Skip to content

Gaˇ kawˆ uˬ dzah deuˬ maˬ bi mawˇ laˇ˗eu

Dzaw˗eu gaˇ kawˆ 15

Nawˇ “ngehˬ˗eu tmˇ˗eu” paw dzaw geuꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ ma laˬ?

Nawˇ “ngehˬ˗eu tmˇ˗eu” paw dzaw geuꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ ma laˬ?

“Ngehˬ˗eu tmˇ˗eu . . . laꞈ kʼoeˇ, jah˗eu tsawˇ haˬ deuˬ nawˬ˗ahˇ bi dzaw geuꞈ paˬ˗ehˇ dehꞈ˗awˬ.”—1 Tiˆmoˇseˬ 4:12.

Dawˬ caˇ 90 Tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gʼaˬ biꞈ

Kawˆ shawˆ a

1. Aˬ dui ngehˬ nya tmˇ nya˗eu laꞈ sawˬ heu aˬ gaˇ neh za˗euˬ nga?

 Ngehˬ nya tmˇ nya˗eu jeˬ heu naˇ, nui gaˬ pyeuꞈ˗eu Miˬyehˇ jawˇ gaˇ neh oe˗euˬ laꞈ sawˬ pyeuˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ Aˬdaˬ˗ahˇ beh˗euˬ taꞈ naˇ, Aˬdaˬ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ dawˬ ngehˬ cawˬ nya laˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ Aˬdaˬ dawˬ yaw shuiꞈ jiˇ beh doˆ nya laˇ˗awˇ, jeˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ tsawˇ myahˇ myahˇ nehˬ˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 2:19) Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ dzaˇ˗i tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ muiˬ dui dui˗eu miˬ zaˬ Eˇbaˆ nehˬ˗ehˇ dawˬ ya ngehˬ cawˬ beh beh ngeh poˆ jiˇ laˬ kʼaˬ cehˇ dui dui˗eu yaw duˬ baw meh.—Aˇdahˬbeh˗eu 2:22, 23.

2. Tsawˇ haˬ deuˬ ngehˬ nya tmˇ nya˗eu jeˬ˗ahˇ nymˬ˗mˇ maˬ ehˇ, gaˇ hu maˬ ehˇ, maˬ ngeuˇ˗eu jeˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ zmˬ˗eu nga?

2 Tiˬ kʼehˬ naˇ ngehˬ nya tmˇ nya˗eu laꞈ sawˬ heu˗ahˇ maˬ ngeuˇ˗eu jeˬ˗ehˇ zmˬ laˇ˗euˬ meh. Nehꞈ Saˬdaˬ Eˇbaˆ˗ahˇ jaˬ myawꞈ myawꞈ˗euˬ meh. Teu baˬ da neh tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ iˬ baˇ zaˬ pyeuꞈ˗iˇ˗awˇ, maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 3:1-4) Aˬdaˬ jiˇ ngehˬ nya tmˇ nya˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ngeuˇ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ zmˬ˗euˬ meh. Aˬdaˬ aˬ yawꞈ neh mˇ lehˬ˗euˬ teu Eˇbaˆ hawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ iˬ baˇ taˬ˗eu meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 3:12) Gaˬiˇnaˆ jiˇ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ nyiˇ Aˬbeˬlaˆ˗ahˇ sehꞈ gʼaˬ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ jaˬ myawꞈ myawꞈ˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 4:9) Aˇ nah naˇ Gaˬiˇnaˆ˗euˬ oeˬ paˬ oeˬ ma pyeuꞈ˗eu Laˬmehˇ neh boꞈ˗euˬ dawˬ daˬ dawˬ tso˗ahˇ haw ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu yaw haiˬ yaw doeˇ jeˬ˗ahˇ siˬ laˇ˗eu meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 4:23, 24) Nymˬ˗mˇ iˬ nah miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu aˬ yuiꞈ deuˬ kʼawꞈ, tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ mehˬ shi shaꞈ dawˇ˗eu maˬ baw ni maˬ muiˬ˗eu dawˬ ngehˬ˗eu meh. Dawˬ yaw jawꞈ maˬ ahˇ˗eu biˬdiˬoˬ lehˇ˗aˬ poˆ˗eu yaw shaˬ meh. Sahˬ boꞈ dzaw zaˬ deuˬ˗euˬ dzaw nymˇ˗ahˇ maˬ ehˇ, tsawˇ kʼaˆ deuˬ˗euˬ gaˇ mˇ duˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, maˬ muiˬ˗eu dawˬ yaw jawꞈ tehꞈ˗ehˇ byah luꞈ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ iˬ nah tsawˇ haˬ deuˬ maˬ muiˬ˗eu dawˬ yaw jawꞈ tehꞈ˗ehˇ ngehˬ laˇ taˬ˗euˬ gaˇ haw ngeh, miˇ tsaˬ heu siˬ aˇ naˆ ni doeˇ laˇ taˬ˗euˬ lehˇ siˬ laˇ˗eu meh.

