1. Ɔnyɛ je ɛhi ku ɛlā ō ka lɛ alɔ a?

 ƐLĀ ō ka wɛ ɛhi nōo ŋma ɛgiyi Ujehofa. Boobu nɛ Ɔwɔico ya Adam nōo wɛ ɔlɛɛcɛ aflɛyi a, Adam lɔfu kɛla mɛmla Adā nu nōo yɔ ɔkpanco a gla. Ó klla lɔfu jé aɛlā ɛpɛpɛ duu. Adam bi ɛhi nyā le yuklɔ eko nɛ ó yɔ i je iye lɛ aɛ́bɛ́ a. (Ohút. 2:19) Ó klla gē yɔ i gweeye nɛhi eko nɛ ó kɛla eko aflɛyi lɛ ɔlɛɛcɛ ɔhá, nōo wɛ ɔnyā nu Iifu nōo heyifuu nɛhi a!—Ohút. 2:22, 23.

2. Ɛgɛnyá nɛ alɛɛcɛ humayi bi ɛhi ku ɛlā ō ka le yuklɔ ɔwɛ obɔbi eko ikee mɛmla ɛpleeko ku alɔ nyā a?

² Amáŋ ó gboji lɛ ŋ, alɛɛcɛ gáā bi ɛhi ku ɛlā ō ka a le yuklɔ ɔwɛ obɔbi. Usetan nōo wɛ Ebilii a gáā lɛ ɛkɛmgbɛ ka lɛ Iifu, ɛkɛmgbɛ ɔɔma nɛ ó kē ka a kē cɛ lɛ alɛɛcɛ lɛ íne biya klla kwu piya ācɛ nōó jila iyē gɛ ŋ. (Ohút. 3:1-4) Adam bi ɛhi ku ɛlā ō ka ku nu le yuklɔ ɔwɛ obɔbi, eko nɛ ó kpo ɛlā ce Iifu mɛmla Ujehofa duu lɛyikwu inyileyi nɛ anu abɔyi nu kóō ya a. (Ohút. 3:12) Ukeni lɛ ɛkɛmgbɛ ka lɛ Ujehofa igbihi nɛ ó ŋmo ɔyinɛ nu Ebɛlu a. (Ohút. 4:9) Igbihaajɛ, Ulamɛki nōo ŋma ipɔɔma ku Ukeni a gáā lɛ ijé éyi gwo, nōo mafu ku ācɛ ɛpleeko ku nu a wɛ ācɛ nōo bɔbi nɛɛnɛhi. (Ohút. 4:23, 24) Icɛ kē bɛ, ɛgɛnyá nɛ ācɛ lɛ a? Ekoohi, aotrɛyi ku imeli i kóō gē ya uweyi ō bēē ka aɛlā obɔbi ŋma okonu ŋ. Ó kē wɛ ɔdā olɔnɔ ō má ufilm duuma néē gē ya icɛ, nɛ a gáā má uwa yɔ i ka ɔdobɔbi ŋma okonu ipu nu ŋ. Ayipɛ nɛ̄ŋcɛ́ gē po aɛlā obɔbi nyā ipu inɔkpa, ācɛ nōo kē jikoko a gē po ɛga néē gē yuklɔ a duu. Ɛgɛ nɛ aɛlā obɔbi mla aɛlā iciici ō ka ŋma okonu kpo ipu icɛ ku alɔ icɛ a, mafu ɛgɛ nɛ ɛcɛ a kwu bɔbi nɛhi lɛ a ɛ ma.

3. Ɔdi nɛ alɔ cika ō leyi kwɛɛcɛ ku nu ku alɔ ka ó hii ya ŋ ma, ɔdi nɛ alɔ kē gáā leyi yɛ ɔ ipu ikpɛyi ɛlā nyā a?

