaahi pōtoʻi ʻaonga, pea kumi ki ha ngaahi founga ke ngāue ai maʻá e niʻihi kehé. b

2. Ko e hā ʻoku totonu ai ke tau fokotuʻu ʻa e ngaahi taumuʻa fakalaumālié pea ngāue mālohi ke aʻusia iá?

2 Ko e hā ʻoku totonu ai ke tau mahuʻingaʻia ʻi hono fai ha fakalakalaka fakalaumālie? Ko e ʻuhinga tefitó, ʻoku tau loto ke fakahōifuaʻi ʻetau Tamai fakahēvani ʻofá. ʻOku fiefia ʻa Sihova ʻi heʻene vakai mai ʻoku tau ngāueʻaki kakato ʻa hotau ngaahi talēnití mo e malavá ʻi heʻene ngāué. ʻIkai ko ia pē, ʻoku tau loto ke fai ha fakalakalaka fakalaumālie koeʻuhi ke tau hoko ai ʻo ʻaonga lahi ange ki hotau fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné. (1 Tes. 4:9, 10) Neongo pe ko e hā ʻa e fuoloa ʻetau ʻi he moʻoní, ko kitautolu kotoa ʻe lava ke tau fai ha fakalakalaka fakalaumālie. Tau vakai angé ki he founga ʻe lava ke tau fai ai iá.

3. Hangē ko ia naʻe hiki ʻi he 1 Tīmote 4:12-16, ko e hā naʻe fakalototoʻaʻi ʻe he ʻapositolo ko Paulá ʻa Tīmote ke ne faí?

3 ʻI he taimi naʻe hiki ai ʻe he ʻapositolo ko Paulá ʻene ʻuluaki tohi kia Tīmoté, ko e kiʻi talavou lelei ko iá naʻá ne ʻosi hoko ko ha mātuʻa taukei. Neongo ia, naʻe fakalototoʻaʻi ia ʻe Paula ke ne hanganaki laka ki muʻa fakalaumālie. (Lau ʻa e 1 Tīmote 4:12-16.) ʻI hoʻo fakakaukau ki he ngaahi lea ʻa Paulá, te ke fakatokangaʻi naʻá ne loto ke fakalakalaka ʻa Tīmote ʻi he founga ʻe ua: ʻAki hono fakatupulekina ʻa e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalisitiané hangē ko e ʻofa, tui mo e maʻa pea ʻaki hono fakaleleiʻi ʻene ngaahi pōtoʻi hangē ko e lautohi ʻi he ʻao ʻo e kakaí, ekinakí mo e faiakó. ʻI he fakakaukau atu ki he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Tīmoté, tau vakai angé ki he founga ʻe lava ke tokoniʻi ai kitautolu ʻe hono fokotuʻu ʻa e ngaahi taumuʻa ʻuhinga leleí ke fai ha fakalakalaka fakalaumālié. Te tau toe lāulea ki he ngaahi founga ʻe lava ke tau fakalahi ai ʻetau ngāue fakafaifekaú.

FAKATUPULEKINA ʻA E NGAAHI ʻULUNGAANGA FAKA-KALISITIANE

4. Fakatatau ki he Filipai 2:19-22, ko e hā naʻá ne ʻai ʻa Tīmote ke hoko ko ha sevāniti ʻaonga ʻa Sihová?

4 Ko e hā naʻá ne ʻai ʻa Tīmote ke hoko ko ha sevāniti ʻaonga ʻa Sihová? Ko hono ngaahi ʻulungaanga faka-Kalisitiane tuʻu-ki-muʻá. (Lau ʻa e Filipai 2:19-22.) ʻI he fakamatala ʻa Paula fekauʻaki mo Tīmoté, ʻoku lava ke tau sio ai naʻá ne anga-fakatōkilalo, mateaki, tōtōivi pea falalaʻanga. Naʻá ne anga-ʻofa mo tokanga lahi ki hono fanga tokouá. Ko hono olá, naʻe ʻofa ʻa Paula ʻia Tīmote pea naʻe ʻikai ke ne toumoua ke tuku kiate ia ʻa e ngaahi vāhenga-ngāue faingataʻa. (1 Kol. 4:17) ʻI he tuʻunga meimei tatau, ʻi he taimi ʻoku tau fakatupulekina ai ʻa e ngaahi ʻulungaanga ʻoku ʻofa ai ʻa Sihová ʻokú ne ʻofeina ai kitautolu pea tau hoko ai ʻo ʻaonga lahi ange ki he fakatahaʻangá.​—Saame 25:9; 138:6.