3. Aˬ dui aˬ jeˬ˗ahˇ saˇ tiˇ ya taˬ˗eu nga? Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?

3 Aˬ dui saˇ tiˇ maˬ taˬ naˇ, dawˬ yaw jawꞈ teu aˬ dui˗euˬ naˬ bawˇ˗ahˇ daˬ laˇ shaw˗awˇ, jeˬ˗iˬ maˬ ngeuˇ˗eu loꞈ˗ehˇ pyeuꞈ˗iˇ˗awˇ zmˬ laˇ nya˗eu meh. Aˬ dui Ka li zaˬ deuˬ naˇ Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ bi shiˇ mawꞈ˗eu miˇ neh dawˬ yaw jawꞈ deuˬ˗ahˇ maˬ ngehˬ˗eu yaw duˬ baw meh. Ehˇ kʼawꞈ teu naˆ tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ˗a siˬ. Aˬ dui ngehˬ nya tmˇ nya˗eu laꞈ sawˬ teu˗ahˇ zmˬ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ (1) tsaꞈ gaˬ˗iˇ ngeh maˬ ehˇ, (2) bawˬ dzaˬ ngeh maˬ ehˇ, (3) dawˬ ngehˬ ngeh maˬ ehˇ, Miˬyehˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ja ceuˬ nya˗eu nga lehˇ ja sawˇ ma. Nymˬ˗mˇ aˬ dui aˬ dui˗euˬ ngehˬ˗eu tmˇ˗eu jeˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu nga lehˇ jeˬ hu haw ma.

Aˬ dui˗euˬ ngehˬ˗eu tmˇ˗eu jeˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi aˇ yeˇ huiˬ

Yawˬ ha˗euˬ ngehˬ˗eu tmˇ˗eu jeˬ heu naˇ, nui ma laꞈ kʼoeˇ jaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi mawˇ laˇ˗eu nga? (Aˇ deuˆ 4-5-ahˇ haw) d

4. Maˬlaˬkiˇ 3:16-ahˇ haw ngeh, aˬ dui ngehˬ˗eu tmˇ˗eu jeˬ heu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu nga?

4 Maˬlaˬkiˇ 3:16-ahˇ gui. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ guˆ˗awˇ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu lehˇ, ngehˬ˗eu tmˇ˗eu jeˬ neh mˇ mawˇ˗eu deuˬ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ “sahˬ boꞈ paˇ dmˬ” laꞈ kʼoeˇ boꞈ ahˇ taˬ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Ngehˬ˗eu tmˇ˗eu jeˬ heu naˇ, aˬ dui˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ bi mawˇ laˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh meh. Yeˬsuˇ “kʼaˬ meh˗aˬ, nui ma laꞈ kʼoeˇ tiˬ byah ni shaˇ dawˆ taˬ˗euˬ jeˬ ngehˬ doˆ laꞈ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 12:34) Ngehˬ˗eu tmˇ˗eu jeˬ heu naˇ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ˗eu lehˇ bi siˬ˗eu jeˬ jiˇ pyeuꞈ meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu deuˬ˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ bi dehꞈ gʼeh mawꞈ˗eu meh.

5. (a) Aˬ dui˗euˬ ngehˬ˗eu tmˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ taꞈ˗eu nga? (b) Aˇ baˇ˗ahˇ haw ngeh aˬ dui˗euˬ ngehˬ˗eu tmˇ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ˗ahˇ saˇ tiˇ ya taˬ˗eu nga?

5 Aˬ dui˗euˬ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ ha geuꞈ maˬ ha geuꞈ˗eu heu naˇ, aˬ dui ngehˬ˗eu tmˇ˗eu jeˬ˗ahˇ iˇ˗eu meh. (Yaˬkoˆ 1:26) Miˬyehˇ˗ahˇ maˬ gaˬ˗eu tiˬ deuˬ na naˇ, dawˬ ngehˬ ngeh yehˬ bawˬ sehˇ lu˗ehˇ ngehˬ˗eu uˬ taꞈ, gʼawˬ shaˬ maˬ gaˬ ni aˬ cawˬ˗ahˇ haw teˬ˗eu dawˬ ngehˬ˗eu meh. (2 Tiˆmoˇseˬ 3:1-5) Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ loꞈ˗ehˇ maˬ pyeuꞈ mawꞈ˗eu yaw duˬ baw meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ˗eu jeˬ˗ehˇ ngehˬ mawꞈ tmˇ mawꞈ˗eu ma. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui bawˬ dzaˬ˗iˇ ngeh hawˇ˗eu tsaꞈ gaˬ˗iˇ ngeh naˇ dawˬ zaw˗ehˇ ngehˬ muiˬ nya gaˇ neh, aˬ cawˬ maˬ mawˇ˗eu nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ naˇ ziˇ toˆ ni ngehˬ nehˬ naˇ tawˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ ngaˇ laˬ?—1 Beˬtuˆluˆ 3:7.

