1. Bushe nani watupeela ubupe bwa kulanda?

 LESA e watupeela ubu bupe bwa kulanda. Yehova alengele umuntu wa kubalilapo, Adamu, ukulalanda ilyo amubumbile fye pa kuti alelanshanya nankwe. Adamu aleya aleishibilako amashiwi ya kubomfya pa kulanda nga apangilapo amashiwi ayapya. Alibomfeshe ubupe ubo Yehova amupeele ilyo ainike ifinama fyonse amashina. (Ukute. 2:19) Kabili alitemenwe sana ilyo alandile no muntu munankwe pa muku wa kubalilapo, no yu ali ni Efa umwina mwakwe uwali uwayemba icine cine!—Ukute. 2:22, 23.

2. Ukufuma fye na kale, bushe abantu babomfya shani bubi bubi ubupe bwa kulanda?

² Tapakokwele, abantu balifililwe ukubomfya bwino ubupe bwa kulanda ubo Lesa abapeele. Satana Kaseebanya alibepele Efa kabili bulya ubufi bwalengele abantu ukubembuka no kukanaba abapwililika. (Ukute. 3:1-4) Adamu na o tabomfeshe bwino ubupe bwa kulanda ubo Lesa amupeele, ilyo apeele Efa na Yehova umulandu pa lubembu ulo acitile. (Ukute. 3:12) Kaini na o alibepele Yehova ilyo aipeye ndume nankwe Abele. (Ukute. 4:9) Pa numa, Lameke uwafyelwe mu lupwa lwa kwa Kaini alembele umushikakulo uwalelangilila ifyo abantu bali abankalwe mu nshiku shakwe. (Ukute. 4:23, 24) Bushe muno nshiku abantu baba shani? Inshita shimo bakateka balabomfya amashiwi ayabipa pa cintubwingi. Muno nshiku mu mafilimu ayengi mwaliba imilandile yabipa. Abana be sukulu balomfwa amashiwi ayabipa ayo abantu balanda ilyo bali pa sukulu. Abakalamba nabo balomfwa amashiwi ayabipa ayo abantu balanda ilyo bali ku ncito. Ifi imilandile yabipa ili fye mpanga yonse, filelangilila fye ifyo abantu babipile muno calo.

3. Cinshi ico tufwile ukucenjelako, kabili finshi twalasambilila muli cino cipande?

 ³ Nga tatucenjele, kuti twabelela ukumfwa amashiwi ayabipa ica kuti twatendeka no kuyabomfya. Kwena apo tuli Bena Kristu, tufwaya ukucita ifintu ifingalenga Yehova asekelela, kabili pali ifyo fintu paba no kukanalanda amashiwi ayabipa. Lelo tufwile ukubomfya bwino ubu bupe ubo Lesa atupeela, e kutila ukumulumbanishishako. Muli cino cipande twalasambilila pa fyo twingalumbanya Yehova (1) ilyo tulebila imbila nsuma, (2) ilyo tulelongana, na (3) ilyo tulelanshanya na ba bwananyina. Nomba natubale tulande umulandu Yehova abikilako amano ku fyo tulanda.

4. Ukulingana na Malaki 3:16, mulandu nshi Yehova abikila amano ku fyo tulanda?

⁴ Belengeni Malaki 3:16. Bushe kuti mwatila mulandu nshi Yehova alembela amashina aya bantu abamutiina, abatontonkanya pe shina lyakwe mwi buuku lyakwe ilya cibukisho? Ifyo tulanda filangilila ifyaba mu mutima wesu. Yesu atile: “Umuntu alanda ifyaisula mu mutima wakwe.” (Mat. 12:34) Ifyo tulanda filangilila ifyo twatemwa Yehova. Kabili Yehova afwaya bonse abamutemwa bakekale umuyayaya mu calo cipya.

5. (a) Bushe ifyo tulanda fikuma shani ifyo Lesa amona ukupepa kwesu? (b) Ukulingana ne cikope, finshi tufwile ukulaibukisha ilyo tulelanda?

⁵ Ifyo tulanda e filanga nampo nga Yehova kuti apokelela ukupepa kwesu nelyo iyo. (Yako. 1:26) Abantu bamo abashatemwa Lesa balanda ukwabula icikuuku, bakali kabili ba cilumba. (2 Tim. 3:1-5) Kwena teti tutemwe ukuba nga aba bantu. Tufwaya ukulenga Yehova ukuba ne nsansa ku fyo tulanda. Bushe Yehova kuti atemwa nga ca kuti tulebomfya amashiwi ayasuma ilyo tuli pa kulongana na lintu tulebila imbila nsuma lelo ilyo tuli pa ng’anda tulebomfya amashiwi aya musaalula ilyo tulelanda kuli balupwa lwesu?—1 Pet. 3:7.