 ³ Ɔdaŋ ku alɔ i leyi kwɛɛcɛ ŋ, aɛlā iciici mɛmla aɛlā ō ka nɛ alɔ gē po eko doodu a, géē je je alɔ iyē jaa gbeeko nɛ alɔ abɔyi alɔ géē gbɔɔ ō bi ɔ le yuklɔ. Ó lɛ aafu ŋ abɔ alɔ wɛ Ācɛ O Yɛce Ukraist a, alɔ dɔka ō ya ku ɔtu kóō he Ujehofa, ohigbu ɛnyā, alɔ i gáā bēē dɔka ō kɛla iciici amāŋ ɛlā obɔbi ŋma okonu ŋ. Amáŋ, alɔ cika ō yɔ i bi ɛhi ku ɛlā ō ka a le yuklɔ ɔwɛ olɔhi, ɛnyā kē lɛ ō ya mla ō bi ɔ le je owoofu lɛ Ɔwɔico. Ipu ikpɛyi ɛlā nyā, alɔ géē leyi yɛ ɛgɛ nɛ alɔ géē lɔfu ya ɛnyā (1) ipu uklɔ ku ɔna ō ta, (2) ipu ōjila ku ujɔ, mɛmla (3) ipu ɛlā nɛ alɔ gē ka lɛ ācɛ ɛ̄cī doodu a. Amáŋ aflɛyi a, alɔ leyi yɛ ɔdā nōo ya ɛɛ nɛ Ujehofa lɛ ɛlá wu ɛgɛ nɛ alɔ gē bi ɛhi ku ɛlā ō ka a le yuklɔ a.

4. Oŋma ɛlā nōo yɔ ipu ɔkpá ku Umálakāyi 3:16 a, ɔdiya ɛɛ nɛ Ujehofa gē lɛ ɛlá wu ɛdɔ ɛlā nɛ alɔ gē ka ŋma okonu a?

⁴ Jé Umálakāyi 3:16. A lɔfu gbɛla kwu ɔdā nōo ya ɛɛ nɛ Ujehofa lɛ iye ku ācɛ nɛ ɛlā néē gē ka a, gē mafu kē gē yuufi nu klla gē lɛ ojilima ce ɔ a ta tu ipu “ɔkpá [ku oblatu]” ku nu? Ɛlā nɛ alɔ gē ka ŋma okonu a gē mafu ɔdā nōo yɔ ipu ɔtu ku alɔ a. Ujisɔsi kahinii: “Ɔdā nōo yɔ̄ ipú ɔtū kú ɔ̄cɛ ā nɛ̄ okónu gē ka wɛ̄ɛcɛ á.” (Umát. 12:34) Ɔdā nɛ alɔ miya ku anu nɛ alɔ gáā kɛla lɛyikwu ɔ a, gē mafu ɛgɛ nɛ alɔ yihɔtu ku Ujehofa lɛ a. Ujehofa kē dɔka ku ācɛ nōo yihɔtu ku nu a, kéē jɔɔnyɛ oyeeyi opiyoo ipu ɛcɛ ɛyipɛ a.

5. (a) Ɛgɛnyá nɛ ɛ̄gbā ō gba ku alɔ tɛɛma kwu ɛdɔ ɛlā nɛ alɔ gē ka a? (b) Ɛgɛ nɛ a yɔ i má ipu ifoto a, ɔdi nɛ alɔ cika ō jé lɛyikwu ɛdɔ ɛlā nɛ alɔ gē ka a?

⁵ Ɔwɛ nɛ alɔ gē kɛla a géē mafu ɔdaŋ ka Ujehofa géē gweeye mla ɛ̄gbā nɛ alɔ gē gba ɔ a. (Ujɛ́m. 1:26) Ācɛ ōhī nōó yihɔtu ku Ujehofa ŋ ma gē kɛla mla anya, é gē kɛla ɔwɛ ogbonɛnɛ ŋ, é klla gē kɛla ɔwɛ nōo gē mafu kē wɛ ācɛ ō yɔbɔɔcɛ. (2 Utím. 3:1-5) Amáŋ alɔ i dɔka ō lɛbɛɛka uwa a fluflu ŋ. Ó gē ŋmo alɔ unwu ō ya ɔdā nōo géē he Ujehofa ɔtu mla ɛdɔ ɛlā nɛ alɔ gē ka a. Amáŋ Ujehofa géē gweeye mla alɔ ɔdaŋ ku alɔ gē kɛla ɔwɛ ogbonɛnɛ eko duuma nɛ alɔ yɔ ipu ōjila ku ujɔ amāŋ ipu uklɔ ku ɔna ō ta, amáŋ nɛ alɔ gē kɛla ipu anya eko duuma nɛ ācɛ i gē má klla gē po ɛlā ku alɔ ŋ?—1 Upít. 3:7.