6. Kiˬbaˬliˬ ngehˬ nya tmˇ nya˗eu jeˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ zmˬ˗eu miˇ neh, aˬ jeˬ muiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ nga?

6 Aˬ dui ngehˬ nya˗eu tmˇ nya˗eu laꞈ sawˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ zmˬ naˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ aˬ dui naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu deuˬ pyeuꞈ ngaˇ lehˇ siˬ leˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ ‘Miˬyehˇ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu tsawˇ haˬ hawˇ˗eu maˬ naˇ haˬ˗eu tsawˇ haˬ aˬ joˆ˗ehˇ paˆ gaˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ’ siˬ leˇ ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ jiˇ pyeuꞈ meh. (Maˬlaˬkiˇ 3:18) Gaˇ kawˆ teu maˇ diˇ ngeuˇ˗eu lehˇ mehˇ nmˇ Kiˬbaˬliˬ˗euˬ puˬ haw mawˇ haw laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ haw ngeh siˬ laˇ˗eu meh. b Kiˬbaˬliˬ dzaw nymˇ˗ahˇ sahˬ boꞈ dzaw cawˬ tiˬ gʼaˬ nehˬ˗ehˇ sahˬ boꞈ˗euˬ gaˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ ya mˇ taꞈ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ gaˇ teu mˇ gʼaˬ ngeh, Kiˬbaˬliˬ˗euˬ cawˬ teu gʼaˬ Kiˬbaˬliˬ naˇ˗aˬ, dzaw zaˬ nui deuˬ nehˬ˗ehˇ maˬ duˇ leˇ gaˇ haw mawˇ˗euˬ meh. Kiˬbaˬliˬ naˇ˗aˬ, aˬ cawˬ˗euˬ gaˇ kawˆ maˬ ja kʼoeˬ˗eu uˬ taꞈ, yaw muiˬ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ ngehˬ˗awˇ maˬ muiˬ˗eu dawˬ yaw jawꞈ deuˬ jiˇ maˬ ngehˬ˗a. Teu miˇ neh Kiˬbaˬliˬ˗euˬ dzaw cawˬ teu gʼaˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ zaw leˇ˗awˇ aˬ yawꞈ Jaˇliꞈ dzaw laˇ˗euˬ meh. Aˬ dui ngehˬ ngeh tmˇ ngeh tsawˇ haˬ deuˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ siˬ nya mawꞈ laˇ ni ngehˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ dui dui˗eu yaw duˬ baw meh.

7. Nawˇ Miˬyehˇ neh biꞈ˗euˬ laꞈ sawˬ pyeuꞈ˗eu ngehˬ nya tmˇ nya˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ zmˬ mawꞈ nya?

7 Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ yawˬ ha˗euˬ ngehˬ nya tmˇ nya˗eu jeˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu gʼaˇ duˬ hawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ, zmˬ mawꞈ˗eu ma. Nymˬ˗mˇ aˬ dui “ngehˬ˗eu tmˇ˗eu” paw dzaw geuꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga lehˇ haw ma.

Tsaꞈ gaˬ˗iˇ ngeh aˬ cawˬ dzaw geuꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ

Tsaꞈ gaˬ˗iˇ ngeh tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ nahˬ yu ni ngehˬ nehˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ (Aˇ deuˆ 8-9-ahˇ haw)

