1. Njee a bi ti bés likébla lini le hop?

 YÉHÔVA nyen a bi ti bés likébla lini le hop. Ngéda a bi hek mut binam nu bisu le Adam, a bi ti nye likébla li hop inyu boñ le a laa kwel ni nye. Adam a bé ki le a bot bibuk bipe. A bi gwélél likébla li inyu o binuga môl. (Bibôdle 2:19) A bé ki maséé ngandak ngéda a bi pôdôs mut binam numpe, hala wee nwaa wé Éva nu a bé nlam!​—Bibôdle 2:22, 23.

2. Lelaa bôt ba mbep gwélél hilemb hiap ibôdôl ngéda kôba, ipam munu ngéda yés?

² I mbus ndék ngéda, bôt ba bi bôdôl bep gwélél hilémb hiap. Satan Nsohop a bi lôk Éva, hala a boñ le bôt ba binam ba kwo i béba. (Bibôdle 3:1-4) Adam a bi bep gwélél hilémb hié ngéda a bi boñ béba, a ôm Éva ni Yéhôva nsohi. (Bibôdle 3:12) I ngéda Kain a bi nol manyañ Abel, a bi lôk Yéhôva. (Bibôdle 4:9) I mbus ngéda, mut wada mu ndaye i Kain le Lamek, a bi tila bibuk bi bi bé éba le bôt ba bé gwés bisañ ngandak ha ngéda i. (Bibôdle 4:23, 24) Mam ma yé lelaa munu ngéda yés? Di mbéna nok baane ba ntembee, ba podok mpuñgu i mbamba. Yak biliñgeliñge bôt ba mbéñge i len ini, bi yé nyonok ni bipôdôl bi mahindi. Baudu ba nok bipôdôl bi i suklu, yak mimañ mi bôt mi nogok gwo i bôlô. Bipôdôl bi, bi ñéba ndik le nkoñ ’isi unu u yé ñôbak.

3. Kii di nlama yi, kii di ga tehe munu yigil ini?

 ³ Kiki di meya di nok bipôdôl bi mahindi, ibale di nyoñ bé yihe, yak bés di nla kahal pot hala. Kiki di yé bikristen, di nsômbôl lémél Yéhôva, jon di nlama ndik bé keñgle mpuñgu, ndi di nlama tibil gwélél hilémb hiés, hala wee di nlama gwélél hio inyu bégés Djob. Munu yigil ini, di ga tehe lelaa di nla tibil gwélél hilémb hiés (1) i likalô, (2) i makoda, (3) i ngéda di nkwel ni bôt. Ndi, di béñge ndugi inyuki bipôdôl gwés bi yé nseñ i mis ma Yéhôva.

4. Inoñnaga ni kaat Malaki 3:16, inyuki bibañga gwés bi yé nseñ i mis ma Yéhôva?

⁴ Añ Malaki 3:16. Baa ni nyi jam jada li li nla boñ le Yéhôva a tila môl ma bôt ba ba nkon nye woñi, ba hoñlak jôl jé mu ‘kaat yé mbigda’? Bibañga gwés bi nyelel i yom i yé bés i ñem. Yésu a kal le: “I mam ma yôni mut ikété ñem mon nyo u mpot.” (Matéô 12:34) Minkwel nwés mi ñéba too di ngwés toi Yéhôva. Di nyi le sômbôl i Yéhôva i yé le i bôt ba ngwés nye ba niñ i boga ni boga i mbok yondo.

5. (a) Mambe maada ma yé ipôla bibégés di nti Yéhôva ni bipôdôl gwés? (b) Kiki di ntehe mu titii, inyuki di nlama yoñ yihe ni bipôdôl gwés?

⁵ Bibañga gwés bi yé le bi boñ le Yéhôva a kônôl bés maséé tole a unbene bés. (Yakôbô 1:26) Bôt bahogi ba ba ngwélél bé Yéhôva, ba nyai, ba gwé bipôdôl bibe, ba bak ngôk. (2 Timôtéô 3:1-5) Di nlama bé pot kiki bo. Bibañga gwés bi nlama lémél Yéhôva. Ndi baa Yéhôva a yé le a kônôl bés maséé ibale di gwé bibuk bilam i ngéda di yé makoda ni likalô, ndi di nyayak i ngéda di yé mambai més ni bôt bés ba lihaa?​—1 Pétrô 3:7.