Fili ha ʻulungaanga faka-Kalisitiane te ke saiʻia ke fakatupulekina lahi ange (Sio ki he palakalafi 5-6)

5. (a) ʻE lava fēfē ke ke fokotuʻu ʻa e taumuʻa hono fakatupulekina ha ʻulungaanga faka-Kalisitiané? (e) Hangē ko ia ʻoku hā ʻi he fakatātaá, ʻoku anga-fēfē ngāue ʻa e tuofefine kei siʻi angé ki heʻene taumuʻa ke kaungāongoʻi lahi ange ki he niʻihi kehé?

5 Fili ha taumuʻa pau. Fakakaukau ʻi he faʻa lotu fekauʻaki mo e ngaahi tafaʻaki ʻi ho angaʻitangatá ʻoku fiemaʻu ke fakaleleiʻí. Fili ha ʻulungaanga ʻe taha ʻokú ke saiʻia ke fakatupulekina. Ko e fakatātaá, ʻe lava ke ke fakatupulekina ha kaungāongoʻi lahi ange pe ko ha holi mālohi ange ke poupou ki he kaungātuí? ʻOku fiemaʻu ke ke hoko ʻo fakamelino ange mo faʻa fakamolemole? ʻE ʻaonga nai ke ke ʻeke ki ha kaumeʻa falalaʻanga ki ha ngaahi founga ʻe lava ke ke fakaleleiʻi ai ʻa e ngaahi ʻulungaanga ko ení.​—Pal. 27:6.

6. ʻE lava fēfē ke ke ngāue ke aʻusia hoʻo taumuʻa ke fakatupulekina ha ʻulungaanga?

6 Ngāue ke aʻusia hoʻo taumuʻá. ʻE lava fēfē ke ke fai ia? Ko e founga ʻe taha ko hono ako fakalelei ʻa e ʻulungaanga ʻokú ke loto ke fakaleleiʻí. Tau pehē pē ʻokú ke fili ke ngāue ki he faʻa fakamolemolé. Te ke kamataʻaki nai ʻa e lau mo e fakalaulauloto ki he ngaahi faʻifaʻitakiʻanga ʻi he Tohi Tapú ʻa e faʻahinga naʻa nau fakamolemoleʻi loto-lelei ʻa e niʻihi kehé pea mo e faʻahinga naʻe ʻikai ke nau fai pehē. Fakakaukau ki he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Sīsuú. Naʻá ne fakamolemoleʻi loto-lelei ʻa e niʻihi kehé. (Luke 7:47, 48) Naʻá ne toe sio fakalaka atu ʻi heʻenau ngaahi tōnounoú pea vakai ki heʻenau malavá. ʻI hono kehé, ko e kau Fālesi ʻi he ʻaho ʻo Sīsuú “naʻa nau vakai ki he niʻihi kehé ko e koto noa peé.” (Luke 18:9) Hili ʻa e fakalaulauloto ki he ngaahi faʻifaʻitakiʻanga ko iá, ʻeke hifo kiate koe: ‘Ko e hā ʻoku ou vakai ki ai ʻi he niʻihi kehé? Ko fē ʻi honau ngaahi ʻulungāngá te u fili ke fakatupulekiná?’ Kapau ʻokú ke fāinga ke fakamolemoleʻi ha taha, feinga ke hikiʻi hifo ʻa e ngaahi ʻulungaanga lelei kotoa ʻo e tokotaha ko iá. Pea ʻeke hifo leva: ‘ʻOku anga-fēfē vakai ʻa Sīsū ki he tokotaha ko ení? Te ne fakamolemoleʻi ʻa e tokotahá?’ Ko ha poloseki ako pehē te ne tokoniʻi kitautolu ke fakatonutonu ʻetau fakakaukaú. ʻI he kamatá, ʻe fiemaʻu nai ke tau ngāue mālohi ke fakamolemoleʻi ha taha ʻokú ne fakaʻitaʻi kitautolu. Ka ʻo kapau te tau hanganaki ngāue ki ai, ʻi he faai atu ʻa e taimí te tau loto-lelei ange ke fakamolemole.