6. Ɔdā olɔhi nyá bɛɛcɛ abɔ u Kimberly bi ɛlā ō ka le yuklɔ ɔwɛ olɔhi a?

 ⁶ Ɔdaŋ ku alɔ bi ɛhi ku ɛlā ō ka le yuklɔ ɔwɛ olɔhi, alɔ géē yɔ i mafu lɛ ācɛ ɔhá ku alɔ wɛ ācɛ ō gba Ujehofa ɛ̄gbā. Alɔ géē yɔ i ta ācɛ nōo yɛ jila alɔ ta bilii a abɔ kéē má peee ɛyɛɛyɛyi ku ‘ācɛ nōo gē gba Ɔwɔico ɛ̄gbā mla ācɛ nōó gē gba ɔ ɛ̄gbā ŋ’ ma. (Umál. 3:18) Ɔdā nōo ya da ɔyinɛ alɔ nɔnya Kimberly a yɔ abɔɔ a. * É fu anu mɛmla ɔyipɛ uklasi ku nu éyi o ya ɛɛ kéē yuklɔ inɔkpa éyi tɔha. Igbihi néē lɛ uklɔ a ya kwɛyi a, ɔyipɛ uklasi ku nu ɔɔma gáā le má ku ɔwɛ nɛ u Kimberly gē ya odee a wɛ ɛyɛɛyi gwu ɛgɛ nɛ ayipɛ inɔkpa ohile a gē ya odee lɛ a. Ó gē ka ɔdɔbɔbi lɛyikwu ācɛ ɔhá igbihi ŋ, ó gē kɛla ɔwɛ ogbonɛnɛ, ó klla gē ca ɛca ŋ. Ó ya ɔyipɛ uklasi ku Kimberly nyā eyijii nɛhi, igbihaajɛ a, ó kē cɛ ku Kimberly kóō gbɔɔ ō ya oklɔcɛ ku Ubáyíbu mɛmla ɔ. Ujehofa gē gweeye nɛhi eko duuma nɛ alɔ kɛla ɔwɛ nōo géē ya ku ācɛ kéē dɔka ō wa i nwu ɛlā lɛyikwu ɔ!

7. Ɔdi nɛ a lɛ ɔtu ku uwɔ ya ekponu ku a géē ya mla ɛhi ku ɛlā ō ka nōo ŋma ɛgiyi Ɔwɔico a?

⁷ Ɛjɛɛji alɔ dɔka ō bēē kɛla ɔwɛ nōo géē bi owoofu gē lɛ Ujehofa, nōo klla géē ta alɔ abɔ ku alɔ tubla ayinɛ alɔ ajaajɛ. Ohigbu ɛnyā, alɔ leyi yɛ ɔwɛ ɛyɛɛyɛyi nōo géē ta alɔ abɔ ya ku alɔ gɔbu yɔ i wɛ “ɔdōcāabɔ̄ . . . ipú ɛlā nɛ̄ [alɔ] ī ka ā.”

8. Ocabɔ nyá nɛ Ujisɔsi le taajɛ lɛ alɔ lɛyikwu ɛgɛ nɛ alɔ cika ō bi ɛlā ō ka ku alɔ le yuklɔ ɔwɛ olɔhi ipu uklɔ ku ɔna ō ta a?

⁸ Kɛla ɔwɛ ogbonɛnɛ eko duuma nɛ ācɛ ɔhá ya uwɔ cɔnu. Eko nɛ Ujisɔsi yɔ ɛcɛ a, ācɛ ka ka ó wɛ ɔcɛ ō gwa eje nwune klla gē le ɔdole nwune, ɔcɛ nōo gē yuklɔ tɔha mla Ebilii, ɔcɛ nōó gē lɛ íne ku Usabati tu ŋ, ka ó klla wɛ ɔcɛ nōó gē lɛ ojilima ce Ɔwɔico ŋ. (Umát. 11:19; 26:65; Ulúk. 11:15; Ujɔ́n. 9:16) Naana a, Ujisɔsi i bi ɛlā icɔnu le ta uwa ohi ŋ. Eko duuma nɛ ācɛ i kɛla lɛ alɔ ɔwɛ ogbonɛnɛ ŋ, alɔ kóō gbla Ujisɔsi ya, alɔ kóō hii kɛla lɛ uwa cigbihi ipu anya ŋ. (1 Upít. 2:21-23) Ku ɔkwɛyi a ba, ó tɔɔtɛ ō kɛla lɛ ɔcɛ cigbihi ɔwɛ ogbonɛnɛ ɔdaŋ ku uwa a i ya lɛ a ɛgiyi alɔ ŋ. (Ujɛ́m. 3:2) Ɔdi gáā ta alɔ abɔ gla a?