6. Fisuma nshi fyacitike pa mulandu wa kuti imilandile ya ba Kimberly yali iisuma?

⁶ Nga ca kuti tulebomfya bwino ubupe ubo Yehova atupeela ubwa kulanda, tukalenga abantu bambi bakeshibe ukuti tupepa Yehova.  Tukalenga bonse ukwishiba “apalekanina uubombela Lesa no ushimubombela.” (Mal. 3:18) Ifi e fyacitikile bankashi Kimberly. * Balibebele ukubomba fimo ifya ku sukulu na uo balesambilila nankwe. Ilyo babombeele pamo, uo balesambilila na o aishilemona ukuti ba Kimberly balipuseneko na bana be sukulu bambi. Tabalelanda ifyabipa pa bantu, bali sana ne cikuuku kabili tabalebomfya amashiwi ayabipa. E ico alitemenwe sana ifyo ba Kimberly baali ica kuti alisumine ukutendeka ukumusambilisha Baibolo. Yehova alasekelela nga nshi nga ca kuti imilandile yesu ilelenga abantu ukufwaya ukusambilila icine pali ena.

7. Finshi mulefwaisha ukucita pa bupe ubusuma ubo Yehova amupeela ubwa kulanda?

⁷ Bonse tufwaya ukulalanda mu nshila iingalenga Yehova acindikwa kabili iingatupalamika ku ba bwananyina. Kanshi lekeni tulande pa fyo twingacita pa kuti tuletwalilila ukulanda ifisuma ifyo abantu bengapashanya.

8. Bushe kuti twapashanya shani ifyo Yesu abomfeshe ubupe bwa kulanda ilyo ali pano isonde?

⁸ Muleba ne cikuuku no mucinshi pa kulanda nga bamukalifya. Ilyo Yesu ali pano isonde, abantu baleti ali ni cakolwa, ali muliili, alebombela Satana, tacindike Isabata kabili alepontela Lesa. (Mat. 11:19; 26:65; Luka 11:15; Yoh. 9:16) Yesu tabebele amashiwi ayabipa pali ifi balandile. Kanshi na ifwe nga batweba amashiwi ayabi tufwile ukupashanya Yesu, tatufwile ukulanda amashiwi ayabipa. (1 Pet. 2:21-23) Lelo tacayanguka ukwasuka cikuuku cikuuku nga ca kuti nabatukalifya nelyo nabatweba amashiwi ayabipa. (Yako. 3:2) Finshi twingacita ifingatwafwa?

9. Finshi fingatwafwa ukukanalanda amashiwi ayabipa ilyo tulebila imbila nsuma?

⁹ Nga ca kuti ilyo muleshimikila umuntu amweba amashiwi ayabipa, mwilafulwa. Munyinefwe Sam atile: “Ico mbikako sana amano ca kuti umuntu ndebilako imbila nsuma alingile ukwishiba icine pali Lesa kabili ndacetekela no kutila kuti ayaluka.” Limo icilenga umwine wa ng’anda ukufulwa nga twaya mu kumushimikila, ni lintu twaya pa nshita iishili bwino. Nga ca kuti uo tulebilako imbila nsuma akalipa, kuti twacita nge fyo nkashi Lucia acita. Kuti twapepa kuli Yehova ipepo ilipi no kumulomba ukuti atwafwe twilanda amashiwi ayashili ya cikuuku kabili ayabula umucinshi.

10. Ukulingana na 1 Timote 4:13, finshi tufwile ukulafwaisha ukucita ilyo tulebila imbila nsuma?

¹⁰ Mulesambilisha bwino. Timote alishibe ukusambilisha, na lyo line alingile ukutwalilila  ukulawamyako imisambilishishe yakwe. (Belengeni 1 Timote 4:13.) Finshi twingacita pa kuti tulesambilisha bwino ilyo tulebila imbila nsuma? Tufwile ukupekanya bwino. Icawamako ca kuti, twalikwata impapulo ishingi ishingatwafwa ukulasambilisha bwino. Kuti mwasanga ifyebo mwingabomfya muli broshuwa itila Mulebika Amano ku Kubelenga na ku Kusambilisha e lyo na mu lubali uluba mu Akatabo ka Kubomfya pa Kulongana kwa Imikalile ya Bwina Kristu no Mulimo Tubomba, ulutila “Ifyo Mwingacita pa Kuti Mulebila Bwino Imbila Nsuma.” Bushe mulabomfya bwino ishi mpapulo? Nga natupekanya bwino, tatuba no mwenso ilyo tulelanda na bantu kabili tulalanda ninshi natushipa.