AKO ʻA E NGAAHI PŌTOʻI ʻAONGA

Ako ki he founga ke fai ai ha ngāue monomono ʻi he Fale Fakatahaʻangá (Sio ki he palakalafi 7) e

7. Fakatatau ki he Palōveepi 22:29, ʻi he ngaahi founga fē ʻoku ngāueʻaki ai ʻe Sihova ʻa e kau ngāue pōtoʻí ʻi he ʻahó ni?

7 Ko ha taumuʻa ʻe taha ʻe lava ke ke fokotuʻu ko hono ako ha pōtoʻi ʻaonga. Fakakaukau ki he kau ngāue tokolahi ʻoku fiemaʻu ke nau langa ʻa e ngaahi Pēteli, Holo ʻAsemipilī mo e Fale Fakatahaʻangá. Ko e tokolahi ʻo e kau ngāue ko ení naʻa nau maʻu ʻenau pōtoʻí mei he ngāue fakataha mo e fanga tokoua taukeí. Hangē ko ia ʻoku hā ʻi he fakatātaá, ko e fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné ʻoku nau ako ʻa e ngaahi pōtoʻi ʻoku fiemaʻu ke tokangaʻi ai ʻa e ngaahi Holo ʻAsemipilií mo e Fale Fakatahaʻangá. ʻI he foungá ni mo e ngaahi founga kehe, ko Sihova ko e ʻOtuá, ʻa e “Tuʻi ʻo ʻitānití,” pea mo Kalaisi Sīsū, “ko e Tuʻi ia ʻo e . . . ngaahi tuʻí,” ʻokú na fakahoko ʻa e ngaahi meʻa fakaofo fakafou ʻi he kau ngāue lavameʻá. (1 Tīm. 1:17; 6:15; lau ʻa e Palōveepi 22:29.) ʻOku tau loto ke ngāue mālohi pea ngāueʻaki ʻetau pōtoʻí ke fakalāngilangiʻi ʻa Sihova, ʻo ʻikai ko kitautolu.​—Sione 8:54.

8. ʻE lava fēfē ke ke fokotuʻu ʻa e taumuʻa ʻo hono ako ha pōtoʻi?

8 Fili ha taumuʻa pau. Ko e hā ʻa e pōtoʻi ʻe lava ke ke fakatupulekiná? ʻEke ki he kau mātuʻa ʻi hoʻo fakatahaʻangá pe ko hoʻo ʻovasia sēketí pe ko e hā ʻa e pōtoʻi ʻoku nau fakakaukau ʻe lava ke ke fakatupulekiná. Ko e fakatātaá, kapau te nau fokotuʻu atu ke fakaleleiʻi hoʻo leá mo e malava fakafaiakó, kole ange ke nau tokoniʻi koe ke ʻiloʻi pe ko e hā ʻa e anga ʻo e leá ʻoku fiemaʻu ke ke ngāue ki aí. Pea fou leva ʻi he ngaahi sitepu ʻaonga ke fakalakalaka. ʻE lava fēfē ke fakahoko eni?

9. ʻE lava fēfē ke ke ngāue ke aʻusia hoʻo taumuʻa ke ako ha pōtoʻí?

9 Ngāue mālohi ke aʻusia hoʻo taumuʻá. Tau pehē pē ʻokú ke loto ke fakaleleiʻi hoʻo malava fakafaiakó. ʻE lava ke ke ako fakalelei ʻa e polosiua Ke Ke Kīvoi ʻi he Lautohí mo e Faiakó. ʻI hono vaheʻi atu ha konga ki he fakataha lolotonga e uiké, ʻe lava ke ke kole ki ha tokoua taau ke tomuʻa fanongo ki hoʻo kongá pea ʻoatu ha ngaahi fokotuʻu ʻaonga. ʻAi ke ʻiloʻi koe ko ha tokotaha ʻoku ʻikai ngata pē ʻi hoʻo pōtoʻí ka ʻokú ke toe tōtōivi mo falalaʻanga.​—Pal. 21:5; 2 Kol. 8:22.