9. Ɔdi gáā ta alɔ abɔ ku alɔ kwu iyi alɔ bi lɛyikwu ɛgɛ nɛ alɔ gē kɛla eko duuma nɛ alɔ yɔ i yuklɔ ku ɔna ō ta a?

⁹ Ɔdaŋ ku ɔcɛ i kɛla gā uwɔ ɔwɛ ogbonɛnɛ ipu uklɔ ku ɔna ō ta a ŋ, ceyitikwu ku a hii cɔnu ŋ. Sam ɔyinɛ alɔ nɔnyilɔ éyi ka kahinii: “N gē ceyitikwu ku um gbɛla lɛyikwu ɛgɛ nɛ ɔcɛ ɔɔma cɛgbá ō nwu ɔkwɛyi lɛyikwu Ɔwɔico lɛ a, n klla gē ta iyi um ɛlā kwu ɔ ku ɔcɛ ɔɔma lɔfu ya opiyabɔ gla.” Ekoohi, ondu ɔlɛ a gē cɔnu, ó wɛ ohigbu ku alɔ ya ɔdā duuma nóó, amáŋ ohigbu ku eko nɛ alɔ wa i wɛ eko olɔhi ŋ. Ɔdaŋ ku alɔ gē kɛla lɛ ɔcɛ nōo yɔ i cɔnu, alɔ lɔfu ya ɔdā nɛ ɔyinɛ alɔ nɔnya Lucia ya a. Alɔ lɔfu gbɔɔkɔ kpii lɛ Ujehofa, yɔ i ba ɔ kóō ta alɔ abɔ ku alɔ ta ɔtu  waajɛ, ku alɔ hii kɛla obɔbi duuma amāŋ kɛla lɛ ɔcɛ ɔɔma ɔwɛ nōó gáā mafu ku alɔ i lɛ ojilima ce ɔ ŋ.

10. Oŋma ɛlā nōo yɔ ipu ɔkpá ku 1 Utímōti 4:13 a, ɔdi nɛ alɔ cika ō miya ku alɔ géē ya a?

¹⁰ Ya ku a wɛ ɛnɛɛnɛ itica olɔhi fiyɛ. Utimoti wɛ ɔcɛ nōo jé ō tɔɔna ɛlā Ɔwɔico lɔɔlɔhi, naana a, ó cɛgbá ō yɔ i ya lɔhi fiyɛ ɔwɛ nōó gē nwu ɛlā a. (Jé 1 Utímōti 4:13.) Ɛgɛnyá nɛ alɔ gáā ya ku alɔ wɛ ɛnɛɛnɛ itica ipu uklɔ ku ɔna ō ta a? Alɔ cika ō ya otutu lɔɔlɔhi. Alɔ gweeye nɛhi ku alɔ lɛ aɔdā ɛyɛɛyɛyi nōo lɔfu ta alɔ abɔ ku alɔ wɛ ɛnɛɛnɛ itica. A lɔfu má aɔdā nōo géē ta uwɔ abɔ ŋma ipu ubrociɔ nōo kahinii: Ya Lɔhi Fiyɛ Ipu Ɔkpá Ō Jé Mla Ō Nwu Ācɛ Ɛlā a, mɛmla aya ku “Ō Nwu Ɛgɛ Nɛ Alɔ Géē Yuklɔ Ku Ɔna Ō Ta” nōo gē bɛɛcɛ ipu Ɔkpá Uklɔ Ku Oyeeyi Mla Uklɔ Ku Alɔ Ācɛ O Yɛce Ukraist. A gē bi aɔkpá nyā le yuklɔ? Eko duuma nɛ alɔ ya otutu lɔɔlɔhi, ɔtu ku alɔ i gáā playi ico ŋ, alɔ klla géē kɛla mla ɔtu caca fiyɛ.

