1. Biachim khawhnak cu khoika in dah hmuhmi a si?

 BIACHIM khawhnak cu dawtnak Pathian sinin kan hmuhmi laksawng a si. Hmasa bik mipa, Adam cu ser a si cangka in vancung a Pa he chawnhbiaknak caah biafang hna a hman khawh. Biafang thar hna a sernak thawngin holhfang hna kha a karhter. Adam nih mah sining kha hmangin saram vialte min sak ding timi a rian kha a rak ṭuan. (Gen. 2:19) Cun a dang minung pakhat—aa dawh tukmi a nupi, Evi sin a voikhatnak bia a chim tikah zeitluk in dah a lung a cawlcangh lai!—Gen. 2:22, 23.

2. Hlanlio le tuchan ah biachimnak kha zeitindah ningcang loin hman a si?

² Caan tlawmpal hnuah biachim khawhnak cu ningcang loin hman a rak si. Satan Khuachia nih Evi kha a hlen i mah nih minung kha misual le mitlinglo a kan siter. (Gen. 3:1-4) Adam nih amah a palhnak kha Evi le Jehovah hmanh a mawhchiat hnanak thawngin a lei kha ningcang loin a hman. (Gen. 3:12) Kain nih a naupa Abel a thah hnuah Jehovah kha a rak hlen. (Gen. 4:9) A hnuah Kain tefa a simi Lamek nih a chan mi hna i an puarhrannak kong kha biazai a rak ṭial. (Gen. 4:23, 24) Tuchan thil sining tah zeidah a lawh? Ramkhel lei hruaitu pawl nih mipi sinah biaṭhalo hna zalong tein an hmanmi kha kan hmuh. Tuchan i baisikup tam deuh ah biaṭhalo aa tel lomi cu hmuh awkah a har. Siangngakchia nih sianginn ah holh ṭhalo an theih i upa pawl zong nih rianṭuannak hmun ah an theih. Ngaihchiat awk ngai a simi cu, a thurhnawmmi holh hmannak  cu tuchan kan pawngkam ah kan hmuhmi ziazalei phunglam le biachim holhrel a chiat chinmi a langhternak lawng a si.

3. Kan i ralrin a herhmi thil ṭihnung cu zeidah a si i hi capar ah zei kong dah kan i ruah hna lai?

³ Kan i ralrin lo ahcun holh ṭhalo kan theihmi kha kan i ziak lai i kanmah theng nih kan hun hman ve men lai. Khrihfa a simi nih Jehovah lunglawmhter kan duh i mah ah a thurhnawmmi biachim hrial lawngin a za lo. Pathian thangṭhatnak caah biachim khawhnak laksawng kha a ṭha bikmi lam in hman kan duh. Hi capar ah mah kha (1) phungchimnak, (2) pumhnak le (3) nifate bia i ruahnak ah zeitindah kan hman khawh ti kha kan i ruah hna lai. Pakhatnak ah, kan biachim cu Jehovah caah a biapimi a sinak a ruang kha i ruah hna u sih.

4. Malakhi 3:16 ningin kan biachim cu Jehovah caah zeicah a biapit?

⁴ Malakhi 3:16 rel. Jehovah nih an biachimnak ah amah a ṭih i a min kong an ruah ti a langhtermi hna kha ‘a hmaika i cinkennak cazin’ chungah an min a khumh hnanak a ruang kha na ruat kho maw? Kan biachim nih kan lung chungah a ummi kha a langhter. Jesuh nih “kaa nih cun lungchung i a khatmi kha pei a chim cu” tiah a ti. (Matt. 12:34) Cucaah Jehovah zeitluk in dah kan dawt ti kha kan chimmi kong nih a langhter. Jehovah nih amah a dawmi hna kha vawlei thar ah zungzal in nung hna seh ti a duh.

5. (a) Kan biaknak le kan biachim cu zeitindah aa pehtlaih? (b) Hmanthlak ah kan hmuh bantukin kan biachim he aa tlaiin zeidah kan i ralrin a herh?

⁵ Kan biachim ning nih Jehovah nih kan biaknak a cohlang lai maw, cohlang lai lo ti kha bia a khiah khawh. (Jeim 1:26) Pathian a daw lomi mi cheukhat nih cun thinhung in, puarhrang in le porhlaw ngaiin bia an chim. (2 Tim. 3:1-5) Kannih cu anmah he i lawh kan duh lo. Kan biachim in Jehovah lunglawmhter kan duh. Asinain pumhnak le phungchimnak ah panh tein le nem tein bia kan chim ko lai nain mi hmuhlonak i chungkhar mi sinah puarhrang ngaiin le dawtnak ngei loin bia kan  chim ahcun Jehovah nih a kan cohlang lai maw?—1 Pet. 3:7.