10. ʻOmai ha fakatātā ʻo e founga ke tau fai ai ha fakalakalaka ʻi hono fakatupulekina ha pōtoʻi.

10 Kae fēfē kapau ko e pōtoʻi ʻokú ke loto ke fakatupulekiná ʻoku kaunga ki ai ha meʻa ʻoku ʻikai ke fakanatula hoʻo poto aí? ʻOua ʻe foʻi! Ko ha tokoua ko Garry naʻá ne fāinga mo ha palopalema ʻi he lautohí. ʻOkú ne manatuʻi ʻene fakamāʻia ʻi he taimi naʻá ne feinga ai ke lautohi leʻo-lahi ʻi he fakatahá. Ka naʻá ne kīvoi pē. ʻOkú ne pehē ʻi he taimí ni koeʻuhi ko e ako naʻá ne maʻú, ʻoku malava ai ke ne fai ʻa e ngaahi malanga ʻi he Fale Fakatahaʻangá, ngaahi ʻasemipilī fakasēketí mo e fakataha-lahí!

11. Hangē ko Tīmoté, ko e hā te ne tokoniʻi kitautolu ke fua ha toe ngaahi fatongia?

11 Naʻe hoko ʻa Tīmote ko ha tokotaha malanga mālie pe ko ha faiako tuʻu-ki-muʻa? ʻOku ʻikai tala mai ia ʻe he Tohi Tapú. Ka ʻoku ʻikai ha veiveiua naʻe hoko ʻa Tīmote ʻo lavameʻa ange ʻi he faai atu ʻa e taimí ʻi hono fakahoko hono ngaahi fatongiá koeʻuhi ko ʻene muimui ki he faleʻi ʻa Paulá. (2 Tīm. 3:10) ʻI he tuʻunga meimei tatau, kapau te tau fakatupulekina ʻetau ngaahi pōtoʻí, ʻe teuʻi ai kitautolu ke fua ha toe ngaahi fatongia.

KUMI KI HE NGAAHI FOUNGA KE NGĀUE AI MAʻÁ E NIʻIHI KEHÉ

12. Kuo anga-fēfē hoʻo maʻu ʻaonga mei he ngāue ʻa e niʻihi kehé?

12 Ko kitautolu kotoa ʻoku tau maʻu ʻaonga mei he ngāue ʻa e niʻihi kehé. ʻI he taimi ʻoku tau ʻi he falemahakí ai, ʻoku tau houngaʻia ʻi he ʻaʻahi mai ʻa e kau mātuʻa mei he Kōmiti Fetuʻutaki Fakafalemahakí pe mei he Kulupu ʻAʻahi Mahakí. ʻI he taimi ʻoku tau fehangahangai ai mo ha tuʻunga faingataʻa ʻi heʻetau moʻuí, ʻoku tau houngaʻia ʻi he vaheʻi ʻe ha mātuʻa tokanga ʻa e taimi ke fanongo mai kiate kitautolu pea ʻomai ha fakafiemālie. ʻI heʻetau fiemaʻu ha tokoni ʻi haʻatau ako Tohi Tapu, ʻoku tau fiefia ʻi he loto ʻa ha tāimuʻa taukei ke kau ʻi he akó pea ʻomai mo ha ngaahi fokotuʻu. Ko e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine kotoa ko ení ʻoku nau fiefia ke tokoniʻi kitautolu. ʻOku lava ke tau maʻu ʻa e fiefia ko iá kapau ʻoku tau fakafaingamālieʻi kitautolu ke ngāue maʻa hotau fanga tokouá. “ʻOku ʻi ai ʻa e fiefia lahi ange ʻi he foaki atú ʻi he maʻu maí,” ko e lea ia ʻa Sīsuú. (Ngā. 20:35) Kapau ʻokú ke loto ke fakalahi hoʻo ngāué ʻi he ngaahi foungá ni pe ʻi he ngaahi founga meimei tatau, ko e hā te ne tokoniʻi koe ke aʻusia hoʻo ngaahi taumuʻá?