11. Ɔdi ta ayinɛ alɔ ōhī abɔ o ya ɛɛ kéē kwu piya ɛnɛɛnɛ itica a?

¹¹ Alɔ gē yɔ i ya lɔhi fiyɛ ɔwɛ nɛ alɔ gē nwu ācɛ ɛlā, ɔdaŋ ku alɔ abɔyi alɔ gē nwu ɛlā ŋma ɛgiyi ācɛ ɔhá nōo yɔ ipu ujɔ a. Sam nɛ alɔ kɛla lɛyikwu ɔ gáā yɛ a, da iyi nu ɔka lɛyikwu ɔdā nōo ya ɛɛ nɛ ayinɛ nɔnya mla ayinɛ nɔnyilɔ jé ō nwu ɛlā lɔɔlɔhi a. Ó leyi taajɛ lɔɔlɔhi kóō nwu ɛgɛ néē gē nwu ācɛ ɛlā a, cɛɛ anu a gbɔɔ ō ceyitikwu kóō gbla uwa ya. Ɔyinɛ alɔ nɔnya Talia gē má ɛgɛ nɛ ācɛ nōo jé ō ya ɛlā ō ka tɛɛcɛ lɔɔlɔhi a gē ya ɛlā ō ka tɛɛcɛ ku uwa a. Ŋma lɛ ō ya lɛ a, ó nwu ɛgɛ nōó géē kɔka mla ācɛ lɛyikwu aikpɛyi ɛlā nɛ ācɛ alɛwa gē da ipu uklɔ ku ɔna ō ta a.

12. Ɔdi gē lɔnɔ tu ācɛ ōhī ō ya a?

¹² Ɛjɛɛji alɔ lɔfu ya aya ku alɔ ipu ōjila ku ujɔ ɔdaŋ ku alɔ gē gwiije tɔha, klla gē tohi nɛ alɔ ya otutu ku nu lɔɔlɔhi. (Aíjē 22:22) Ó gē wɛ ɔdā olɔnɔ lɛ ācɛ ōhī kéē gwiije amāŋ tohi ipu ōjila ku ujɔ. Ó gē lɔnɔ tu uwɔ lɛ a duu nɛɛ? Ɔdaŋ ka ó lɛ a, ō nwu ɔdā nōo ta ācɛ ɔhá abɔ o ya ɛɛ kéē hii bēē yuufi ō gwiije amāŋ tohi ipu ōjila ŋ ma géē ta uwɔ abɔ.

13. Ɔdi gáā ta uwɔ abɔ ku a gwiije ŋma ɔtu mla ɔtu caca ipu ōjila ku ujɔ a?

¹³ Gwiije ŋma ɔtu ku uwɔ. Ɔdā ō cɛgbá fiyɛ duu nōo ya nɛ alɔ gē gwiije ipu ōjila ku ujɔ ku alɔ a, wɛ o ya ɛɛ ku alɔ je owoofu lɛ Ujehofa nɛ. Sara ɔyinɛ alɔ nɔnya éyi gbɛla ku anuɔ i jé ō gwiije lɔɔlɔhi ŋ. Naana a, ó gē dɔka ō je owoofu lɛ Ujehofa ipu ijé ō gwo kpɔ. Ohigbu ɛnyā, eko duuma nɛ ó yɔ i ya otutu ku ōjila ku ujɔ, ó gē tutu ku ijé a duu. Ó géē yɔ i gwiije a igbalɛwa klla ceyitikwu kóō má ɛgɛ nɛ aɛlā néē ka ipu ijé a tɛɛma kwu ɔdā néē gáā kɛla lɛyikwu ɔ ipu ōjila ku alaadi ɔɔma a. Ó kahinii: “Eko duuma nɛ um gē gbɛla lɛyikwu aɛlā a, ń gē lɛ ɛlá wu ɔ ɔdaŋ ku um gē gwiije a lɔhi amāŋ ku um jé ō gwo ɔ lɔhi ŋ.”