6. Bibuk bilam bi Kimberly bi bi lona kii?

⁶ I ngéda di gwé bibuk bilam, bôt ba nyi le di yé bagwélél ba Yéhôva. Hala a mboñ le i bôt ba yé bés ipañ ba ntehe mbagla “ipôla mut a ngwélél Nyambe  ni nu a ngwélél bé nye.” (Malaki 3:18) Di béñge lelaa i jam li li nene munu ndémbél i sita yada le Kimberly. * Ba bi ti nye devoir ni ñudu numpe i suklu. I ngéda ba bi boñ i devoir li, i ñudu nu a bi yimbe le Kimberly a bé bé kiki bana baudu bape. A bé sok bé bôt, a bééna bibuk bilam, a bé pot bé to mpuñgu. I jam li, li bi tihba i ñudu nu a bé boñ suklu ni Kimberly, a bôdôl nigil Bibel. Yéhôva a yé maséé ngandak ngéda bipôdôl gwés bi nhôla bôt i yi maliga!

7. Lelaa u nsômbôl gwélél likébla li hop?

⁷ Di gwé ngôñ le bipôdôl gwés bi ti Yéhôva lipém, bi lémél ki lôk kéé yés. Jon di béñge le ngim mam i i nla hôla bés i ke ni bisu i ba “ndémbél ilam . . . i bipôdôl.”

8. Lelaa Yésu a bi éba bés ndémbél ilam ni bipôdôl gwé i likalô?

⁸ I ngéda ba nyumbla we, pot ni loñgeñem u tinak bôt lipém. I ngéda Yésu a bé sal nson wé hana ’isi, ba bi ôm nye nsohi le a yé mut nyôba ni mut mbina je, le a ngwélél Nsohop, a mbôk mbén Sabat, ni le a ñôbôs jôl li Djob. (Matéô 11:19; 26:65; Lukas 11:15; Yôhanes 9:16) Ndi Yésu a bé timbhe bé ni bibuk bibe. Kiki Yésu, to ibale bôt ba mbep pôdôs bés, di nlama bé bep timbhe bo. (1 Pétrô 2:21-23) I yé maliga le hala a ta bé jam li ntomb. (Yakôbô 3:2) Ndi kii i yé le i hôla bés?

9. Kii i nla hôla bés i bana bipôdôl bilam i ngéda di yé likalô?

⁹ I ngéda mut a mbep pôdôs we likalô, u unup bañ. Mankéé wada le Sam a nkal le: “Me yé me bigda le i mut nu a gwé ngôñ i yi maliga, ni le a nla héñha.” Ngim mangéda, mut a nla bep pôdôs bés inyule di mpuhe nye. I ngéda mut a mbep pôdôs bés likalô, di nla boñ jam sita yada le Lucia a mbéna boñ. Di nla soohe Yéhôva, di bat nye le a hôla bés le di yén nwee, ni le di bep bañ timbhe.

10. Inoñnaga ni kaat 1 Timôtéô 4:13, kii di nlama boñ?

¹⁰ Niiga loñge. Timôtéô a bé yi añal ñañ nlam, ndi to hala a bé lama ki hol. (Añ 1 Timôtéô 4:13.) Kii i nla hôla bés i niiga loñge i likalô? Di nlama tibil kôôba. Di yé maséé hala kiki di gwé ngandak bisélél bi bi nla hôla bés i niiga loñge. I man kaat nunu le Kônde boñ biliya i lisoñgol ni i niiga ni i homa nunu le “Ligip yaga i nson u ñañ nlam” ikété  Kaat i niñ yés ni nson wés bikristen, bi nla hôla we. Baa u ngwélél bikaat bi? I ngéda di nkôôba loñge, di nkon bé woñi likalô.