8. Yeˬsuˇ tsaꞈ gaˬ˗iˇ ngeh ngehˬ˗eu tmˇ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mehˬ yaꞈ˗euˬ nga?

8 Aˬ cawˬ aˬ dui˗ahˇ nui ma laˆ pehˇ laˇ ngeh, yaw zeu baw˗eu laꞈ kʼoeˇ nahˬ yu ni ngehˬ. Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ Miˬyehˇ gaˇ mˇ ngeh, aˬ cawˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ dzaˬ yehꞈ dawˇ boˆ nga, baw tsoꞈ nga, Saˬdaˬ paw pyawˬ˗eu tsawˇ haˬ nga, jawˇ nah˗euˬ zahˇ˗ahˇ maˬ mˇ caw nga, Miˬyehˇ˗ahˇ yehˬ bawˬ sehˇ lu˗ehˇ ehˇ nga, lehˇ maˬ siˬ˗ehˇ ja bu˗eu meh. (Maꞈtehˬ 11:19; 26:65; Luˇkaꞈ 11:15; Yoˇhaˬ 9:16) Ehˇ kʼawꞈ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ dawˬ doeˇ ngehˬ˗awˇ laꞈ poˆ maˬ mˇ˗aˬ. Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui jiˇ aˬ cawˬ dawˬ doeˇ ngehˬ laˇ ngeh, dawˬ doeˇ ngehˬ˗awˇ laꞈ poˆ maˬ ya mˇ˗a. (1 Beˬtuˆluˆ 2:21-23) Teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu teu naˇ yaw awˬ maˬ ngeuˇ˗a. (Yaˬkoˆ 3:2) Aˬ dui˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

9. Tsaꞈ gaˬ˗iˇ ngeh, aˬ dui˗ahˇ nui ma maˬ pehˇ ni ngehˬ nya tmˇ nya ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

9 Tsaꞈ gaˬ˗iˇ ngeh nymˇ sahˇ deuˬ dawˬ doeˇ ngehˬ laˇ naˇ, nui ma taˬ pehˇ. Mehˇ nmˇ Samˬ “Ngaˇ nymˇ sahˇ deuˬ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ siˬ nya˗eu loˬ meh lehˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ poˆ laˇ paˇ laˇ nya meh lehˇ noeˬ nya ni leh jeh˗eu ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Tiˬ poˆ na nymˇ sahˇ deuˬ aˬ dui maꞈ˗ahˇ nui ma pehˇ˗eu teu naˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ nui ma pehˇ luꞈ˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ iˇ zaˬ˗euˬ miˇ neh kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˬ dui nui ma pehˇ luꞈ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ ya mawˇ ngeh, aˬ dui mehˇ nmˇ Luˬsiˇ˗yaˬ loꞈ˗ehˇ loꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma maˬ suˬ saˬ ni, yaw zeu baw˗eu laꞈ kʼoeˇ nahˬ yu ni ngehˬ nya ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ guiˬ lahˬ yaw nymˇ nymˇ lehˇ shaˇ nya˗eu meh.

10. 1 Tiˆmoˇseˬ 4:13-ahˇ haw ngeh, aˬ dui aˬ jeˬ aˇ pyaˇ daˬ taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

10 Yaw muiˬ˗ehˇ mehˬ nya˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ. Tiˆmoˇseˬ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu paw noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ jiˇ huiˬ laˇ mahˇ laˇ˗eu loˬ˗eu jeˬ jaˆ˗eu meh. (1 Tiˆmoˇseˬ 4:13-ahˇ gui.) Aˬ dui tawˇ neh, yaw muiˬ˗ehˇ mehˬ nya˗eu tiˬ gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ nya˗eu nga? Aˬ dui yaw muiˬ˗ehˇ ya lehˬ hmˬ˗eu meh. Aˬ dui˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ mehˬ nya˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ nya ni, caw ba nehˬ nya˗eu keu ka gʼawˬ mya jeˬ jaˆ˗eu miˇ neh, laˬ kʼaˬ cehˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Gui gaˇ mehˬ gaˇ leh jeh lehˇ ehˇ˗eu paˇ dmˬ hawˇ˗eu Ka li zaˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ hawˇ˗eu tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ mˇ˗eu Bawˬ dzaˬ˗eu sahˬ boꞈ aˇ taꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ “Tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ zmˬ iˇ˗eu jeˬ” lehˇ ehˇ˗eu teu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui˗ahˇ caw ba nehˬ nya˗eu gʼawˬ mya jeˬ mawˇ nya˗eu meh. Nawˇ keu ka teu˗ahˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za luꞈ ma laˬ? Aˬ dui yaw muiˬ˗ehˇ lehˬ hmˬ naˇ, guˆ˗eu nui ma yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ ahˇ ni nui kʼaˬ tsmˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ ngehˬ nya dzehˬ laˇ˗eu meh.

11. Mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na yaw muiˬ˗ehˇ mehˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ jeˬ jahˇ˗eu nga?

11 Aˬ dui aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ jawˇ˗eu yaw muiˬ˗ehˇ mehˬ nya˗eu mehˇ nmˇ nui deuˬ˗ahˇ neh dzaw geuꞈ˗eu heu neh, aˬ dui jiˇ yaw muiˬ˗ehˇ mehˬ nya˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ laˇ nya˗eu meh. Uˬ soe ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ mehˇ nmˇ Samˬ mehˇ nmˇ tiˬ deuˬ na, aˬ jeˬ miˇ neh yaw muiˬ˗ehˇ mehˬ nya˗eu nga lehˇ haw˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ mehˇ nmˇ deuˬ mehˬ gaˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu leh jeh˗eu meh. Taˇliˬ˗yaˬ lehˇ kuˇ˗eu mehˇ nmˇ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ jiˇ, noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ dawˬ mehˬ mehˬ gaˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ˗awˇ, tsaꞈ gaˬ˗iˇ ngeh tsawˇ haˬ deuˬ naˇ haˬ laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzawˇ nehˬ paˬ nga lehˇ siˬ nya laˇ ni leh jeh˗euˬ meh.