13. ʻI hono fokotuʻu ha taumuʻa fakafoʻituitui, ko e hā ʻoku totonu ke tau manatuʻí?

13 Tokanga ke ʻoua ʻe fokotuʻu ha taumuʻa ʻoku fuʻu mata-lahi. Ko e fakatātaá, te ke fakakaukau nai, ‘ʻOku ou loto ke fai ʻa e meʻa lahi ange ʻi he fakatahaʻangá.’ Ka ʻe faingataʻa nai ke ʻiloʻi ʻa e founga ke aʻusia ai ha taumuʻa pehē, pea ʻe taʻemalava nai ke ke ʻiloʻi ʻa e taimi kuó ke aʻusia ai iá. Ko ia fili ha taumuʻa māʻalaʻala mo pau. ʻE aʻu nai ʻo ke hiki hifo ʻa e taumuʻá pea mo e founga ke aʻusia ai iá.

14. Ko e hā ʻoku fiemaʻu ai ke tau ngaofengofua ʻi hono fokotuʻu ʻa e ngaahi taumuʻá?

14 ʻOku toe fiemaʻu foki ke tau ngaofengofua ʻi hono fokotuʻu ʻa e ngaahi taumuʻá. Ko e hā hono ʻuhingá? Koeʻuhí ʻoku ʻikai ke tau mapuleʻi kakato hotau tuʻungá. Ke fakatātaaʻí: Ko e ʻapositolo ko Paulá naʻá ne tokoni ke fokotuʻu ha fakatahaʻanga foʻou ʻi he kolo ko Tesalonaiká. Pea ʻoku ʻikai ha veiveiua naʻá ne maʻu ʻa e taumuʻa ke nofo ai pea tokoniʻi ʻa e kau Kalisitiane foʻou ko iá. Ka koeʻuhi ko hono ʻohofi ʻe he kau fakafepakí ʻa Paulá naʻe pau ke ne mavahe mei he koló. (Ngā. 17:1-5, 10) Kapau naʻe nofo pē ʻa Paula, te ne tuku ai ke ʻi he tuʻunga fakatuʻutāmaki ʻa hono fanga tokouá. Ka naʻe ʻikai ke foʻi ʻa Paula. ʻI hono kehé, naʻá ne feʻunuʻaki ki he tuʻunga foʻoú. Ki mui ai, naʻá ne fekauʻi atu ʻa Tīmote ke ne tokangaʻi ʻa e fiemaʻu fakalaumālie ʻa e kau tui foʻou ʻi Tesalonaiká. (1 Tes. 3:1-3) He fiefia ē ko e kau Tesalonaiká ʻi hono fakafaingamālieʻi ʻe Tīmote ʻa ia tonu ke ngāue ʻi ha feituʻu pē naʻe fiemaʻu ai ia!

15. ʻE anga-fēfē nai hono liliu ʻetau ngaahi taumuʻá ʻi he taimi ʻoku liliu ai ʻa hotau tuʻungá? Fakatātaaʻi.

15 ʻE lava ke tau ako mei he hokosia ʻa Paula ʻi Tesalonaiká. ʻOku tau kakapa atu nai ki ha monū ʻo e ngāué, ka ʻoku ʻikai ke fakaʻatā kitautolu ʻe hotau tuʻungá ke maʻu ia. (Tml. 9:11) Kapau ko ho tuʻungá ia, loto-lelei ke fili ha taumuʻa ʻe taha ʻoku malava ke ke aʻusia. Ko e meʻa eni naʻe fai ʻe ha ongo meʻa ko Ted mo Hiedi. Koeʻuhí ko e mahamahakí, naʻe pau ai ke na mavahe mei Pēteli. Ka naʻe ueʻi kinaua ʻe heʻena ʻofa kia Sihová ke kumi ki ha toe ngaahi founga ke fakalahi ai ʻena ngāue fakafaifekaú. ʻUluakí, naʻá na tāimuʻa tuʻumaʻu. ʻI he faai atu ʻa e taimí, naʻe fakanofo kinaua ko ha ongo tāimuʻa makehe, pea naʻe akoʻi ʻa Ted ke hoko ko ha ʻovasia sēketi tokoni. Ka naʻe liliu ʻa e taʻumotuʻa naʻe fiemaʻu ki he kau ʻovasia sēketí. Naʻe ʻiloʻi ʻe Ted mo Hiedi naʻe ʻikai lava ke na maʻu ʻa e monū ko eni ʻo e ngāué. Neongo naʻá na loto-mamahi, naʻá na ʻiloʻi ʻe lava ke na ngāue kia Sihova ʻi ha ngaahi founga kehe. ʻOku pehē ʻe Ted, “Kuó ma ako ke ʻoua te ma tokangataha pē ki ha ngāue pē ʻe taha.”