14. Ɔdi gáā ta uwɔ abɔ ku a lɔfu tohi ipu ōjila ku ujɔ ɔdaŋ ku a wɛ ɔcɛ ō ya uweyi a?

 ¹⁴ Bēē tohi igbalɛwa. Ɛnyā i gē tɔɔtɛ lɛ ācɛ ōhī fluflu ŋ. Talia nɛ alɔ kɛla lɛyikwu ɔ gáā yɛ a ka kahinii: “Ɔtu ku um gē wu nɛhi eko duuma nɛ um dɔka ō kɛla iyɔbu ācɛ ɔhá. Ohigbu ɛnyā, ō tohi ipu ōjila gē lɔnɔ tu um ō ya nɛhi.” Amáŋ, Ɛnyā i ce u Talia ŋma ō tohi ipu ōjila ku ujɔ ŋ. Abɔ ó gē ya tutu ku ōjila ŋma ɔlɛ a, ó gē bi ɔ ipu ɔtu ku ohi aflɛyi nɛ ɔcɛ cika ō ta lɛyikwu ɔka duuma cika ō le kpii, ó klla cika ō wɛ ohi ku ɔka a kpaakpa. Ó gɔbu kahinii: “Ɛnyā mafu ka ó wɛ ɔdobɔbi ŋ ɔdaŋ ku ohi ku ɔka ku um le kpii, teyi peee, klla wɛ ohi ku ɔka a kpaakpa, ohigbu ku ɛdɔ ohi ɛgɔɔma nɛ ɔcɛ nōo yɔ i leyi kwu aya ku oklɔcɛ ɔɔma yɔ i dɔka a yɔ abɔɔ a.”

15. Ɔdi nɛ alɔ cika ō bi ɔtu eko doodu lɛyikwu ō tohi ipu ōjila ku ujɔ a?

¹⁵ Ayinɛ alɔ nōó kóō wɛ ācɛ ō ya uweyi ŋ ma lɔfu kwu iyi uwa bi ŋma ō tohi ipu ōjila ku ujɔ ekoohi. Ɔdiya a? Ɔyinɛ alɔ nɔnya éyi nōo le ku Juliet a kahinii: “Ekoohi ń gē dɔka ō tohi ŋ, ohigbu ka ó yɔ i ya um ku ohi ku um le kpii ibi, ka ó klla lɔhi jɛ ŋ.” Alɔ bi ɔ ipu ɔtu eko doodu, ka Ujehofa dɔka ku alɔ tohi nōo lɔhi fiyɛ duu nɛ alɔ lɔfu ya gla a. * Ó gē gweeye nɛhi eko duuma nɛ alɔ ya ɔfu ku alɔ o ya ɛɛ ku alɔ tohi ipu ōjila, naana nɛ alɔ gē yuufi ō ya ɔɔma ekoohi a.

16. Ɛdɔ ɛlā nyá nɛ alɔ i cika ō bēē ka ŋma okonu ŋ ma?

¹⁶ A hii bēē ‘ca ɛca ŋ.’ (Afi. 4:31) Ɛgɛ nɛ alɔ ka gbɔbu ɛ ma, Ācɛ O Yɛce Ukraist i cika ō bēē ca ɛca amāŋ bēē kɛla iciici ŋma okonu ŋ. Amáŋ ó lɛ ɛca ō ca ōhī nōó gbla ɛca lɛ a ŋ, alɔ kóō leyi kwɛɛcɛ o ya ku alɔ hii bēē ka uwa ŋma okonu ŋ duu. Ocabɔ mafu, alɔ kóō leyi kwɛɛcɛ o ya ɛɛ ku alɔ hii ka ɔdobɔbi duuma lɛyikwu ācɛ nōo lɛ uculo ɔhá, amāŋ nōo ŋma uce, amāŋ éwo ɔhá ŋ. Alɔ klla kóō hii ya ku ɔtu kóō biya lɛ ācɛ ɔhá oŋma ɛdɔ ɛlā nɛ alɔ gē ka lɛyikwu uwa nōo gbla ɛca ō ca uwa ŋ. Ɔyinɛ alɔ nɔnyilɔ éyi ka kahinii: “N lɛ ɛlā ka gbɔbu ɛ nɛ um gbɛla ka ó wɛ ɛlā o ta ɛhɛ nɛ um klla bi ɔdobɔbi duuma ɔtu ŋ, amáŋ ku ɔkwɛyi a, ɛlā ɔɔma i wɛ ɛlā ogbonɛnɛ ŋ, ó klla wɛ ɛlā nōo gē bu tu ācɛ ɔhá ɔtu. Abɔ eko yɔ i nyɔ a ɔnyā um ta um abɔ nɛhi ɛ, ŋma lɛ ō bi um gā ɛkwuba eko duuma nɛ um kɛla ipu anya, amāŋ ɛlā nōo ya anu abɔyi nu amāŋ ācɛ ɔhá cɔnu a.”