Bawˬ dzaˬ ngeh aˬ cawˬ dzaw geuꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ

Mehˬ bawˬ˗ahˇ dawˬ caˇ caˇ ngeh, nui ma laꞈ kʼoeˇ neh caˇ˗eu heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ja ceuˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ (Aˇ deuˆ 12-13-ahˇ haw)

12. Mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na˗euˬ gʼaˇ duˬ, aˬ jeˬ jahˇ˗eu maˬ awˬ˗eu nga?

12 Aˬ dui aˇ muˇ˗euˬ mehˬ bawˬ˗ahˇ dawˬ caˇ caˇ˗awˇ, yaw muiˬ˗ehˇ lehˬ hmˬ leꞈ˗euˬ dawˬ kʼoꞈ biꞈ˗eu heu neh, mehˬ bawˬ˗ahˇ gm leˇ nya˗eu meh. (Ja ceuˬ 22:22) Tiˬ deuˬ na˗euˬ gʼaˇ duˬ naˇ, aˬ cawˬ˗euˬ mehˬ shi dawˬ caˇ caˇ˗eu, dawˬ kʼoꞈ biꞈ˗eu maˬ awˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Nawˬ˗ahˇ jiˇ teu loꞈ˗ehˇ gʼeh miˇ˗a laˬ? Teu loꞈ˗ehˇ gʼeh luꞈ naˇ, gaˇ kawˆ teu˗ahˇ deuˆ gʼaˬ nya˗euˬ mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh dzaw geuꞈ nya meh.

13. Aˬ dui˗ahˇ mehˬ bawˬ˗ahˇ nui ma laꞈ kʼoeˇ neh, ja ceuˬ˗eu caˇ dawˬ caˇ nya ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ, aˬ jeˬ nga?

13 Nui ma laꞈ kʼoeˇ neh ja ceuˬ˗eu caˇ dawˬ caˇ. Aˬ dui ja ceuˬ˗eu caˇ dawˬ caˇ˗eu heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ja ceuˬ mawꞈ˗eu miˇ neh ma. Mehˇ nmˇ Saˬlaˇ aˬ yawꞈ dawˬ caˇ maˬ caˇ nya nya lehˇ noeˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ dawˬ caˇ caˇ˗awˇ ja ceuˬ mawꞈ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ iˇ kahˇ˗ahˇ jawˇ ngeh, mehˬ bawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ ngeh dawˬ caˇ jiˇ caˇ dzaw˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ dawˬ caˇ teu bymˇ naˇ, mehˬ bawˬ laꞈ kʼoeˇ ja sawˇ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ taꞈ˗eu nga lehˇ jiˇ haw˗eu meh. Saˬlaˇ “Teu naˇ ngaˬ˗ahˇ dawˬ caˇ caˇ nya maˬ caˇ nya˗eu naˆ maˬ tseˇ, dawˬ caˇ teu bymˇ˗euˬ dawˬ tsuiꞈ˗ahˇ haw tsoˆ taˬ nya ni caw ba nehˬ laꞈ nya” lehˇ ehˇ˗eu meh.

14. Nawˇ shaꞈ dawˇ nya˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ naˇ, mehˬ bawˬ˗ahˇ dawˬ kʼoꞈ biꞈ nya ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

14 Aˬ myah luꞈ dawˬ kʼoꞈ biꞈ. Tiˬ deuˬ na˗euˬ gʼaˇ duˬ toˆ˗ehˇ jahˇ˗eu yaw shaˬ meh. Uˬ soe ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ mehˇ nmˇ Taˇliˬ˗yaˬ “Ngaˇ naˇ tsawˇ haˬ˗ahˇ guˆ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ ma. Ngaˇ dawˬ kʼoꞈ biꞈ ngeh, ngaˬ˗euˬ teˇ saˇ yaw dzuˬ dzuˬ gaˇ maˬ duˇ˗eu miˇ nehꞈ, ngaˇ dawˬ kʼoꞈ biꞈ˗eu shaˬ dui dui˗eu aˬ cawˬ maˬ siˬ nya˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ dawˬ kʼoꞈ biꞈ˗eu yaw shaˬ kʼawꞈ, maˬ biꞈ ni tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ jawˇ˗a. Aˬ yawꞈ mehˬ bawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ dawˬ kʼoꞈ lehˬ hmˬ ngeh, tiˬ deuˆ laꞈ kʼoeˇ dawˬ kʼoꞈ biꞈ dahˬ beh˗eu gʼaˬ naˇ, yaw nymˇ nymˇ lehˇ ya biꞈ meh lehˇ noeˬ tsoˆ taˬ˗euˬ meh. Taˇliˬ˗yaˬ “Ngaˬ˗ahˇ dawˬ kʼoꞈ biꞈ ngeh, naˇ haˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ do lehˇ tsaˬ˗eu yaw nymˇ nymˇ lehˇ gʼeh˗eu dawˬ kʼoꞈ ya biꞈ˗euˬ kʼawꞈ maˬ gaˇ miˇ˗a. Maˇ diˇ naˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu dawˬ kʼoꞈ˗ahˇ ya leˇ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh.