16. Ko e hā ʻa e lēsoni ʻe lava ke tau ako mei he Kalētia 6:4?

16 Heʻikai lava ke tau puleʻi ʻa e meʻa kotoa ʻoku hoko ʻi heʻetau moʻuí. Ko ia ai, ʻoku mahuʻinga ke ʻoua te tau fuatautau hotau mahuʻingá ʻaki ʻa e ngaahi monū ʻo e ngāue ʻoku tau maʻú pe fakahoa hotau monuú mo ia ʻoku maʻu ʻe he niʻihi kehé. ʻOku fakamatala ʻa Hiedi, “ʻOku mole hoʻo nongá kapau te ke fakahoa hoʻo moʻuí mo e meʻa ʻoku hoko ʻi he moʻui ʻa e niʻihi kehé.” (Lau ʻa e Kalētia 6:4.) ʻOku mahuʻinga ke tau kumi ki he ngaahi founga ʻe lava ke tau hoko ai ʻo ʻaonga kia Sihova mo e niʻihi kehé. c

17. ʻE lava fēfē ke ke fakalakalaka ke taau ki ha ngaahi monū ʻo e ngāué?

17 Fakafaingamālieʻi koe ki he ngaahi monū ʻo e ngāué ʻaki hono ʻai ke faingofua hoʻo moʻuí pea fakaʻehiʻehi mei he ngaahi moʻua ʻikai fiemaʻú. Fokotuʻu ʻa e ngaahi taumuʻa iiki te ne tokoniʻi koe ke aʻusia ʻa hoʻo ngaahi taumuʻa taimi lōloá. Ko e fakatātaá, kapau ko hoʻo taumuʻa taimi lōloá ke hoko ko ha tāimuʻa tuʻumaʻu, ʻe lava ke ke tāimuʻa tokoni hokohoko ʻi he taimí ni? Kapau ko hoʻo taumuʻá ke hoko ko ha sevāniti fakafaifekau, ʻe lava ke ke vaheʻi ʻa e taimi lahi ange ki he malaʻe malangá pea ʻaʻahi ki he kau mahamahaki mo taʻumotuʻa ʻi hoʻo fakatahaʻangá? Ko e taukei ʻokú ke maʻu ʻi he taimi ní te ne fakaava atu ʻa e matapā ki he ngaahi monū lahi ange ʻo e ngāué ʻi he kahaʻú. Hoko ʻo fakapapauʻi ke fai ho lelei tahá ʻi ha vāhenga-ngāue pē ʻoku ʻoatu kiate koe.​—Loma 12:11.

Fili ha taumuʻa pau ʻe malava ke ke aʻusia (Sio ki he palakalafi 18) f

18. Hangē ko ia ʻoku hā ʻi he fakatātaá, ko e hā ʻokú ke ako mei he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Beverley?