6. Kimberly i a ṭhami a biachim ning nih zei ṭhatnak dah a chuahter?

⁶ Biachim khawhnak laksawng kha ṭha tein kan hman tikah Jehovah a biami kan si kha kan langhter. ‘Pathian rian a ṭuanmi kha a ṭuan lomi sinin thleidan khawh’ awkah kan pawngkam mi kha kan bawmh khawh hna. (Mal. 3:18) Mah kha Kimberly timi unaunu hmuhtonnak in kan hngalh khawh. b Anih cu siangsangruun project pakhat ah a khaanhawi pakhat he rian pek an si. Rian an ṭuanṭi tikah a hawinu nih Kimberly cu a dang siangngakchia pawl he an i lo lo ti kha an hun hngalh. Mi kong a ceih lo, a ṭhami hmuhnak in bia a chim i a thurhnawmmi bia a hmang lo. Kimberly a hawinu nih a kong kha tam deuh in hngalh a hun duh i a donghnak ah Baibal cawnpiaknak kha a cohlan. Biatak ah mi a hnukmi lam in bia kan chim tikah Jehovah cu aa lawm tuk ko lai.

7. Pathian pekmi biachim khawhnak laksawng in zei tuah awkah dah forh na si?

⁷ Kan dihlak in kan biachim ning nih Jehovah thangṭhat sehlaw unau pawl he kan naihter seh ti kan duh. Cucaah ‘kan biachim kan holhrel ah tahchunh awk tlak’ si peng khawh ning lam cheukhat kha atu i ruah hna u sih.

8. Phungchimnak ah biachim ning he aa tlaiin Jesuh nih zei zohchunh awk dah a chiah?

⁸ Mi nih na thin an in hunter tikah nem tein le upatnak tein bia chim. Jesuh cu phungchim rian a ṭuan lioah mizuram, misaram, Khuachia he rian a ṭuanṭimi, Sabbath a buarmi le Pathian thangchiattu tiin a hmaan loin sual an rak puh. (Matt. 11:19; 26:65; Luka 11:15; Johan 9:16) Asinain Jesuh nih thinhunnak bia in a let hna lo. Puarhrangpi in a kan chawnbiami hmanh kha Jesuh bantukin thinhun buin kan leh hna awk a si lo. (1 Pet. 2:21-23) Cu bantukin sumnak langhter cu a fawi lo ti cu a hmaan ko. (Jeim 3:2) Zeinihdah a kan bawmh khawh?

9. Phungchimnak ah kan biachim i uk awkah zeinihdah a kan bawmh khawh?

⁹ Phungchimnak ah mi pakhat nih zaangfahnak ngei loin aan chawnhbiak tikah na thinhung hlah. Sam timi unaupa nih hitin a ti: “Inn-ngeitu cu biatak theih an herh i an i thleng kho timi cungah lungthin pek dingin kaa zuam.” A caan ah inn-ngeitu cu aa nuamh lo caan i kan va kal ruangah a thin a hunmi a si. A thin a hungmi pakhat he kan i ton tikah Lucia timi unaunu nih a tuahmi bantukin kan tuah khawh. Lung dai tein kan um khawh nakhnga, zaangfahnak ngei loin asiloah upatnak  um loin bia kan chim sual nakhnga lo tawi tein thla kan cam khawh.

10. Kuatkhat Timote 4:13 ningin zei hmuitinh dah kan ngeih awk a si?

¹⁰ Hmualngei tein mi a cawnpiaktu si. Timote cu hmuhtonnak a ngeimi phungchimtu a si ko nain thlaraulei ah ṭhancho chin lengmang a hau. (1 Timote 4:13 rel.) Phungchimnak ah hmualngei deuh in mi a cawnpiaktu zeitindah kan si khawh? Ṭha tein i timhtuah a hau. Lunglawmh awk ngai a simi cu a ṭha deuhmi cawnpiaktu si awkah a kan bawm khomi hriamnam a phunphun kan ngei. Bawmtu a simi a konglam hna kha Relnak le Cawnpiaknak ah i Zuam timi brochure le Khrihfa Nunning le Rianṭuannak Tuahchunhnak Cauk i “Phungchim Rianṭuannak Ah Hmang” timi ṭhen ah hmuh khawh a si. Mah ca hna in ṭhathnemhnak na hmu maw? Ṭha tein kan i timhchung ahcun thinphannak um loin zumhnak he bia kan chim kho lai.