15. Aˬ dui dawˬ kʼoꞈ biꞈ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ maˬ ya ngehˇ˗eu nga?

15 Naˇ kʼawˇ gʼahˇ˗eu Ka li zaˬ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ kʼawꞈ, tiˬ poˆ na dawˬ kʼoꞈ biꞈ˗eu heu naˇ yaw awˬ lehˇ maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Mehˇ nmˇ Juˬliˇ˗yaˬ “Ngaˬ˗euˬ dawˬ kʼoꞈ naˇ aˇ dzehˬ˗ehˇ awˬ˗awˇ, yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ muiˬ nya lehˇ guˆ˗eu miˇ neh, tiˬ poˆ na ngaˇ dawˬ kʼoꞈ maˬ biꞈ ni gʼeh˗eu ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh, kʼaˇ muiˬ˗eu dawˬ kʼoꞈ biꞈ gaˇ noeˬ tmˬ˗eu tehꞈ meh lehˇ taˬ ngehˇ. c Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui guˆ˗eu nui ma˗ahˇ gʼaˬ leˇ˗awˇ, aˇ muˇ˗euˬ mehˬ bawˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ ja ceuˬ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh gaˇ aˇ poeˬ taˬ baw dui dui˗eu meh.

Dawˬ ngehˬ ngeh dzaw geuꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ

16. Aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu dawˬ ngehˬ gaˇ ya yahˇ˗eu nga?

16 Aˬ geu jeˬ lehˇ gʼeh˗eu “dawˬ doeˇ ngehˬ˗eu” jeˬ˗ahˇ maˬ kaˬ yahˇ. (Eˇpeˇsu 4:31, Yaw Shawˇ Yehˇ boꞈ 2018) Uˬ soe dahˬ beh laˇ gaˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ Ka li zaˬ deuˬ maˬ muiˬ˗eu dawˬ yaw jawꞈ deuˬ˗ahˇ kʼaˬ meh˗ahˇ neh tiˬ jeˬ gʼeh neh˗iˬ maˬ ya bi doˆ laˇ˗a. Yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ siˬ laˇ˗eu dawˬ doeˇ ngehˬ˗eu jeˬ jiˇ jaˆ˗eu miˇ neh, aˬ dui saˇ tiˇ ya taˬ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui aˬ cawˬ˗euˬ dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ˗ahˇ maˬ ehˇ, aˬ cawˬ˗euˬ tsawˇ jeuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ ehˇ, haw teˬ˗eu jeˬ˗ehˇ maˬ ngehˬ˗eu gʼaˇ duˬ saˇ tiˇ ya taˬ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui aˬ cawˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ deuˬ leˇ naˇ leˇ ni maˬ ya ngehˬ maˬ ya mˇ˗a. Mehˇ nmˇ aˬ li tiˬ gʼaˬ “Tiˬ poˆ na ngaˇ ngehˬ niˇ gʼa mawꞈ˗eu miˇ neh, tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ ngeuˇ˗a lehˇ noeˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ haw teˬ˗eu dawˬ ngehˬ˗eu ma. Teu naˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nui ma˗ahˇ deuˬ leˇ naˇ leˇ˗eu meh. Ngaˇ dawˬ teu loꞈ˗ehˇ kʼaˇ ngehˬ ngeh maˬ ehˇ, aˬ cawˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ deuˬ leˇ naˇ leˇ˗eu dawˬ ngehˬ ngeh maˬ ehˇ, ngaˬ˗euˬ miˬ zaˬ, nga nyaꞈ nyiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ jawˇ ngeh, ngaˬ neh ngehˬ lehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ toeˬ mehˬ nehˬ laꞈ˗awˇ, caw ba nehˬ laꞈ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh.

17. Eˇpeˇsu 4:29-ahˇ haw ngeh, aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu jeˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ ngehˬ nya˗eu nga?