11. Kii i nhôla ngim lôk kéé i niiga loñge?

¹¹ Di nla ki niiga loñge i ngéda di nigle lôk kéé ipe. Sam nu di mbôk di pôdôl a yé a mbadba le: “Kii i mboñ le ngim lôk kéé i niiga loñge hala?” A yé a béñge makeñge map, a noode nigle bo. Sita yada le Talia, a mbéna béñge lelaa lôk kéé i bôlôm i nti minkwel mi mbamba, a ngwélél makeñge ma i ngéda bôt ba mbat nye mambadga likalô.

12. Mambe mandutu ngim lôk kéé i mboma?

¹² Inyu boñ le makoda més ma tagbe loñge, di nlama tôp tjémbi ntôñ, di kôôba ki mandimbhe malam. (Tjémbi 22:23) Ngim lôk kéé, hala a nlédél bo i tôp tole i timbhe makoda. Baa yak we, u yé mu lôñ i? Ibale u yé mu, w’a kon maséé i tehe kii i bi hôla bilôk bikéé bipe.

13. Kii i nla hôla bés i tôp ni ñem wonsôna?

¹³ Tôp ni ñem wonsôna. I ngéda di ntôp tjémbi i makoda, ngôñ yés i yé le di bégés Yéhôva. Sita yada le Sara a nkal le a ntehe le a ntôp bé loñge. Ndi a gwé ngôñ i tubul Yéhôva tjémbi. Inyu hala nyen, i ngéda a nkôôba makoda, a nkôôba yak tjémbi. A ntôp tjémbi ngandak ngélé, a tehe ki lelaa bibañga bi tjémbi bi nkiha ni minkwel mi ga tagbe i likoda. A nkal le: “I ngéda me mboñ hala, me nhéléé bé i béñge kiñ yem, ndi me mbéñge bibuk bi yé mu tjémbi.”

14. Ibale u nkon woñi i pot i ti bôt, kii i nla hôla we i timbhe makoda?

¹⁴ Timbhe hiki ngéda. I pot maliga, inyu ngim lôk kéé hala a ta bé jam li ntomb. Talia nu di mbôk di pôdôl, a nkal le: “Me nkon woñi i pot i ti bôt, to hala kiki lôk kéé i nyimbe bé hala, inyule kiñ yem i nsehla bé. Inyu hala nyen i timbhe i ta bé bun inyu yem.” Ndi hala a nsôña bé le Talia a timbhe i makoda. I ngéda a mbôñha likoda, a nhôya bé le i ngéda ba mbat mbadga i bisu, a nlama ndik pémés nlôm jam. A nkal le: “Inyu hala nyen, i ngéda me nti ndimbhe i yé kidik, i tombok, i pémhak nlôm jam, hala a yé loñge inyule i nya mandimbhe i yon mankéé a nkena yigil a nsômbôl.”

15. I ngéda di ntimbhe kii di nlama bigda?

¹⁵ Yak lôk kéé i i nkon bé woñi i pot i ti bôt, ngim mangéda i timbhe i nla  bane bo ndutu. Inyuki? Mankéé wada le Juliet a nkal le: “Ngim mangéda me yé me tjél timbhe inyule me nhoñol le ndimbhe yem i nlôôha tomb, i ta bé to ilam.” Ndi di nlama bigda le Yéhôva a nsômbôl ndik le di timbhe kii di nla. * A yé maséé ngandak i ngéda a ntehe le di nwas bé le woñi u sôña bés i timbhe makoda.

16. Umbe ntén bibuk di nlama bé pot?

¹⁶ Nwas “bisol.” (Éfésô 4:31) Kiki di mbôk di tehe, bikristen bi nlama bé pot bibuk bibe. Ndi yak ngim bipôdôl bôt ba nhoo bé yimbe le bi yé bibe, di nlama keñgle gwo. Kiki hihéga, di nlama yoñ yihe le di hégha bañ bôt ba ba gwé bé bilem gwada, ba ta bé litén jada, tole loñ yada. Ni ki le, di nlama bé kal bôt bibuk bi bi mbabaa bo. Mankéé wada a nkal le: “Ngim mangéda, me bé pot me hoñlak le me yé jôha, ki le me bé babaa bôt. Nwaa wem a bi hôla me ngandak a kalak me le bibuk gwem bi ta bé bilam, bi mbabaa nye, yak bôt bape.”