11. Unau cheukhat cu zeitindah cawnpiaktu ṭha an hung si?

¹¹ Unau dang i zohchunh in an sinin kan cawnnak thawng zongin cawnpiaktu ṭha kan si kho. A hmasa ah langhtermi Sam nih unau cheukhat cu zeinihdah cawnpiaktu ṭha a siter hna tiah amahle amah aa hal. Mi an cawnpiak ning kha ṭha tein a ngaih i aa zohchunh hna. Talia timi unaunu nih hmuhtonnak a ngeimi zapi ca phungchimtu i an phungchim ning kha ṭha tein a ngaih. Cutin a tuahnak thawngin phungchimnak ah mi nih biahalnak an tuah tawnmi a kong hna i ruahceihṭi ning kha a rak cawn.

12. Mi cheukhat nih zei zuamcawhnak hna dah an ton?

¹² Pumhnak hlawhtlinnak caah hla kan saknak le ṭha tein kan i timhmi a phi kan peknak thawngin kan dihlak in kan i tel kho. (Salm 22:22) Unau cheukhat cu zapi lakah hlasak le a phi pek kha an i harh. Nang tah naa harh maw? Naa harh ahcun zeinihdah midang kha ṭihnak an ngeihmi tei awkah a bawmh hna ti kha hngalh na duh ko lai.

13. Pumhnak ah lungthin dihlak in hla sak awkah zeinihdah aan bawmh khawh?

¹³ Lungthin dihlak in hla sa. Pennak hla kan sak tikah a bik in lungthin kan pekmi cu Jehovah thangṭhat kan duhnak kha a si awk a si. Sara timi unaunu nih ṭha tein hla ka sa thiam lo tiah a ruah. Asinain hla in Jehovah thangṭhat kha a duh. Cucaah pumhnak ca aa timhtuah tikah hla zong aa timtuah chih. Hla kha a sak chunh hna i pumhnak ah theih laimi a kong le hla bia aa pehtlaih ning kha hngalh awkah aa zuam. Hitin a ti: “Mah nih a biafang cungah lungthin pek deuh awk le ka hlasak ning ah lungthin pek lo awkah a ka bawmh.”

14. A ral a chiami na si ahcun pumhnak ah a phi pek dingin zeinihdah aan bawmh khawh?

 ¹⁴ Hmaan tein a phi pe. Mah cu mi cheukhat caah zuamcawhnak taktak a si kho. A hmasa ah langhtermi Talia nih hitin a ti: “Midang hmai i bia ka chim tikah ka thin a phang tuk. Cucaah a phi pek cu ka caah a har tuk.” Asinain mah ruangah Talia cu a phi pek loin a um lo. Pumhnak ca aa timhtuah tikah a pakhatnak a phi cu a tawimi le biahalnak i direct a phi a si awk a si ti kha aa cinken. Hitin a ti: “Ka pekmi a phi cu a tawi, a fiang i a biapimi kong kha a langhter ahcun a ṭha tinak a si, zeicahtiah a tlaitu nih an duhmi a phi cu mah bantuk kha a si.”

15. Kan pekmi a phi he aa tlaiin zeidah kan i cinken awk a si?

¹⁵ A ningzah a pang lomi asiloah a ral a chia lomi unau hmanh a caan ah a phi pek an i harh. Zeicah? Unaunu Juliet nih hitin a ti: “Ka pekmi a phi cu a sawhsawh tuk a si, a ṭha lo tiah ka ruah caah a caan ahcun a phi pek awkah kaa cungcang.” Asinain Jehovah nih kan si khawh tawkin a phi pe hna seh ti a kan duh. c A caan ah ṭihnak kan ngeih bu hmanhin pumhnak ah kan si khawh chungin a phi kan pek tikah Jehovah cu aa lawm tuk.