17. Oŋma ɛlā nōo yɔ ipu ɔkpá ku Ācɛ Ɛ́fēsɔsi 4:29 a, ɛgɛnyá nɛ alɔ gáā bēē kɛla lɛ ācɛ ɔwɛ nōo géē ya kéē jé ɛgɛ nɛ ɛgbá ku uwa lɛ a?

¹⁷ Kɛla ɔwɛ nōo géē ta ācɛ ɔhá abɔ kéē jé ɛgɛ nɛ ɛgbá ku uwa lɛ a. Alɔ kóō wɛ ācɛ nōo gē cɛtra ācɛ ɔhá fiya a, ikɔkɔ ō yɔ i ŋmo uwa okonu klla bēē ka ifula a. (Jé Ācɛ Ɛ́fēsɔsi 4:29.) Ācɛ Isrɛlu a lɛ aɔdā alɛwa néē cika ō ta ahinya ku nu, amáŋ igbalɛwa é gē ka ifula. Ɔdaŋ ku alɔ gē ka ifula eko doodu, ó géē ya ku ācɛ ɔhá kē bēē ka  ifula lɛyikwu ɛdɔ ɔcɛ nɛ alɔ wɛ a duu. Bla ku ɔka obɔbi nɛ ācɛ ō bɔkwu ɔdā tayinu igwo cigbihi wa gáā ka a, ya ku ‘odúúdú ójíla kú ācɛ Ísrɛ̄lu ā . . . kē gbɔɔ ō ka iŋini tá Umósīsi.’ (Áluk. 13:31–14:4) Amáŋ ɔdaŋ ku alɔ gē cɛtra ācɛ ɔhá klla gē ta uwa ahinya, ó géē ya ku ɛjɛɛji alɔ kóō yɔ i lɛ eeye fiyɛ. Alɔ jé peee ku ɔyinɔnya ku Ujɛfuta lɔfu lɛ ɔtu kóō yɔ i yuklɔ ku nu gɔbu, ohigbu ɛgɛ nɛ aɔya ku nu cɛtra ɔ klla ta ɔ ɔtu kwu ɔtu lɛ a. (Ācoh. 11:40) Sara nɛ alɔ kɛla lɛyikwu ɔ gáā yɛ a kahinii: “Eko duuma nɛ alɔ cɛtra ācɛ ɔhá, alɔ gē cɛ lɛ uwa má ku Ujehofa yihɔtu uwa, alɔ klla géē yɔ i ta uwa abɔ kéē wa i má ku ayinɛ nōo yɔ ipu ujɔ a yihɔtu uwa duu.” Ó lɛ a, dɔka ɔwɛ ɛyɛɛyɛyi nɛ a géē bi le cɛtra ayinɛ nɔnya mla ayinɛ nɔnyilɔ nōo yɔ ipu ujɔ a.

18. Oŋma ɛlā nōo yɔ ipu ɔkpá ku Aíjē Kú Ɛ̄gbā 15:1, 2 a, ɔdiya nɛ alɔ cika ō yɔ i ka ɔkwɛyi a, ɔdi nɛ alɔ cika ō bēē ya o ya ɛɛ ku alɔ lɔfu ya ɛnyā a?