17 Aˬ cawˬ˗ahˇ gʼaˬ bi ahˇ leˇ˗eu jeˬ˗ehˇ ngehˬ. Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ toˇ ngeh to˗aˬ, ya ja ceuˬ nehˬ˗eu meh. (Eˇpeˇsu 4:29-ahˇ gui.) Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ gʼawˬ myaˆ kawˆ jaˆ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ toˇ˗eu meh. Toˇ˗eu jeˬ heu naˇ, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ nyawˬ˗iˇ nya˗eu meh. Nawˬ˗ahˇ kʼoeˬ sho haw leˇ˗euˬ Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ tseˇ gʼaˬ˗ahˇ noeˬ miˇ˗a siˬ laˬ? Aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ maˬ muiˬ˗eu dawˬ gaˬ baˬ da neh, Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ “Moˇseˬ˗ahˇ . . . iˬ baˇ taˬ˗eu” meh. (Bawˇtsahˬ 13:31–14:4) Ja ceuˬ˗eu jeˬ heu naˇ, muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ mˇ˗eu gʼaˬ biꞈ laꞈ˗eu meh. Yeˬpaˬtaˆ˗euˬ aˬ buˇ aˬ yawꞈ˗euˬ cawˬ deuˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ ja ceuˬ nehˬ˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ˗ahˇ doˇ˗eu gaˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ daˆ leꞈ nya˗eu gʼaˬ ahˇ leˇ˗euˬ yaw duˬ baw meh. (Yaˇkʼaˬdaˇ˗eu 11:40) Uˬ soe ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ Saˬlaˇ “Aˬ cawˬ˗ahˇ ja ceuˬ nehˬ˗eu heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ bi siˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ aˇ maꞈ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ aˇ poeˬ baw˗eu jawˇ duˬ za taˬ˗euˬ meh lehˇ siˬ leˇ ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ jiˇ pyeuꞈ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ nui ma laꞈ kʼoeˇ neh, ja ceuˬ nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ ya leh jeh˗eu meh.

18. Ja ceuˬ 15:1, 2-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh kʼaˇ ngeuˇ˗eu loꞈ˗ehˇ ya ehˇ˗eu nga? Teu laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˇ jeˇ ahˇ˗eu nga?

18 Ngeuˇ gaˇ ngehˬ. Maˬ ngeuˇ gaˇ ngehˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ nui kʼahˇ maˬ shiˇ˗a. Yeˬhawˇbaˬ jaˬ myawꞈ myawꞈ˗eu yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ bye˗eu meh. (Dawˬdaˬ 6:16, 17) Nymˬ˗mˇ iˬ nah tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ jaˬ myawꞈ myawꞈ˗eu heu naˇ, jeˬ˗iˬ maˬ ngeuˇ˗eu loꞈ˗ehˇ pyeuꞈ˗iˇ taˬ˗euˬ kʼawꞈ, aˬ dui naˇ gaˇ kawˆ teu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ haw˗eu loꞈ˗ehˇ ya haw˗eu meh. (Ja ceuˬ 15:1, 2-ahˇ gui.) Aˬ dui diˇ daˬ˗ehˇ jaˬ myawꞈ myawꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ bi gʼoˆ shaw bahˬ leˇ nya˗eu dawˬ ngehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, ya yahˇ˗eu meh.

Aˬ cawˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja kʼoeˬ luꞈ gaˇ ya gaˬ ngeh, yawˬ paw yawˬ ngehˬ pyawˇ gʼeh nehˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ (Aˇ deuˆ 19-ahˇ haw)

19. Dawˬ ngehˬ ngeh aˬ jeˬ˗ahˇ paˇ ya yahˇ nga siˬ?

19 Aˬ cawˬ˗euˬ gaˇ kawˆ taˬ ja kʼoeˬ. (Dawˬdaˬ 25:23; 2 Teˇsaˬloˇni 3:11) Uˬ soe ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ Juˬliˇ˗yaˬ aˬ cawˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ja kʼoeˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Aˬ cawˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ja kʼoeˬ gaˇ ya gaˬ˗eu heu naˇ, ngaˬ˗ahˇ nui ma tiˬ pawꞈ˗iˬ maˬ muiˬ nya. Aˬ cawˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ja kʼoeˬ˗eu teu gʼaˬ˗ahˇ jiˇ nui ma maˬ paˇ taˬ coeˇ ni pyeuꞈ laˇ nya. Heu gʼaˬ naˇ ngaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ jiˇ, ngaˇ maˬ mawˇ ngeh ja kʼoeˬ˗eu jeˬ ngaˇ lehˇ noeˬ laˇ nya.” Dawˬ ngehˬ cawˬ luꞈ ngeh ja kʼoeˬ˗eu paw iˇ˗eu lehˇ gʼeh˗eu jeˬ nya lehˇ siˬ laˇ naˇ, yawˬ paw yawˬ ngehˬ pyawˇ gʼeh luꞈ˗uˇ.—Gawˇlawˇsehˇ 4:6.