11. Finshi bamunyinefwe bamo na bankashi bacita pa kuti balesambilisha bwino?

¹¹ Na cimbi icingatwafwa ukusambilisha bwino, kusambilila ku baishiba bwino ukusambilisha mu cilonganino. Ba Sam abo tulandilepo kale, balatontonkanya icilenga bamunyinefwe na bankashi bamo ukulasambilisha bwino. Balakutikisha ilyo aba bwananyina balesambilisha kabili balesha no kubapashanya. Bankashi Talia balabika sana amano ku fyo bamunyinefwe abaishiba ukusambilisha balanda amalyashi ya Baibolo. Ici calilenga ukuti balesambililako ifya kulanda pa malyashi ayo abantu bengatemwa ukukutikako ilyo balebila imbila nsuma.

12. Finshi fimo ifikosela aba bwananyina ukucita?

¹² Ukulongana kulawama nga ca kuti bonse tuleimbako inyimbo no kwasukapo ifyasuko ifyo tupekenye bwino. (Amalu. 22:22) Bamo cilabakosela ukwimba nelyo ukwasukapo ilyo bali pa kulongana. Bushe na imwe cilamukosela? Nga ca kuti cilamukosela, nga mwasambilila ku fya-afwa aba bwananyina bamo ukupwisha umwenso wa kwimba nelyo ukwasukapo ilyo balelongana, na imwe bene kuti fyamwafwa.

13. Cinshi nalimo icingamwafwa ukulaimba no mweo onse ilyo mulelongana?

¹³ Muleimba no mweo onse. Umulandu uukalamba uo twimbila inyimbo ilyo tuli pa kulongana, kulumbanya Yehova. Bankashi Sara bamona kwati tabemba bwino. Na lyo line balafwaya ukulumbanya Yehova ilyo baleimba. Kanshi ilyo balepekanya ukulongana balapekanya ne nyimbo isho bakemba pa kulongana. Balemba ishi nyimbo ilyo balepekanya kabili balamona ne fyo amashiwi yali muli ishi nyimbo yapalene ne fili muli uko kulongana. Ba Sara batile: “Ici cilalenga ndebika sana amano ku mashiwi ayali mu nyimbo kabili nshibika sana amano ku fyo mfilwa ukwimba bwino.”

14. Nga ca kuti mulomfwa umwenso wa kwasukapo, finshi fingamwafwa ukula-asukapo pa kulongana?

¹⁴ Muleasukapo lyonse. Bamunyinefwe bamo  cilabakosela sana ukwasukapo pa kulongana. Ba Talia abo tulandilepo batile: “Ndomfwa sana umwenso ukulanda ku bantu abengi, nangu ca kuti abengi tabeshiba pantu ishiwi lyandi lyalitekanya. Kanshi ukwasukapo kulankosela sana.” Na lyo line, ifi tafyalenga ba Talia ukuleka ukula-asukapo pa kulongana. Ilyo balepekanya ukulongana, balebukisha ukuti icasuko ca kubalilapo cifwile ukuba icipi kabili ica mu kulungatika. Batile: “Kanshi nga na-asuka icasuko icipi, icileumfwika kabili icilingene ne fyo tulesambililapo, ninshi cili fye bwino pantu e fyo katungulula we sambililo afwaya.”

15. Finshi tufwile ukulaibukisha ilyo tulefwaya ukwasukapo?

¹⁵ Na Bena Kristu abashumfwa insoni e lyo no mwenso wa kwasukapo, nabo bene inshita shimo cilabakosela ukwasukapo pa kulongana. Mulandu nshi limo cibakosela? Ba Juliet batile, “Inshita shimo ndafilwa ukwasukapo pantu mona kwati icasuko nacangukisha nelyo tacili bwino.” Muleibukisha ukuti Yehova afwaya tuleasuka ifyasuko ifisuma kabili ifyo twingakumanisha. * Alasekelela nga nshi nga twabombesha apo twingapesha ukwasukapo ilyo tulelongana nangu ca kuti inshita shimo tulomfwa umwenso.