¹⁸ Bēē kɛla ɔkwɛyi. Alɔ i gáā lɔfu ya ku ɔtu kóō he Ujehofa ɔdaŋ ku alɔ wɛ ācɛ nōo gē kɛmgbɛ ŋ. (Aíit. 6:16, 17) Ɛdɔ ku ɛkɛmgbɛ ō ka duuma gē wu ɔ ɔtu, naana nɛ ācɛ alɛwa icɛ gē gbɛla kóō kɛmgbɛ wɛ ɔdā ɔlamu a, alɔ a i gē ya ɔ ŋ, ohigbu ka Ujehofa ka ka ó wɛ ɔdɔbɔbi. (Jé Aíjē Kú Ɛ̄gbā 15:1, 2.) Ó wɛ ɔkwɛyi ku alɔ i gē kɛla nōo wɛ ɛkɛmgbɛ duudu ŋ, amáŋ alɔ kóō hii bēē fu ɛlā ōhī ŋma ɛlā nɛ alɔ gē ka a, o ya ɛɛ ku ācɛ ɔhá kéē wa oŋmɛyi ku ɛlā ɔɔma ɔwɛ nōó kpaakpa ŋ.

19. Ɔdā ɔhá nyá nɛ alɔ cika ō leyi kwɛɛcɛ ku nu a?

¹⁹ A hii bēē ya awanda ŋ. (Aíit. 25:23; 2 Utɛs. 3:11) Juliet nɛ alɔ kɛla lɛyikwu ɔ gáā yɛ a, kɛla lɛyikwu ɛgɛ nɛ awanda lɛ abɔ kwu ɔ iyē ɔwɛ obɔbi a. Ó ka kahinii: “Ō jahɔ tu awanda gē ya ku ɔtu kóō gbenyi lɛ ɔcɛ, ó klla gē ya cɛɛ ku a hii kpɔtuce ɔcɛ nōo yɔ i ka ɔ ɔka awanda ɔɔma gɛ ŋ. Da ma, ɛgɛnyá nɛ um jé ɔdaŋ ku ɔcɛ ɔɔma i gáā nyɔ i ka awanda lɛyikwu um lɛ ɔcɛ ɔhá ŋ ma?” Ɔdaŋ ku a gbɔɔ ō má ku ɔka ō ka ku uwɔ mɛmla ɔcɛ gbɔɔ ō nya gā aya ku awanda ɛ, ceyitikwu ku a lɛ ɔka ō ka ɔɔma piyabɔ gā ipu ɔka ō ka nōo géē lɔfu je aa gico.—Ukól. 4:6.

20. Ɔdi nɛ a lɛ ɔtu ku uwɔ ya ekponu ku a gē yɔ i ya mla ɛlā nɛ a gē ka ŋma okonu a?

²⁰ Abɔ alɔ lā ipu ɛcɛ nɛ ācɛ alɛwa gē ka ɛlā obɔbi amāŋ ɛlā iciici ŋma okonu a, alɔ cika ō yuklɔ lɔfu lɔfu o ya ɛɛ cɛɛ ku ɛlā ō ka ku alɔ kóō wɛ ɛ̄nɛ̄ ō géē yɔ i he Ujehofa ɔtu. Bi ɔ ipu ɔtu eko doodu, ku ɛlā ō ka wɛ ɛhi ŋma ɛgiyi Ujehofa, ó kē lɛ ɛlá wu ɛgɛ nɛ alɔ gē bi ɔ le yuklɔ a. Ó géē hɔhā ce alɔ ɔdaŋ ku alɔ ceyitikwu kɛla ɔwɛ nōo géē bi owoofu gē lɛ ɔ ipu uklɔ ku ɔna ō ta, ipu ōjila ku ujɔ, mla ipu ɔka ō ka ku alɔ ɛ̄cī doodu. Ɔdaŋ ku Ujehofa lɛ ɛcɛ obɔbi nyā cataajɛ, ó géē tɔɔtɛ lɛ alɔ fiyɛ ɛpleeko ɔɔma ō je owoofu lɛ ɔ mla ɛdɔ ɛlā nɛ alɔ gē ka a. (Ujúd 15) Amáŋ abɔ ó ya ɔɔma ɛ ŋ ma, lɛ ɔtu ku uwɔ ya ekponu babanya ō yɔ i ya ku ɔtu kóō he Ujehofa mla “ɛlā kú okónu kú [uwɔ].”—Aíjē 19:14.