16. Zei bantuk biachim dah kan hrial awk a si?

¹⁶ ‘Volhpamhnak’ bia vialte kha hrial u. (Efe. 4:31) A hmasa ah langhtermi bantukin a thurhnawmmi bia cu Khrihfa caah hmunhma a um lo. Asinain kan i ralrin a herhmi, aa thei tuk lomi volhpamhnak bia phun zong a um. Tahchunhnak ah, midang i an nunphung, an miphun asiloah an ram kong kan chim tikah a chiatnaklei in chim lo awkah kan i ralrin a hau. Mah lengah serhsatnak bia in midang lungfahter kha kan duh lo. Unaupa pakhat nih hitin a ti: “A caan ah nihchuak a si i zei a poi lo tiah ka ruah nain a taktak ahcun zaangfahnak um loin midang lung a fahtermi bia ka chim. A hnuah ka nupi nih ka chimmi bia cu ngaih a nuam lo i midang lung a fahter ti kha a ka chimh ṭhannak thawngin tampi a ka bawmh.”

17. Efesa 4:29 ningin midang kha zeitindah tha kan pek khawh hna?

¹⁷ Midang thazaang a pemi lam in biachim. Midang soi le phunzai canah thangṭhatnak bia tu chim colh. (Efesa 4:29 rel.) Israel mi cu lawmhnak bia chim awk tampi an ngei ko nain an phunzai tawn. Phunzainak lungput cu mi a chon kho. Mi ngiatu pahra chimmi a ṭhalomi thawngpang ruangah “Israel mi vialte nih Moses . . . cu an zai hnawh” timi kong kha  na lungah a chuak ko lai. (Nam. 13:31–14:4) Phundang in, thangṭhatnak bia nih midang kha thilṭha tuah awkah a forh khawh. Jepthah fanu cu a hawile sinin a hmuhmi thangṭhatnak bia nih a rian ṭuan peng awkah a forh lai ti kha kan zumh khawh. (Biac. 11:40) A hmasa ah langhtermi Sara nih hitin a ti: “Midang kan thangṭhat hna tikah Jehovah nih a kan dawt i a bupi ah hmunhma kan ngei timi ruahnak a ngeihter hna.” Cucaah lungtak tein midang thangṭhatnak lam kha kawl.

18. Salm 15:1, 2 ningin zeicah biahmaan kan chim awk a si i mah ah zeidah aa tel?

¹⁸ A hmaan tein biachim. Zumhawktlak lo kan si ahcun Jehovah mithmai ṭha kan hmu kho lai lo. Pathian nih lih vialte kha a huat. (Ptb. 6:16, 17) Tuchan ah mi tampi nih lihchim kha a phung bantukin an hmuh ko nain kannih cu mah kong he aa tlaiin Jehovah hmuhnak kha kan i tlaih. (Salm 15:1, 2 rel.) Lihbia taktak kha kan hrial i a hmaan loin midang biachahnak a tuahter khomi bia zong kan hrial.

19. Kan i ralrin a herhmi zeidah a um rih?

¹⁹ Ṭih a nungmi thangchiatnak bia karhter kha hrial. (Ptb. 25:23; 2 Thes. 3:11) A cunglei ah langhtermi Juliet nih thangchiatnak bia nih a hnorsuan ning kha hitin a chim: “Thangchiatnak bia ngaihnak nih lung a donghter i mah nih cutin a chimtu cung i ka zumhnak kha a tlauter. Cun amah nih pakhatkhat sinah ka kong a ceih lai lo ti kha zeitindah ka hngalh khawh lai?” Biaruahnak cu mi thangchiatnaklei ah aa thleng ti na hngalh ahcun a ṭhami kong pakhatkhat chimnaklei ah mer.—Kol. 4:6.

20. Nan biachimnak he aa tlaiin zei biakhiahnak dah nan tuah?

²⁰ Biaṭhalo a karh tuknak vawlei ah kan um caah Jehovah duhmi ningin bia a chimmi kan si nakhnga fakpi in kan i zuam a hau. Biachim khawhnak cu Jehovah sinin hmuhmi laksawng a si i mah kan hman ning kha Jehovah nih biapi ah a chiah. Phungchimnak, pumhnak le nifate biaruahnak ah biachim khawhnak kha a ṭhami lam in hman awkah lungtak tein kan i zuam tikah thluachuah a kan pek lai. Jehovah nih hi vawlei ṭhalo hi a hrawh tikah kan biachim in amah thangṭhat cu a fawi deuh tuk lai. (Judas 15) Mah caan chungah “[nan] kaa chung bia hna” cu Jehovah cohlan awk tlak siter dingin biakhiak u.—Salm 19:14.