16. Milandile nshi iyo tushilingile ukulalanda?

¹⁶ “Mwilaba . . . no musaalula.” (Efes. 4:31) Nga fintu tulandilepo, Umwina Kristu tafwile ukulalanda ifyabipa. Lelo kwaliba imilandile ya musaalula imo iyo tufwile ukucenjelako. Ku ca kumwenako, tatufwile ukulalanda ifyabipa pa bantu abakonka intambi shimbi, aba mutundu umbi, nelyo abafuma ku fyalo fimbi. Na kabili, tatufwile ukweba abantu amashiwi ya musaalula pa kuti tubakalifye. Umo munyinefwe alandile ukuti: “Inshita shimo ndalanda amashiwi ayo ndemona kwati ya kusekesha kabili yali fye bwino lelo ayakalifye uwa bwananyina uo ndelanda nankwe. Pa myaka iingi, umwina mwandi alanjeba ilyo tuli fye babili nga ca kuti nacilandapo fimo ifyacimukalifya nelyo ifyacikalifya uwa bwananyina.”

17. Ukulingana na mashiwi yaba pa Abena Efese 4:29, kuti twakuula shani aba bwananyina?

¹⁷ Mulelanda ifingakuula aba bwananyina. Muleitemenwa ukutasha aba bwananyina ukucila ukubalengulula nelyo ukulailishanya. (Belengeni Abena Efese 4:29.) Abena Israele balikwete ifingi ifyo balingile ukutashishapo Yehova, lelo ilingi baleilishanya. Nga tuleilishanya kuti twalenga aba bwananyina na bena batendeka ukulailishanya. Nga muleibukisha, inengu abaletele ilyashi ilibi balilengele ‘abana ba kwa Israele bonse batendeka ukuilishanya  kuli Mose.’ (Impe. 13:31–14:4) Lelo nga tuletasha bambi, tukalenga baba ne nsansa. Ukwabula no kutwishika, filya ifibusa fya mwana mwanakashi wa kwa Yefta fyalemukoselesha, calengele ukuti atwalilile ukubomba umulimo wakwe. (Abapi. 11:40) Ba Sara abo tulandilepo kale, batile, “Nga tuletasha aba bwananyina, tukalenga balaumfwa ukuti Yehova alibatemwa icine cine kabili na ba bwananyina bambi mu cilonganino nabo balibatemwa.” Kanshi mulesangako inshita iya kutasha bamunyinenwe na bankashi.

18. Ukulingana na Amalumbo 15:1, 2, mulandu nshi tulingile ukulalandila icine, kabili finshi fyaba mu kulanda icine?

¹⁸ Mulelanda icine. Te kuti tulenge Yehova ukusekelela nga tulebepa ubufi. Alipata ubufi bonse. (Amapi. 6:16, 17) Nangu ca kuti abantu abengi pali ino nshita bamona ukuti ukubepa ubufi kwaliba fye bwino, ifwe tatubepa ubufi pantu Yehova alanda ukuti ukubepa ubufi kubi. (Belengeni Amalumbo 15:1, 2.) Ca cine ukuti tatubepa ubufi, na lyo line, tatufwile ukulafisa ifyebo fimo ifingalenga abo tule-eba bakaana ukwishiba ifishinka fyonse.

19. Finshi fimbi ifyo tushilingile ukucita?

¹⁹ Mwilacita ulwambo. (Amapi. 25:23; 2 Tes. 3:11) Ba Juliet abo tulandilepo, balandile pa fyo bamona ulwambo. Batile: “Nshumfwa bwino ukumona umuntu alecita ulwambo kabili cilenga naleka ukumucetekela. Na kuba, kuti naishiba shani nga ca kuti ena takalande ifya bufi pali ine ku muntu umbi?” Nga ca kuti ilyo mulelanshanya mwamona ukuti ifyo mulelandapo fyalalenga mutendeke ukucita ulwambo, kuti mwatendeka ukulanda pa fintu fimbi.—Kol. 4:6.

20. Cinshi mulefwaisha ukucita?

²⁰ Apo mu calo pali ino nshita abantu abengi balalanda ifyabipa, tufwile ukubombesha ukushininkisha ukuti imilandile yesu ilelenga Yehova ukusekelela. Muleibukisha ukuti ukulanda bupe ubo Yehova atupeela kabili alibika amano ku fyo tubomfya ubu bupe. Akatupaala nga ca kuti tulebomfya bwino ubupe bwa kulanda ilyo tulebila imbila nsuma, ilyo tulelongana e lyo na lintu tulelanshanya na ba bwananyina. Ilyo Yehova Lesa akonaula cino calo cabipa, cikanguka ukulalenga Yehova ukusekelela ukupitila mu fyo tulanda. (Yuda 15) Nomba pali ino nshita, mulefwaisha ukulenga Yehova ukulasekelela na ‘mashiwi ya mu kanwa kenu.’—Amalu. 19:14.