17. Lelaa di yé le di lédés bôt bape kiki kaat Éfésô 4:29 i nkal?

¹⁷ Pot bibañga bi bi nlédés bôt bape. Iloole u héléé i njelel tole minhuñbe, bégés lôk kéé. (Añ Éfésô 4:29.) Yéhôva a bi bôñôl Lôk Israel ngandak mam, ndi to hala, ba bi nai ni njelel. I ngéda mut a ntjelel, a nla boñ le yak bana bôt bape ba kahal tjelel. Di bigda i ngéda bôt ba bi ke i béñge loñ Kanaan ba lona béba ñañ, “bon ba Israel ba huñbene Môsi.” (Ñañga bôt 13:31–14:4) Ndi i ngéda di mbégés bôt, hala a nkônha bo maséé ngandak. Ibabé pééna, i ngéda bingond bi bôda bi bi bégés ngond i Yifta, hala a bi hôla nye i kena bôlô yé ni bisu ni maséé momasôna. (Bakéés 11:40) Sara nu di mbôk di pôdôl, a nkal le: “I ngéda di mbégés lôk kéé, ba nôgda le Yéhôva a ngwés bo, ni le ba yé nseñ ikété ntôñ.” Jon, di nlama yéñ manjel i bégés lôk kéé yés.

18. Kiki kaat Tjémbi 15:1, 2 i ñéba, inyuki di nlama pot maliga, i pot maliga wee kii?

¹⁸ Pot maliga. Ibale di ntembee, di ta bé le di lémél Yéhôva. A ñoo bitembee. (Bingéngén 6:16, 17) To hala kiki ngandak bôt i len ini i nwo bé nyuu i tembee, bés di nlama bé lôk, inyule  Yéhôva a ñoo hala. (Añ Tjémbi 15:1, 2.) Di nlama bé pot bibuk bi bôt ba nhoo bé tehe le bi yé bitembee, di nlama bé tjél kal mam malam lôk kéé i mboñ inyule di nsômbôl le bôt ba tehe bo kiki bibéba bi bôt.

19. Kii ipe di nlama bé boñ?

¹⁹ Nwas hilégé. (Bingéngén 25:23; 2 Tésalônika 3:11) Juliet nu di mbôk di mpôdôl a nkal bés i yom a nôgda i ngéda ba nsok mut ipañ yé. A nkal le: “I ngéda me nok hilégé, hala a nlôôha tééñga me, i mankéé a nsok bôt bape, me nla ha bé to bôdôl nye ñem. Kii i nyis me le a nsok bé me i ngéda a nkwel ni bôt bape?” Ibale u yé kwel ni mut, ndi u tehe le nkwel u nkahal ôbi, héñha nkwel.​—Kôlôsé 4:6.

20. Lelaa u nsômbôl gwélél hilémb hioñ?

²⁰ Kiki ngandak bôt i gwé bibuk bibe munu nkoñ ’isi unu, di nlama jo sañ inyu pot i nya i nlémél Yéhôva. Di hôya bañ le Yéhôva nyen a bi ti bés likébla li hop, a yé maséé i ngéda bibañga gwés bi yé bilam. Ibale di njo sañ inyu bana bipôdôl bilam i likalô, i makoda, ni minkwel nwés ni bôt bape, a ga sayap bés. I ngéda i béba nkoñ ’isi ini i ga tjiba, i pot i nya i nlémél Yéhôva i ga bane bés jam li ntomb. (Yuda 15) Ndi, nwaa le lisuk li nkola, di kee ni bisu i lémél Yéhôva ni “bibañga bi nyo wés.”​—Tjémbi 19:15.