20. Aˬ dui aˬ jeˬ jahˇ˗eu gʼaˇ duˬ noeˬ tsehˆ taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

20 Aˬ dui maˬ muiˬ˗eu dawˬ yaw jawꞈ tehꞈ˗ehˇ ngehˬ luꞈ byah luꞈ˗eu miˇ tsaˬ˗ahˇ yaw dehꞈ ya dehꞈ luꞈ˗eu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ˗eu jeˬ˗ehˇ ngehˬ nya tmˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, ya leh jeh dui dui˗eu meh. Ngehˬ nya tmˇ nya˗eu jeˬ heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ jawˇ gaˇ neh oe˗euˬ laꞈ sawˬ pyeuꞈ˗awˇ, aˬ dui ngehˬ nya tmˇ nya˗eu jeˬ teu˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ zmˬ luꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ, Yeˬhawˇbaˬ haw luꞈ meh lehˇ maˬ ya ngehˇ˗a. Aˬ dui tsaꞈ gaˬ˗iˇ ngeh maˬ ehˇ, bawˬ dzaˬ ngeh maˬ ehˇ, dawˬ ngehˬ kʼaˇ ngehˬ ngeh maˬ ehˇ, yaw muiˬ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ ngehˬ˗eu leh jeh naˇ, Yeˬhawˇbaˬ guiˬ lahˬ biꞈ˗eu meh. Haiˬ˗eu miˇ tsaˬ heu bi laˆ cawˆ gʼaˬ ngeh tiˬ jawˇ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu jeˬ˗ehˇ ngehˬ˗eu awˬ dzehˬ laˇ˗eu meh. (Yuˇdaˆ 15) Ehˇ kʼawꞈ aˇ yamˬ teu maˬ keuˆ laˇ˗euˬ siˬ kʼoeˇ, aˬ dui ‘ngehˬ˗eu tmˇ˗eu dawˬ deuˬ’ Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ˗eu jeˬ˗ehˇ, ngehˬ˗eu gʼaˇ duˬ noeˬ tsehˆ taˬ luꞈ˗uˇ.—Ja ceuˬ 19:14.

Dawˬ caˇ 121 Aˬ dui yawˬ ha˗euˬ nui ma˗ahˇ ya gʼaˬ leˇ

a Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ ngehˬ nya tmˇ nya˗eu muiˬ dui dui˗eu laꞈ sawˬ biꞈ nehˬ taˬ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ nui ma nyiˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ naˇ, tsawˇ haˬ myaˬ tiˬ paˆ laꞈ sawˬ teu˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ bi zmˬ mawꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ maˬ zmˬ˗a. Aˬ dui yaw jawꞈ yaw doeˇ jeˬ tehꞈ˗ehˇ ngehˬ˗eu miˇ tsaˬ heu siˬ˗ahˇ jawˇ luꞈ kʼawꞈ, aˬ dui˗ahˇ aˬ cawˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗awˇ muiˬ˗eu dawˬ deuˬ ngehˬ nya ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? Aˬ dui tsaꞈ gaˬ˗iˇ ngeh maˬ ehˇ, bawˬ dzaˬ ngeh maˬ ehˇ, dawˬ ngehˬ ngeh maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ˗eu jeˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ ngehˬ nya tmˇ nya˗eu nga? Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ naˇ haˬ˗eu jeˬ heu deuˬ˗ahˇ ja sawˇ ma.

b Tsawˇ myahˇ tiˬ myahˇ na tsawˇ myahˇ myahˇ maˇ maˬ ngeuˇ˗a.

c Dawˬ kʼoꞈ biꞈ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ heu naˆ maˬ tseˇ siˬ nya mawꞈ naˇ, 2019 kʼoꞈ, Tiˬ siˬ ba la Loꞈ˗eu nymˇgoˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ “Bawˬ dzaˬ ngeh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ja ceuˬ” lehˇ ehˇ˗eu kawˆ˗ahˇ haw.

d Aˇ baˇ˗euˬ gaˇ kawˆ: Mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ nui ma pehˇ luꞈ˗eu nymˇ sahˇ gʼaˬ˗ahˇ guˇ guˇ˗ehˇ ngehˬ kʼoꞈ luꞈ. Aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ dawˬ caˇ maˬ caˇ ni jawˇ luꞈ. Mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ aˬ cawˬ˗ahˇ ja kʼoeˬ luꞈ.