18 ʻOku ʻikai ʻaupito ke tau fuʻu taʻumotuʻa ke fokotuʻu mo aʻusia ʻa e ngaahi taumuʻa fakalaumālié. Fakakaukau ki he faʻifaʻitakiʻanga ʻa ha tuofefine taʻu 75 ko Beverley. Naʻá ne puke lahi ʻo faingataʻa ai ke ne toe lue. Ka naʻá ne fakaʻamu ke kau kakato ʻi he feingangāue ki he Fakamanatú. Ko ia naʻá ne fokotuʻu ʻa e ngaahi taumuʻa pau. ʻI he taimi naʻe aʻusia ai ʻe Beverley ʻene ngaahi taumuʻa ki he feingangāué, naʻá ne fiefia lahi. Naʻe ueʻi ʻe heʻene ngaahi feingá ʻa e niʻihi kehé ke nau kīvoi ʻi he ngāue fakafaifekaú. ʻOku fakamahuʻingaʻi ʻe Sihova ʻa e ngāue ʻa hotau fanga tokoua mo e fanga tuofāfine taʻumotuʻá, neongo kapau ʻoku fakangatangata ʻe honau tuʻungá ʻa e meʻa ʻoku lava ke nau faí.​—Saame 71:17, 18.

19. Ko e hā ʻa e ngaahi taumuʻa fakalaumālie ʻe niʻihi ʻe lava ke tau fokotuʻú?

19 Fokotuʻu ʻa e ngaahi taumuʻa ʻe malava ke ke aʻusia. Fakatupulekina ʻa e ngaahi ʻulungaanga ʻe ʻofeina ai koe ʻe Sihová. Ako ʻa e ngaahi pōtoʻi ʻa ia te ne fakaʻatā koe ke ke hoko ʻo ʻaonga lahi ange ki hotau ʻOtuá mo ʻene kautahá. Kumi ki ha ngaahi founga ke ngāue kakato ange ai maʻa ho fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné. d Hangē ko Tīmoté, ʻi he tāpuaki ʻa Sihová ʻe hoko ai “hoʻo laka ki muʻá ʻo hā mahino atu ki he kakai kotoa.”​—1 Tīm. 4:15.

HIVA 38 Te Ne ʻAi Koe Ke Ke Mālohi

a Ko Tīmote ko ha faifekau taau ʻo e ongoongo leleí. Neongo ia, naʻe fakalototoʻaʻi ʻe he ʻapositolo ko Paulá ke hokohoko atu ʻene fakalakalaka fakalaumālié. ʻI he muimui ki he faleʻi ʻa Paulá, ʻe hoko ai ʻa Tīmote ʻo ʻaonga lahi ange kia Sihova pea tokoni lahi ange ki hono fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné. ʻOkú ke hangē ko Tīmoté, ʻo vēkeveke ke ngāue kakato ange kia Sihova pea mo e kaungātuí? ʻOku ʻikai ha veiveiua ʻokú ke pehē. Ko e hā ʻa e ngaahi taumuʻa te ne tokoniʻi koe ke fai iá? Pea ko e hā ʻoku kaunga ki hono fokotuʻu mo aʻusia ʻa e ngaahi taumuʻa ko iá?

b LEA MO HONO ʻUHINGA: Ko e ngaahi taumuʻa fakalaumālié ʻoku kau ki ai ha meʻa pē ʻoku tau ngāue mālohi ke aʻusia koeʻuhi ke lava ai ʻo tau ngāue kakato ange kia Sihova pea ʻai ia ke ne fiefia.

c Sio ki he “Ngāue ʻi he Feituʻu ʻOku Lahi Ange Ai ʻa e Fiemaʻú” ʻi he tohi Fokotuʻutuʻu Maau ke Fai ʻa e Finangalo ʻo Sihová, vahe 10, pal. 6-9.

d Sio ki he lēsoni 60, “Hokohoko Atu Hono Fai ʻa e Ngaahi Fakalakalaká,” ʻi he tohi Fiefia ʻi he Moʻuí ʻo Taʻengata!

e FAKAMATALA ʻO E FAKATĀTĀ: Ko ha tokoua ʻokú ne akoʻi ha ongo tuofāfine ke fai ha ngāue monomono, pea ʻokú na ngāueʻaki lelei ʻena pōtoʻi foʻoú.

f FAKAMATALA ʻO E FAKATĀTĀ: Ko ha tuofefine ʻoku ʻikai toe malava ʻo mavahe mei ʻapi ʻokú ne lavameʻa ʻi he faifakamoʻoni ʻi he telefoní, ʻo fakaafeʻi ʻa e kakaí ki he Fakamanatú.